ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ Στα πλαίσια του Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) Σύγχρονες Προσεγγίσεις στη Γλώσσα και τα Κείµενα του Τµήµατος Φιλολογίας Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΛΑΜΙ Α Α.Μ. 53 Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Άννα Ρούσσου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τριµελής Επιτροπή: Άννα Ρούσσου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010

2 2 Αφιερώνεται στην οικογένειά μου και στον Βασίλη.

3 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 3 Περίληψη Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να δώσει µια ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής βασισµένη σε δύο σηµαντικούς παράγοντες: α) την συντακτική πραγµάτωση των ορισµάτων του κατηγορήµατος και β) την µορφολογία της φωνής του ρήµατος. Πιο συγκεκριµένα, εξετάζω την κατηγορία ρηµάτων ψυχικού πάθους που παρουσιάζει την εναλλαγή µεταξύ των δύο συντακτικών δοµών Object Experiencer και Subject Experiencer µε ταυτόχρονη εναλλαγή στην µορφολογία της φωνής του ρήµατος µεταξύ της ενεργητικής και της µεσοπαθητικής. Το βασικό ερώτηµα στο οποίο επιχειρώ να απαντήσω είναι εάν οι δοµές Subject Experiencer µε µεσοπαθητική µορφολογία στο ρήµα αποτελούν παθητικοποιηµένες δοµές των αντίστοιχων δοµών Object Experiencer µε ενεργητική µορφολογία στο ρήµα. Αρχικά, στο κεφάλαιο 1 συζητώ το πρόβληµα σύνδεσης των θεµατικών ρόλων και των συντακτικών θέσεων που εµφανίζουν τα ρήµατα ψυχικού πάθους γενικά, καθώς και τον τρόπο µε τον οποίο τα ρήµατα ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής εκδηλώνουν αυτό το πρόβληµα. Στο πλαίσιο αυτό υποστηρίζω ότι ένας σηµαντικός παράγοντας που πρέπει να µελετηθεί είναι η µορφολογία της φωνής του ρήµατος. Έπειτα, στο κεφάλαιο 2 που αποτελεί το θεωρητικό πλαίσιο, παρουσιάζω α) τις σηµαντικότερες συντακτικές αναλύσεις που έχουν προταθεί για την ερµηνεία της συµπεριφοράς των ρηµάτων αυτών και, β) τις ιδιότητες και ερµηνείες της µεσοπαθητικής µορφολογίας της φωνής στην Νέα Ελληνική που αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για την µελέτη των ρηµάτων αυτών. Στο κεφάλαιο 3 επεκτείνω την κατηγοριοποίηση που έχει προταθεί για τα ρήµατα ψυχικού πάθους, µε βάση την συντακτική προβολή των ορισµάτων του κατηγορήµατος και την µορφολογία της φωνής στα ρήµατα αυτά και συζητώ την συντακτική συµπεριφορά κάθε κατηγορίας. Στο κεφάλαιο 4 εξετάζω σε βάθος µια συγκεκριµένη κατηγορία ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής η οποία παρουσιάζει την εξής συµπεριφορά: τα ρήµατα αυτά µπορούν να εµφανίζουν την εναλλαγή µεταξύ Object Experiencer και Subject Experiencer συντακτικών δοµών, η οποία συνοδεύεται από εναλλαγή στην ρηµατική µορφολογία της φωνής. Αρχικά, ελέγχω την δυνατότητα συντακτικής παθητικοποίησης των Object Experiencer ρηµάτων κι έπειτα, εξετάζω την ερµηνεία των δοµών Subject Experiencer µε ρήµα µεσοπαθητικής µορφολογίας. Καταλήγω στο συµπέρασµα ότι µια Subject Experiencer δοµή µε ρήµα µεσοπαθητικής µορφολογίας µπορεί να έχει α) την

4 4 Περίληψη παθητική δοµή και ερµηνεία, και σε αυτή την περίπτωση παράγεται από την αντίστοιχη Object Experiencer ενεργητική δοµή, β) την µέση δοµή και ερµηνεία, όταν το ποιητικό αίτιο παραλείπεται και, γ) την αυτοπαθή δοµή και ερµηνεία όταν η προθετική φράση που εµφανίζεται σε αυτή δηλώνει την αιτία. Αυτό εξαρτάται από την θέση στην όποια παράγεται το µεσοπαθητικό µόρφηµα στην βαθεία δοµή, στην παρουσία η όχι προσαρτήµατος και στο είδος του προσαρτήµατος αυτού. Στο κεφάλαιο 5 κάνω µια ανασκόπηση όλης της εργασίας και συνοψίζω τα συµπεράσµατα που προέκυψαν από την ανάλυση που έγινε στο τέταρτο κεφάλαιο.

5 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 5 Ευχαριστίες Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που µε βοήθησαν µε τον ένα ή µε τον άλλο τρόπο κατά τη διάρκεια των µεταπτυχιακών µου σπουδών στο Πανεπιστήµιο Πατρών και κατά την εκπόνηση της παρούσας εργασίας και τους οποίους οφείλω να ευχαριστήσω. Αρχικά, χρωστώ ευγνωµοσύνη στους καθηγητές του τοµέα Γλωσσολογίας του τµήµατος Φιλολογίας που µου έδωσαν την πολύτιµη ευκαιρία να συµµετάσχω στο µεταπτυχιακό πρόγραµµα του τµήµατος και για την συνεχή καθοδήγησή τους. Ιδιαίτερα, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά την επιβλέπουσα καθηγήτριά µου κ. Άννα Ρούσσου, στην οποία χρωστώ την ευγνωµοσύνη µου για τις πολύ εύστοχες παρατηρήσεις και σχόλιά της, την βοήθειά της και την ανεξάντλητη υποµονή της σε όλη τη διάρκεια των σπουδών µου και της συγγραφής της παρούσας εργασίας. Ευχαριστώ, ακόµη, την καθηγήτρια κ. Αγγελική Ράλλη και τον επίκουρο καθηγητή κ. Γιώργο Ι. Ξυδόπουλο για την τιµή που µου έκαναν να είναι µέλη της τριµελούς επιτροπής. Επίσης, ευχαριστώ τους γονείς µου, τον πατέρα µου Βασίλειο και την µητέρα µου Βαρβάρα, για την συνεχή υποστήριξή τους. εν θα µπορούσα να παραλείψω τις αδελφές µου Φωτεινή και Ελένη που αποτελούν στήριγµα για µένα και που µε ευχαρίστηση µε βοήθησαν στην σύνταξη του Παραρτήµατος Β της παρούσας εργασίας. Τις ευχαριστώ πολύ για όλα. Τέλος, ευχαριστώ τον σύντροφό µου, Βασίλη Τσόγκα, που πάντα πιστεύει σε εµένα και τις δυνατότητές µου. Η ευθύνη για τυχόν λάθη, παραλείψεις ή αστοχίες βαρύνει αποκλειστικά την γράφουσα.

6 6 <Περιεχόµενα Περιεχόµενα Περίληψη... 3 Ευχαριστίες... 5 Περιεχόµενα Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους στην Νέα Ελληνική: βασικές παρατηρήσεις Το πρόβληµα σύνδεσης θεµατικών ρόλων και συντακτικών θέσεων Η περίπτωση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής Θεωρητικό Πλαίσιο Οι σηµαντικότερες αναλύσεις για τα ρήµατα ψυχικού πάθους Τα Object Experiencer κατηγορήµατα ως αναιτιατικά ρήµατα ύο ιεραρχίες στο εσωτερικό της δοµής ορισµάτων: Θ-ιεραρχία και ιεραρχία του ποιού ενεργείας Μηδενική µορφολογία και διαφορετική δοµή ορισµάτων στα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους Η συντακτική διαδικασία της παθητικοποίησης και η διαδικασία causativization σε επίπεδο Λεξικού Εφαρµογή της υπόθεσης των δύο ιεραρχιών της Grimshaw (1990) στην Νέα Ελληνική Η µορφολογία της µεσοπαθητικής φωνής και η συντακτική διαδικασία της παθητικοποίησης στην Νέα Ελληνική Η µορφολογία της µεσοπαθητικής φωνής στην Νέα Ελληνική Οι ιδιότητες της µεσοπαθητικής µορφολογίας στην Νέα Ελληνική και τα κριτήρια παθητικοποίησης Οι ερµηνείες της µεσοπαθητικής µορφολογίας στην Νέα Ελληνική Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής Subject Experiencer κατηγορήµατα Μόνο ενεργητική µορφολογία Μεσοπαθητική µορφολογία Ενεργητική µορφολογία µε δυνατότητα εµφάνισης της µεσοπαθητικής µορφολογίας Object Experiencer κατηγορήµατα Μόνο ενεργητική µορφολογία Ενεργητική µορφολογία µε δυνατότητα εµφάνισης της µεσοπαθητικής µορφολογίας Dative Experiencer κατηγορήµατα (piacere) Οι δοµές Subject Experiencer και ο ρόλος της µεσοπαθητικής µορφολογίας του ρήµατος Subject Experiencer δοµές µε προθετική φράση του ποιητικού αιτίου Subject Experiencer δοµές όπου το ποιητικό αίτιο παραλείπεται... 85

7 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής Subject Experiencer δοµές µε προθετική φράση που εισάγεται µε την πρόθεση µε ή δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση Συµπεράσµατα Βιβλιογραφία Παράρτηµα Παράρτηµα Α Παράρτηµα Β Κατηγορίες Ρηµάτων Subject Experiencer κατηγορήµατα Object Experiencer κατηγορήµατα Dative Experiencer κατηγορήµατα (piacere)

8 8 Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους στην Νέα Ελληνική: βασικές παρατηρήσεις 1. Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους στην Νέα Ελληνική: βασικές παρατηρήσεις 1.1 Το πρόβληµα σύνδεσης θεµατικών ρόλων και συντακτικών θέσεων Κεντρικό ζήτηµα για κάθε γλωσσολογική θεωρία ή ανάλυση στο πλαίσιο της γενετικής γραµµατικής είναι η επίλυση του λεγόµενου προβλήµατος σύνδεσης (linking problem), δηλαδή του προβλήµατος της σύνδεσης της δοµής ορισµάτων και της συντακτικής δοµής. Tο πρόβληµα αυτό αφορά τον τρόπο µε τον οποίο οι συµµετέχοντες στο γεγονός που δηλώνεται από το κατηγόρηµα (predicate) εκφράζονται στη συντακτική δοµή ενός εκφωνήµατος. Η άποψη που κυριαρχεί µέσα στο πλαίσιο της θεωρίας των Αρχών και Παραµέτρων (Principles and Parameters) είναι ότι στην πραγµατικότητα υπάρχουν ορισµένες αρχές οι οποίες περιορίζουν την διασύνδεση των εννοιολογικών αναπαραστάσεων µε τις συντακτικές αναπαραστάσεις µε συγκεκριµένο τρόπο. Μια υπόθεση, λοιπόν, για την µελέτη και συστηµατοποίηση αυτής της διασύνδεσης η οποία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο αυτό είναι ότι ένα δεδοµένο σύνολο θεµατικών ρόλων απεικονίζεται, ή αλλιώς αντιστοιχίζεται, πάντα πάνω σε συγκεκριµένες θέσεις σε µια πρόταση. Η υπόθεση αυτή διατυπώθηκε από τον Baker (1988: 46) ως η UTAH: (1) The Uniformity of Theta Assignment Hypothesis (UTAH) Identical thematic relationships between items are represented by identical structural relationships between those items at the level of D-structure. Πανοµοιότυπες θεµατικές σχέσεις µεταξύ των (λεξικών) στοιχείων αναπαριστάνονται από πανοµοιότυπες δοµικές σχέσεις µεταξύ αυτών των στοιχείων στη Βαθεία οµή [ΑΚ]. Η γενίκευση αυτή εκφράζει την αντιστοίχηση ανάµεσα στο λεξικό (θ-ρόλοι, δοµή ορισµάτων) και τη σύνταξη (προβολή σε ιεραρχηµένες συντακτικές θέσεις). Ωστόσο, υπάρχει µια κατηγορία ρηµάτων η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερη συµπεριφορά αναφορικά µε τη σύνδεση (linking) ή αλλιώς την αντιστοίχηση (mapping) των θεµατικών ρόλων και των συντακτικών θέσεων: τα λεγόµενα ρήµατα ψυχικού πάθους. Ως ρήµατα ψυχικού πάθους ορίζουµε την τάξη των ρηµάτων που δηλώνουν συναισθήµατα. Στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία µπορεί να τα συναντήσουµε και ως

9 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 9 ψυχολογικά ρήµατα ( psychological verbs, ή psych verbs ). Έξω από το πλαίσιο της Γενετικής Γραµµατικής, τα ρήµατα αυτά αντιµετωπίζονταν απλά ως µεταβατικά ρήµατα µε ένα υποκείµενο και ένα αντικείµενο. Ωστόσο, καθώς η Θεωρία της Κυβέρνησης και Αναφορικής έσµευσης (Government and Binding Theory) αναπτυσσόταν, τα ρήµατα ψυχικού πάθους άρχισαν να προσελκύουν την προσοχή των µελετητών ως ένα ενδιαφέρον φαινόµενο που επιδείκνυε αξιοσηµείωτο τρόπο αντιστοίχησης θ-ρόλων και συντακτικών θέσεων. Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους είναι διθέσια κατηγορήµατα που εκφράζουν ψυχική κατάσταση, καθώς η δοµή ορισµάτων τους περιλαµβάνει δύο ορίσµατα µε τους εξής θεµατικούς ρόλους: Φορέα Εµπειρίας (Experiencer) και Θέµα (Theme) (βλ. Belletti & Rizzi (1988)). Η πρόκληση που παρουσιάζουν τα κατηγορήµατα αυτά οφείλεται στο γεγονός ότι εµφανίζουν εναλλαγές στη συντακτική δοµή τους ανάλογα µε το πώς προβάλλουν συντακτικά το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας. Οι Belletti & Rizzi ορίζουν τρείς τάξεις των ρηµάτων ψυχικού πάθους στα Ιταλικά: (2) Τάξη 1: temere (fear) (Subject Experiencer) Gianni teme questo. Ο Γιάννης φοβάται αυτό (3) Τάξη 2: preoccupare (worry) (Object Experiencer) Questo preoccupa Gianni. Αυτό ανησυχεί τον Γιάννη (4) Τάξη 3: piacere (like) (ρήµατα piacere) A Gianni piace questo. Στον Γιάννη αρέσει αυτό Στην Αγγλική γλώσσα θεωρείται ότι υπάρχουν δύο τάξεις ρηµάτων ψυχικού πάθους: α) τα Subject Experiencer ρήµατα (στο εξής SE) (π.χ. fear, enjoy, dislike κλπ.), όπου ο Φορέας Εµπειρίας πραγµατώνεται συντακτικά ως υποκείµενο (βλ. (5)), και β) τα Object Experiencer ρήµατα (στο εξής OE) (π.χ. frighten, amuse, distress κλπ.), όπου ο Φορέας Εµπειρίας πραγµατώνεται συντακτικά ως αντικείµενο (βλ. (6)). (5) Τάξη 1: ρήµατα fear

10 10 Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους στην Νέα Ελληνική: βασικές παρατηρήσεις John fears ghosts. Mary enjoys horror films. (6) Τάξη 2: ρήµατα frighten Ghosts frighten John. Horror films amuse Mary. Σύµφωνα µε την UTAH, ένα όρισµα που φέρει έναν συγκεκριµένο θεµατικό ρόλο αντιστοιχίζεται συστηµατικά στην ίδια συντακτική θέση στη Βαθεία οµή. Για παράδειγµα, ένας ράστης προβάλλεται πάντα ως υποκείµενο. Ωστόσο, στα ρήµατα των τάξεων 1 (Subject Experiencer ή SE) και 2 (Object Experiencer ή OE) φαίνεται ότι τα πράγµατα περιπλέκονται. Το πρόβληµα στην αντιστοίχηση θ-ρόλων και συντακτικών θέσεων που εµφανίζουν αυτά τα ρήµατα έγκειται στο γεγονός ότι στα OE κατηγορήµατα το Θέµα προβάλλεται στη συντακτική θέση του υποκειµένου και ο Φορέας Εµπειρίας στη θέση του αντικειµένου. Εποµένως, παραβιάζεται η Θ-Ιεραρχία, η οποία φαίνεται στο (7) και σύµφωνα µε την οποία ο θ-ρόλος του Φορέα Εµπειρίας βρίσκεται υψηλότερα από τον θ-ρόλο του Θέµατος. Έτσι φαίνεται να απορρίπτεται και η υπόθεση ότι υπάρχει συστηµατική σχέση µεταξύ των θεµατικών πληροφοριών και των συντακτικών προβολών, δηλαδή η UTAH (βλ. (1)). (7) Θεµατική Ιεραρχία ράστης/αιτία> Φορέας Εµπειρίας> Στόχος/ Πηγή/ Στάση> Θέµα Ας εξετάσουµε τα παρακάτω παραδείγµατα: (8) a. Helen fears ghosts. Φορέα Εµπειρίας Θέµα b. Ghosts frighten Helen. Θέµα Φορέας Εµπειρίας Οι δύο παραπάνω δοµές έχουν τους ίδιους θεµατικούς ρόλους (Φορέας Εµπειρίας, Θέµα), αλλά διαφέρουν ως προς τη συντακτική αναπαράσταση αυτών. Στην ουσία, τα δύο κατηγορήµατα φαίνονται να εκφράζουν την ίδια ψυχολογική κατάσταση του Φορέα Εµπειρίας, αλλά παρουσιάζουν αντίθετους τρόπους σύνδεσης θ-ρόλων και συντακτικών θέσεων. Τα ζητήµατα, λοιπόν, που έχουν απασχολήσει και απασχολούν τους µελετητές

11 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 11 αυτού του θέµατος είναι α) ο τρόπος µε τον οποίο µπορεί να εξηγηθεί αυτή η ιδιοµορφία που παρουσιάζουν τα ρήµατα ψυχικού πάθους ως προς την αντιστοίχηση θ-ρόλων και δοµικών θέσεων και, β) αν η περίπτωση των ρηµάτων αυτών είναι αρκετή για να αποδείξει ότι η UTAH είναι λάθος, και ότι στην πραγµατικότητα, αποτελεί ιδιαίτερη λεξική ιδιότητα των κατηγορηµάτων να απαιτούν διαφορετικό τρόπο σύνδεσης. 1.2 Η περίπτωση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής Αν λάβουµε υπόψη τα δεδοµένα της Νέας Ελληνικής (στο εξής ΝΕ), θα δούµε ότι τα πράγµατα γίνονται ακόµη πιο πολύπλοκα, καθώς στην συντακτική πραγµάτωση των θ- ρόλων σε καθεµία από τις δύο δοµές εµπλέκεται και ένας άλλος παράγοντας που ίσως δεν έχει µελετηθεί αρκετά σε σχέση µε τις συντακτικές δοµές στις οποίες εµφανίζονται τα ρήµατα ψυχικού πάθους. Ο παράγοντας αυτός είναι η µορφολογική πραγµάτωση της φωνής, η οποία στην ΝΕ είναι είτε ενεργητική, είτε µεσοπαθητική. Η εµφάνιση σε ένα ρήµα ψυχικού πάθους α) της µεσοπαθητικής µορφολογίας, που στην ΝΕ θεωρείται ότι φέρει συγκεκριµένες συντακτικές ιδιότητες, και β) της εναλλαγής µεταξύ ενεργητικής και µεσοπαθητικής µορφολογίας, στις περιπτώσεις ρηµάτων όπου υπάρχει, έχει τις εξής δύο επιπτώσεις: α) ευθύνεται για την απουσία µορφολογικής οµοιογένειας στο εσωτερικό κάποιων από τις παραπάνω τάξεις κατηγορηµάτων ψυχικού πάθους που υπάρχουν στην ΝΕ, και β) δηµιουργεί σηµαντικά ερωτήµατα που αφορούν τον τρόπο σύνδεσης θ-ρόλων και δοµικών θέσεων. Η Anagnostopoulou (1996, 1999) ταξινοµεί τα ρήµατα ψυχικού πάθους της ΝΕ σε τρείς τάξεις, εφαρµόζοντας την κατηγοριοποίηση των Belletti & Rizzi (1988) για τα Ιταλικά. Έτσι, στην ΝΕ διακρίνουµε τα Subject Experiencer κατηγορήµατα (SE), τα Object Experiencer κατηγορήµατα (OE) και τα κατηγορήµατα που παρουσιάζουν παρόµοια συµπεριφορά µε τα ρήµατα piacere της Ιταλικής. Αυτή είναι η κατηγοριοποίηση που προτείνει η Anagnostopoulou για τα ρήµατα της ΝΕ. Ωστόσο, θεωρώ ότι µε βάση τα δεδοµένα της ΝΕ και αν λάβουµε υπόψη µας την ρηµατική µορφολογία, φαίνεται πως στο εσωτερικό κάθε κατηγορίας είναι πιθανό να υπάρχουν ρήµατα που εµφανίζουν είτε µόνο την ενεργητική µορφολογία, είτε µόνο την µεσοπαθητική µορφολογία, είτε έχουν τη δυνατότητα να σχηµατίσουν και ενεργητικό και µεσοπαθητικό ρηµατικό τύπο. Με άλλα λόγια, είναι δυνατόν το ίδιο ρήµα να σχηµατίζει δοµή SE, αλλά και OE.

12 12 Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους στην Νέα Ελληνική: βασικές παρατηρήσεις Πιο συγκεκριµένα, όπως θα διαπιστώσουµε και στο κεφάλαιο 3 της παρούσας εργασίας, στην πρώτη κατηγορία των SE κατηγορηµάτων που διακρίνουν οι Belletti & Rizzi και η Anagnostopoulou φαίνεται ότι εντάσσονται, αρχικά, ρήµατα που εµφανίζουν µόνο την ενεργητική µορφολογία της φωνής: (9) Η Ελένη λατρεύει τη µουσική. Αυτά τα ρήµατα, αναφορικά µε την συντακτική τους δοµή, µπορεί να είναι µεταβατικά µε άµεσο αντικείµενο σε µορφολογική αιτιατική πτώση, όπως είδαµε στο παράδειγµα (9), ή µεταβατικά µε εµπρόθετο αντικείµενο, όπως βλέπουµε στο παρακάτω παράδειγµα: (10) Η Φωτεινή αδιαφορεί για το αποτέλεσµα. Επιπλέον, ορισµένα από αυτά τα ρήµατα παρουσιάζουν οµοιότητα µε τα λεγόµενα εργαστικά/ αντιµεταβιβαστικά ρήµατα αναφορικά µε την συντακτική τους δοµή και την ερµηνεία τους. Για να αντιληφθούµε πώς λειτουργεί αυτή η σύγκριση, ας δούµε αρχικά τα δύο παρακάτω παραδείγµατα: (11) Η Ελένη τροµάζει µε τις ταινίες τρόµου. (12) Ο Κώστας ανησυχεί µε τις οικονοµικές εξελίξεις. Όπως παρατηρούµε, τα ρήµατα τροµάζει και ανησυχεί φέρουν την ενεργητική µορφολογία και πραγµατώνουν το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας ως το συντακτικό υποκείµενο. Οι δοµές αυτές µοιάζουν µε την εξής εργαστική/ αντιµεταβιβαστική δοµή (στο κεφάλαιο 3.1 θα επανέλθω στην αιτιολόγηση αυτής της οµοιότητας): (13) Η πόρτα άνοιξε/ έκλεισε (από τον αέρα). Υπάρχει, όµως η δυνατότητα τα ρήµατα αυτά να συµµετέχουν και σε µεταβιβαστικές δοµές όπου το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας βρίσκεται στη δοµική θέση του αντικειµένου και το ρήµα εξακολουθεί να έχει την ενεργητική µορφολογία. Έτσι, οι εργαστικές/ αντιµεταβιβαστικές δοµές των (11) και (12) µπορούν να µετατραπούν στις εξής δοµές: (14) Οι ταινίες τρόµου τροµάζουν την Ελένη. (15) Οι οικονοµικές εξελίξεις ανησυχούν τον Κώστα.

13 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 13 Η δυνατότητα αυτή παρατηρείται και στην εργαστική δοµή (13), η οποία µπορεί να µετατραπεί στην εξής µεταβιβαστική δοµή: (16) Ο αέρας άνοιξε/ έκλεισε την πόρτα. Εποµένως, αυτά τα SE ρήµατα που έχουν οµοιότητα µε τα εργαστικά ρήµατα σχηµατίζουν την SE δοµή, αλλά µπορούν να σχηµατίζουν και την OE δοµή χωρίς να αλλάζει η µορφολογία του ρήµατος. Επιπλέον, στην κατηγορία των SE ρηµάτων ανήκουν και ρήµατα που φέρουν την µεσοπαθητική µορφολογία: (17) Η Ελένη στενοχωριέται (µε τις εξελίξεις). (18) Η Φωτεινή ενοχλείται (από/ µε τον Πέτρο). Όπως καταλαβαίνουµε, τα ρήµατα αυτά έχουν και ενεργητικό τύπο (στενοχωρώ, ενοχλώ), αλλά στον ενεργητικό τους τύπο, όπως θα δούµε παρακάτω, δεν σχηµατίζουν SE δοµές, αλλά OE δοµές. Ακόµη, στην κατηγορία των SE ρηµάτων της ΝΕ ανήκουν ορισµένα ρήµατα που εµφανίζουν µόνο την µεσοπαθητική µορφολογία της φωνής και στερούνται τύπων της ενεργητικής φωνής. Για αυτό το λόγο, θεωρώ ότι τα ρήµατα αυτά είναι αποθετικά ρήµατα. Αυτά τα ρήµατα µπορούν να συµµετέχουν είτε σε µεταβατικές δοµές µε άµεσο αντικείµενο σε µορφολογική αιτιατική πτώση, όπως στο παράδειγµα (19), είτε σε µεταβατικές δοµές µε εµπρόθετο αντικείµενο, όπως στο παράδειγµα (20): (19) Ο Βασίλης σιχαίνεται το ψέµα. (20) Η Ελένη παραπονιέται για τη δουλειά της. Τέλος, στην κατηγορία των ρηµάτων SE, ανήκουν και ορισµένα ρήµατα που µπορούν να φέρουν είτε την ενεργητική, είτε την µεσοπαθητική µορφολογία, όπως το ρήµα αγαπώ- αγαπιέµαι. (21) a. Ο Κώστας αγαπά την Ελένη. b. Η Ελένη αγαπιέται από τον Κώστα. Το ζήτηµα που δηµιουργείται σε αυτές τις δοµές και στο οποίο θα επανέλθω στο κεφάλαιο 3 είναι αν η δοµή µε τον µεσοπαθητικό τύπο αποτελεί την παθητικοποιηµένη

14 14 Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους στην Νέα Ελληνική: βασικές παρατηρήσεις δοµή της ενεργητικής δοµής, µε βάση τις συντακτικές ιδιότητες του µεσοπαθητικού µορφήµατος και τις συντακτικές θέσεις των ορισµάτων του κατηγορήµατος. Συνεχίζοντας µε την δεύτερη τάξη ρηµάτων ψυχικού πάθους, τα OE ρήµατα, η τάξη αυτή εµπεριέχει ρήµατα, όπως το φοβίζω, που φέρουν µόνο την ενεργητική µορφολογία (όπως θα εξηγήσω και στο κεφάλαιο 3.1, ο τύπος φοβάµαι δεν αποτελεί τον µεσοπαθητικό τύπο του φοβίζω): (22) Οι κεραυνοί φοβίζουν το µωρό. Επιπλέον, η κατηγορία αυτή περιλαµβάνει και κάποια άλλα ρήµατα που εµφανίζουν την ενεργητική µορφολογία, όπως τα ρήµατα στενοχωρώ και ενοχλώ που σχηµατίζουν τις εξής δοµές: (23) Οι εξελίξεις στενοχωρούν την Ελένη. (24) Ο Πέτρος ενοχλεί την Φωτεινή. Στις δοµές αυτές το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας πραγµατώνεται ως το συντακτικό αντικείµενο. Τα ρήµατα αυτά έχουν και µεσοπαθητικό τύπο, δηλαδή ρηµατικό τύπο µε την µεσοπαθητική µορφολογία, δηλαδή στεναχωριέµαι και ενοχλούµαι, όπως είδαµε στα παραδείγµατα (17) και (18) αντίστοιχα, που επαναλαµβάνονται εδώ για ευκολία: (25) Η Ελένη στενοχωριέται (µε τις εξελίξεις). (26) Η Φωτεινή ενοχλείται (από/ µε τον Πέτρο). Στις δοµές αυτές το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας πραγµατώνεται ως το συντακτικό αντικείµενο. Το ενδιαφέρον µε αυτά τα ρήµατα και ο λόγος για τον οποίο θα επανέλθω σε αυτά στο κεφάλαιο 4 είναι το γεγονός ότι η αλλαγή στη µορφολογία της φωνής στα ρήµατα αυτά από ενεργητική σε παθητική συνοδεύεται ταυτόχρονα από αλλαγή στην συντακτική δοµή τους από OE σε SE, αντίστοιχα. Όπως έγινε κατανοητό από τα παραπάνω παραδείγµατα, το όρισµα µε τον ίδιο θ-ρόλο, αυτόν του Φορέα Εµπειρίας, που του προσδίδει το ίδιο κατηγόρηµα προβάλλεται στην επιφανειακή δοµή σε δυο διαφορετικές συντακτικές θέσεις. Το γεγονός ότι στην εναλλαγή αυτή µεταξύ των δύο δοµών παρατηρείται ταυτόχρονα και εναλλαγή µεταξύ της ενεργητικής και της µεσοπαθητικής µορφολογίας της φωνής δηµιουργεί ορισµένα βασικά ερωτήµατα. Ας δούµε πώς προκύπτουν και ποιά είναι αυτά τα ερωτήµατα.

15 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 15 Αρχικά, όπως θα δούµε αναλυτικότερα στο κεφάλαιο 2.2, η µεσοπαθητική µορφολογία φέρει συγκεκριµένες συντακτικές ιδιότητες µε βάση τις οποίες καθορίζεται η κατανοµή των συντακτικών θέσεων που κατέχουν τα ορίσµατα των κατηγορηµάτων στην επιφανειακή δοµή. Επιπλέον, η µεσοπαθητική µορφολογία της φωνής εµφανίζεται µεν σε δοµές που έχουν την παθητική ερµηνεία, αλλά εµφανίζεται και σε δοµές που µπορεί να φέρουν κάποιες άλλες ερµηνείες, όπως η αυτοπαθής ή η µέση, όπως βλέπουµε στα παρακάτω παραδείγµατα: (27) Η µητέρα χτενίζεται. (αυτοπαθής ερµηνεία) (28) Αυτή η γλώσσα µαθαίνεται δύσκολα. (µέση ερµηνεία) Ένα βασικό, λοιπόν, ερώτηµα που δηµιουργείται εδώ είναι εάν η δοµή SE µε τον µεσοπαθητικό µορφολογικά ρηµατικό τύπο αποτελεί την παθητικοποιηµένη δοµή της OE δοµής µε τον ενεργητικό ρηµατικό τύπο, τόσο σε επίπεδο συντακτικής δοµής, όσο και σε επίπεδο ερµηνείας. Επιπροσθέτως, ένα άλλο σηµαντικό ερώτηµα που προκύπτει είναι το εξής: εάν οι SE δοµές στην ΝΕ µπορούν να χαρακτηριστούν ως παθητικές σε επίπεδο δοµής και ερµηνείας, συµβαίνει αυτό µε όλες τις SE δοµές και αν όχι, πώς προκύπτει η συντακτική δοµή και ποια είναι η ερµηνεία αυτών των SE δοµών που δεν είναι παθητικοποιηµένες δοµές των αντίστοιχων OE δοµών; Τέλος, στην τρίτη κατηγορία των ρηµάτων ψυχικού πάθους ανήκουν, όπως προανέφερα, τα ρήµατα που παρουσιάζουν οµοιότητες µε τα ρήµατα piacere της Ιταλικής. Αυτή η κατηγορία αποτελεί µικρή κατηγορία στην ΝΕ και είναι η µόνη από τις τρείς κατηγορίες ρηµάτων που δεν παρουσιάζει µορφολογική ανοµοιογένεια, καθώς τα ρήµατα που ανήκουν σε αυτή φέρουν µόνο την ενεργητική µορφολογία της φωνής. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι πραγµατώνουν συντακτικά το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας είτε σε µορφολογική γενική πτώση, είτε µε τη µορφή προθετικής φράσης στη θέση προσαρτήµατος του ρήµατος και το όρισµα του Θέµατος βρίσκεται σε ονοµαστική πτώση και σε συµφωνία µε το ρήµα: (29) a. Η Ελένη του αρέσει του Κώστα. b. Η Ελένη αρέσει στον Κώστα. Συνοψίζοντας, είδαµε ότι οι τρείς διαφορετικές κατηγορίες ρηµάτων ψυχικού πάθους στην ΝΕ, τα SE, τα OE, και τα ρήµατα του τύπου piacere, εµπεριέχουν ορισµένες

16 16 Τα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους στην Νέα Ελληνική: βασικές παρατηρήσεις υποκατηγορίες ρηµάτων µε βάση την µορφολογική πραγµάτωση της φωνής που τα ίδια φέρουν. Η ύπαρξη των υποκατηγοριών αυτών δείχνει ότι στο εσωτερικό κάθε κατηγορίας ρηµάτων που διέκριναν οι Belletti & Rizzi (1988) και η Anagnostopoulou (1996, 1999) δεν υπάρχει πλήρης οµοιοµορφία αναφορικά µε το χαρακτηριστικό της ρηµατικής µορφολογίας της φωνής. Εποµένως, θεωρώ ότι µια ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους στην ΝΕ θα πρέπει να βασίζεται στο συνδυασµό αυτών των δύο σηµαντικών αξόνων: της συντακτικής προβολής των ορισµάτων του κατηγορήµατος και της µορφολογίας της φωνής που εµφανίζουν αυτά τα κατηγορήµατα σε κάθε περίπτωση. Για το λόγο αυτό, στην εργασία αυτή θα επεκτείνω την κατηγοριοποίηση των Belletti & Rizzi και της Anagnostopoulou µε βάση αυτούς τους δύο παράγοντες. Στο επόµενο κεφάλαιο θα εστιάσω σε αυτούς τους δύο άξονες, παρουσιάζοντας α) τις σηµαντικότερες αναλύσεις για την συντακτική συµπεριφορά των ρηµάτων αυτών και, β) τις ιδιότητες της µεσοπαθητικής µορφολογίας στην ΝΕ.

17 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής Θεωρητικό Πλαίσιο 2.1 Οι σηµαντικότερες αναλύσεις για τα ρήµατα ψυχικού πάθους Στο κεφάλαιο αυτό θα παρουσιάσω τις σηµαντικότερες αναλύσεις που έχουν προταθεί για την συµπεριφορά που εµφανίζουν τα ρήµατα ψυχικού πάθους σε σχέση µε την σύνδεση της δοµής ορισµάτων και της συντακτικής δοµής και την δυνατότητα παθητικοποίησής τους ή µη Τα Object Experiencer κατηγορήµατα ως αναιτιατικά ρήµατα Οι Belletti & Rizzi (1988) (στο εξής B&R) διακρίνουν τρείς κατηγορίες ρηµάτων ψυχικού πάθους στα Ιταλικά: α) τα ρήµατα temere (fear), β) τα ρήµατα preoccupare (worry), και γ) τα ρήµατα piacere (like). Πιο συγκεκριµένα, τα ρήµατα της Τάξης 1 ισοδυναµούν µε µεταβατικές δοµές, στις οποίες ο Φορέας Εµπειρίας προβάλλεται στη θέση του υποκειµένου της βαθείας δοµής, και το Θέµα προβάλλεται στη θέση του αντικειµένου. Η δοµή, λοιπόν, που προτείνουν για την τάξη αυτή ρηµάτων είναι η εξής: (1) Gianni teme questo. Ο Γιάννης φοβάται αυτό. (Belletti & Rizzi 1988: 293) Τα ρήµατα της Τάξης 2 και της Τάξης 3 θεωρούνται από τους B&R ότι είναι αναιτιατικά και ότι δεν µπορούν να αποδώσουν πτώση στο αντικείµενο της βαθείας δοµής. Στην Τάξη 2, το Θέµα πραγµατώνεται συντακτικά ως υποκείµενο και ο Φορέας Εµπειρίας ως αντικείµενο. Στην Τάξη 3, το Θέµα είναι στη συντακτική θέση του αντικειµένου, αλλά ο Φορέας Εµπειρίας πραγµατώνεται συντακτικά µε τη µορφή ενός αντικειµένου σε δοτική (dative). Οι B&R προτείνουν ότι η βαθεία δοµή αυτών των ρηµάτων είναι διαφορετική από την επιφανειακή δοµή. Έτσι, οι δοµές OE της Τάξης 2

18 18 Θεωρητικό Πλαίσιο και οι δοµές των ρηµάτων piacere παράγονται µε µετακίνηση, όπως βλέπουµε παρακάτω. (2) a. Questo preoccupa Gianni. Αυτό στενοχωρεί τον Γιάννη. b. Questo piace a Gianni. Αυτό αρέσει στον Γιάννη. S NP VP V NP V NP questo preoccupa piace questo Gianni a Gianni (Belletti & Rizzi 1988: 293) Στην βαθεία δοµή των προτάσεων (2)a και (2)b το όρισµα µε τον θ-ρόλο του Θέµατος questo (αυτό) βρίσκεται χαµηλότερα από το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας Gianni. Έτσι, η βαθεία δοµή ακολουθεί την Θεµατική Ιεραρχία, σύµφωνα µε την οποία το όρισµα µε τον θ-ρόλο του Φορέα Εµπειρίας πραγµατώνεται συντακτικά σε µια θέση ψηλότερα από αυτή στην οποία πραγµατώνεται το όρισµα µε τον θ-ρόλο του Θέµατος. Οι δοµές, λοιπόν, µε τα ρήµατα των τάξεων 2 και 3 µπορούν να παραχθούν από το (2) µέσω της µετακίνησης της ΑΦ questo στη συντακτική θέση του υποκειµένου. Παρόλο που οι δύο δοµές (1) και (2) παρουσιάζουν διαφορές, έχουν κοινή µια σηµαντική ιδιότητα: και στις δύο περιπτώσεις το ρήµα άµεσα µαρκάρει θεµατικά το Θέµα, και το συστατικό Ρήµα+Θέµα, που αποτελείται και από τα δύο µαζί συστατικά, µαρκάρει θεµατικά τον Φορέα Εµπειρίας. Εποµένως, οι σχέσεις θ-µαρκαρίσµατος είναι σταθερές, πράγµα που σηµαίνει ότι ακόµη και στην ιδιόµορφη περίπτωση των ρηµάτων ψυχικού πάθους υπάρχει µια κανονικότητα όσον αφορά τη θεωρία της συντακτικής προβολής των θ-ρόλων.

19 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 19 Ας δούµε τώρα µε ποιόν τρόπο ανατίθεται η αιτιατική πτώση στην ΑΦ-αντικείµενο µε τον θ-ρόλο του Φορέα Εµπειρίας στη δοµή OE και η δοτική (dative) πτώση στη δοµή µε το κατηγόρηµα τύπου piacere. Οι B&R, ακολουθώντας τον Chomsky (1986β), δίνουν την εξής εξήγηση. Αρχικά, υπάρχουν δύο είδη Πτώσης που διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ τους: α) η δοµική πτώση (structural case) (ονοµαστική και αιτιατική) που ανατίθεται στην επιφανειακή δοµή κάτω από την κυβέρνηση από έναν κατάλληλο κυβερνήτη, και β) η εγγενής αιτιατική πτώση (inherent case) (γενική, δοτική) που ανατίθεται στη βαθεία δοµή και πραγµατώνεται στην επιφανειακή δοµή. Η εγγενής πτώση είναι λεξικά προσδιορισµένη και σχετίζεται µε το θ-µαρκάρισµα. Αυτό σηµαίνει ότι τα λήµµατα των ρηµάτων φέρουν στο Λεξικό ένα πτωτικό δίκτυο (Case grid) το οποίο προσδιορίζει τις εγγενείς πτώσεις που αποδίδουν τα ρήµατα αυτά. Οι εγγενείς πτώσεις σχετίζονται µε συγκεκριµένους θ-ρόλους στο θεµατικό δίκτυο. Κάθε εγγενής πτώση ανατίθεται µόνο σε ένα συγκεκριµένο όρισµα της δοµής ορισµάτων του κατηγορήµατος που φέρει έναν συγκεκριµένο θ-ρόλο. Αντιθέτως, η ανάθεση της δοµικής πτώσης δεν έχει σχέση µε το θ-µαρκάρισµα, και το όρισµα που θα την λάβει δεν χρειάζεται να φέρει κάποιον συγκεκριµένο θ-ρόλο. Έτσι, στην OE δοµή το όρισµα µε τον θ-ρόλο του Φορέα Εµπειρίας φέρει την εγγενή αιτιατική πτώση και στην δοµή µε το ρήµα τύπου piacere το όρισµα µε αυτόν τον θ- ρόλο φέρει την εγγενή δοτική πτώση (dative). Η εγγενής αυτή πτώση προσδιορίζεται στο πτωτικό δίκτυο του κατηγορήµατος και σχετίζεται µε τη θέση και τον θ-ρόλο του Φορέα Εµπειρίας στο θεµατικό δίκτυο. Με βάση, λοιπόν, όλα τα παραπάνω η βαθεία δοµή των αντίστοιχων προτάσεων στην ΝΕ θα έχει ως εξής: (3) Ο Γιάννης φοβάται αυτό.

20 20 Θεωρητικό Πλαίσιο (4) Αυτό στενοχωρεί τον Γιάννη.

21 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 21 Αναφορικά µε τη δυνατότητα παθητικοποίησης των ρηµάτων αυτών, οι B&R υποστηρίζουν ότι τα κατηγορήµατα OE δεν µπορούν να υποστούν ρηµατική παθητικοποίηση, αφού το συντακτικό υποκείµενο δεν έχει ξεκινήσει από τη θέση αυτή στη βαθεία δοµή, αλλά από τη θέση του αντικειµένου που είναι εσωτερική στη ΡΦ. Παραδείγµατα, όπως αυτά του (5) (παραδείγµατα των B&R (47)a και (47)b), αποτελούν για τους B&R περιπτώσεις επιθετικής (adjectival) παθητικοποίησης και όχι ρηµατικής. (5) a. Gianni è disgustato dalla corruzione di questo paese. Ο Γιάννης (είναι αηδιασµένος) αηδιάζει µε την διαφθορά αυτής της χώρας. b. Gianni è affascinato da questa prospettiva. Ο Γιάννης είναι συνεπαρµένος µε αυτή την προοπτική. Με βάση τα παραπάνω και δεδοµένης της Αρχής της Σύνδεσης ( Linking Principle ) (B&R 1988: 344) που απαιτεί η συντακτική δοµή να αντικατοπτρίζει τη θεµατική δοµή και φαίνεται παρακάτω, εδοµένου ενός θεµατικού δικτύου [Φορέας Εµπειρίας, Θέµα], ο Φορέας Εµπειρίας προβάλλεται σε υψηλότερη θέση από ότι το Θέµα. [ΑΚ], οι B&R (1988: 344) παρουσιάζουν τις εξής λεξικές αναπαραστάσεις για τα ρήµατα ψυχικού πάθους: Subject Experiencer κατηγόρηµα: θ-δίκτυο [Φορέας Εµπειρίας, Θέµα] Πτωτικό δίκτυο [ - - ] Object Experiencer κατηγόρηµα: θ-δίκτυο [Φορέας Εµπειρίας, Θέµα] Κατηγόρηµα piacere: Πτωτικό δίκτυο [ ΑΙΤ - ] θ-δίκτυο [Φορέας Εµπειρίας, Θέµα] Πτωτικό δίκτυο [ οτ - ] Πίνακας 1 Οι λεξικές αναπαραστάσεις των ρηµάτων ψυχικού πάθους σύµφωνα µε τους B&R (1988). Θεωρώ ότι στην ανάλυση των B&R για τα ΟΕ ρήµατα ψυχικού πάθους και αναφορικά µε την παθητικοποίηση αυτών, αυτό που οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι δηλαδή οι παθητικές δοµές των ρηµάτων αυτών είναι επιθετικές και όχι ρηµατικές, δεν φαίνεται να ισχύει απαραίτητα. Πιο συγκεκριµένα, αυτός ο ισχυρισµός συνάδει µε την ανάλυση των ΟΕ ρηµάτων ως αναιτιατικά, καθώς τα αναιτιατικά ρήµατα δεν έχουν ρηµατικές παθητικές δοµές, αλλά µόνο επιθετικές. Για αυτό το λόγο, οι B&R αναγκάζονται να κάνουν αυτόν

22 22 Θεωρητικό Πλαίσιο τον ισχυρισµό. Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτό που υποστηρίζεται εδώ αποτελεί µια γενίκευση που δεν διαθέτει γενική και απόλυτη ισχύ. Κι αυτό γιατί αρχικά, τα OΕ κατηγορήµατα φαίνεται να έχουν ρηµατικές παθητικές δοµές, όπως διαπιστώνουµε από τα παρακάτω παραδείγµατα από την Αγγλική: (6) a. Mary was irritated by the loud music of the restaurant. b. John was worried by his girlfriend s delay. c. I was puzzled by Helen s strange behavior. Επιπλέον, πολλά αναιτιατικά ρήµατα δεν έχουν επιθετικές παθητικές δοµές, όπως διαπιστώνουµε παρακάτω: (7) *recently grown interest, *an already occurred event. Εποµένως, φαίνεται ότι η γενίκευση ότι τα OE ρήµατα σχηµατίζουν µόνο επιθετικές και όχι ρηµατικές παθητικές δοµές δεν φαίνεται να ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις και γι αυτό αποτελεί πρόβληµα για την ανάλυση των ρηµάτων αυτών ως αναιτιατικά από τους B&R ύο ιεραρχίες στο εσωτερικό της δοµής ορισµάτων: Θ-ιεραρχία και ιεραρχία του ποιού ενεργείας Με βάση την ανάλυση της Grimshaw (1990), η δοµή ορισµάτων ενός κατηγορήµατος έχει την δική της εσωτερική δοµή και αποτελείται από α) την θεµατική ιεραρχία (thematic hierarchy), και β) την ιεραρχία του ποιού ενεργείας (aspectual hierarchy). Πιο συγκεκριµένα, ο θεµατικός άξονας δοµείται µε βάση την Θεµατική Ιεραρχία, την οποία είδαµε στο (7) του κεφαλαίου 1, ενώ ο άξονας του ποιού ενεργείας δοµείται µε βάση την ιεραρχία του ποιού ενεργείας που φαίνεται στο (8), όπου το όρισµα µε τον θ-ρόλο της Αιτίας είναι το πιο διακριτό ή εξέχον (prominent): (8) Cause> other (Grimshaw 1990: 24). Οι δύο αυτοί άξονες µπορεί να συµπίπτουν, αυτό όµως δεν συµβαίνει πάντα και έτσι, για παράδειγµα, ένα από τα ορίσµατα ενός κατηγορήµατος µπορεί να είναι περισσότερο εξέχον ή αλλιώς να βρίσκεται υψηλότερα στη θεµατική ιεραρχία, ενώ κάποιο άλλο όρισµα του ίδιου κατηγορήµατος µπορεί να είναι περισσότερο εξέχον στην ιεραρχία του ποιού ενεργείας.

23 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 23 Η Grimshaw προτείνει ότι σε µια δοµή ορισµάτων, το όρισµα που φέρει τον θεµατικό ρόλο που βρίσκεται ψηλότερα στην Θ-Ιεραρχία είναι και το πιο εξέχον όρισµα στην ιεραρχία του ποιού ενεργείας. Έτσι, για τα κατηγορήµατα SE, όπως το ρήµα fear ο Φορέας Εµπειρίας πραγµατώνεται ως υποκείµενο, και το Θέµα ως αντικείµενο: (9) a. fear (x (y)) Experiencer Theme b. Helen fears ghosts. Ωστόσο, τα OE κατηγορήµατα, όπως το frighten ή το disturb έχουν τους ίδιους θεµατικούς ρόλους, όπως το fear, αλλά διαφορετικές συντακτικές αναπαραστάσεις: (10) a. frighten (x (y)) Experiencer Theme b. Ghosts frighten Helen. Στο παράδειγµα (10) ο Φορέας Εµπειρίας που βρίσκεται υψηλότερα στη θεµατική ιεραρχία δεν πραγµατώνεται ως υποκείµενο. Εδώ έρχεται η ανάλυση της Grimshaw µε τους δύο άξονες, τον θεµατικό και τον άξονα του ποιού ενεργείας, να καθορίσει ποιό θα είναι το εξωτερικό όρισµα σε αυτά τα ρήµατα. Τα εξωτερικά ορίσµατα ορίζονται ως ορίσµατα που είναι περισσότερο εξέχοντα και στις δύο ιεραρχίες και διακρίνονται από τα υποκείµενα της βαθείας δοµής. Στις περιπτώσεις όπου οι δύο ιεραρχίες δεν συµβαδίζουν, η πραγµάτωση των ορισµάτων στη βαθεία δοµή καθορίζεται από την ιεραρχία του ποιού ενεργείας παρά από την Θ-ιεραρχία. Με βάση τα παραπάνω, το Θέµα/Αιτία των κατηγορηµάτων OE είναι υποκείµενο στη βαθεία δοµή, χωρίς να είναι εξωτερικό όρισµα. Κι αυτό γιατί, στα ρήµατα αυτά η πρώτη θέση στον θεµατικό άξονα δεν αντιστοιχεί στην πρώτη θέση στον άξονα του ποιού ενεργείας, αφού οι θέσεις αυτές δεν κατέχονται από το ίδιο σηµασιολογικό όρισµα. Αντιθέτως, το δεύτερο στοιχείο στο θεµατικό άξονα συνδέεται µε το πρώτο στοιχείο στον άξονα του ποιού ενεργείας και το πρώτο στοιχείο στο θεµατικό άξονα αντιστοιχεί στη δεύτερη θέση του άξονα του ποιού ενεργείας, όπως φαίνεται παρακάτω: (11) a. Ο σκύλος ενόχλησε τα παιδιά. b. ενοχλώ (x (y))

24 24 Θεωρητικό Πλαίσιο Φορέας Εµπ. Θέµα Αιτία... Το ρήµα ενοχλώ στο (11) έχει δύο ορίσµατα, το x και το y: το x συνδέεται µε τον Φορέα Εµπειρίας και την µη Αιτία (non-cause) ( ), και το y συνδέεται µε το Θέµα και την Αιτία. Το όρισµα που στην επιφανειακή δοµή είναι υποκείµενο είναι το πιο εξέχον στην ιεραρχία του ποιού ενεργείας ως η Αιτία, αλλά όχι στην θεµατική ιεραρχία, αφού έχει τον θ-ρόλο του Θέµατος. Αυτό συνεπάγεται ότι τα κατηγορήµατα OE δεν έχουν εξωτερικό όρισµα, αφού κανένα από τα ορίσµατά τους δεν είναι περισσότερο εξέχον και στους δύο άξονες ταυτόχρονα. Αυτό είναι ένα στοιχείο που παραπέµπει στην ανάλυση των κατηγορηµάτων αυτών ως αναιτιατικά από τους Belletti & Rizzi (1988). Με βάση την αλληλεπίδραση των δύο ιεραρχιών, της Θ-ιεραρχίας και της ιεραρχίας του ποιού ενεργείας, στην κατηγορία των κατηγορηµάτων που έχουν στη δοµή ορισµάτων τους τον θ-ρόλο του ράστη (agentive κατηγορήµατα), ο ράστης θα είναι το πιο εξέχον όρισµα στον άξονα του ποιού ενεργείας. Αφού ο ράστης είναι το πιο εξέχον όρισµα και στον θεµατικό άξονα, το υποκείµενο των ρηµάτων αυτών πραγµατώνεται ως εξωτερικό όρισµα: (12) Μεταβατικό κατηγόρηµα µε ράστη ( ράστης (Θέµα)) 1 2 Για τα SE κατηγορήµατα, ισχύει ό,τι και στα µεταβατικά κατηγορήµατα µε ράστη, δηλαδή ο Φορέας Εµπειρίας είναι περισσότερο εξέχων και στην Θ-ιεραρχία και στην ιεραρχία του ποιού ενεργείας: (13) Κατηγόρηµα ψυχολογικής κατάστασης (SE) (Φορέας Εµπειρίας (Θέµα)) 1 2 Με βάση την ανάλυση αυτή, τα SE κατηγορήµατα θεωρούνται ότι έχουν εξωτερικό όρισµα και αυτό είναι ο Φορέας Εµπειρίας. Από την άλλη πλευρά, τα OE κατηγορήµατα δεν έχουν εξωτερικό όρισµα και δηµιουργείται έτσι µια αναντιστοιχία µεταξύ των δύο ιεραρχιών: (14) Κατηγόρηµα Object Experiencer αιτιακό χωρίς ράστη (non-agentive)

25 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 25 (Φορέας Εµπειρίας (Θέµα)) 2 1 Σε αυτά τα κατηγορήµατα, το Θέµα πραγµατώνεται ως υποκείµενο στη βαθεία δοµή, αφού η σύνδεση των ορισµάτων καθορίζεται από τον άξονα του ποιού ενεργείας. Εποµένως, η αναπαράσταση της βαθείας δοµής των OE αιτιακών κατηγορηµάτων θα είναι η εξής: (15) Τα OE κατηγορήµατα που είναι αιτιακά και έχουν τον θ-ρόλο του ράστη στη δοµή ορισµάτων τους θα έχουν την εξής αναπαράσταση, όπου οι δύο ιεραρχίες βρίσκονται σε πλήρη αντιστοιχία µεταξύ τους, όπως και στα µεταβατικά κατηγορήµατα µε ράστη, κι έτσι έχουν εξωτερικό όρισµα: (16) Κατηγόρηµα Object Experiencer αιτιακό µε ράστη (agentive) ( ράστης (Θέµα)) 1 2 Εδώ, λοιπόν, δεν παρατηρείται η αναντιστοιχία που παρατηρείται στα αιτιακά κατηγορήµατα OE χωρίς ράστη, αφού εδώ ο ράστης είναι το περισσότερο εξέχον όρισµα και στους δύο άξονες. Η αναπαράσταση της βαθείας δοµής για τα κατηγορήµατα αυτά θα είναι η εξής: (17)

26 26 Θεωρητικό Πλαίσιο Τέλος, και για την Grimshaw, όπως και για τους Belletti & Rizzi (1988), ισχύει ότι τα OE κατηγορήµατα δεν µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο ρηµατικής παθητικοποίησης, αλλά µόνο επιθετικής. Αυτό, σύµφωνα µε την Grimshaw, συµβαίνει µε τα OE κατηγορήµατα που δεν έχουν στη δοµή ορισµάτων τους τον θ-ρόλο του ράστη (non-agentive), αλλά δεν συµβαίνει µε τα OE κατηγορήµατα που έχουν ράστη (agentive). Ο ράστης των ρηµάτων αυτών είναι εξωτερικό όρισµα και δεν µπορεί να είναι υποκείµενο quirky ( quirky subject ) 1, εποµένως τα ρήµατα αυτά µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο ρηµατικής παθητικοποίησης Μηδενική µορφολογία και διαφορετική δοµή ορισµάτων στα κατηγορήµατα ψυχικού πάθους O Pesetsky (1995) προτείνει την ύπαρξη ενός µηδενικού αιτιακού (causative) µορφήµατος το οποίο προστίθεται σε µια δεσµευµένη ρηµατική βάση. Έτσι, ένα OE κατηγόρηµα αναλύεται ως ένα κατηγόρηµα που περιέχει ένα µηδενικό µόρφηµα, το οποίο δεν πραγµατώνεται φωνολογικά. Τα κατηγορήµατα SE αναλύονται ως δεσµευµένες ρίζες, οι οποίες συνδυάζονται µε το µηδενικό µόρφηµα CAUS στο επίπεδο της σύνταξης για να σχηµατίσουν τα κατηγορήµατα OE. Με άλλα λόγια, η εναλλαγή που παρουσιάζουν τα κατηγορήµατα SE και OE οφείλεται στην ύπαρξη του µηδενικού µορφήµατος CAUS που προσκολλάται στο SE κατηγόρηµα και εισάγει ένα άλλο όρισµα, αυτό του Causer. Το όρισµα αυτό προκαλεί την αλλαγή της ψυχικής κατάστασης στο όρισµα του Φορέα Εµπειρίας. Ως αποτέλεσµα, το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας γίνεται πλέον το συντακτικό αντικείµενο στην OE δοµή. Αυτό που υποστηρίζει, δηλαδή ο Pesetsky, είναι ότι οι δύο δοµές SE και OE έχουν διαφορετικές δοµές ορισµάτων. Η θεµατική ιεραρχία που προτείνει ο Pesetsky είναι η ακόλουθη: (18) Causer> Experiencer> Target/ Subject Matter (T/SM) 1 Περισσότερα για τα υποκείµενα quirky, βλ. στα Sigurðsson (1992), Fanselow (2002), καθώς και στις εκεί αναφορές.

27 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 27 Για να κατανοήσουµε τα παραπάνω, ας δούµε το OE ρήµα annoy, το οποίο είναι δι- µορφηµατικό ( bimorphemic ), δηλαδή αποτελείται από το µηδενικό µόρφηµα CAUSE και το SE µη αιτιακό (non-causative) ρήµα που αντιπροσωπεύεται µε το annoy, όπως φαίνεται παρακάτω: (19) OE: annoy [[ annoy] Ø CAUSE] Η δοµή, λοιπόν, που προτείνει ο Pesetksy για το ρήµα annoy είναι σχηµατικά η εξής: (20) Η φραστική αυτή δοµή θα µπορούσε να προσαρµοσθεί για τα Ελληνικά ως εξής: (21)

28 28 Θεωρητικό Πλαίσιο ΚλΦ ΑΦ Κλ Κλ ΡΦ ΑΦ Ρ Ρ Πρόθ.Φρ φοβίζω ΑΦ Π Φορέας Εµπειρίας Π ΑΦ CAUSE Causer Στις δύο παραπάνω δοµές βλέπουµε ότι η κενή πρόθεση CAUSE και το όρισµα Causer βρίσκονται χαµηλότερα στην ΠροθΦρ από ότι το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας. Το CAUSE ανυψώνεται για να προσαρτηθεί ως πρόσφυµα στη δεσµευµένη ρίζα annoy στην δοµή (20) και φοβίζω στην δοµή (21), και στη συνέχεια, το όρισµα µε τον θ-ρόλο του Causer µετακινείται στη θέση του υποκειµένου για λόγους απόδοσης πτώσης. Με βάση την ανάλυση του Pesetsky, ο θ-ρόλος που ανατίθεται στην ΑΦ- υποκείµενο των OE ρηµάτων δεν είναι ο ίδιος µε αυτόν που ανατίθεται στην ΑΦ- αντικείµενο των SE ρηµάτων. Πιο συγκεκριµένα, για τον Pesetsky ο θ-ρόλος του Θέµατος µπορεί να αναλυθεί σε τρείς διαφορετικούς θ-ρόλους: α) το Target, β) το Subject Matter, και γ) το Causer. Έτσι, το όρισµα σε θέση υποκειµένου στα OE κατηγορήµατα φέρει πάντα τον θ-ρόλο του Causer, δηλαδή της οντότητας που προκαλεί την αλλαγή της ψυχικής κατάστασης στο όρισµα του Φορέα Εµπειρίας. Το όρισµα στη συντακτική θέση του αντικειµένου στα SE κατηγορήµατα φέρει πάντα έναν από τους εξής δύο πλήρως διακριτούς θ-ρόλους: το Target of Emotion, ή αλλιώς το στόχο στον οποίο κατευθύνεται, θα λέγαµε, το συναίσθηµα που βιώνει ο Φορέας Εµπειρίας, και το Subject

29 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 29 Matter of Emotion, ή αλλιώς το αντικείµενο του συναισθήµατος που βιώνει ο Φορέας Εµπειρίας. Ας µεταφράσουµε τον όρο Target of Emotion ως Στόχο του Συναισθήµατος (σύµφωνα και µε τη µετάφραση που δίνει ο Ξυδόπουλος στον Κρύσταλ (2003: 385), για τον όρο Target), τον όρο Causer ως ο Προκαλών το Συναίσθηµα του Φορέα Εµπειρίας και τον όρο Subject Matter of Emotion ως το Αντικείµενο του Συναισθήµατος (στην περίπτωση αυτή ο όρος αντικείµενο δεν ταυτίζεται, προφανώς, µε τον όρο που δηλώνει τη συντακτική θέση του αντικειµένου). Έτσι, παρατηρώντας τα παρακάτω παραδείγµατα βλέπουµε ότι στο (22)a (παράδειγµα του Pesetsky (30a)) η ΑΦ the article in the Times είναι ο Στόχος, στην (22)b ((παράδειγµα του Pesetsky (36a)), η ΑΦ John είναι ο Φορέας Εµπειρίας, ενώ η ΑΦ the television set είναι το αντικείµενο του Συναισθήµατος, και στην (22)c (παράδειγµα του Pesetsky (36b)) η ΑΦ the television set είναι ο Προκαλών το Συναίσθηµα: (22) (a) Bill was very angry at the article in the Times. [Στόχος] (b) John worried about the television set. [Αντικείµενο του Συναισθήµατος] (c) The television set worried John. [Προκαλών το Συναίσθηµα] (23) The article in the Times angered/ enraged Bill. [Προκαλών το Συναίσθηµα] (Pesetsky 1995: 56, 57) Στην πρόταση (23) (παράδειγµα του Pesetsky (30b)) παρατηρούµε ότι η ΑΦ the article in the Times έχει τον θεµατικό ρόλο του Προκαλούντος το Συναίσθηµα. Θα µπορούσε να ειπωθεί ότι η (23) δηµιουργεί πρόβληµα για τη UTAH (βλ. κεφάλαιο 1 στο (1)), καθώς φαίνεται ότι η πρόταση αυτή έχει το ίδιο θεµατικό δίκτυο µε την (22)a, αλλά η συντακτική πραγµάτωση των ορισµάτων γίνεται σε διαφορετικές θέσεις. Όµως, από την υιοθέτηση των παραπάνω διακριτών µεταξύ τους θ-ρόλων, δεν τίθεται πλέον το πρόβληµα της σύνδεσης µεταξύ δοµής ορισµάτων και συντακτικής αναπαράστασης µεταξύ των δοµών αυτών. Το θ-δίκτυο για τα OE κατηγορήµατα είναι [Causer, Experiencer], και για τα SE κατηγορήµατα είναι [Experiencer, Target/ Subject Matter], οπότε δεν παραβιάζεται η UTAH. Σχετικά µε την δυνατότητα παθητικοποίησης των δοµών OE, ο Pesetsky υποστηρίζει ότι υπάρχουν στοιχεία από την Αγγλική γλώσσα που καταδεικνύουν ότι κάποια ρήµατα µπορούν εύκολα να παθητικοποιηθούν, δίνοντας µια σειρά παραδειγµάτων που το δείχνουν αυτό, π.χ.:

30 30 Θεωρητικό Πλαίσιο (24) Bill was angered by Mary. (25) John was worried by my remarks. (Pesetsky 1995: 22) Εποµένως, o Pesetsky απορρίπτει την ανάλυση των Belletti & Rizzi (1988), αναφορικά µε το συγκεκριµένο θέµα, σύµφωνα µε την οποία αυτή η παθητικοποίηση δεν είναι πραγµατική ρηµατική παθητικοποίηση, αλλά απλά επιθετική (adjectival), όπως βλέπουµε στο παρακάτω παράδειγµα: (26) She was relieved to find her daughter safe and sound. Αυτό που ο Pesetsky υποστηρίζει, λοιπόν, είναι ότι τα OE κατηγορήµατα µπορούν να σχηµατίσουν παθητικοποιηµένη δοµή και αυτό εξαρτάται από την ύπαρξη ενός υπονοούµενου Causer στη δοµή ορισµάτων του κατηγορήµατος. Συνοψίζοντας, είδαµε τρείς σηµαντικές αναλύσεις που έχουν προταθεί για την συντακτική συµπεριφορά των ρηµάτων ψυχικού πάθους στην Αγγλική γλώσσα. Ας δούµε ποια είναι κάποια από τα σηµεία των αναλύσεων αυτών που θα µπορούσαµε να σχολιάσουµε γενικότερα σχετικά µε τη σαφήνειά τους και ειδικότερα σε σχέση µε τα δεδοµένα από τα Ελληνικά. Ξεκινώντας µε την ανάλυση του Pesetsky (1995) για τα ρήµατα OE, µπορούµε να πούµε ότι στην φραστική δοµή που προτείνει ο ίδιος και που είδαµε στο (20) για τα Αγγλικά και στο (21) για τα Ελληνικά δεν γίνεται αρκετά σαφές γιατί ο Φορέας Εµπειρίας στη θέση άµεσου αντικειµένου έχει πτώση πλάγια αιτιατική και µπορεί να πραγµατωθεί ως υποκείµενο. Κι αυτό είναι ιδιαίτερα αξιοσηµείωτο αφού το όρισµα του Causer πραγµατώνεται ως εξωτερικό όρισµα που έχει µετακινηθεί στη θέση αυτή, είναι δηλαδή παραγόµενο εξωτερικό όρισµα. Συνεχίζοντας µε την ανάλυση της Grimshaw (1990), µπορούµε να πούµε ότι ενώ αυτή η θεωρία φαίνεται να παρέχει µια αρκετά σαφή εξήγηση για τα ΟΕ κατηγορήµατα, δεν δίνει τόσο σαφή εξήγηση για τις δοµές µε κατηγορήµατα SE. Κι αυτό γιατί, από τη µια πλευρά βασίζεται πολύ στους θεµατικούς ρόλους και από την άλλη πλευρά υποστηρίζει ότι η δοµή ορισµάτων καθορίζεται σε έναν άλλο άξονα, διαφορετικό από τη θεµατική δοµή, τον άξονα του ποιού ενεργείας, όπως είπαµε. Επιπλέον, η θεωρία που προτείνει η Grimshaw φαίνεται να ορίζει ότι τα κατηγορήµατα SE δεν διαφέρουν από τα κανονικά

31 Αντιγόνη Καλαµίδα Μορφοσυντακτική ανάλυση των ρηµάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής 31 αιτιακά ρήµατα που εµφανίζονται σε µια γλώσσα. Ωστόσο, παρακάτω η ίδια παραδέχεται ότι δεν υπάρχουν ανεξάρτητα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η ανάλυση αυτή θα δώσει αυτό το επιθυµητό αποτέλεσµα, αναγνωρίζοντας µε αυτό τον τρόπο ότι η διεπίδραση µεταξύ των δύο ιεραρχιών που η ίδια προτείνει, της θεµατικής από τη µία και της ιεραρχίας του ποιού ενεργείας από την άλλη, αποδεικνύεται προβληµατική στην περίπτωση των SE κατηγορηµάτων. Επίσης, η ανάλυση αυτή της Grimshaw οδηγεί στο συµπέρασµα ότι το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας αυτών των δοµών πραγµατώνεται ως εξωτερικό όρισµα. Αυτό συνεπάγεται ότι µπορούν να έχουν κάποια σχέση µε τις παθητικές δοµές, αφού η παρουσία του εξωτερικού ορίσµατος προβλέπει ότι η συγκεκριµένη δοµή µπορεί να γίνει αντικείµενο παθητικοποίησης. Κι αυτό µπορούµε να πούµε ότι υποστηρίζεται από δεδοµένα από την Αγγλική γλώσσα, όπως τα παρακάτω: (27) a. Mary admired the dress her sister bought. b. The dress her sister bought was admired by Mary. Ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει για όλες τις δοµές µε κατηγορήµατα ψυχικού πάθους SE στην ΝΕ, όπως βλέπουµε στα παρακάτω παραδείγµατα: παρόλο που µπορούµε να αποδεχτούµε την εναλλαγή στα (28)a και (28)b (µερικοί οµιλητές, ωστόσο, δεν αποδέχονται την δοµή (28)b) και πολύ περισσότερο την εναλλαγή στις δοµές (29)a και (29)b, δεν µπορούµε µε την ίδια ευκολία να αποδεχτούµε την εναλλαγή στις δοµές (30)a και (30)b. (28) a. Οι αδελφές της αγαπούν την Ελένη. b. Η Ελένη αγαπιέται από τις αδελφές της. (29) a. Οι θεατές αγάπησαν πολύ αυτή την ταινία. b. Αυτή η ταινία αγαπήθηκε πολύ από τους θεατές. (30) a. Η Φωτεινή ζήλεψε την κιθάρα του δασκάλου. b. Η κιθάρα του δασκάλου ζηλεύτηκε από την Φωτεινή. Αυτοί είναι µερικοί προβληµατισµοί που δηµιουργούνται από ορισµένα σηµεία των παραπάνω αναλύσεων για τα ρήµατα ψυχικού πάθους της Αγγλικής. Ας δούµε τώρα τρείς σηµαντικές αναλύσεις που έχουν προταθεί για την συντακτική συµπεριφορά των ρηµάτων ψυχικού πάθους της ΝΕ.

32 32 Θεωρητικό Πλαίσιο Η συντακτική διαδικασία της παθητικοποίησης και η διαδικασία causativization σε επίπεδο Λεξικού Η Tsimpli (1989) εξετάζει τις ιδιότητες του µεσοπαθητικού προσφύµατος στην ΝΕ και τον τρόπο αλληλεπίδρασής τους µε τις ιδιότητες του ρήµατος και την κλίση του. Στο πλαίσιο αυτό, µελετώνται και οι µεσοπαθητικές δοµές ρηµάτων ψυχικού πάθους. Η µεσοπαθητική δοµή ενός τέτοιου ρήµατος παρουσιάζει οµοιότητες µε την αντίστοιχη δοµή ενός µεταβατικού ρήµατος. Έτσι, η µεσοπαθητική δοµή των ρηµάτων ψυχικού πάθους, όπως και των µεταβατικών ρηµάτων, περιέχει το υποκείµενο, το οποίο έχει µετακινηθεί στη θέση αυτή, και µπορεί να περιέχει και µια προθετική φράση που περιέχει το όρισµα του ράστη. Ο θ-ρόλος του Φορέα Εµπειρίας φαίνεται να είναι εσωτερικός και το κατηγόρηµα φαίνεται να αναθέτει έναν εξωτερικό θ-ρόλο στο µεσοπαθητικό µόρφηµα κάτω από την Κλίση και το οποίο θα έχει συνένδειξη (coindexation) µε την προθετική φράση. Η δυνατότητα των ρηµάτων ψυχικού πάθους να σχηµατίσουν µεσοπαθητική δοµή φαίνεται στα παρακάτω παραδείγµατα: (31) Η Μαρία εξοργίσ-τη-κε (µε την κατάσταση). (32) Ο Γιάννης συγκλονίσ-τη-κε (µε το αναπάντεχο νέο). Η Tsimpli υποστηρίζει ότι οι δοµές των ρηµάτων ψυχικού πάθους µε παθητική µορφολογία είναι στην ουσία παθητικοποιηµένες δοµές των αντίστοιχων ρηµάτων µε ενεργητική µορφολογία και o θ-ρόλος του Φορέα Εµπειρίας µπορεί να είναι είτε εξωτερικός είτε εσωτερικός. Οι δοµές αυτές έχουν ήδη υποστεί την διαδικασία της causativization στο Λεξικό, µε την οποία τα ρήµατα αυτά γίνονται αιτιακά. Ως αποτέλεσµα, το όρισµα του Φορέα Εµπειρίας γίνεται εσωτερικό όρισµα και ταυτόχρονα, εισάγεται ένα εξωτερικό όρισµα, µετατρέποντας το ρήµα σε µεταβατικό. Μετά από τη διαδικασία causativization επέρχεται η παθητικοποίηση των εν λόγω δοµών. Τα κατηγορήµατα αυτά, λοιπόν, διαθέτουν την αιτιακή (causative) ερµηνεία. Έτσι, τα κατηγορήµατα εξοργίστηκε και συγκλονίστηκε των (31) και (32), αντίστοιχα, περιέχουν το αιτιακό µόρφηµα της ΝΕ ιζ-. Άρα, µια πιο ακριβής αναπαράσταση των δοµών αυτών, σύµφωνα πάντα µε την Tsimpli, είναι η εξής: (33) Η Μαρία εξοργ-ίσ-τη-κε (µε την κατάσταση). (34) Ο Γιάννης συγκλον-ίσ-τη-κε (µε το αναπάντεχο νέο). Με βάση την παραπάνω ανάλυση, η φραστική δοµή ενός τέτοιου κατηγορήµατος στην OE ενεργητική δοµή και στην SE παθητική δοµή θα έχει ως εξής: