Trialeurodes vaporariorum Westwood (Hom.: Aleyrodidae)

Transcript

1 ٣٥٣ حيدري و همكاران: اثرات حشرهكشهاي پيريپروكسيفن بوپروفزين و... (٣٥٣-٣٦١) مجله علوم كشاورزي ايران جلد ٣٦ شماره ٢ سال ١٣٨٤ اثرات حشرهكشهاي پيريپروكسيفن بوپروفزين و فنپروپاترين روي شاخصهاي رشدجمعيت سفيد بالك گلخانه Trialeurodes vaporariorum Westwood (Hom.: Aleyrodidae) ٤ ۳ ۲ ۱ احمد حيدري سعيد محرمي پور علي اصغر پور ميرزا و علي اصغر طالبي ٤ ٢ ١ دانشجوي دوره دكتري و استادياران دانشكده كشاورزي دانشگاه تربيت مدرس ٣ دانشيار دانشكده كشاورزي دانشگاه اروميه تاريخ پذيرش مقاله ٨٣/٣/٦ با استفاده از سم شناسي دموگرافيک حشرات) و سم اثرات خلاصه سموم بوپروفزين پيري پروکسي فن(تنظيم کنندههاي رشد پيرتروي يدي فنپروپاترين روي سفيد بالک گلخانه مورد ارزيابي قرار گرفت. شاخصهاي رشد جمعيت قفسهاي برگي روي برگ لوبيا که قبلا براي تعيين در غلظت زير کشنده محلولهاي سمي غوطهور شده بودند قرار داده شد و يک حشره ماده به همراه دو حشره نر داخل هر قفس رها سازي شد و نتاج حاصله تا ا خر عمر پرورش داده شد تا پارامترهاي ي چون نرخ ذاتي افزايش جمعيت مدت زمان دو برابر شدن جمعيت نرخ ذاتي تولد نرخ خالص و ناخالص توليد مثل و ساير پارامترها مورد ارزيابي قرار گيرد. ا زمايشها در شرايط دمايي ١± ºC ٢٦ رطوبت نسبي% ±٦٠ ٥ و دوره نوري ١٦ ساعت روشناي ي و ٨ ساعت تاريكي انجام شد. نرخ ذاتي افزايش جمعيت (تعداد مادههاي اضافه شده به جمعيت به ازاي يك ماده در هر روز) در شاهد و تيمارهاي پيري پروکسي فن بوپروفزين و فنپروپاترين به ترتيب ۰/۱۲۲ ۰۷۵۹/٠ ۰/۰۸۶۷ و ۰/۰۷۵۹ بود که اين مقادير در مقايسه با شاهد به ترتيب ۳۸ ۲۹ و ۳۸ درصد کاهش نشان دادند. در تيمارهاي شاهد پيري پروکسي فن بوپروفزين و فنپروپاترين نرخ خالص توليد مثل (تعداد نتاج ماده جايگزين شده به ازاي هر فرد در يك نسل) به ترتيب ۷/۳ ۹/۶ ۲۴/۴ و ۶/۹ عدد و مدت زمان دو برابر شدن جمعيت به ترتيب ۱۳/ ۷/۹۹ ۵/۶۸ ۹ و ۹/۱۲ روز بود. ساير پارامترهاي رشد جمعيت نيز در اثر سموم مورد استفاده کاهش نشان دادند. بررسي تاثير سموم روي پارامترهاي بيولوژيک نشان داد كه هرچند سموم پيري پروکسي فن و بوپروفزين روي حشرات کامل اثر کشندگي مستقيم ندارند ولي حشرات در معرض قرار گرفته تقريبا تا ۸ روز تخمهاي نابارور ميگذارند. در حالي که سم فنپروپاترين از طريق مرگ و ميرحشرات کامل و کاهش طول عمر بر روي حشره تاثير ميگذارد. لذا ميتوان نتيجهگيري نمود که سموم پيري پروکسي فن و بوپروفزين ميتوانند گزينههاي مناسبي براي کنترل ا فت در قالب برنامه مديريت تلفيقی ا فات باشند. واژههاي کليدي: بوپروفزين پيريپروکسيفن سفيد بالکگلخانه شاخصهايرشد جمعيت فنپروپاترين محصولات زراعي و گلخانهاي در اكثر نقاط جهان مطرح ميباشند. اين حشرات با تغذيه از شيره گياهي توليد عسلك و انتقال ويروسهاي گياهي خسارت كمي و كيفي فراواني به مقدمه حشرات خانواده Aleyrodidae از جمله سفيد بالك گلخانه Trialeurodes vaporariorum بعنوان ا فات مخرب مكاتبه كننده: سعيد محرمي پور

2 مجله علوم كشاورزي ايران جلد ٣٦ شماره ٢ سال ١٣٨٤ ٣٥٤ گياهان وارد ميكنند. سفيد بالك گلخانه امروزه با توجه به دامنه ميزباني وسيع روي محصولات منجر به خسارت ميگردد. مختلفي در ايران فعال بوده و در ايران كنترل اين ا فت عمدتا بوسيله سموم صورت ميگيرد ولي اين حشره داراي دشمنان طبيعي فراواني از جمله Encarsia formosa صورت استفاده مناسب از ا نها درقالب برنامههاي تلفيقي ا فات باشند( ۴ ). ميتوانند است كه در مديريت كنترل مطلوبي روي اين ا فت داشته امروزه يكي از چالشهاي فرا روي محققين تخمين دقيق اثرات يك عامل خارجي مانند سم روي جمعيت حشرات ميباشد. عموما براي بررسي تواناي ي يك ا فتكش روي ا فت و دشمنان طبيعي در ا زمايشگاه از روش محاسبه و LC 50 LD 50 استفاده ميشود (۱۶). يكي از محدوديتهاي اين روش لحاظ نکردن اثرات زير كشندگي است. بنابراين تخمين اثر كلي و قطعي سم روي ا فت و دشمن طبيعي مشخص نميشود. اين مشکل مخصوصا در مورد سموم تنظيم كنندههاي رشد كه به صورت ا رام عمل كرده و اثرات زير كشندگي زيادي نسبت به سموم معمول دارند بيشتر به چشم ميخورد. اين در حالي است که روش سم شناسي دمگرافيک اين مشکل را تا حدود زيادي حل کرده و به عنوان يک روش مطلوب براي ارزيابي اثرات کلي و قطعي سموم پيشنهاد شده (۲۰) و در ا ن پارامترهاي جداول زيستي شاهد و تيمار مقايسه ميشود (۱۹). در اين روش بدليل ادغام پارامترهاي سمشناسي و اكولوژيك فرض كلي ا ن است كه پيشبيني اثرات سم روي جمعيت امكان پذير ميباشد. استفاده از نرخ ذاتي افزايش جمعيت (r m ) بعنوان يك پارامتر زيست سنجي در بررسيهاي سم شناسي مورد توصيه بوده است( ۳ ). نظر به اينكه امروزه تنها راه كنترل موفقيت ا ميز سفيد بالک گلخانه بر اساس نظر محققين استفاده توام از سموم و دشمنان طبيعي است (۹ ۷) لذا بررسي كاراي ي سموم بويژه سمومي كه داراي حداقل تاثير روي دشمنان طبيعي ا فت باشند ضروري به نظر ميرسد. نسل جديد حشرهکشها (تنظيم کنندههاي رشد حشرات) در موارد زيادي بدليل خواص انتخابي خود در برابر دشمنان طبيعي براي کنترل ا فات توصيه شدهاند (۸ ۱۲). ا نها با اختلال در تنظيم هورموني بدن حشرات بر رشد و نمو و فعاليت طبيعي حشرات تاثير ميگذارند. پيري پروکسي فن به عنوان يک شبه هورمون جواني در ا فات مختلف از جمله سفيد بالک ها علاوه بر خواص تخمکشي قوي روي لاروها مخصوصا لاروهاي مسنتر اثرکشندگي دارد پلگ و همکاران (۱۰). استفاده از (١٩٩٥) پيري پروکسي فن براي کنترل شپشکها از جمله Aonidiella aurantii در باغات مرکبات را توصيه کردهاند. عاليچي و احمدي (١٣٧٨) تلفات چشمگير لاروهاي سن دوم شپشک استرالياي ي Icerya purchasi حشرات کامل و تخم ريزي ا نها را گزارش نمودند. در اثر و اختلال در تشکيل پيري پروکسي فن سم بوپروفزين نيز به عنوان بازدارنده سنتز کيتين از گروه سموم تنظيم کننده رشد به طور عمده روي ا فات خانواده Homoptera مخصوصا سفيد بالکها موثر است. بنا به گزارش ايشايا و همکاران (١٩٩٨) اين سم بيشتر روي لاروهاي جوان موثر بوده در حاليکه اثر تخم کشي قابل توجهي نداشته است. تاکنون در تحقيقات انجام شده سموم تنظيم کننده رشد با روش سم شناسي دمگرافيک مورد ارزيابي قرار نگرفتهاند. لذا در اين تحقيق به منظور بررسي اثرات سمي و زير کشندگي اين سموم بر حشرات کامل سفيد بالک گلخانه پارامترهاي رشد جمعيت به دقت مطالعه شد. در ضمن به خاطر مقايسه نتايج بدست ا مده با سموم متداول پيرتروي يدي در ا زمايشات وارد شد. مواد و روشها فنپروپاترين به عنوان يک سم كلني سفيد بالك گلخانه با جمعا وری و انتقال شفيرههاي اين حشره (از گلخانههاي موجود در موسسه تحقيقات ا فات و بيماريهای گياهی) به قفسهاي توری تهيه شد. براي اين منظور برگهاي حامل مراحل نابالغ حشره پس از حذف تمامي مراحل به جز شفيرهها (كه مورد شناساي ي قرار گرفت) قفسهاي به چوبي پرورش (ابعاد ٦٠ ٦٠cm ١٠٠) منتقل شد. در قفس پرورش بوتههاي لوبيا vulgaris) (Phaseolus رقم كانتاندر به

3 و ۷ ٣٥٥ حيدري و همكاران: اثرات حشرهكشهاي پيريپروكسيفن بوپروفزين و... عنوان ميزبان انتخاب شده بود. حشرات كامل پس از چند روز از شفيره خارج شده و روي برگهاي لوبيا مستقر شدند. روش كلني مناسبي از حشرات براي كلنيها در شرايط اتا كق ا زمايش ا ماده شد. با اين اين رشد تحت دمايºC ±٢٦ ١ رطوبت نسبي %٥ ±٦٠ و دوره نوري ١٦ ساعت روشناي ي و ٨ ساعت تاريكي نگهداري شدند. در اين تحقيق از غلظتهاي پروكسي فن با غلظت ٥٠mg(AI)/l ٨٠٠ mg(ai)/l زيرا شد. استفاده توصيه شده سموم و بوپروفزين پيري با غلظت ا زمايشهاي مقدماتي نشان داد كه حتي غلظتهاي بالاتر از غلظت توصيه شده سموم مذکورنيز اثر كشندگي روي حشرات كامل نداشتند در مورد سم فنپروپاترين از غلظت LC 30 معادل ۲۵۰ ميلي گرم (ماده موثره) در ليتر براي بررسي اثر زير کشندگي استفاده شد. ابتدا بذرهاي لوبيا رقم كانتاندر به تعداد ٥ عدد در گلدانهاي پلاستيكي (قطر دهانه ١٥ سانتي متر) حاوي خاك استريل شده كشت شد و قبل از سبز شدن بذور روي گلدانها براي جلوگيري از هر نوع ا لودگي احتمالي بوسيله ظروف پلاستيكي شفاف با درب توري پوشانده شد. براي انجام ا زمايشات دموگرافيك وقتي بوته ها در مرحله دو برگي بودند به مدت ۵ ثانيه در محلولهاي سمي غوطه ور شدند. محلولهاي حشره کش با رقيق كردن فرمولاسيون تجاري ا نها در ا ب مقطر تهيه شد. پس از گذشت ۳۰ دقيقه از غوطه ور کردن برگهای لوبيا در محلولهاي سمي حشرات ماده اي که ۲۴ ساعت اول عمر خود را در محيط عاري از سم گذرانده بودند(دوران قبل از تخمريزي و جفت گيري) در تيمارهاي پيري پروکسي فن بوپروفزين( ۴۸ ساعت) و فنپروپاترين (۲۴ ساعت) در معرض باقي مانده سموم روي برگ قرار داده شدند و بعد از ا ن روي برگ هاي عاري از سم منتقل شده و هر روز حشرات ماده و قفس برگي به برگ جديد منتقل شدند اين کار تا ا خر عمر حشرات ماده ادامه يافت. حشرات مورد ا زمايش کل دوران قبل از بلوغ را در شرايط غير تيمار سپري کرده بودند. روش ياد شده بر اساس کارهاي استارک و ونرگرن (١٩٩٥) و کرن و استيوارت (٢٠٠٠) است. براي بدست ا وردن حشرات نر و ماده باكره از برگهاي داراي شفيره سفيدبالك گلخانه استفاده شد. به اين نحو كه ابتدا اين برگها از بوتههاي مربوطه جدا و روي لايه نازكي از ا گار( ۲ درصد) در ظروف مخصوص قرار داده شدند و روزانه حشرات كامل خارج شده براي ا زمايشات مورد استفاده قرار گرفت. جهت محاسبه r m از روش كري( ۶ ) استفاده شد. براي اين منظور ميزان تخم گذاري روزانه هر حشره ماده درصد تفريخ و ميزان ظهور حشرات در جداول مخصوص ثبت شد. و با محاسبه تعداد تخم ماده توليدي به ازاي هر حشره ماده( m) x وبقا ميان دوره( L) x وبا استفاده از روابط مندرج در جدول يک پارامترهاي رشد محاسبه شد. براي توصيف مرگ و مير سفيدبالك گلخانه جدول زندگي ويژه سني حشرات كامل تهيه شد و در ا ن مرگ و مير يك گروه در هر تيمار از زمان ظهور حشرات كامل تا پايان عمر ا خرين فرد بصورت روزانه ثبت شد. تکرارهاي تلف شده در اثر عوامل تصادفي و غير طبيعي از ا زمايشات حذف گرديد و نهايتا درشاهد پيري پروكسي فن بوپروفزين و فنپروپاترين ۲۵ ۲۴ ۲۴ و ۱۹ حشره ماده از نظر بقا وميزان توليد مثل مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج براي توصيف مرگ و مير.T vaporariorum جدول زندگي ويژه سني حشرات كامل تشكيل شد كه در ا ن مرگ و مير تعدادي از حشرات كامل از زمان خروج ا نها تا پايان عمر ا خرين فرد به صورت روزانه ثبت شد. اميد زندگي براي يك حشره كامل تازه ظاهر شده در شاهد و تيمارهاي پيري پروكسي فن بوپروفزين و فنپروپاترين به ترتيب ٧/٦ ٨/٩ ٩/١ و ۳/۵ روز بود(جدول ٢). ماکزيمم طول عمر حشرات کامل در تيمار فنپروپاترين ١١ روز بود در حالي كه در شاهد و تيمارهاي فوقالذكر به ترتيب ٢٢ و ٢٠ ٢٠ روز بود كه نشان دهنده تاثير فوقالعاده فنپروپاترين روي طول عمر و بقا حشرات كامل ميباشد (جدول ٢). حدود ۵۰ درصد مرگ و مير در شاهد و تيمارها به ترتيب در ٥/ ۸/۵ ۹ افتاد. ۴ روز اول زندگي اتفاق

4 مجله علوم كشاورزي ايران جلد ٣٦ شماره ٢ سال ١٣٨٤ ٣٥٦ جدول ١- تعاريف و فرمولهاي مورد استفاده براي محاسبه شاخصهاي رشد جمعيت (٦) * فرمول تعريف نشانه x l x m x L x r λ b d DT T GRR R o (NRR) فاصله سني به روز Age interval in days - نسبت ماده هاي زنده مانده تا شروع سن x Propotion of female surviving to start of age x - تعداد تخم ماده توليد شده بوسيله هر ماده در سن x No. egg female produced by the female at age x - نقطه مياني بقاء l x + l x+1 Midpoint survival 2 نرخ ذاتي افزايش جمعيت ω e rx lxmx = 1 Intrinsic rate of increase x= 0 نرخ متناهي افزايش جمعيت Finite rate of increase e r 1 نرخ ذاتي تولد Intrinsic birth rate ω e L x x = 0 نرخ ذاتي مرگ Intrinsic death rate b-r زمان دو برابر شدن جمعيت ln 2 Doubling time r متوسط مدت زمان يك نسل ln( R 0 ) Mean generation time r نرخ ناخالص توليد مثل β m x Gross reproduction rate α β نرخ خالص توليد مثل Net reproduction rate x x x= α ω= ا خرين سن ممكن β= سن ا خرين تخم گذاري * α= سن اولين تخم گذاري: ١ e rx lxmx ( با در معادله جمعيت پايدار لوتكا (1 = نظر گرفتن فرضيات ا ن در مورد سفيد بالك گلخانه بكار گرفته شد نتايج و پارامترهاي حاصله در جدول ٢ خلاصه شده است. نرخ توليد مثل ناخالص (GRR) يا ميانگين تعداد كل تخمهاي ماده حاصل از يك ماده كه تا ا خرين روزممكن زندگي كرده باشد در تيمارهاي شاهد پيري پروكسي فن بوپروفزين و فنپروپاترين به ترتيب ۳۶/۵ ۴۷/۲ ۳۹/۵ و ۲۱/۶ تخم ماده بود. چنانچه به نرخ توليد مثل ناخالص نسبت بقا اضافه شود نرخ تكثير خالص( R) o بدست ميا يد كه تعداد نتاج ماده جايگزين شده به ازاي هر فرد در يك نسل ميباشد اين مقدار در شاهد و تيمارهاي مذكور به ترتيب ۷/۳ ۹/۶ ۲۴/۴ و ۶/۹ نتاج ماده به ازاي هر فرد بود. نرخ ذاتي افزايش جمعيت( r) m كه به عبارتي تعداد ماده اضافه شده به جمعيت به ازاي هر فرد در هر روز ميباشد در شاهد و تيمارهاي مذكور به ترتيب ۰/۰۷۵۹ ۰/۰۸۶۷ ۰/۱۲۲ و ۰/۰۷۵۹ بود كه نشان داد در سموم پيري پروكسي فن( ۲۹ 1. Lotka

5 و ۹ ٣٥٧ حيدري و همكاران: اثرات حشرهكشهاي پيريپروكسيفن بوپروفزين و... درصد) بوپروفزين( ۳۸ درصد)و فنپروپاترين( ۳۸ درصد) نسبت به شاهد كاهش پيدا كرده است. مقدار نرخ ذاتي تولد( b ) كه ميزان تولد روزانه به ازاي هر فرد در جمعيت ميباشد شبيه نرخ ذاتي افزايش جمعيت در تيمارهاي سمي نسبت به شاهد كاهش نشان داد(جدول ٢ ). در مقابل نرخ ذاتي مرگ و مير( d ) در سموم پيري پروكسي فن (٠/٠۷) بوپروفزين( ٠/٠۵۹ ) و فنپروپاترين( ٠/٠۱۶ ) نسبت به شاهد (٠/٠٠۶) افزايش قابل ملاحظه نشان داد. نسبت نرخ تولد به نرخ مرگ و مير( b/d ) كه در حقيقت تعداد تولد به ازاي هر مرگ و مير ميباشد در شاهد ۲۱/۳ پيريپروكسي فن ۲/۳ بوپروفزين ۲/۴ و در فنپروپاترين ۵/۶ بود. نرخ متناهي افزايش جمعيت (λ) بيانگر ميزان افزايش جمعيت پايدار هر روز نسبت به روز قبل مي باشد در تيمارهاي سمي نسبت به شاهد كاهش قابل ملاحظه نشان داد (جدول ٢ ). اين مقدار نشان ميدهد كه جمعيت حشره هر روز نسبت به روز قبل به چه نسبتي افزايش خواهد يافت. ميانگين مدت زمان نسل (T) يا زمان لازم براي يك ماده نو ظهور كه جمعيتي معادل R o توليد نمايد در تيمار فنپروپاترين ۲۵/۴ روز بود كه نسبت به ساير تيمارها كمترين مدت را نشان مي دهد. مدت زمان دو برابر شدن جمعيت( DT ) پارامتر ديگري است كه نشان دهنده نرخ رشد جمعيت بوده و اين مقدار در شاهد و تيمارهاي مذكور /۱۳ ۷/۹۹ ٥/٦٨ ٩/١٢ روز بدست ا مد كه نشان دهنده تاثير فوق العاده سموم مذكور روي كاهش سرعت رشد جمعيت ميباشد. روند توليد نتاج ماده در شاهد نشان داد که ميانگين نتاج ماده در چند روز اول زندگي افزايش چشمگيري داشته بعبارتي در روزهاي اول اکثر نتاج توليدي را مادهها تشکيل داده و با گذشت زمان همراه با نوساناتي کاهش پيدا ميکند (شکل ۱). روند توليد نتاج ماده در تيمار فنپروپاترين نيز از الگوي تقريبا مشابه شاهد پيروي ميکند در حالي که در سموم پيري پروکسي فن و بوپروفزين اثرات شديد اين سموم روي کاهش توليد نتاج ماده بويژه در اوايل زندگي حشره به وضوح به چشم ميخورد (شکل ۱). بحث يافتههاي تحقيق حاضربارديگر ضرورت استفاده از روش سم شناسي دموگرافيک را براي تخمين اثر کلي و قطعي سموم روي ا فات نشان ميدهد. زيرا محاسبه پارامترهاي جمعيتي مخصوصا r m که در ا ن اثرات کشندگي و زير کشندگي تلفيق شده است برا ورد دقيق تري از اثرات کلي سم به ما اراي ه ميدهد. مقايسه روند توليد نتاج ماده در طول عمر حشرات کامل در تيمارهاي مختلف نشان داد که سموم بوپروفزين و پيري پروکسي فن توليد نتاج را به طور قابل توجهي کاهش ميدهند (شکل ۱). مطالعات حيدري و همکاران (١٣٨٢) نشان داد که سفيد بالک گلخانه بيشترين تخم ريزي را در چند روز اول دوره تخم ريزي داشته و درصد بالاي ي از نتاج توليد شده در اين چند روز ماده هستند. اين در حالي است که حشرات وقتي در معرض سموم بوپروفزين و پيري پروکسي فن قرار داشتند در چند روز اول دوره تخمريزي تخمهاي عقيم گذاشتند. بنابراين تعداد زيادي از نتاج ماده که ميبايست در اوايل حيات حشرات کامل توليد شوند در اين مرحله از بين ميروند در نتيجه نسبت جنسي نتاج توليدي در اين تيمارها به نفع نرها تغيير پيدا ميکند که اين تغيير نسبت جنسي اثرات جمعيتي قابل توجهي روي نسل بعدي ميگذارد. اين نتايج با اين نظريه كلي كه ا نالوگهاي هورمون جواني باعث اختلال در نشو و نماي جنين (Emberyogenesis) ميشوند همخواني دارد. اين اثر بويژه زماني كه تركيبات فوق الذکر در مرحله قبل از تمايز لارو سن اول (Blastokinesis) بكار برده شوند بيشتر ميشود (١١). مقايسه ميزان بقاي حشرات نشان داد که در بين تيمارهاي مختلف سم فنپروپاترين طول عمر حشرات كامل را بطور قابل توجهي كاهش ميدهد در حاليکه سموم پيري پروكسي فن و بوپروفزين روي حشرات كامل اثر كشندگي ندشت. نتايج فوق با يافتههاي ايشايا و هورووايتز (١٩٩٥) و ايشايا و همكاران( ١٩٩٨ ) كه با غلظتهاي كمتري از پيري پروكسي فن و بوپروفزين انجام شده مطابقت دارد.

6 مجله علوم كشاورزي ايران جلد ٣٦ شماره ٢ سال ١٣٨٤ ٣٥٨ age (day) شكل ١- اثرات سموم روي بقاي حشرات كامل و ميانگين نتاج ماده توليد شده به ازاي يك ماده در طول زندگي سفيد بالك گلخانه

7 ٣٥٩ حيدري و همكاران: اثرات حشرهكشهاي پيريپروكسيفن بوپروفزين و... نرخ ذاتي افزايش جمعيت در حقيقت نرخ رشد سرانه جمعيت بوده و نتيجه بر هم كنش باروري ويژه سني طول عمر و نسبت جنسي است (۶). ارزش r m در شاهد معادل ٠/١٢٢ بود. در مطالعهاي كه توسط كالويتي و باتارازي( ١٩٩٥ ) انجام شده r m ارزش را براي اين حشره روي گوجه فرنگي و کدوسبز به ترتيب ٠/١ و ٠/١٢ بدست ا وردند. سموم پيري پروكسي فن و بوپروفزين هر چند طول عمر و بقاي حشرات كامل را تحت تاثير قرار نميدهند ولي روي توليد نتاج اثر گذاشته و در عين حال نسبت جنسي را به نفع نتاج نر تغيير ميدهند كه اين موارد ميتوانند از عوامل مهم کاهنده ارزش r m لحاظ شوند لذا مقدار r m در اين سموم به طور قابل ملاحظه كاهش يافته است. اما سم فنپروپاترين از طريق كاهش طول عمر و بقاي حشرات كامل و كاهش تخمريزي (که احتمالا کوتاه شدن طول عمر حشرات کامل در ا ن نقش اساسي داشته) روي r m كاهش داده است. طبيعي است وقتي مقدار تاثير گذاشته و ا ن را كاهش پيدا r m ميكند عوامل وابسته به ا ن نيز چون نرخ تولد مدت زمان دو برابر شدن جمعيت( DT ) و نرخ متناهي افزايش جمعيت كه از پارامترهاي رشد جمعيت ميباشند تحت تا ثير قرار گرفته و در تمام موارد حاكي از كاهش نرخ رشد جمعيت ميباشد. بر اين اساس ميتوان نتيجهگيري نمود كه سموم پيري پروكسي فن و بوپروفزين با اثرات خوبي كه روي كاهش نرخ رشد جمعيت در نسل بعدي داشته و اثرات كشندگي كه روي مراحل نابالغ دارند (١٠ ۱۱ ۱٢) ميتوانند بعنوان سموم مناسب در راه برد كنترل تلفيقي ا فت مد نظر قرار گرفته و مورد استفاده قرار گيرند. جدول ٢- كميت پارامترهاي جمعيتي مورد مطالعه Trialeurodes vaporariorum در شاهد و تيمار حشرهكشهاي پيري پروكسي فن بوپروفزين و فنپروپاترين فنپروپاترين بوپروفزين پيري پروكسي فن شاهد پارامترها r m ۰/ ۱۲۲ ۰/ ۰۸۶۷ ۰/ ۰۷۵۹ ۰/ ۰۷۵۹ R 0 ۲۴/ ۳۹ ۹/ ۶۱ ۷/ ۳ ۶/ ۸۷ GRR ۳۹/ ۵ ۴۷/ ۲ ۳۶/ ۵ ۲۱/ ۶ T ۲۶/ ۲ ۲۶/ ۱ ۲۶/ ۲ ۲۵/ ۴ λ ۱/ ۱۳ ۱/ ۰۹ ۱/ ۰۸ ۱/ ۰۸ r.w. ۲/ ۳۵ ۱/ ۸۳ ۱/ ۷ ۱/ ۷ DT ۵/ ۶۸ ۷/ ۹۹ ۹/ ۱۳ ۹/ ۱۲ b ۰/ ۱۲۸ ۰/ ۱۵۷ ۰/ ۱۴ ۰/ ۰۹ d ۰/ ۰۰۶ ۰/ ۰۷ ۰/ ۰۵۹ ۰/ ۰۱۶ اميد زندگي در زمان ظهور حشرات ) x e) /۹ ۱۷ ۸/ ۸۷ ۷/ ۶۲ ۳/ ۵ مراجع مورد استفاده ۲۰ ۲۲ ۲۰ ۱۱ ماکزيمم طول عمر حشرات كامل /۸ ۹ زمان ۵۰ درصد مرگ و مير (روز) (0.5= x l) ۵ ۷/ ۵ ۴ REFERENCES ١. حيدري ا. س. محرمي پور ع. ا. پورميرزا و ع. ا. طالبي ۱۳۸۲. اثرات حشرهکشهاي بوپروفزين پيري پروكسي فن و فنپروپاترين روي پارامترهاي توليد مثلي Aleyrodidae) Trialeurodes vaporariorum Westwood (Hom: مجله ا فات و بيماريهاي کياهي جلد ٧١ شماره ٢ صفحات ٤٦-٢٩.

8 مجله علوم كشاورزي ايران جلد ٣٦ شماره ٢ سال ١٣٨٤ ٣٦٠ ٢. عاليچي م. و ع. احمدي ١٣٧٨. اثر دو ماده تنظيم كننده رشد حشرات بوپروفزين و پيري پروكسي فن بر روي شپشك استرالياي ي Margarodidae).Icerya purchasi (Hom: مجله علوم و فنون كشاورزي و منابع طبيعي جلد ٣. شماره ١: صفحات ٨٣-٧٥. 3. Allan, J. D. & R. E. Daniel, Life table evaluation of chronic exposure of Eurytemora affinis (Copepoda) to Kepone, Marin biology. 66: Boukadida, R. & S. Michelakis, The use of Encarsia formosa in integrated program to control the whitefly Trialeurodes vaporariorum on greenhouse cucumber, Journal of Applied Entomology, 118 (2): Calvitti, M. & M. Buttarazzi, Determination of biological and demographic parameters of Trialeurodes vaporariorum Westwood (Hom: Aleyrodidae) on two host plant species: Zucchini (Cucurbita pepo) and tomato (Lycopersicon esculentum). Redia, 78(1): Carey, J. R Applied demography for biologists with special emphasis on insects. Oxford University Press. New York. 206 pp. 7. De Bach, P. & D. Rosen, Biological control by natural enemies. Cambridge University Press. 440 pp. 8. Gerling, D Whiteflies: Their bionomics, pest status and management. Winborne, Uk, Intercept. 348 pp. 9. Hayashi, H Side effects of pesticides on Encarsia formosa. Bulletin of the Hiroshima Prefectural Agriculture Research Center, 64: Horowitz, A. R. & I. Ishaaya, Managing resistance to insect growth regulators in the sweetpotato whitefly (Hom: Aleyrodidae). Journal of Economic Entomology, 87(4): Ishaaya, I. & R. Horowitz, Pyriproxyfen, a novel insect growth regulator for controlling whiteflies: mechanisms and resistance management. Pesticide Science, 43: Ishaaya, I., Z. Mendelson & V. Melamed-Madgav, Effects of buprofezin on embryogenesis and progeny formation of sweetpotato whitefly (Hom: Aleyrodidae). Journal of Economic Entomology, 81(3): Jones, W. A., M. A. Cimperlik & D. A. Wolfenbarger, Lethal and sublethal effects of insecticides on two parasitoids attacking Bemisia argentifolli. Biological Control, 11: Kerns, D. L. & S. D. Stewart, Sublethal effects of insecticides on the intrinsic rate of increase of cotton aphid. Entomologia Experimentalis et Applicata, 94: Khodzhaev, Sh. T How to overcome resistance in cotton pests, Zashchita Rastenii Moskva, No.9, Nakamura, S., M. Inove, H. Fusimoto & K. Kasamatsu, A new application method of pyriproxyfen for controlling sweet potato whitefly, Bemisia tabaci, Applied Entomology and Zoology, 29(3): Peleg, B., I. Barzakay, K. Ascher & Y. Ben- Dov, The pest status of citrus scale insects in Israel ( ). Proceedings of the VII international symposium of scale insect studies, held in Bet Dagan, Israel. June Israel Journal of Entomology, 29: Roush, R. T. & B. E. Tabashnik, Pesticide resistance in arthropods. London: Chapman and Hall, 303 pp. 19. Stark, J. D., R. I. Vargas & R. K. Thalman, Azadirachtin: effects on metamorphosis, longevity and production of three Tephritid fruit fly species (Dip: Tephritidae). Journal of Economic Entomology, 83: Stark, J. D. & U. Wennergren, Can population effects of pesticides be predicted from demographic toxicological studies? Journal of Economic Entomology, 88 (5): Walthal, W.K. & J. D. Stark, A comparision of acute mortality and population growth rate as endpoint of toxicological effect. Ecotoxicology and Environmental Safety. 37: Workman, P. J., N. A. Martin & A. J. Pupay, Greenhouse whitefly (Trialeurodes vaporariorum) resistance to buprofezin. Proceeding of the forty eighth New Zealand Plant Protection Conference,

9 ٣٦١ Iranian. J. Agric. Sci. Vol. 36, No. 2, 2005 Effects of Pyriproxyfen, Buprofezin and Fenpropathrin on the Growth Population Parameters in Trialeurodes vaporariorum Westwood (Hom.: Aleyrodidae) A. HEIDARI 1, S. MOHARRAMIPOUR 2, A. A. POORMIRZA 3 AND A. A. TALEBI 4 1, 2, 4, Ph. D. Student, and Assistant Professors, Faculty of Agriculture, University of Tarbiat Modarres, 3, Associate Professor, Faculty of Agriculture, University of Urmia, Iran Accepted May. 27, 2005 SUMMARY Using demographic toxicology, an experiment was carried out to evaluate effects of pyriproxyfen, and buprofezin (Insect growth regulators) as well as fenpropathrin (a pyrethroid) on population growth parameters in greenhouse whitefly T. vaporariorum. To determine these parameters, leaf cages were put on bean leaves which had already been immersed in sublethal concentrations of the above mentioned insecticides. A virgin female with two males were released into the cage, and the progenies were reared, at 26±1ºC, 60±5% RH and a photoperiod of 16: 8 (L: D) until becoming adults. Thereafter, various parameters such as intrinsic rate of increase (r m ), gross and net reproductive rate (GRR and R 0 ) as well as doubling time (DT) were estimated. The estimated r m values in control, pyriproxyfen, buprofezin and fenpropathrin were 0.122, 0.067, and respectively, and in comparison with control, there were 29, 38 and 38% reductions observed respectively. R 0 was 24.4, 9.6, 7.3 and 6.9, and with DT of 5.68, 7.99, 9.13 and 9.12 days in the treatments of control, pyriproxyfen, buprofezin and fenpropathrin, respectively. Moreover, other parameters indicated reliable reductions in the relevent treatments. Results indicated that pyriproxyfen and buprofezin didn t have any detrimental effects on adult longevity, while they induced infertility for at least 8 days after adult emergence. In contrast, fenpropathrin caused heigh mortality as well as considerable reduction in longevity. Therefore, it could be concluded that pyriproxyfen and buprofezin might be the proper choices for pest control in an integrated pest management program. Key words: Buprofezin, Fenpropathrin, Population growth parameters, Pyriproxyfen Trialeurodes vaporariorum,