دوره 16 شماره 4 زمستان 1385 خلاصه. اطفال واژههاي كليدي: درد نوزاد گلوكز ضد درد تزريق مقدمه

Transcript

1 مقاله تحقيقي مجله بيماريهاي كودكان ايران دوره 16 شماره 4 زمستان 1385 مقايسه اثر گلوكز و آب در كاهش درد نوزادان دكتر مطهره گلستان * دكتر مهدخت صدر بافقي دكتر صديقه اخوان كرباسي متخصص كودكان دكتر ضياء اسلامي دكتر راضيه فلاح دكتر اعظم السادات هاشمي پزشكي شهيد صدوقي يزد دكتر فهيمه السادات ميرناصري دكتر منيره مدرس مصدق متخصص كودكان استاديار گروه كودكان دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد متخصص كودكان استاديار گروه كودكان دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد استاديار گروه كودكان دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد متخصص كودكان استاديار گروه كودكان دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد فوق تخصص اعصاب كودكان استاديار گروه كودكان دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد فوق تخصص هماتولوژي و انكولوژي كودكان استاديارگروه كودكان دانشگاه علوم متخصص كودكان استاديار گروه اطفال دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد عضو هيي ت علمي گروه فارماكولوژي دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد روين خلاصهزاده كارشناس پرستاري بيمارستان شهيد صدوقي يزد خلاصه هدف: نوزادان بطور معمول روشهاي دردناكي نظير خونگيري واكسيناسيون و تزريق ويتامين k 1 را متحمل ميشوند. درد اثرات منفي در نوزادان دارد. روشهاي مختلفي براي تسكين درد در نوزادان وجود دارد هدف از انجام اين مطالعه بررسي اثر گلوكز %50 در كاهش درد ناشي از تزريق واكسن هپاتيت B در نوزادان ترم بود. *مسي ول مقاله آدرس: يزد صفاييه بلوار شهيد قندي خيابان ابن سينا بيمارستان شهيد صدوقي بخش روش مطالعه: مطالعه به روش كارآزمايي باليني در 90 نوزاد ترم انجام شد. تمام نوزادان در شرايط پايدار و مشابه بودند و به طور تصادفي در سه گروه 30 نفره گروه اول (گلوكز %50) گروه دوم ) بآ استريل) گروه سوم (عدم مداخله) قرار گرفتند. ابتدا ضربان قلب بوسيله EKG مانيتور شمارش و ثبت و سپس در گروه اول و دوم دو ميلي ليتر از محلول مورد نظر (گلوكز %50 يا آب) در دهان نوزاد ريخته شد و در گروه سوم مداخلهاي صورت نگرفت سپس در طي انجام تزريق واكسن هپاتيت B و تا سه دقيقه بعد از آن صداي گريه نوزاد ضبط گرديد در طي انجام واكسيناسيون تا 60 ثانيه مجددا ضربان قلب شمارش و ثبت شد و در پايان دادهها مورد تجزيه و تحليل آماري قرارگرفت. اطفال golestan@ssu.ac.ir دريافت: 84/12/13 پذيرش: 85/5/22 يافتهها: ميانگين مدت زمان گريه در گروه گلوكز 21/1 در گروه آب 33/3 و در گروه عدم مداخله 56/9 ثانيه بود كه بين سه گروه اختلاف معنيدار وجود داشت (0/0003=P) و سپس آزمون post hoc بصورت LSD انجام شد. اختلاق بين گروه گلوكز و عدم مداخله( P=0/0001 ) و گروه آب و عدم مداخله( P=0/0006 ) از لحاظ آماري معنيدار بود ولي بين گروه گلوكز و آب استريل اختلاف معنيدار نبود( P=0/19 ). در هيچكدام از گروهها افزايش ضربان قلب قابل توجه نبود. نتيجهگيري: محلول گلوكز %50 و آب استريل هر دو باعث كاهش درد در نوزادان ميشوند اما اثر گلوكز %50 بيش از آب استريل ميباشد. مقدمه واژههاي كليدي: درد نوزاد گلوكز ضد درد تزريق نوزادان بهطور معمول روشهاي دردناكي نظير تزريق ويتامين K 1 خونگيري و واكسيناسيون را متحمل ميشوند. تزريق واكسن هپاتيت B كه از مراقبتهاي معمول نوزادان در ايران ميباشد فرآيندي دردناك است. شواهد نشان ميدهد كه نوزادان درد را حس ميكنند [1 2]. تا چندين سال قبل معتقد به احساس درد در نوزادان نبوده [3] و تا دهه 1980 در اعمال دردناك حتي جراحيهاي نوزادان بندرت از آنالژزيك استفاده ميشد [4]. درد حتي بصورت كوتاه مدت باعث اثرات منفي در نوزادان مي شود[ 5 ]. عوارض كوتاه مدت درد شامل

2 مجله بيماريهاي كودكان دوره 16 شماره 4 زمستان 1385 كاهش درد نوزادان دكتر گلستان و همكاران كاهش اكسيژناسيون عدم ثبات هموديناميكي و افزايش فشار داخل جمجمه مي باشد[ 3 5]. 4 عوارض طولاني مدت درد شامل اضطراب حساسيت بيشتر به درد عوارض عاطفي و بيش فعالي و كم توجهي (ADHD) ميباشد[ 6 ]. اثرات درد بخصوص در نوزادان پره ترم به علت نارس بودن سيستم وازورگولاسيون مغز خطرناك ميباشد [7]. روشهاي ارزيابي درد با استفاده از معيارهاي فيزيولوژيك (مانند ضربان قلب و تعداد تنفس) و رفتاري (مدت زمان گريه و تغييرات چهره و حركات اندامها) صورت ميگيرد[ 8 ]. پيشگيري از درد يا كاهش آن از نظر اخلاقي و از بين بردن عوارض ناشي از آن در نوزادان لازم است و دستورالعملهاي متعدد جهت كاهش درد نوزادان اراي ه شده است.[ ] اقدامات مقابله با درد شامل درمانهاي دارويي و روشهاي غيردارويي است. در تسكين دردهاي كوتاه مدت نوزادان از داروها بهعلت مشكوك بودن اثر آنها در كاهش درد و عوارض احتمالي بهندرت استفاده ميشود[ 12 ]. مداخلات ساده و بيخطر مانند محلول هاي قندي[ 13 ] آب استريل شيرمادر پستانك و تماس بدني نوزاد و مادر[ 12 ] باعث كاهش درد نوزاد ميشود. مداخلات غيردارويي احتمالا از طريق مستقيم (با بلوك راههاي انتقال درد يا فعال نمودن راههاي مهار كننده آن و يا تغيير در سيستم تعديل كننده درد اثر مينمايد) و يا بهطور غير مستقيم (با كم كردن درك تحريك دردناك) باعث كاهش درد ميشود [14]. هدف از انجام اين مطالعه بررسي اثر گلوكز %50 در كاهش درد نوزادان در هنگام تزريق واكسن هپاتيت B در يك مطالعه كارآزمايي باليني و تصادفي بود. علت اينكه اغلب بررسيها تسكين درد ناشي از خونگيري از پاشنه پا يا وريد را مورد مطالعه قرار دادهاند لذا در تحقيق حاضر تسكين درد ناشي از واكسن هپاتيت B كه بصورت عضلاني تزريق ميشود مورد بررسي قرار گرفت و انتخاب گلوكز %50 بهعلت در دسترس بودن آن در بخشهاي نوزادان بود. مواد و روشها اين مطالعه بهصورت كارآزماي ي باليني در نوزادان ترم و سالم با سن كمتر از 24 ساعت كه در بيمارستان مادر يزد متولد شده بودند انجام شد. معيار ورود به مطالعه عبارت بودند از: نوزادان ترم ) 38 تا 42 هفته) سالم وزن بين 2500 تا 4000 گرم آپگار دقيقه پنجم تولد 7 تا 10 نوع زايمان سزارين (بعلت حضور بيشتر در بيمارستان و امكان پيگيري) و عدم وجود مداخله دردناك قبلي نظير خونگيري ختنه و تزريق بود. همچنين كليه نوزادان نيم تا يك ساعت قبل از آزمون شيرخورده و لباس بر تن داشته و خشك بودند. 442 در صورتيكه شواهدي دال بر بيماري نوزاد وجود داشت و يا نوزادان وارد مطالعه شده تا 24 ساعت پس از آزمون علاي م بيماريهاي خطير از قبيل سپتي سمي نشان ميدادند و نوزادان داراي نقايص مادرزادي از مطالعه كنار گذاشته شدند. تعداد نمونه با لحاظ خطاي 05. =α و = 0.1 β و دقت حدود 35 ثانيه در هر گروه 30 نفر محاسبه شد. روش نمونه گيري به روش آسان (سرشماري) از جامعه مورد بررسي تا تكميل تعداد نمونه بود. روش انتساب نمونه به گروهها به روش پاكت بسته ابتدا سه نفر اول بطور تصادفي به يكي از گروههاي درمان وارد مي شدند. سپس نفرات بعدي همان ترتيب را دنبال ميكردند تا تعداد نمونهها تكميل شد. گروه اول براي آزمون گلوكز %50 گروه دوم آب استريل و گروه سوم عدم مداخله بودند. اطلاعات مربوط به نوزاد با استفاده از اطلاعات مندرج در دفتر گزارش پرستاري تكميل شد و سپس با دستبند نوزاد مطابقت داده شد. از ضبط صوت جهت ضبط صداي نوزاد در هنگام تزريق واكسن تا سه دقيقه پس از آن استفاده شد. همچنين براي سنجش قابليت اطمينان ضبط صوت و نوار كاست صداي مداومي به مدت 60 ثانيه براي چندين نوبت روي نوار ضبط و سپس مدت بازپخش آن اندازهگيري شد كه همان مدت 60 ثانيه بود. جهت امتياز بندي درد از طول مدت گريه و تغيير ضربان قلب استفاده شد. از مانيتورينگ الكتروكارديوگرافي جهت بررسي ضربان قلب استفاده شد. نوزادان در يك اتاق ساكت و با درجه حرارت مناسب مورد بررسي قرار گرفتند در نوزادي كه قرار بود واكسن هپاتيت B تزريق شود ابتدا مشاهدهگر ضربان قلب نوزاد را با استفاده از مانيتورينگ الكتروكارديوگرافي در مدت يك دقيقه اندازهگيري و ثبت ميكرد سپس وي از اتاق خارج ميشد و فردي كه مسي ول ريختن مايع در دهان نوزاد بود در مدت كمتر از يك دقيقه با سرنگ بدون سرسوزن دو ميلي ليتر از محلول مورد نظر را در مدت كمتر از يك دقيقه در دهان نوزاد ميريخت و اگر نوزاد مورد نظر از گروه عدم مداخله بود چيزي به وي خورانده نميشد (سرنگهاي حاوي دو ميلي ليتر محلول گلوكز %50 و يا آب استريل در داروخانه بيمارستان آماده و بصورت شمارهگذاري شده به اتاق نوزادان داده ميشد. افراديكه در اتاق نوزادان بودند نسبت به نوع مايع بياطلاع بودند). دو دقيقه پس از آن مشاهدهگر دوباره به همراه يك پرستار مجرب كه تزريق را انجام ميداد وارد اتاق ميشدند پرستار واكسن هپاتيت B را با سرنگ انسولين در قسمت قدامي ران راست نوزاد تزريق مينمود و مشاهدهگر صداي گريه نوزاد را در حين تزريق واكسن و تا سه دقيقه بعد از آن ضبط ميكرد و از هنگام تزريق واكسن بمدت 60 ثانيه نيز

3 Iran J Pediatr, Vol 16, No 4, Dec 2006 Pain relieving in neonates, Golestan M, et al 443 جدول 1- مشخصات 90 نوزاد مورد بررسي جهت اثر گلوكز و آب در كاهش درد گروه گلوكز گروه آب گروه عدم مداخله (378±) 3136 (500±) 3093 ميانگين وزن (± انحراف معيار) (گرم) (319±) 3075 (0/3±) 819 (0/2±) 9 (0/3±) 8/9 آبگار دقيقه پنجم و انحراف معيار 15/15 13/17 16/14 تعداد دختر / پسر (2/6±) 14/7 (3/9±) 14/9 ميانگين سن و انحراف معيار بر حسب ساعت (4±) 14/8 ضربان قلب نوزاد با استفاده از EKG مانيتور شمارش مينمود. مشاهدهگر و پرستار نيز نسبت به نوع مداخله انجام شده بي اطلاع بودند. انجام اين مطالعه به تصويب شوراي پژوهشي دانشكده پزشكي رسيد. از مادر كليه نوزادان رضايت كتبي اخذ شد. آناليز آماري دادههاي خام توسط نرم افزار SPSS 10 و با آزمون آناليز وايانس يكطرفه براي ميانگينها انجام شد. و سپس نتايج بدست آمده دو به دو با تحليل post hoc سنجيده شد. همچنين براي سنجش تفاوتهاي متغيرهاي كيفي از آزمون مجذور كاي استفاده شد. نتايجي بهعنوان تفاوتهاي قابل قبول تلقي شدند كه ميزان خطاي نوع اول آن ) با سطح معنيدار آماري آن) كمتر از 0/05 بود. يافتهها پراكندگي جنسي ميانگين س ين وزني نمره آپگار و ضربان قلب قبل از آزمون در گروههاي مختلف در جدول 1 نشان داده شده است. بين اين متغيرها در گروههاي مختلف تفاوت معنيدار آماري وجود نداشت (0/05>P). ميانگين طول مدت گريه براي نوزادان گروه اول (گلوكز (%50 21/1 (18/3±) ثانيه در گروه دوم ) بآ ( 33/3 (33/5±) ثانيه و گروه سوم (عدم مداخله) (49/2±) 56/9 ثانيه بود. در آزمون آناليز واريانس يكطرفه براي مقايسه ميانگينها بين سه گروه اختلاف معنيدار وجود داشت دوم ) بآ ( اختلاف معنيدار نبود (0/19=P) (جدول 2). همانگونه كه در جدول نشان مدت زمان گريه را كاهش ميدهد. داده شده هم آب و هم گلوكز نتايج سنجش ضربان قلب: ميانگين افزايش ضربان قلب در گروه اول (گلوكز) برابر (19/2±) 4 و در گروه دوم ) بآ 3/2 ( (15/2±) و در گروه سوم (عدم مداخله) (11/1±) 2/6 ضربان در دقيقه بود كه از نظر آماري اختلاف معنيدار بين گروهها وجود نداشت. همچنين در آزمون واريانس يك طرفه از نظر تعداد ضربان قلب اختلاف آماري معنيدار نشد (جدول 2). بحث سالها تصور ميشد كه نوزادان بعلت نارس بودن سيستم عصبي مركزي درد را حس نميكنند اما امروزه مشخص شده است كه نوروترانسميترها و ساختمانهاي درد در نوزادان تكامل كافي داشته بنابراين نوزادان درد را حس ميكنند و حتي ممكن است حساسيت آنها به درد و اثرات درازمدت آن در مقايسه با شيرخواران بزرگتر بيشتر باشد ولي كنترل درد در نوزادان به طور مناسب صورت نميگيرد در حاليكه بررسي- هاي اخير نشان ميدهد كه تسكين درد در نوزادان بايد بهطور جدي صورت گيرد[ 13 ]. معيارهاي سنجش درد متعدد بوده و روشهاي ارزيابي درد در پژوهشهاي مختلف متفاوت مي باشد [15]. در پژوهش حاضر جهت سنجش درد از طول مدت گريه و افزايش ضربان قلب استفاده شد بررسي ما نشان داد كه گلوكز %50 و آب استريل هر دو نسبت به عدم مداخله در كاهش درد نوزادان مو ثر هستند و اثر گلوكز %50 در كاهش طول مدت گريه قابل توجه بود كه با مطالعات ديگري (0/0003=P) لذا آزمون post hoc (با فرض مساوي بودن واريانس) انجام شد تا تفاوت گروهها دو به دو مقايسه شود. بين گروه اول (گلوكز) و سوم (عدم مداخله) با 0/0001=P و بين گروه دوم ) بآ ( و سوم (عدم مداخله) با 0/006=P اختلاف معنيدار بود ولي بين گروه اول (گلوكز) و جدول 2- مقايسه ميانگين مدت گريه و افزايش ضربان قلب نوزادان در گروههاي آزمون تفاوت افزايش ضربان قلب سطح معني دار تفاوت ميانگين 0/722 1/4 0/842 0/8 0/875 0/6 گروه گلوكز با عدم مداخله گلوكز با آب آب با عدم مداخله تفاوت ميانگين (ثانيه) 38/5 تفاوت مدت گريه سطح معني دار 0/0001 0/19 0/006 12/2 26/3

4 444 مجله بيماريهاي كودكان دوره 16 شماره 4 زمستان 1385 كاهش درد نوزادان دكتر گلستان و همكاران دارد. اگر چه مكانيسم ضد درد گلوكز به خوبي شناخته نشده است اما به نظر ميرسد ناشي از افزايش غلظت بتاآندورفين با مكانيسم قبل از جذب ميباشد اما بعضي مطالعات اين مكانيسم را تا ييد نميكند [18]. ميانگين طول مدت گريه در نوزاداني كه گلوكز به آنها داده شد حدود (12 %50 ثانيه) كمتر از گروهي بود كه به آنها آب داده شده بود اما اين تفاوت از لحاظ آماري معنيدار نشد البته اين احتمال وجود دارد كه اگر تعداد افراد نمونه بيشتر بود اين تفاوت معنيدار ميشد. در پژوهش حاضر نشان داديم كه آب نيز در كاهش طول مدت گريه مو ثر بوده است كه علت اين امر ممكن است مربوط به اثرات تحريك حسي باشد كه آب در دهان ايجاد ميكند در مطالعات ديگري نيز آب استريل اثر ضد درد داشته است [20 19]. درمطالعه ما افزايش ضربان قلب به عنوان يك معيار سنجش درد انتخاب شده بود ولي در هيچ كدام از گروهها پس از تزريق واكسن افزايش ضربان قلب قابل ملاحظهاي نبود لذا به نظر ميرسد معيار خوبي جهت ارزيابي درد نباشد. در مطالعات ديگري هم افزايش ضربان قلب در گروهي كه سوكروز مصرف كرده بودند با گروه دارونما وجود نداشت[ 15 ]. محدوديتها انتخاب گريه بهعنوان سنجش درد يك معيار تك بعدي بوده و نميتواند ايده آل باشد اما چون يك روش عيني است داراي خطاي اندازهگيري كمتري است معيار سنجش درد بر اساس تغيير چهره و حركات بدن اگرچه از حساسيت بيشتري برخوردار است اما تحت تا ثير نظر مشاهدهگر بوده و خطاي اندازهگيري بيشتري دارد. نتيجهگيري گلوكز %50 و آب استريل هر دو در كاهش درد مو ثرند اما اثر گلوكز %50 نسبت به آب بيشتر مي باشد كه با توجه به در دسترس بودن اين محلول پيشنهاد ميشود در هنگام انجام اعمال دردناك كوچك در نوزادان نظير واكسيناسيون و خونگيري از آن استفاده شود. سپاسگزاري بدين وسيله از خانم پورمحمدعلي مترون بيمارستان مادر خانم مندگاري سرپرست بخش نوزادان و ساير پرسنل بيمارستان مادر يزد كه ما را در اين تحقيق ياري كردند تشكر مينماييم.

5 Iran J Pediatr, Vol 16, No 4, Dec 2006 Pain relieving in neonates, Golestan M, et al 445 Comparison pain relieving effects of glucose and water in neonates M Golestan*; MD, Assistant Professor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of M Sadr Bafghi; MD, Assistant Profesor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of S Akhavan Karbasi; MD, Assistant Profesor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of Z Eslami; MD, Assistant Profesor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of Medical Sciences R Fallah; MD, Assistant Profesor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of Medical Sciences AS Hashemi; MD, Assistant Profesor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of FS Mirnaseri; MD, Assistant Profesor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of M Modaress Mosadegh; PhD, Assistant Profesor of Pediatrics, Shahid Sadoghi University of R Kholasehzadeh; MTA Nursing, Shahid Sadoghi University of *Correspondence author, Address: Department of Pediatric, ShahidSadooghi Hospital, Ebnesina Ave, SahidGhandi Blvd, Safaeieh, Yazad, IR Iran E.mail: golestan@ssu.ac.ir Received: 3/3/06 Accepted: 13/8/06 Abstract Background: Newborns routinely undergo painful procedures. Several methods have been used to relieve pain in neonates. The objective of this study was to assess the analgesic effect of 50% glucose and water during hepatitis B vaccination. Methods: In this randomized controlled trial, 90 term neonates were studied. Infants were randomly assigned to one of the three equal sized groups. First, heart rates were measured by ECG monitor. Then, 2mL of either 50% glucose or sterile water was administered into the mouth of infants in group one and two, respectively. No intervention was undertaken for group three. During and up to three minutes after the vaccination crying of the babies was recorded. The heart rates were measured during injection until 60 seconds. Findings: The mean values of duration of crying for glucose, water, and no-intervention groups were 21.1 s, 33.3 s, and 56.9 s, respectively, which were significantly different (p=0.0003). Post hoc test revealed substantial differences between group one and three (p=0.0001) and between group two and three (p=0.006). However, groups one and two were not statistically different (p=0.19). Moreover, heart rate did not rise significantly in any of these groups. Conclusion: Both 50% glucose and water showed an analgesic effect in neonates. Key Words: Pain, Neonate, Glucose, Analgesia, Injection REFERENCES: 1. Taddio A, Goldbach M, Ipp M, et al. Effect of neonatal circumcision on pain responses during vaccination in boys. Lancet. 1995; 345: Anand KJS. The International Evidence-Based Group for Neonatal Pain. Consensus statement for the prevention and management of pain in the newborn. Arch Pediatr Adolesc Med. 2001; 155:

6 446 مجله بيماريهاي كودكان دوره 16 شماره 4 زمستان 1385 كاهش درد نوزادان دكتر گلستان و همكاران 3. Fitzgerald M, Millard C, MacIntosh N. Hyperalgesia in premature infants. Lancet. 1988; 1: Beyer JE, DeGood DE, Ashley LC, et al. Patterns of postoperative analgesic use with adults and children following cardiac surgery. Pain. 1983; 17: Anand KJ. Clinical importance of pain and stress in preterm neonates. Biol Neonate. 1998; 73: Anand KJ,Scalzo FM. Can adverse neonatal experiences alter brain development and subsequent behavior? Biol neonate. 2000; 77(2): Tsuji M, Saul P, Du Plessis A, et al. Cerebral intravascular oxygenation correlates with mean arterial pressure in critically ill premature infants. Pediatr. 2000;106: Goubet N, Clifton RK, Shah B. Learning about pain in preterm newborn. J Dev Beh Pediatr. 2001; 22(6): Canadian Pediatric Society. Fetus and newborn committee prevention and management of pain and stress in the neonate. Pediatr. 2000;104: Stevens B, Gibbins S, Franck LS. Treatment of pain in the neonatal intensive care unit. Pediatr Clin North Am. 2000; 47: Mathew PJ, Mathew JL. Assessment and management of pain infants. Postgrad Med J. 2003; 79: Carbajal R, Veerapen S, Couderc S, et al. Analgesic effect of breast feeding in term neonates: randomized controlled trial. BMJ. 2003; 326: Carbajal R, Chauvet X, Couderc S, et al. Randomized trial of analgesic effects of sucrose, glucose, and pacifiers in term neonates. BMJ. 1999; 319(27): Carbajal R. No pharmacologic management of pain in neonates. Arch Pediatr. 2005; 12(1): Steven B, Yamada J, Ohlsson A. Sucrose for analgesia in newborn infants undergoing painful procedures. Cochrane Database Syst Rev. 2004(3): CD Blass EM, Smith BA. Differential effects of sucrose, fructose, glucose, and lactose on crying in 1- to 3-day-old human infants: qualitative and quantitative considerations. Dev Psychol. 1992; 28: Skogsdal Y, Eriksson M, Schollin J. Analgesia in newborns given oral glucose. Acta Paediatr. 1997; 86: Gradin M, Schollin J. The Role of Endogenous opoids in mediating pain reducing by orally administered Glucose among newborns. Pediatr. 2005; 115 (4): Abad F, Diaz NM, Domenech E, et al. Oral sweet solution reduces pain-related behavior in preterm infants. Acta Paediatr. 1996; 85(7): Ahuja VK, Daga SR, Gosavi DV, et al. Non sucrose sweetener for pain relief in sick newborns. Indian J Pediatr. 2000; 67(7):487-9.