Greinargerð Starfsmenn snjóflóðavarna Veðurstofu Íslands. Snjóflóð á Ísafirði og í Hnífsdal

Transcript

1 Greinargerð Starfsmenn snjóflóðavarna Veðurstofu Íslands Snjóflóð á Ísafirði og í Hnífsdal VÍ-ÚR11 Reykjavík Mars 2003

2 Efnisyfirlit Inngangur 5 Gagnaöflun 5 Staðhættir 6 Byggð við Skutulsfjörð 8 Veður og aðdragandi snjóflóða 9 Veðurfar... 9 Aðdragandi ofanflóða Skráning snjóflóða 11 Helstu hugtök Skráning og flokkun flóða Snjóflóðasagan 15 Farvegir flóða og yfirlit yfir flóð í þeim 17 Kirkjubólshlíð Ytri-Kirkjubólshlíð Innri-Kirkjubólshlíð Fossahlíð, Rauðkollshvilft, Fossahvilft, Engidalur og Dagverðardalur Kubbi ofan Holtahverfis (Brattahlíð) Tungudalur innan sumarbústaðasvæðis Sumarhúsasvæðið í Tungudal Skíðasvæðið á Seljalandsdal Seljalandshlíð upp af Seljalandi Karlsárgil Grænagarðsgil Hrafnagil Steiniðjugil Neðan Gleiðarhjalla Eyrarhlíð Bakkahyrna Bakkaskriðugil Hrafnaklettar Hraunsgil Sauðahryggsgil Traðargil

3 Búðargil og Búðaröxl Flóð utan skráðra farvega Kort af útlínum snjóflóða 52 Skýringar við annál 53 Annáll snjóflóða á Ísafirði og í Hnífsdal 54 Lokaorð 190 Heimildir 191 Heimildarmenn 193 Viðauki A: Númer flóða 194 Viðauki B: Yfirlit snjóflóðadaga 196 Viðauki C: Kortaskrá 201 Töfluskrá 1 Meðaltöl veðurþátta fyrir veðurstöðina á Galtarvita Hámarksúrkoma á Galtarvita Stærðarflokkar snjóflóða Tegundir snjóflóðaskýrslna Myndaskrá 1 Yfirlitskort Árstíðasveifla hita og úrkomu fyrir veðurstöðina á Galtarvita Skýringarmynd af farvegi snjóflóðs Kubbi og Holtahverfi Seljalandshlíð og ytri hluti Seljalandshverfis Seljalandshlíð milli Seljalands og Gleiðarhjalla Eyrarfjall og Gleiðarhjalli Bakkahyrna Búðarhyrna og norðurhluti byggðarinnar í Hnífsdal

4 Inngangur Í skýrslu þessari er safnað saman upplýsingum um snjóflóð við byggð á Ísafirði og í Hnífsdal og í nágrenni þessara staða til vorsins Óskar Knudsen, Jón Gunnar Egilsson, Harpa Grímsdóttir, Þorsteinn Arnalds og Tómas Jóhannesson öfluðu heimilda í ferðum til Ísafjarðar og ýmsir aðrir starfsmenn Veðurstofunnar unnu að könnun ritaðra heimilda og ræddu við heimildarmenn. Oddur Pétursson, snjóathugunarmaður Veðurstofunnar á Ísafirði, aflaði heimila um snjóflóð auk þess að vera sjálfur besti heimildarmaður um mörg þeirra. Harpa Grímsdóttir ritaði inngangskafla og farvegalýsingar og skráði upplýsingar í ofanflóðagagnasafn Veðurstofunnar ásamt Jóni Gunnari Egilssyni. Tómas Jóhannesson ritaði almenna inngangskafla og kafla um veðurfar og veðuraðdraganda flóða og bjó annálinn til prentunar. Jón Gunnar Egilsson, Harpa Grímsdóttir, Magnús Már Magnússon, Hörður Þór Sigurðsson, Leah Tracy og Esther Hlíðar Jensen skráðu upplýsingar um útlínur flóða í landupplýsingakerfi Veðurstofunnar og gerðu kort sem fylgja annálnum. Magnús Már Magnússon hefur skráð flóð síðustu ára í ofanflóðagagnasafn og fært upplýsingar um útlínur flóða í landupplýsingakerfi Veðurstofunnar. Jón Gunnar Egilsson fór yfir skráningu flóða í gagnasafninu og bar hana saman við skýrslur um flóðin og vann við lokafrágang annálsins. Gagnaöflun Við gerð þessa snjóflóðaannáls var stuðst við eldri annála sem gefnir höfðu verið út á Veðurstofunni. Í nóvember 1989 kom út greinargerðin: Snjóflóð á Ísafirði og í Hnífsdal eftir þá Jón Gunnar Egilsson og Óskar Knudsen, en þar eru upplýsingar um snjóflóð til vorsins Greinargerðin byggir á ýmsum heimildum: Viðtölum við heimamenn, upplýsingum úr bókinni Skriðuföll og snjóflóð eftir Ólaf Jónsson o.fl. (1957, endurútgefin 1992), snjóflóðaannálum fyrir ákveðin tímabil sem komu út í Jökli og sem greinargerðir frá Veðurstofunni (Ólafur Jónsson og Sigurjón Rist, 1971; Sigurjón Rist, 1975; Hafliði Helgi Jónsson, 1981, 1983a,b, 1984; Kristjana G. Eyþórsdóttir, 1985; Kristján Ágústsson, 1987; Magnús Már Magnússon, 1988, 1989, 1991, 1992, 2000; Svanbjörg Helga Haraldsdóttir, 1999) og skýrslum Odds Péturssonar snjóathugunarmanns á Ísafirði frá Upplýsingar um veður voru fengnar úr Veðráttunni. Árin 1994 og 1995 komu út bráðabirgðaútgáfurnar Snjóflóð á Ísafirði og Hnífsdal árin 1990 til 1994 og Snjóflóð á Ísafirði og í Hnífsdal árin 1990 til 1994 með viðbót fyrir veturinn eftir Jón Gunnar Egilsson. Viðbætur þar eru einungis byggðar á snjóflóðaskýrslum Odds Péturssonar. Árið 1996 ritaði Jón Gunnar greinargerðina Snjóflóð í Innri-Kirkjubólshlíð í Skutulsfirði. Upplýsingar um flóð eftir 1995 sem hér eru teknar saman eru einnig að mestu fengnar úr snjóflóðaskýrslum Odds sem eru afar vandaðar. Í flestum tilfellum fylgja útlínur dregnar á kort eða loftmyndir og í seinni tíð GPS-mælingar. Í sumum tilfellum eru upplýsingar um veður fengnar úr gagnagrunni Veðurstofunnar um veðurathuganir. Ýmsir aðilar hafa kannað snjóflóðahættu á Ísafirði og í Hnífsdal í tengslum við hættumat 5

5 og viðbúnað vegna snjóflóðahættu. Snjóflóðahætta við Seljaland var könnuð af Óskari Knudsen (1987). NGI og Hnit (1996) unnu frumathugun vegna varnarvirkja fyrir Seljalandshverfi og er þar fjallað í stuttu máli um snjóflóðasögu svæðisins. Árið 2002 var unnið nýtt hættumat vegna ofanflóða fyrir Ísafjörð og Hnífsdal (Þorsteinn Arnalds o.fl., 2002) og er þar gefið yfirlit yfir fyrri skýrslur og greinargerðir um hættumat á þessu svæði. Halldór G. Pétursson og Höskuldur Búi Jónsson (2001a,b,c) hafa leitað heimilda um snjóflóð og skriðuföll í fornum annálum og í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns. Farið var yfir skýrslur þeirra til þess að athuga hvort þar kæmu fram áður óþekktar upplýsingar um snjóflóð á svæðinu. Svo reyndist ekki vera. Halldór G. Pétursson og Þorsteinn Sæmundsson (1999) rituðu annál skriðufalla á Ísafirði og í Hnífsdal. Grjóthrun og skriðuföll eru ekki til umfjöllunar í þeim annál sem hér birtist sem einskorðast við snjóflóð. Í heimildaskrá er yfirlit yfir heimildir sem skoðaðar hafa verið í tengslum við ritun annálsins og heimildarmenn sem veitt hafa upplýsingar um snjóflóð umfram það sem fram kemur í rituðum heimildum. Staðhættir Kaupstaðurinn Ísafjörður stendur við Skutulsfjörð, utarlega við vestanvert Ísafjarðardjúp, og þorpið Hnífsdalur stendur við litla vík, nokkru utar (mynd 1, kort 1). Skutulsfjörður hefur stefnuna SV-NA og opnast í norðaustur og það sama á við um Hnífsdal. Skutulsfjörðurinn er girtur bröttum fjöllum sem eru nærri 700 metrar að hæð. Að suðaustanverðu við fjörðinn er fjallið Ernir og innar tekur við Kirkjubólsfjall. Hlíðar þeirra eru brattar og skornar grunnum giljum, en einnig eru þar djúpar hvilftir. Inni í fjarðarbotninum skilur Háafell að Engidal og Dagverðardal og Hnífafjall skilur að Dagverðardal og Tungudal. Ysti hluti Háafells nefnist Kubbi og er Holtahverfi undir norðurhlíð hans. Norðvestan Skutulsfjarðar er Eyrarfjall, svipað að lögun og gerð og fjöllin sunnanmegin, bratt og giljum skorið. Undir því er eyrin sem byggðin hefur staðið á frá upphafi, en upp af henni er stór stallur í fjallinu í metra hæð yfir sjó, sem nefnist Gleiðarhjalli. Innar í fjallinu sveigir hlíðin meira til vesturs og þar er Seljalandsdalur. Á Seljalandsdal var skíðasvæði Ísfirðinga. Skíðalyftur þar hafa nokkrum sinnum skemmst í snjóflóðum, síðast í mars 1999, og var skíðasvæðið flutt í Tungudal af þeim sökum. Ofan dalsins rís Breiðafell, jafn hátt Eyrarfjalli. Hnífsdalur snýr einnig í SV-NA, en hefur þó örlítið A-V-lægari stefnu en Skutulsfjörður. Dalurinn er umlukinn lægri fjöllum en Skutulsfjörður, þ.e. um 600 metra háum. Að norðanverðu rís Búðarfjall með áberandi giljum og nefnist ysti hluti þess Búðarhyrna. Að sunnanverðu er Eyrarfjall og heitir ysti hluti þess Bakkahyrna. Sú hlíð Bakkahyrnu sem snýr að Hnífsdal er tiltölulega einsleit og slétt. 6

6 Mynd 1: Yfirlitskort af nágrenni Skutulsfjarðar og Ísafjarðardjúps. c Landmælingar Íslands, f.h. íslenska ríkisins. 7

7 Byggð við Skutulsfjörð Skutulsfjörður var líklega numinn á fyrri hluta tíundu aldar og er Eyri talin vera landnámsjörð. Sennilegt er að allt frá því um 1300, og ef til vill löngu fyrr, hafi um tólf lögjarðir verið byggðar í hreppnum. Þeim fjölgaði ekki fyrr en á síðari hluta 18. aldar. Á mörgum jarðanna var tví- og jafnvel þríbýlt. Þessar jarðir voru: Neðri-Hnífsdalur, Fremri-Hnífsdalur, Bakki, Eyri, Seljaland, Tunga, Hafrafell, Engidalur, Fossar, Kirkjuból, Fremri-Arnardalur og Neðri- Arnardalur. Í byrjun 19. aldar voru byggingar prestssetursins á Eyri þær efstu á Skutulsfjarðareyri, en þær voru á svæðinu þar sem leikskólinn er nú. Kaupstaðurinn byggðist fyrst neðarlega á eyrinni en upp úr miðjum sjötta áratug 19. aldar risu húsin þar sem nú heitir Mjallargata, Pólgata, Mánagata og Sólgata. Árið 1872 keypti kaupstaðurinn jörðina Eyri og stækkaði þá kaupstaðarlandið til muna. Á áttunda áratug 19. aldar höfðu margir tómthúsmenn og aðrir fátæklingar byggt torfbæi á Eyrartúni. Árið 1873 samþykkti byggingarnefnd kaupstaðarins að banna allar torfhúsabyggingar í kaupstaðnum fyrir neðan Eyrarkirkju, vegna þeirrar óprýði sem þessháttar byggingar hafa í för með sér. Eftir það tóku tómthúsmennirnir að reisa torfbæi sína og smáhýsi ofan við bæinn. Grasbýlin voru á tveimur svæðum; úti í Krók, sem er skammt utan eyrarinnar, og í Hlíðinni, sem er fyrir ofan eyrina, þar sem nú eru göturnar Urðarvegur, Engjavegur og Seljalandsvegur. Byggðin úti í Krók var töluvert eldri en byggðin í Hlíðinni. Hún tók að myndast þegar á áttunda áratug 19. aldar þegar tveir bæir voru reistir þar og á árabilinu risu nokkur íbúðarhús til viðbótar á svæðinu. Byggðin í Hlíðinni virðist fyrst hafa tekið að myndast á síðasta áratug 19. aldar. Á næstu tveimur áratugum fjölgaði húsum í Hlíðinni smám saman. Síðar teygði byggðin sig lengra inn eftir hlíðinni og nær fjallinu ofan við bæði Krók og Hlíðina. Húsin við efstu göturnar undir Gleiðarhjalla eru flest byggð á árunum Holtahverfi undir Kubba var reist á árunum Innan við bæinn Seljaland voru reist nokkur hús og tvær blokkir um og eftir 1990, til viðbótar við örfá hús sem voru þar fyrir. Þar var íbúðahverfi fyrirhugað en ekki hefur orðið úr þeim áformum, m.a. vegna snjóflóðahættu. Í Hnífsdal var árið 1870 aðeins búið á Bakka, Neðri- og Fremri-Hnífsdal, Hrauni og Búð. Þorp tók að myndast þar um eða upp úr 1880 og óx stöðugt fram yfir Fyrsti þéttbýliskjarninn myndaðist á sjávarkambinum og var í formi verbúða þar sem menn dvöldu bara yfir vertíðina til að byrja með. Undir lok 19. aldar voru nokkur íbúðarhús reist nálægt sjónum sitt hvorum megin við Hnífsdalsá. Í byrjun 20. aldar varð mjög ör fólksfjölgun í Hnífsdal vegna blómlegrar og vaxandi útgerðar og þá risu mörg íbúðarhús og menn settust að í verbúðunum. Á 7. og 8. áratug 20. aldar var byggt lengra inn eftir dalnum sunnan ár. Á árunum reis Teigahverfi undir Búðarhyrnu norðan ár. Stór hluti íbúðarhúsanna í því hverfi var keyptur upp árið 1996 vegna snjóflóðahættu, ásamt Heimabæjarhúsunum, þrem húsum við Strandgötu, einu húsi við Árvelli og einu við Heimabæjarstíg, og er nú nánast engin byggð nálægt Búðarhyrnu. 8

8 Tafla 1: Meðaltöl ýmissa veðurþátta fyrir veðurstöðina á Galtarvita (stöð nr. 250) fyrir tímabilið Stærð jan feb mar apr maí jún júl ágú sep okt nóv des ár Úrkoma (mm) þar af regn þar af slydda þar af snjór Mest á dag (mm) Fjöldi regndaga Fjöldi snjó/slyddud Fjöldi úrkomudaga Meðalhiti ( C) ;0.9 ;0.5 ; ; Meðalhámark ( C) Meðallágmark ( C) ;3.2 ;2.9 ;3.6 ; ;1.1 ; Hæsta hámark ( C) Lægsta lágmark ( C) ;17.5 ;16.4 ;18.4 ;15.0 ;7.8 ; ;4.4 ;9.6 ;10.9 ;15.9 ;18.4 Nú búa rúmlega 3000 manns á Ísafirði og í Hnífsdal. Veður og aðdragandi snjóflóða Veðurfar Hætta á snjóflóðum og öðrum ofanflóðum skapast oftast í kjölfar tiltekinna veðuraðstæðna. Snjóflóð falla oft í tengslum við aftakaveður að vetrarlagi með mikilli snjókomu og skafrenningi, en krapaflóð þegar hlánar og rignir snögglega niður í snjó, og aurskriður falla í kjölfar stórrigninga og örrar leysingar. Veðurfar er þannig einn mikilvægasti þátturinn sem segir til um ofanflóðahættu. Tafla 1 sýnir meðaltöl veðurþátta fyrir veðurstöðina á Galtarvita fyrir tímabilið , en hún er næsta veðurstöð í nágrenni við Ísafjörð með langa samfellda röð mælinga. Mynd 2 sýnir árstíðasveiflu hita og úrkomu fyrir stöðina. Mikil úrkoma á skömmum tíma skiptir oft meira máli varðandi hættu á ofanflóðum en meðaltal úrkomunnar yfir lengri tímabil. Tafla 2 sýnir niðurstöður greiningar á aftakaúrkomu yfir 1, 2, 3 og 5 daga tímabil fyrir veðurstöðina á Galtarvita. Taflan sýnir úrkomu sem svarar til 2, 5, 10, 20 og 50 ára endurkomutíma, þ.e. tölfræðileg greining bendir til að úrkoma verði ekki meiri en sem nemur gildunum í töflunni oftar en endurkomutíminn segir til um þegar til langs tíma er litið. Úrkomustöð hefur verið rekin á Ísafirði síðan 1980 (VÍ númer 254). Er stöðin staðsett inni í bænum, við Seljalandsveg. Mesta sólarhringsúrkoma sem mælst hefur á þeirri stöð er 114 mm þann 30. september Í Hnífsdal hefur verið starfrækt úrkomumælistöð síðan 9

9 Hiti ( C) Regn Slydda Snjór Úrkoma (mm) jan feb mar apr maí jún júl ágú sep okt nóv des Mynd 2: Árstíðasveifla hita og úrkomu mánaða fyrir veðurstöðina á Galtarvita (stöð nr. 250) fyrir tímabilið Tafla 2: Uppsöfnuð hámarksúrkoma í mm yfir 1, 2, 3 og 5 daga tímabil (P 1d, P 2d, P 3d og P 5d ) með endurkomutímann T (1, 2, 5, 10, 20 og 50 ár) á veðurstöðinni á Galtarvita (stöð nr. 250) fyrir tímabilið Reiknuðu úrkomugildin fyrir langan endurkomutíma eru tiltölulega lág fyrir þessa stöð miðað við mestu úrkomu sem mælst hefur þar. Það bendir til að tölfræðilega greiningin gefi ekki nákvæma mynd af aftakaúrkomu á Galtarvita. T P 1d P 2d P 3d P 5d

10 1995 (VÍ númer 253). Mesta sólarhringsúrkoma sem þar hefur mælst var 44 mm þann 21. október Sjálfvirk veðurstöð með úrkomumæli hefur verið rekin á Ísafirði síðan árið 1998 og er hún staðsett við fjarðarbotninn. Mest hefur sólarhringsúrkoma mælst 37 mm þann 28. nóvember Sólarhringsúrkoma hefur fimm sinnum farið yfir 30 mm síðan stöðin var sett upp. Aðdragandi ofanflóða Veðuraðdragandi snjóflóða á norðanverðum Vestfjörðum hefur verið kannaður af Halldóri Björnssyni (2002). Einnig er fjallað um veðuraðdraganda snjóflóða á þessu svæði í greinargerð Tómasar Jóhannessonar og Trausta Jónssonar (1996). Samkvæmt þessum athugunum tengist mesta snjóflóðahætta á Vestfjörðum aftakaveðrum af norðri þegar lægðir ganga norður fyrir land úr suðri eða austri. Lægðir þessar beina tiltölulega hlýju lofti að sunnan með mikilli úrkomu norður fyrir landið og valda mikilli snjósöfnun á upptakasvæðum margra snjóflóðafarvega á Vestfjörðum. Mikil snjósöfnun getur einnig átt sér stað í sömu farvegum í langvarandi norðaustanátt með mikilli ofankomu. Aðdragandi flestra snjóflóðahrina á Ísafirði og Hnífsdal er í samræmi við þessa lýsingu. Mestu hrinur á síðari hluta 20. aldar voru , , , og Á síðustu árum féllu flest flóð í hrinum , , og Skráning snjóflóða Helstu hugtök Nokkur hugtök eru notuð við skráningu snjóflóða og annarra ofanflóða og eru þau helstu skilgreind hér að neðan til hægðarauka. Flest hugtökin eiga einkum við snjóflóð en sum eru einnig notuð til þess að lýsa aurskriðum og grjóthruni. Farvegur er heiti á því svæði sem getur komið við sögu þegar flóð fellur úr ákveðnu upptakasvæði. Farvegurinn nær frá efstu hugsanlegu upptökum flóðs niður að mestu hugsanlegu úthlaupslengd þess. Farvegurinn skiptist í upptakasvæði, fallbraut og úthlaupssvæði. Upptakasvæðið liggur efst og er fyrir snjóflóð venjulega skilgreint sem sá hluti farvegar þar sem landhalli er yfir Neðan þess tekur við fallbraut, en það er sá hluti farvegarins neðan upptakasvæðis þar sem landhalli er yfir 10. Neðst er svo úthlaupssvæðið, en það er allt svæðið neðan fallbrautarinnar þar sem snjóflóð í viðkomandi farvegi geta farið yfir áður en þau stöðvast. Mörkin milli fallbrautar og úthlaupssvæðis, þar sem halli hlíðarinnar er 10, eru nefnd -punktur. Í reynd er oft erfitt að finna skýr skil á milli þessara svæða, sérstaklega í minni farvegum. Af þessum sökum er skilgreining fallbrautarinnar stundum erfið, en það kemur lítið að sök því mestur áhugi er á efri mörkum upptakasvæðis og neðri mörkum úthlaupssvæðis. 11

11 Farvegur kallast afmarkaður ef hann hefur ákveðna breidd, t.d. í gili eða skál, en opinn ef hann er í sléttri hlíð. Þetta tvennt getur blandast í stórum og breiðum farvegum, sem að mestu eru í sléttum hlíðum, en skornir grunnum giljum eða skorningum. Neðan afmarkaðra farvega (gilja) liggur úthlaupssvæðið oft yfir aurkeilu eða skriðuvæng, sem breikkar það mjög. Úthlaupssvæði langra flóða í þröngum dölum getur náð upp í brekku andspænis upptakasvæðinu og fallbrautinni. Aðsópssvæði er það svæði í grennd við snjóflóðafarveg sem skefur af inn á upptakasvæðið. Upptök nefnist sá staður innan upptakasvæðisins þar sem ákveðið snjóflóð byrjar. Innan hvers upptakasvæðis geta þannig verið mörg mismunandi upptök sem eiga við mismunandi snjóflóð. Snjór er sagður þurr ef illmögulegt er að hnoða hann, rakur ef hann hnoðast og er við 0 C, votur ef hægt er að sjá í honum vatn eftir að hann hefur verið kreistur og mettaður ef öll holrúm milli snjókorna eru full af vatni. Flekasnjóflóð nefnast flóð þar sem heill fleki af vindpökkuðum snjó fer af stað í einu, en lausasnjóflóð myndast þegar laus snjór missir innri bindingu sína og skríður af stað. Krapahlaup nefnast snjóflóð þar sem snjórinn er mettaður af vatni. Kófhlaup eru snjóflóð þar sem snjórinn blandast miklu lofti og verður svo eðlisléttur að flóðin hreyfast sem snjóský. Ofanflóð önnur en snjóflóð flokkast í aurskriður, sem er vatnsblönduð skriða jarðefna, grjóthrun, þegar stakir hnullungar falla niður fjallshlíð, og berghlaup, þegar heil bergfylla hrynur fram. Eftir flekaflóð má sjá greinileg mörk upptaka sem brotsár eða brotlínu. Brotstál er veggurinn sem eftir verður og er hann sem næst hornrétt á skriðflöt snjóflóðsins. Brotstálið hefur ákveðna þykkt og ákveðna breidd. Orðið hæð er hins vegar notað til að lýsa hæð upptakanna yfir sjó. Hugtakið tunga er haft um snjóflóð sem hefur stöðvast. Tunga ákveðins snjóflóðs nær oftast einungis yfir lítinn hluta úthlaupssvæðisins. Tungubroddurinn er stöðvunarpunktur snjóflóðsins, þ.e. sá hluti þess sem lengst fór. Úthlaupslengd er lárétt skriðlengd snjóflóðs frá efstu upptökum niður að stöðvunarpunkti. Þegar snjóflóð sveigir til hliðar á leið sinni niður hlíðina er skriðlengdin reiknuð eftir þeirri leið sem flóðið rann en ekki eftir beinni línu frá upptökum að stöðvunarpunkti. Rennslistig er mælikvarði á skriðlengd snjóflóða sem gerir kleift að bera saman skriðlengd flóða sem falla í mismunandi farvegum. Úthlaupshornið er halli sjónlínu frá stöðvunarpunkti flóðsins að upptökum þess, en hornið er halli sjónlínu frá -punkti, þ.e. frá þeim punkti hlíðarinnar þar sem hallinn er 10, að upptökunum. Ef leið flóðsins niður hlíðina er ekki bein þá er tekið tillit til þess við ákvörðun á og á sama hátt og við ákvörðun á skriðlengd flóðsins. Meðallandhalli í upptökum snjóflóðs er táknaður með en meðallandhalli í tungu þess með. Mynd 3 sýnir merkingu þessara hugtaka fyrir einfalt langsnið niður farveg snjóflóðs. 12

12 upptök θ β α Rennslisstig y fallhæð h β 10 skriðlengd β punktur stöðvunarpunktur x Mynd 3: Langsnið af farvegi snjóflóðs með skýringu á helstu stærðum sem koma við sögu við skráningu flóða. Skriðlengd er skilgreind sem lárétt vegalengd frá upptökum að stöðvunarpunkti. Rennslistig er ákveðinn mælikvarði á skriðlengdina óháður farvegi flóðsins. Hornið er halli sjónlínu frá stöðvunarpunkti flóðsins að upptökum þess, en hornið er halli sjónlínu frá þeim punkti hlíðarinnar þar sem hallinn er 10 að upptökunum. Landhalli í upptökunum er táknaður með. Tunguhallinn er núll í þessu tilfelli og er ekki sýndur. 13

13 Skráning og flokkun flóða Upplýsingar um ofanflóð eru skráðar í SQL-gagnasafn (Þorsteinn Arnalds, 1997). Þar eru, auk tímasetningar og staðsetningar flóðanna, skráðar ýmsar tölulegar upplýsingar um flóðin og athugasemdir um tjón, veður o.fl. Töflur yfir flóð í farvegum í þessari greinargerð og annáll flóðanna eru skrifaðar beint út úr gagnasafninu. Upplýsingar um ofanflóð eru misýtarlegar eftir heimildum sem aðgengilegar eru um flóðin. Þær eru m.a. háðar því hvort flóðin ollu slysum eða tjóni á mannvirkjum, og eftir ýmsum öðrum atriðum, svo sem stærð flóðanna og fjarlægð frá byggð. Öllum flóðum er úthlutað einkvæmu gagnasafnsnúmeri og skráð hvar og hvenær þau féllu og hverrar tegundar þau voru. Aðrar upplýsingar, svo sem um upptök og stöðvunarstað, ráðast af aðstæðum. Ofanflóð í gagnasafni Veðurstofunnar eru flokkuð til eftirfarandi tegunda: Snjóflóð Almennur flokkur fyrir snjóflóð þar sem meira er ekki vitað um tegundina. Þurrt flekahlaup Flóðið byrjar sem fleki og snjórinn er þurr. Vott flekahlaup Flóðið byrjar sem fleki og snjórinn er rakur eða votur. Þurrt lausasnjóflóð Flóðið byrjar í einum punkti og breikkar niður frá upptökunum og snjórinn er þurr. Vott lausasnjóflóð Flóðið byrjar í einum punkti og breikkar niður frá upptökunum og snjórinn er rakur eða votur. Krapaflóð Snjórinn í flóðinu er mettaður af vatni. Kófhlaup Flóðið er létt kóf án þétts kjarna niður við jörðu. Vatnsflóð Vatnsflóð með litlum krapa eða aurframburði. Tegund flóðs er ekki skráð vatnsflóð nema krapaflóð og aurskriða eigi ekki við. Aurskriða Vatnsblönduð skriða af grjóti og öðrum jarðefnum. Grjóthrun Hrun stakra steina úr hlíð. Berghlaup Hrun heillar bergfyllu úr hlíð. Í gagnasafni Veðurstofunnar er stærð snjóflóða skráð skv. flokkun sem er upprunnin í Kanada (McClung og Schaerer, 1993). Flokkunin hefur lítillega verið staðfærð hvað varðar lýsingu á áhrifum flóðs. Í flokkuninni er gefinn dæmigerður massi flóðs í hverjum flokki í tonnum. Auk þess er í erlendu flokkuninni að finna dæmigerða skriðlengd og ástreymisþrýsing flóða á hverju stærðarþrepi. Flokkarnir sem um ræðir eru taldir upp í töflu 3. Stærðarflokkun snjóflóða skv. töflunni er ekki alltaf auðveld vegna þess að áhrif flóða geta verið í ósamræmi við dæmigerðan massa þeirra eða rúmmál. Þarf þá að meta hvaða þáttur er látinn ráða flokkuninni. Oft eru þunn tiltölulega kraftlítil flóð flokkuð í stærðarflokka 1 2 þó svo að rúmmál þeirra sé meira en síðasti dálkur töflunnar gefur til kynna. 14

14 Tafla 3: Stærðarflokkar snjóflóða skv. kanadísku kerfi (McClung og Schaerer, 1993). Fl. Lýsing Massi 1 Spýja, sem varla getur grafið mann 10 t 2 Snjóflóð sem getur grafið mann 100 t 3 Snjóflóð sem getur grafið og eyðilagt fólksbíl, grafið vörubíl, skemmt hús eða eyðilagt minni byggingar 1000 t 4 Snjóflóð sem getur eyðilagt nokkur hús t 5 Stærstu snjóflóð, geta eyðilagt mörg hús t Tafla 4: Tegundir snjóflóðaskýrslna í ofanflóðagagnasafni Veðurstofunnar (sjá nánari lýsingu í skýrslu Þorsteins Arnalds, 1997). Nr. Lýsing 1 Skýrsla um snjóflóð (eyðublað fyrir snjóathugunarmenn) 2 4 Eyðublöð VÍ frá því fyrir 1997 (þrjár tegundir) 5 Skrifleg lýsing á flóði sem ekki er skráð á eyðublað VÍ 6 Eyðublaðið Upplýsingar um fallið snjóflóð 7 Skýrsla um snjóflóð (eyðublað fyrir aðra en snjóathugunarmenn) 8 Áhlaupsskýrsla 9 Kort með útlínu flóðs án skýrslu eða fylgir með skýrslu um annað flóð Upplýsingar um flóð í gagnasafninu er ýmist fengnar úr snjóflóðaskýrslum sem ritaðar eru á eyðublöð frá Veðurstofunni, úr öðrum rituðum heimildum eða beint frá heimildarmönnum. Upplýsingar um heimildarmenn og ritaðar heimildir um ákveðið flóð, aðrar en snjóflóðaskýrslur, eru færðar í til þess ætlaðar töflur í gagnasafninu. Snjóflóðaskýrslur eru varðveittar á Veðurstofunni í möppum fyrir hvern vetur. Fyrir flóð þar sem til eru snjóflóðaskýrslur er tegund skýrslunnar færð í gagnasafnið og einnig hver skráði skýrsluna. Tegundir skýrslna koma fram í töflu 4. Snjóflóðasagan Elsta, skráða flóðið á svæðinu féll árið 1673 þegar snjóflóð féll á Búð í Hnífsdal. Íbúðarhúsið eyðilagðist svo og fiskihjallar og hey, en íbúarnir björguðust. Sögnin um þau snjóflóð sem valda tjóni lifir lengur manna á meðal, og þau eru líklegri til að vera skráð en þau flóð sem hafa fallið án þess að valda neinu tjóni. Til eru heimildir um fjölda snjóflóða sem fallið hafa við byggðina á Ísafirði og í Hnífsdal en ljóst er að mörg snjóflóð sem fallið hafa á svæðinu 15

15 eru hvergi skráð. Í bók sinni Skriðuföll og Snjóflóð segir Ólafur Jónsson (Ólafur Jónsson o.fl., 1992): Besta hugmynd um tíðni ofanfalla fáum vér þó úr annálum og fréttaritum, þótt mikið skorti á, að þessar heimildir telji upp nándar nærri öll skriðuföll og snjóflóð, er hér hafa orðið og valdið hafa verulegu tjóni, eða frásagnirnar séu svo skilmerkilegar, að þær gefi glögga hugmynd um tjón það, er orðið hefur í hvert sinn. Má fullyrða, að langt fram eftir öldum er það hrafl eitt af þessum fyrirbærum, sem skrásett er, og líða jafnvel svo aldir, að þeirra er að engu getið. Frásagnirnar fara fyrst að verða nokkuð samfelldar, þegar kemur fram um 1800, og síðustu 150 árin má gera ráð fyrir að flestra ofanfalla sé getið, sem valdið hafa stórfelldum skemmdum eða slysum. Ekki er ástæða til að ætla að skráningu hafi verið öðruvísi háttað á Ísafirði en annars staðar. Því má búast við því að heimildir séu til um flest snjóflóð sem valdið hafa stórfelldum skemmdum eða slysum frá því upp úr Fyrir þann tíma er skráningin hins vegar gloppóttari. Aðeins eru þó þrjú snjóflóð skráð sem féllu fyrir árið Líklegt má telja að þegar líða tók á 20. öldina hafi velflest þeirra flóða sem valdið hafa einhvers konar tjóni á húsum, án þess að endilega sé um stórfelldar skemmdir eða slys á fólki að ræða, verið skráð. Árið 1983 tók til starfa snjóathugunarmaður á Ísafirði og þar með hófst skipulögð skráning snjóflóða. Frá þeim tíma hafa öll stærri snjóflóð í og við byggð verið skráð. Oddur Pétursson hefur verið snjóathugunarmaður allan tímann. Hann var starfsmaður Ísafjarðarbæjar fram til 1995 þegar hann fór í fullt starf á vegum Veðurstofunnar. Fjórum sinnum hafa orðið banaslys í snjóflóðum við Ísafjörð. Árið 1818 féll snjóflóð á bæinn Augnavelli sem var um 600 m innan við Hraun í Hnífsdal. Þar fórust fjórir. Árið 1910 fórust 20 manns í snjóflóði sem kom úr Búðargili í Hnífsdal. Árið 1941 fórust tveir þegar snjóflóð féll á húsið Sólgerði undir Seljalandshlíð og árið 1994 féll snjóflóð úr Seljalandsdal yfir skíðasvæðið og niður yfir sumarhúsasvæðið í Tungudal þar sem einn maður fórst. Á síðustu árum hafa þrjú snjóflóð valdið mestu eignatjóni. Flóðið árið 1994 í Seljalandsdal og Tungudal eyðilagði lyftur og hús á skíðasvæðinu sem og 40 sumarbústaði. Árið 1995 varð talsvert tjón á sorpbrennslustöðinni Funa og árið 1999 eyðilögðust þá nýlega endurreistar skíðalyftur í Seljalandsdal. Á svæðinu sem annállinn nær til á Ísafirði og í Hnífsdal hafa verið skráð 295 snjóflóð og hafa útlínur 274 þeirra verið hnitaðar inn í landupplýsingakerfi Veðurstofunnar. Í nokkrum tilvikum er fleiri en einu snjóflóði lýst undir sama númeri í gagnasafninu og landupplýsingakerfinu og eru því snjóflóðin nokkru fleiri en þessar tölur segja til um. 16

16 Farvegir flóða og yfirlit yfir flóð í þeim Kirkjubólshlíð Kirkjubólshlíð nefnist fjallshlíðin við sunnanverðan Skutulsfjörð. Henni er skipt í tvennt um Naustahvilft og er eystri (nyðri) hluti hennar nefndur Ytri-Kirkjubólshlíð en sá vestari (syðri) nefnist Innri-Kirkjubólshlíð. Ytri-Kirkjubólshlíð Undir Ytri-Kirkjubólshlíð er nú engin byggð en vegurinn til Súðavíkur liggur um hana. Oft hafa fallið snjóflóð á veginn og eru þau flóð sem Oddur Pétursson hefur gert skýrslu um tekin með í þessa greinargerð, en þau eru ekki öll sett fram á korti. Frekari upplýsingar um flóð á svæðinu má fá hjá Veðurstofunni og Vegagerðinni. Númer Tími Rennslisstig 3005 feb/mar / Lýsing Snjóflóð braut bræðsluhús á Kaldáreyri í eigu Grúts hf. og sópaði burtu keri með 16 lifrarfötum. Snjóflóð hljóp á Naustum og braut að nokkru niður hlöðu og fjárhús og fyllti íbúðarhúsin að mestu af snjó. Átta kindur drápust. Flóð féll úr fjallinu andspænis Ísafjarðarkaupstað. Það eyðilagði hús á ströndinni og drap nokkrar kindur sem þar voru. Snjóflóð féll á Kaldáreyri og sópaði burtu geymsluhúsi. Snjóflóð féll rétt innan við Bása. Jeppi með tveimur mönnum grófst í flóðinu en mennirnir gátu grafið sig út. Snjóflóð í Ytri-Kirkjubólshlíð hreif með sér tvo bíla sem fastir voru í snjó í og færði þá niður í fjöru. Snjóflóð féll úr fjallinu Erni, norðan við Kaldáreyri. Það féll niður í fjöru og lokaði veginum til Súðavíkur. Þurrt lausasnjóflóð féll utan við Kaldáreyri, á móts við Skutulsfjarðareyri. Það stöðvaðist í fjörunni og lokaði veginum. Snjóflóð lokaði veginum utan Kaldáreyri, rétt utan við Hrófarstein. Þrjú flóð féllu á móts við Skutulsfjarðareyri. Ysta flóðið fór niður í fjöru, en hin stöðvuðust skammt ofan við veginn. Flekaflóð féll nyrðst í Naustahvilft. Það fór yfir veg og niður í fjöru. Flóðið braut neðra vitahúsið á Naustunum og lokaði vegi. 17

17 Númer Tími Rennslisstig / Lýsing Snjóflóð féll úr gili upp af Kaldáreyri og lokaði veginum. Snjóflóð féll á veginn til Súðavíkur á móts við Skutulsfjarðareyri. Snjóflóð lokaði veginum til Súðavíkur um stund, miðja vegu milli Kaldáreyrar og Bása. Þurrt flekahlaup féll úr Naustahvilft, fór yfir veg og braut efri hlið á vitaskúr. Sjö misstór flóð féllu í Ytri-Kirkjubólshlíð og a.m.k. þrjú þeirra fóru yfir veg. A.m.k. sjö lítil flóð féllu í Ytri-Kirkjubólshlíð. Eitt þeirra fór yfir veginn. Snjóflóð féll á þjóðveginn við Kaldáreyri. Mörg flóð féllu í Ytri-Kirkjubólshlíð. Þrjú smáflóð féllu í Ytri-Kirkjubólshlíð og stöðvuðust við hlíðarrætur. Snjóflóð féll í Ytri-Kirkjubólshlíð. Snjóflóð féll yfir Djúpveg innan við Bása og varð vegurinn ófær um hríð. Bifreið festist í flóðinu sem var um 50 m breitt. Þurrt flekahlaup féll úr Básagili og lokaði Djúpvegi. Tvö smáflóð féllu á móts við Skutulsfjarðareyri. Snjóflóð féll úr gili upp af Kaldáreyri. Snjóflóð úr Ytri-Kirkjubólshlíð stöðvaðist skammt frá þjóðveginum. Innri-Kirkjubólshlíð Innri-Kirkjubólshlíð er hlíðin milli Naustahvilftar og Kirkjubólshvilftar. Hlíðin er brött með mörgum litlum giljaskorum. Við innri (syðri) enda hlíðarinnar er hesthúsahverfi sem reist var Norðan við það og nokkru lengra frá hlíðinni er bærinn Kirkjuból. Á Kirkjubóli hefur verið búið í a.m.k. 700 ár, e.t.v. mun lengur, en bærinn fór í eyði árið Utan við 18

18 Kirkjuból, nær hlíðinni, var sorpbrennslustöðin Funi reist árið Norðan við Funa, niðri við sjóinn stendur sumarbústaður sem reistur var árið Kirkjubær er þar norðan við, en hann var reistur um Flugvallarendinn með flugstöð og fleiri flugvallarbyggingum er við norðurmörk Kirkjubólshlíðar innri. Suðvesturendi fjarðarins undir Hafrafellshlíð nefnist Fjarðarhorn. Snjóflóð úr Innri-Kirkjubólshlíð eru mjög tíð og hafa stundum valdið skemmdum. Tvö mjög löng snjóflóð féllu úr hlíðnni á fyrra helmingi 20. aldar og munu hafa náð allt að Fjarðarhorni undir Hafrafellshlíð. Þau ollu ekki tjóni. Aðeins tvö flóð sem tjóni ollu eru skráð frá því fyrir 1983 þegar regluleg skráning snjóflóða hófst á Ísafirði. Heimildir um annað þeirra, sem mun hafa drepið hesta, eru óljósar og um tímasetninguna er ekki annað vitað en að heimildarmenn um flóðið kváðu að þeim hafi verið sagt að flóðið hafi fallið fyrir löngu. Hitt flóðið féll árið 1953 ofan og rétt utan við íbúðarhúsið á Kirkjubóli. Það tók geymsluskála með ýmiskonar landbúnaðarverkfærum og olli talsverðu tjóni. Árið 1995 féll snjóflóð á Funa. Miklar skemmdir urðu á efri hlið hússins. Eftir þetta var hafist handa við að reisa varnarfleyg ofan Funa og var því lokið árið Fleygurinn hefur þegar bægt tveimur snjóflóðum, sem féllu árin 1999 og 2001, frá byggingunni. Snjóflóð hafa oft fallið nálægt Kirkjubæ. Árið 1993 rann snjóflóð um 10 m niður með suðurvegg hlöðunnar þar, án þess þó að valda skemmdum. Snjóflóð hafa margsinnis lokað veginum undir Kirkjubólshlíð. Árið 1994 sluppu tveir menn naumlega þegar snjóflóð flutti lögreglubíl niður í fjöru rétt innan við flugvöllinn. Númer Tími Rennslisstig 3158 fyrir löngu / Lýsing Snjóflóð úr ytra horni Kirkjubólshvilftar féll niður undir á. Það tók með sér hesta sem voru í hesthúsi og bar þá niður undir ána. Snjóflóð féll úr Kirkjubólshlíð, og fyrir fjarðarbotninn, sem var ísilagður, allt yfir í Fjarðarhorn. Snjóflóð úr Kirkjubólshlíð féll yfir ísilagðan fjarðarbotninn, allt yfir í Fjarðarhorn. Snjóflóð féll rétt utan við íbúðarhúsið á Kirkjubóli. Þar fór það niður fyrir veg, sem lá heim að bænum. Flóðið tók geymsluskála með ýmiskonar landbúnaðarverkfærum. Tækin sópuðust ásamt skálanum niður fyrir veg og brotnuðu mikið, en dráttarvél og bifreið sem voru einnig í skálanum skemmdust lítið. Flóðið tók einnig ýmislegt lauslegt sem stóð á hlaðinu við Kirkjuból. Stórt snjóflóð, sem átti upptök ofan Kirkjubóls, var að sögn heimildarmanna 700 m breitt. Það hefur líklega náð til þessa farvegar auk farvegarins ofan Kirkjubóls og Funa, eða um hefur verið að ræða tvö flóð sem fallið hafa með stuttu millibili. 19

19 Númer Tími Rennslisstig / Lýsing Þurrt lausasnjóflóð stöðvaðist ofan við túngirðingu á Kirkjubóli, um 40 m frá girðingunni. Þurrt flekaflóð féll úr gili sunnanvert við Kirkjubæ og stöðvaðist rétt við túngirðingu ofan bæjarins. Þurrt flekahlaup stöðvaðist í um m fjarlægð frá bæjarhúsunum á Kirkjubæ. Breidd tungu var um 200 m og rúmmálið um m 3. Lítið snjóflóð féll úr Innri-Kirkjubólshlíð. Lítið snjóflóð féll úr Innri-Kirkjubólshlíð. Þurrt flekahlaup féll ofan við innri enda flugvallar. Flóðið skiptist í tvær tungur og fór sú ytri í sjó eða a.m.k. niður í fjöru. Flóðið lokaði veginum og eyðilagði túngirðingu á u.þ.b. 50 m kafla nyrst á Kirkjubæjartúni. Snjóflóð féll ofan Funa og stöðvaðist í rúmlega 20 m hæð. Spýja féll úr gili skammt utan Kirkjubæjar. Vott lausasnjóflóð féll rétt innan Naustahvilftar en einnig hlupu nokkrir aðrir farvegir í hlíðinni. Þurrt flekahlaup féll ofan við Kirkjubæ og stöðvaðist rétt innan við bæinn. Það rann um 10 m niður með suðurvegg hlöðunnar. Þrjú aðskilin snjóflóð féllu úr giljum milli flugvallarenda og Kirkjubæjar. Flóðin fóru út í sjó á um 280 m breiðum kafla. Eitt flóðanna felldi rafspenni og braut raflínustaur. Það tók einnig lögreglubíl með tveimur mönnum á veginum og færði niður í fjöru. Bæði menn og bíll sluppu heilir. Flóðin skemmdu einnig túngirðingar á 200 m kafla. Snjóflóð féll upp af innri enda flugvallar og stöðvaðist um 35 m ofan þjóðvegar. Snjóflóð féll úr Innri-Kirkjubólshlíð upp af innri enda flugvallar. Það fór yfir veg og stöðvaðist 6 m frá girðingu umhverfis flugvöllinn. Flóð úr hlíðinni ofan innri enda flugbrautarinnar stöðvaðist um 85 m ofan þjóðvegar. Snjóflóð féll úr gili ofan Funa. 20

20 Númer Tími Rennslisstig / / / / Lýsing Nokkur snjóflóð féllu úr giljum ofan Funa. Nokkur snjóflóð féllu úr giljum ofan Funa. Þurrt flekahlaup féll úr gili fyrir ofan efnisnámu upp af flugvallarafleggjara. Snjóflóð féll úr gili rétt norðan við Kirkjubæ og stöðvaðist um 50 m ofan við þjóðveg. Þurrt flekahlaup féll úr gili rétt sunnan Kirkjubæjar. Það stöðvaðist rétt við og innan við útihúsin að Kirkjubæ. Snjóflóð úr Innri-Kirkjubólshlíð féll niður að vegi. Þurrt flekahlaup féll á sorpbrennslustöðina Funa og olli töluverðu tjóni. Miklar skemmdir urðu á efri hlið hússins. Snjór braut klæðningu, hurðir og glugga. Móttakan fylltist og einnig umhverfis brennsluofn. Rafmagnsstjórnbúnaður eyðilagðist. Þrjár bifreiðar eyðilögðust. Tveir starfsmenn voru við vinnu í húsinu og björguðust þeir ómeiddir. Snjór þeyttist upp á þak hússins, í um 11.5 m hæð. Snjóflóð stöðvaðist um 250 m frá stöðvarhúsi Funa. Það var 60 m breitt og rúmmálið um 3600 m 3. Snjóflóð féll upp af Kirkjubæ og stöðvaðist við túngirðingu í 50 m fjarlægð frá hlöðu við bæinn. Snjóflóð féll úr næsta gili austan við Kirkjubæjargil og stöðvaðist við veginn 150 m austan við Kirkjubæ. Snjóflóð stöðvaðist á hryggnum u.þ.b. 300 m frá Funa. Snjóflóð féll úr gili upp af Funa. Flóðið fór niður í brekkurætur og stöðvaðist um 250 m frá Funa. Þrjú smáflóð féllu úr Kirkjubólshlíð. Eitt féll úr gili ofan við afleggjarann niður að flugvellinum og tvö úr Funagili. Þurrt flekahlaup féll ofan við Kirkjubæ og stöðvaðist um 200 m frá hlöðunni. Þrjú lítil flóð féllu á svæðinu ofan við Funa. Þrjár smáspýjur féllu úr Innri-Kirkjubólshlíð ofan og innan flugstöðvar. 21

21 Númer Tími Rennslisstig / / Lýsing Snjóflóð stöðvaðist við varnarfleyg sem er ofan við Funa. Mörg flóð féllu í Innri-Kirkjubólshlíð. Mörg smáflóð féllu í Innri-Kirkjubólshlíð og stöðvuðust við hlíðarrætur. Það stærsta féll við Funa. Snjóflóð úr Innri-Kirkjubólshlíð stöðvaðist um 15 m ofan við veginn að Funa og Kirkjubæ. Snjóflóð stöðvaðist í 150 m fjarlægð frá vegi við gámasvæði Funa. Spýja féll úr hlíðinni ofan Funa. Snjóflóð stöðvaðist við varnarvirkin í um 80 m fjarlægð frá Funa. Snjóflóð úr Innri-Kirkjubólshlíð stöðvaðist um 60 m frá vegi. Snjóflóð féll úr Innri-Kirkjubólshlíð upp af flugstöðinni. Fossahlíð, Rauðkollshvilft, Fossahvilft, Engidalur og Dagverðardalur Dalurinn innan Kirkjubólshlíðar nefnist Engidalur og Fossadalur opnast til suðausturs innarlega í Engidal. Hlíðin innan Kirkjubólshlíðar nefnist Fossahlíð og innan hennar eru Rauðkollshvilft og Fossahvilft. Ysti hluti hlíðarinnar vestan Engidals, andspænis Innri-Kirkjubólshlíð, nefnist Hafrafellshlíð. Á þessu svæði er lítið um mannvirki utan Fossavirkjunar og rafmagnslínunnar til Súðavíkur og snjóflóð hafa því ekki verið skráð reglulega. Fjögur flóð eru þó skráð á þessu svæði. Dalurinn, sem gengur til suðurvesturs vestan Kubba, nefnist Dagverðardalur. Nokkur snjóflóð eru skráð úr Hádegishvilft í Kubba og hafa þau lengstu náð yfir Úlfsá og upp á Hvítabala handan árinnar. Númer Tími Rennslisstig 3013 u.þ.b Lýsing Snjóflóð féll af Breiðinni í Kubba og yfir á Hvítabala. Það braut tvo símastaura. 22

22 Mynd 4: Kubbi og Holtahverfi (ljósmynd: Harpa Grímsdóttir). Númer Tími Rennslisstig 3026 um Lýsing Eitt eða tvö snjóflóð hlupu úr Breiðinni í Kubba, yfir gamla veginn. Snjóflóð féll á Dagverðardal. Snjóflóð úr Hafrafellshlíð náði að loka veginum fyrir botni fjarðarins, á um 20 m kafla í beygjunni. Snjóflóð féll í Hádegishvilft í Dagverðardal. Snjóflóð úr Rauðkollshvilft tók eina A-staurastæðu um 500 m frá upptökunum. A-stæðan hélt uppi 500 m línuhafi frá hjöllunum upp á brún. Flóðið fór niður á næsta hjalla fyrir neðan Rauðkollshvilft en náði ekki niður í Fossahlíð. Snjóflóð úr Fossahlíð féll úr um 700 m h.y.s. Snjóflóð úr Rauðkollshvilft í Fossahlíð tók þrjár A stæður og eina tvístæðu í raflínunni til Súðavíkur. Kubbi ofan Holtahverfis (Brattahlíð) Holtahverfi er fyrir botni Skutulsfjarðar undir fjallinu Kubba. Þar eru um 100 einbýlishús, fimm fjölbýlishús og nokkur raðhús. Húsin voru flest byggð á árunum Suður 23

23 af hverfinu rís fjallið Kubbi upp í um 360 m hæð yfir innri hluta hverfisins, en það lækkar í átt að sjó yfir ytri hlutanum (mynd 4). Toppur Kubba er tiltölulega sléttur. Hlíðin sem snýr að Holtahverfi er brött og fremur einsleit og nefnist Brattahlíð. Efst eru klettabelti með litlum skorum og skálum. Húsin standa á sléttu svæði neðan Kubba, sum þeirra mjög nálægt fjallinu. Bæirnir Góustaðir, Úlfsá og Árbær standa nálægt Holtahverfi, fjær Kubba. Góustaðir voru reistir 1897, Úlfsá 1895 og Árbær Nokkur flóð eru skráð úr Bröttuhlíð ofan Holtahverfis. Á 3. áratug 20. aldar stöðvaðist snjóflóð við hlaðinn grjótgarð ofan við Góustaði. Á 7. áratugnum féll einnig snjóflóð úr Kubba ofan Góustaða. Það náði inn á tún við bæinn og braut tvo girðingarstaura. Árið 1981 féllu fjögur snjóflóð á svæðinu. Eitt þeirra náði niður að húsunum næst fjallinu án þess að valda tjóni. Árið 1984 féll snjóflóð á húsin Kjarrholt 2 og 4 og olli töluverðu tjóni. Númer Tími Rennslisstig 3152 líkl. á 3. áratugnum snemma á 7. áratugnum Lýsing Snjóflóð úr Kubba stöðvaðist um 80 m ofan Góustaða á þriðja áratug tuttugustu aldar. Tunga flóðsins var þunn og fremsti hluti hennar kann að hafa verið kóf. Snjóflóð féll úr Kubba, beint upp af Góustöðum, snemma á sjöunda áratugnum. Flóðið náði inn á tún við bæinn og braut tvo girðingarstaura. Fjögur snjóflóð féllu úr Kubba ofan Holtahverfis og náði eitt þeirra efstu húsum. Þurrt flekahlaup féll úr Kubba og stöðvaðist við húsin að Kjarrholti 2 og 4. Flóðið braut hurð á húsinu Kjarrholti 4, rann inn í svefnherbergi og gang og skemmdi innanstokksmuni. Einnig tók flóðið með sér fólksbifreið er stóð á Holtabraut, ofan við Kjarrholt 2, bar hana með sér m og skemmdi talsvert. Breidd tungu var 75 m og dýpt dyngjunnar 2.5 m. Snjóflóð féll úr Bröttuhlíð í Kubbanum og stöðvaðist 10 m ofan við girðingu. Það var um 30 m breitt og rúmmálið um 960 m 3. Tvö önnur smærri flóð féllu fyrr um morguninn. 24

24 Tungudalur innan sumarbústaðasvæðis Ekki hafa verið skráð snjóflóð sérstaklega í botni Tungudals fyrr en eftir árið 1994 þegar byrjað var að reisa þar skíðasvæði eftir að skíðasvæðið á Seljalandsdal eyðilagðist í snjóflóði. Eftir að skíðavæðið á Seljalandsdal fór aftur í snjóflóði árið 1999 hefur farið fram mikil uppbygging í Tungudal. Aðeins hafa verið skráðar þrjár litlar spýjur innarlega í dalnum og eitt snjóflóð er skráð úr Háubrún í nágrenni við nýja skíðaskálann. Númer Tími Rennslisstig / feb/mar feb/mar Lýsing Lítið snjóflóð féll 80 m vestan við nýju skíðalyftuna í Tungudal. Tvö lítil snjóflóð féllu í Tungudalsbotni. Þetta er vestara flóðið. Tvö lítil snjóflóð féllu í Tungudalsbotni. Þetta er eystra flóðið. Flekahlaup féll úr Háubrún í Tungudal. Sumarhúsasvæðið í Tungudal Elstu bústaðirnir í Tungudal eru frá 3. og 4. áratug 20. aldar. Fremur brött brekka er ofan við þá, en í um 180 m y.s. er brún og ofan hennar er Seljalandsdalur. Þar fyrir ofan var skíðasvæðið á Seljalandsdal. Árið 1994 eyðilögðust 40 bústaðir í flóði sem kom úr Breiðafelli ofan við Seljalandsdal. Um það flóð er fjallað með flóðum á Seljalandsdal. Árið 1973 kom snjóflóð úr gili ofan við austasta sumarbústaðinn. Það tók með sér sumarbústað, bar hann með sér á rafmagnsstaur og braut hann. Ekki er ljóst við hvaða gil er átt. Um önnur flóð með upptök neðan Seljalandsmúla er ekki vitað. Númer Tími Rennslisstig Lýsing Snjóflóð féll úr gili ofan við austasta sumarbústaðinn í Tunguskógi. Sumarbústaðurinn eyðilagðist. 25

25 Skíðasvæðið á Seljalandsdal Snjóflóð eru tíð úr Seljalandshlíð ofan gamla skíðasvæðisins. Fyrsti skíðaskálinn sem reistur var á Seljalandsdal hét Skíðheimar. Hann var reistur árið 1928 og stóð skammt frá Skíðheimum II sem standa þar enn. Sá skáli var rifinn um Árið 1939 reisti Skíðafélag Ísafjarðar annan skála á dalnum. Hann stóð nokkru innan við Skíðheima og fór í snjóflóði árið 1953 (sjá staðsetningu og nánari umfjöllun í greinargerð Hörpu Grímsdóttur (1999) um byggingarár húsa á Ísafirði og í Hnífsdal). Eftir að regluleg skráning snjóflóða á Ísafirði hófst 1983 hafa mörg snjóflóð verið skráð á Seljalandsdal, flest úr Gullhólsgili í Breiðafelli, sem stundum er einnig nefnt Breiðafellsgil, enda einkennist svæðið af miklum bratta og mikilli snjósöfnun. Engin alvarleg slys hafa orðið á fólki á eða við skíðasvæðið af völdum snjóflóða, en skíðamenn hafa lent í flóðum og stundum hefur litlu mátt muna að illa færi. Árið 1994 féll mjög stórt snjóflóð úr brún Breiðafells, yfir skíðasvæðið, fram af Seljalandsmúla og niður yfir sumarbústaðalandið í Tungudal. Skíðaskáli, fjórar lyftur og ýmsir kofar og tæki eyðilögðust á Seljalandsdal. Í Tungudal eyðilögðust 40 sumarbústaðir. Þar lést einn maður og kona slasaðist mikið. Sumarbústaðalandið og hluti af skíðasvæðinu var endurreist eftir þetta. Árið 1999 féll annað stórt flóð yfir skíðasvæðið. Skíðalyfta, sem byggð var 1995, skemmdist mikið og einnig skíðalyfta, sem verið var að byggja, ásamt ýmsum tækjum. Eftir þetta var skíðasvæðið flutt inn í Tungudal. Skíðaskálarnir Skíðheimar II og skáli fyrir skíðagöngufólk á Háubrún sunnan Bunár eru einu mannvirkin sem eftir standa á Seljalandsdal. Númer Tími Rennslisstig / Lýsing Snjóflóð féll úr Gullhólsgili í Breiðafelli þegar fjórir skíðamenn voru þar á ferð. Lenti einn þeirra í flóðinu og barst með því um 350 m en slapp ómeiddur. Skíðamaður niðri á Seljalandsdal lenti í útjaðri flóðsins og slasaðist hann lítillega. Snjóflóð féll úr gili ofan við gamla skíðaskála Skíðafélags Ísfirðinga á Seljalandsdal. Flóðið gereyðilagði meginhluta skíðaskálans. Vegna óveðurs var enginn staddur í skálanum, en það var fyrsta mannlausa helgin síðan um áramót. Snjóflóð féll úr Breiðafelli og stöðvaðist ofan við barnalyftu. Snjóflóð féll niður á jafnsléttu á Skarðsengi. Snjóflóð féll úr Sandfelli við skíðasvæði Ísfirðinga. Það var um 140 m breitt og mesta þykkt um 2.5 m. 26

26 Númer Tími Rennslisstig Lýsing Þurrt flekahlaup féll úr hlíð Breiðafells ofan við Gullhól. Það olli skemmdum á endastöð og endamastri skíðalyftu á Gullhól. Snjóflóð féll úr Gullhólsgili í Breiðafelli. Það stöðvaðist um 30 m neðan við 3. staur (ofan frá) í gömlu lyftunni. Snjóflóð féll ofan og rétt innan við Skíðheima. Það var um 80 m breitt og um 8000 m 3 að rúmmáli. Flóðtungan var aðeins um 30 m frá endastöð skíðalyftu. Snjóflóð féll úr Breiðafelli, í hlíðinni upp af Gullhól. Drengur lenti í jaðri flóðsins en slapp án meiðsla. Flóðið stöðvaðist um 40 m ofan við endastöð Gullhólslyftunnar. Snjóflóð féll úr gilinu í Breiðafelli. Það fór niður á milli 8. og 9. staurs á skíðalyftunni á Gullhól, en olli líklega engum skemmdum. Mjög stórt snjóflóð átti upptök í brún Breiðafells. Það rann yfir Seljalandsdalinn og var þar 630 m breitt og féll síðan fram af Seljalandsmúlanum og niður yfir sumarbústaðabyggðina í Tungudal, þar sem það var 450 m á breidd. Flóðið stöðvaðist handan Tunguár. Mikið tjón varð á skíðasvæðinu á Seljalandsdal þar sem skíðaskáli, fjórar lyftur og ýmsir kofar og tæki sópuðust í burtu. Í Tungudal eyðilögðust 40 sumarbústaðir. Þar lést einn karlmaður og kona slasaðist mikið. Þurrt flekahlaup féll úr Breiðafelli. Flóðið beygði stiga á næstefsta mastrinu í lyftu I, sem byggð var Tungan var um 700 m breið, en ekki er vitað hvort um eina eða fleiri flóðtungur var að ræða. Spýja féll úr Gullhólsgili í Breiðafelli og stöðvaðist neðarlega í gilinu. Skíðamaður missti annað skíðið og gleraugu. Smá spýjur höfðu fallið í hlíðum sem snúa í suður. Þurrt flekahlaup átti upptök á svæðinu frá Gullhólsgili í Breiðafelli og hlíðinni út að Hrossaskál. Flóðið stöðvaðist á móts við 6. lyftumastur í skíðalyftu. Fremur lítið snjóflóð féll úr gilinu í Breiðafelli og stöðvaðist 20 m neðan við gilkjaftinn. 27

27 Númer Tími Rennslisstig / Lýsing Þurrt flekahlaup féll úr Gullhólsgili í Breiðafelli. Flóðið stöðvaðist á móts við 7. mastur skíðalyftu talið neðan frá. Fjarlægð frá skíðalyftu var um 80 m. Þurrt flekahlaup féll úr gilinu í Breiðafelli og stöðvaðist á móts við fyrsta mastur frá neðri endastöð skíðalyftu. Snjóflóð úr Gullhólsgili stöðvaðist á móts við 3. mastur að ofan í skíðalyftu. Snjóflóð úr Gullhólsgili stöðvaðist á móts við 4. mastur í skíðalyftu upp á Gullhól. Snjóflóð úr suðurhlíð Breiðafells, austan við Gullhólsgilið, skemmdi skíðalyftustaur. Snjóflóð úr hlíð Breiðafells, austan við skíðalyftuna, stöðvaðist um 20 m austan við skíðalyftuna. Snjóflóð úr hlíð Breiðafells féll niður á milli topplyftunnar og lyftunnar, sem reist var í kjölfar flóðanna í apríl Undir Breiðafelli féll snjóflóð sem átti upptök á um 1600 m breiðu svæði og olli miklu tjóni á skíðasvæðinu. Skíðalyfta sem byggð var 1995 skemmdist mikið og einnig skíðalyfta sem verið var að byggja. Skúr fyrir stjórntæki lyftunnar eyðilagðist og dráttarvél sem notuð var við lyftubygginguna. Tungan var um 1100 m breið og 1.4 m djúp þar sem hún var þykkust. Seljalandshlíð upp af Seljalandi Engin djúp gil eru í hlíðinni upp af Seljalandi (mynd 5). Seljalandsmúli er í 100 m y.s. rétt sunnan við Seljaland og hækkar til suðurs. Bærinn Seljaland er lögbýli og hefur staðið á svipuðum stað í a.m.k. 700 ár, og sennilega töluvert lengur. A.m.k. þrír sumarbústaðir voru reistir u.þ.b í Seljalandsmúlanum ofan við Seljaland. Innan við Seljaland voru nokkur íbúðarhús og tvær blokkir byggðar á árunum Þar hafði ekki verið byggð áður, en neðan við hverfið standa tvö hús frá árunum 1927 og Árið 1947 féll snjóflóð sem eyðilagði þrjá sumarbústaði og olli skemmdum á íbúðarhúsinu og útihúsum að Seljalandi. Árið 1954 eyðilagði snjóflóð einn sumarbústað og skekkti annan á grunni. Ekki er hins vegar vitað um snjóflóð ofan við nýja Seljalandshverfið sem náð hafa fram af múlanum. 28

28 Mynd 5: Seljalandshlíð og ytri hluti Seljalandshverfis (ljósmynd: Jón Gunnar Egilsson). Mynd 6: Seljalandshlíð milli Seljalands og Gleiðarhjalla (ljósmynd: Jón Gunnar Egilsson). 29

29 Númer Tími Rennslisstig / Lýsing Snjóflóð féll úr Seljalandshlíð og var upptakasvæði þess nokkur hundruð metra breitt svæði ofan Seljalands og Seljalandsmúla. Flóðið tók þrjá sumarbústaði í Seljalandsmúlanum, braut hlöðu á Seljalandi, laskaði íbúðarhúsið þar og hálffyllti af snjó. Tungan var um 200 m breið við Seljaland og náði niður í Tunguá á um 100 m kafla. Snjóflóð féll úr Seljalandshlíð upp af Seljalandi. Það eyðilagði einn sumarbústað og skekkti annan á grunni. Tvö flóð til viðbótar við flóð nr og 3032, féllu innan við Ísafjarðarkaupstað þennan dag, en farvegir þeirra eru ekki vel þekktir. Snjótroðari, sem var á leið eftir Skíðaveginum um 100 m austan við Seljalandsá, lenti í snjóflóði og fór að hálfu í kaf en skemmdist ekki. Tveir menn voru í troðaranum. Líklega voru þetta tvær flóðbylgjur sem komu með skömmu millibili. Tvö lítil flóð féllu í hlíðinni upp af Seljalandi. Tvær litlar spýjur féllu ofan Seljalands. Karlsárgil Karlsárgil líkt og Grænagarðsgil og Steiniðjugil (mynd 6), er nafn sem aðeins er notað til hægðarauka við skráningu snjóflóða úr nafnlausu gili. Nokkur snjóflóð eru skráð úr gilinu, öll nema eitt eftir að snjóathugunarmaður tók til starfa á Ísafirði. Bærinn Stekkjanes stóð þar niður við sjó á árunum Eftir það var engin íbúðarbyggð á svæðinu fyrr en íbúðarhúsið Karlsá var reist aðeins innar og ofar u.þ.b Árið 1947 fór það í snjóflóði og sögur herma að húsið hafi farið 80 m út á Poll. Nokkrir kofar og sumarbústaðir hafa staðið á svæðinu. Í janúar 1995 féll stórt snjóflóð sem braut sumarbústað, fjárhús, gæsakofa o.fl. Nokkrar skepnur drápust og flóðið fór út í sjó. Árið 1999 féll líka stórt flóð á svæðinu og fór niður undir sjó. 30

30 Númer Tími Rennslisstig > > / > Lýsing Snjóflóð tók íbúðarhúsið að Karlsá af grunni og flutti það niður í fjöru. Sögur herma að húsið hafi farið 80 m út á Poll. Húsfreyja var ein heima við og slasaðist hún nokkuð. Tungan var um 80 m breið við sjávarmál. Snjóflóð féll úr Karlsárgili og stöðvaðist í 55 m hæð. Flóð úr Karlsárgili stöðvaðist efst á aurkeilunni. Þurrt flekahlaup féll úr Karlsárgili og stöðvaðist um 60 m ofan við Skíðaveg. Það var um 90 m breitt og rúmmálið um 7000 m 3. Snjóflóð úr Karlsárgili fór yfir Skutulsfjarðarbraut á 140 m kafla og út í sjó. Flóðið braut sumarbústað, fjárhús (5 kindur drápust), gæsakofa (nokkrar gæsir drápust), fjóra raflínustaura og tók girðingu á 150 m kafla. Snjóflóð stöðvaðist við ristarhlið á Skíðavegi. Snjólítið, þunnt flóð úr Karlsárgili stöðvaðist í um 155 m y.s. Snjóflóð fór yfir Skutulsfjarðarbraut. Vestari jaðar tungu var við austurhlið grunns Karlsárhússins sem fór í snjóflóði árið Snjóflóð féllu frá Karlsárgili og hlíðinni vestan gilsins rétt utan við Seljaland. Þetta voru mörg, vot flóð en erfitt var að aðgreina tungur. Grænagarðsgil Grænagarðsgil, líkt og Karlsárgil og Steiniðjugil (mynd 6), er nafn sem aðeins er notað til hægðarauka við snjóflóðaskráningu úr nafnlausu gili. Úthlaupssvæði þess og Hrafnagils ná saman. Líkt og í öðrum giljum í utanverðri Seljalandshlíð eru snjóflóð úr Grænagarðsgili mjög tíð og hafa nokkrum sinnum náð niður að sjávarmáli. Gamli-Grænigarður stóð aðeins innan (sunnan) við Netagerðina og var hann líklega reistur fyrir Árið 1916 er talið að snjóflóð hafi fallið á Grænagarðsbæinn, tekið þakið af húsinu og gaflinn úr því út á Poll. 31

31 Menn eru hins vegar ekki sammála um hvort um snjóflóð hafi verið að ræða, en eftir þetta var Grænigarður endurreistur beint ofan við þar sem Netagerðin stendur núna. Fyrsti hluti Netagerðarinnar var reistur um 1917 og hefur hún byggst í mörgum áföngum síðan. Ekki er vitað til þess að snjóflóð hafi lent á henni. Árið 1947 eyðilögðust sumarbústaður og hænsnahús í snjóflóði úr gilinu. Árið 1974 eyðilagði snjóflóð vörubíl og færði niður í fjöru. Númer Tími Rennslisstig / / <11 Lýsing Snjóflóð féll e.t.v. á Grænagarðsbæinn, tók þakið af húsinu og gaflinn úr því út á Poll. Mæðgur sluppu ómeiddar úr húsinu. Menn eru ekki sammála um hvort um snjóflóð hafi verið að ræða eða hvort bærinn hafi skemmst af völdum snjóþyngsla. Snjóflóð féll úr Seljalandshlíð milli Karlsár og Grænagarðs. Flóðið lenti á litlum sumarbústað og braut hann í spón og tók einnig hænsnahús. Snjóflóð féll ofan við Grænagarð. Flóðið tók með sér sumarbústaði og losaði um háspennulínustaur svo það varð rafmagnslaust í hálftíma í bænum. Snjóflóð úr Grænagarðsgili féll þar sem gamli Grænigarður stóð. Flóðið eyðilagði nýjan, stóran vörubíl og færði niður í fjöru. Einnig tók flóðið þrjá raflínustaura. Snjóflóð úr Grænagarðsgili stöðvaðist rétt ofan og innan við efnisnámu. Snjóflóð féll úr Grænagarðsgili og niður í fjöru. Skutulsfjarðarbraut varð ófær bifreiðum á 80 m kafla. Einnig skemmdust túngirðingar og tveir raflínustaurar brotnuðu. Snjóflóð féll úr Grænagarðsgili en vegna illviðris sást ekki til flóðsins fyrr en 19. desember. Þurrt flekahlaup stöðvaðist við vegamótin þar sem Skíðavegur byrjar. Snjóflóð féll úr Grænagarðsgili og stöðvaðist í um 80 m hæð. Lítil spýja féll í Grænagarðsgili. 32

32 Númer Tími Rennslisstig / Lýsing Snjóflóð stöðvaðist 30 m ofan við Skíðaveg. Fremur lítið snjóflóð. Spýja úr Grænagarðsgili stöðvaðist skammt neðan við gilmunnann. Snjóflóð stöðvaðist rétt ofan við raflínuna. Snjóflóðið úr Grænagarðsgili fór niður í um 50 m hæð. Hrafnagil Hrafnagil skásker hlíðina inn frá suðurvesturenda Gleiðarhjalla (mynd 6). Úthlaupssvæði þess og Grænagarðsgils ná saman. Mörg snjóflóð eru skráð úr gilinu, öll nema eitt eftir að snjóathugunarmaður tók til starfa og regluleg skráning flóða hófust. Þetta eina snjóflóð féll árið 1952 og eyðilagði skíðabraut við Grænagarð. Grænigarður hefur staðið neðan gilsins frá því u.þ.b. 1916, en ekki er búið þar að vetrarlagi nú. Snjóflóð úr Hrafnagili hafa komið nálægt Grænagarði og árið 1995 féll flóð á vesturhorn hússins án þess að valda skemmdum. Númer Tími Rennslisstig Lýsing Snjóflóð féll úr Hrafnagili og eyðilagði skíðabraut við Grænagarð. Þurrt flekahlaup féll úr Hrafnagili og stöðvaðist um 150 m ofan við húsið á Grænagarði. Flóðið gróf gröfu og gröfustjóra án þess að skaða manninn eða tækið. Fjárgirðing eyðilagðist á 50 m kafla. Breidd flóðtungunnar var um 100 m, mesta dýpt dyngjunnar 3 m og rúmmál áætlað 23 þúsund m 3. 33

33 Númer Tími Rennslisstig / / Lýsing Flekahlaup féll úr Hrafnagili, rann ofan í malarnámur og stöðvaðist í u.þ.b. 50 m hæð. Breidd tungu var 150 m og mesta dýpi hennar 4 m. Flóð úr Hrafnagili stöðvaðist í efnisnámu. Flekahlaup fór af stað í Hrafnagili og stöðvaðist í efnisnámu vel ofan vegar. Breidd flóðtungunnar var um 100 m, mesta þykkt 4 5 m og rúmmál u.þ.b. 8 þúsund m 3. Flekaflóð kom úr Hrafnagili og stöðvaðist í efnisnámu vel ofan vegar. Breidd tungu var um 80 m, mesta þykkt 3 m og rúmmál um 10 þúsund m 3. Flekahlaup féll úr Hrafnagili og stöðvaðist að mestu í efnisnámunni. Mjórri tunga stöðvaðist 20 m ofan við Seljalandsveg. Breidd tungunnar var 60 m, mesta þykkt hennar 0.6 m og rúmmál u.þ.b m 3. Snjóflóð féll úr Hrafnagili en vegna illviðris sást ekki til þess fyrr en 19. desember. Þurrt flekahlaup kom úr Hrafnagili. Það lenti á vesturhorni hússins á Nýja-Grænagarði og rann niður í garðinn vestan við húsið, en olli ekki öðru tjóni en að um 50 m löng girðing skemmdist. Snjóflóð stöðvaðist um 40 m ofan við íbúðarhúsið á Grænagarði. Snjóflóð féll úr Hrafnagili og stöðvaðist í um 60 m hæð. Snjóflóð úr Hrafnagili stöðvaðist við efnisnámið um 200 m niður á hryggnum. Snjóflóð úr Hrafnagili stöðvaðist í um 80 m hæð. Lítil spýja féll úr Hrafnagili og stöðvaðist í um 120 m hæð. 34

34 Númer Tími Rennslisstig / < < Lýsing Fremur lítið snjóflóð úr Hrafnagili náði niður í um 55 m hæð. Lítil spýja úr Hrafnagili stöðvaðist í um 90 m hæð. Mörg, vot flóð féllu frá Hrafnagili og til vesturs um 800 m. Spýja féll úr Hrafnagili niður í 90 m hæð. Snjóflóð úr Hrafnagili stöðvaðist í um 65 m hæð. Spýja úr Hrafnagili stöðvaðist í um 65 m hæð. Spýja féll úr Hrafnagili. Steiniðjugil Við innri (syðri) enda Gleiðarhjalla er nafnlaust gil sem hefur verið kallað Steiniðjugil við skráningu snjóflóða (mynd 6). Hér er því ekki um eiginlegt örnefni að ræða heldur einungis nafn sem notað er til hægðarauka. Mörg snjóflóð eru skráð úr gilinu og sum hafa náð niður í eða niður undir sjó. Neðan Steiniðjugils var íbúðarhúsið Sólgerði reist um Fyrir þann tíma var engin byggð á svæðinu og því ólíklegt að snjóflóð hefðu verið skráð. Sólgerði fór í snjóflóði árið 1941 og tvær stúlkur sem þar voru fórust. Nokkrir meiddust og einnig varð tjón á fjárhúsi þar sem 11 kindur drápust. Sólgerði var ekki endurreist. Verksmiðjan Steiniðjan var síðan reist á svæðinu um Hún hefur nokkrum sinnum skemmst í snjóflóðum. Fyrst árið 1969 þegar mikill hluti af trésmíðaverkstæði Steiniðjunnar eyðilagðist í snjóflóði. Næst olli snjóflóð í janúar 1995 tjóni á efstu hæð Steiniðjunnar og eyðilagði sumarbústað í geymslu á lóð hennar. Í október sama ár varð aftur tjón á efstu hæð Steiniðjunnar. Nokkrum sinnum til viðbótar hafa snjóflóð náð niður undir veg. Eftir að Oddur Pétursson snjóathugunarmaður tók til starfa árið 1983 hafa öll stærri flóð 35

35 úr Steiniðjugili verið skráð, en ekki einungis þau sem valdið hafa tjóni. Snjóflóð hafa verið mjög tíð. Númer Tími Rennslisstig > Lýsing Snjóflóð sem var 250 m breitt tók íbúðarhúsið að Sólgerði og bar það fram í fjöru, þar sem það brann til kaldra kola. Tvær telpur, sem voru í húsinu, fórust og einn piltur meiddist talvert á handlegg og viðbeinsbrotnaði. Fimm sluppu úr húsinu, sumir dálítið meiddir, skrámaðir og marðir. Flóðið braut einnig gafl úr fjárhúsi, fyllti það af snjó og drap 11 af 22 kindum sem þar voru inni. Snjóflóð féll á fjárréttina við Grænagarð. Mikill hluti af trésmíðaverkstæði Steiniðjunnar eyðilagðist í snjóflóði úr Seljalandshlíð. Flóðið braut niður þak og einn vegg verkstæðisins og fyllti allt af snjó. Dýrmætar vélar eyðilögðust og sópuðust í burtu. Snjóflóð tók með sér einn rafmagnsstaur og skall síðan á gæsakofa og drap fjöldann allan af gæsum. Þrjár komust lifandi úr flóðinu. Flekasnjóflóð féll úr Steiniðjugili og stöðvaðist í 40 m hæð. Breidd flóðtungunnar var 100 m og mesta dýpt 0.8 m. Spýja féll úr Steiniðjugili og stöðvaðist ofan brekkuróta. Um 100 m breitt, þurrt flekahlaup féll úr Steiniðjugili niður í um 40 m hæð. Snjóflóð féll úr Steiniðjugili og stöðvaðist í um 30 m hæð. Breidd tungu var um 80 m. Um 150 m breitt snjóflóð féll úr Steiniðjugili og fór niður fyrir veg sem liggur upp að efnisnámu. Það stöðvaðist í um 20 m hæð og rúmmálið var um 7500 m 3. Flekahlaup féll úr Steiniðjugili og stöðvaðist í um 35 m h.y.s. 36

36 Númer Tími Rennslisstig / / / Lýsing Um 250 m breitt flóð féll úr Steiniðjugili og olli töluverðu tjóni. Sumarbústaður í geymslu á lóð Steiniðjunnar eyðilagðist. Efsta hæð Steiniðjunnar fylltist af snjó. Skemmdir urðu á þaki, hurðir og gluggar brotnuðu og ýmis tæki og vélar urðu fyrir skemmdum. Einnig varð tjón á raflínustaurum, girðingum og fjárrétt. Flóðið fór niður undir sjó. Þurrt flekahlaup féll úr Steiniðjugili. Flóðið sleit háspennulínuna og braut tvo staura. Skemmdir urðu á fjárrétt. Einnig braut flóðið hurðir og glugga á efri hlið Steiniðjunnar og fór talsverður snjór inn í efstu hæðina. Flóðttungan náði niður á Skutulsfjarðarbraut. Snjóflóð úr Steiniðjugili stöðvaðist í um 75 m hæð. Snjóflóð úr Steiniðjugili stöðvaðist í um 20 m hæð um 30 m frá Seljalandsvegi. Flóð úr Steiniðjugili stöðvaðist í um 40 m hæð. Tvö eða fleiri flóð féllu frá Steiniðjugili vestur að Hrafnagili. Þau stöðvuðust við hlíðarrætur. Snjóflóð úr Steiniðjugili stöðvaðist í um 55 m hæð. Neðan Gleiðarhjalla Gleiðarhjalli er hjalli í fjallinu ofan gamla Ísafjarðarkaupstaðar (mynd 7). Hann er í m y.s. og ver byggðina fyrir snjóflóðum úr hlíðinni ofan við hjallann, en brúnin ofan hjallans er í rúmlega 700 m hæð yfir sjó. Hlíðin neðan Gleiðarhjalla er brött og einkennist af klettum og litlum giljaskorum efst. Neðar er hún einsleitari, en þó eru tveir áberandi hryggir: Stakkaneshryggur og Stórurð. Ofan hryggjanna eru litlar skálar. Stór snjóflóð hafa aldrei fallið úr hlíðinni neðan Gleiðarhjalla svo vitað sé. Efstu húsin eru flest byggð á síðustu 30 árum, en neðar er byggðin mun eldri, sums staðar allt að 100 til 150 ára. Það þarf ekki stór flóð til að ná efstu húsum þar sem þau eru núna og ef slík flóð hafa komið fyrir u.þ.b hefðu þau líklega hvergi komist á blað. Snjóathugunarmaður hefur skráð tvö lítil flóð á svæðinu. Annað þeirra fór niður á Stakkaneshrygg og stöðvaðist um 100 m ofan við efstu hús. Hitt stöðvaðist 37

37 Mynd 7: Eyrarfjall og Gleiðarhjalli (ljósmynd: Jón Gunnar Egilsson). mun ofan í um 100 m h.y.s. Óljósar heimildir eru um að snjóflóð hafi fallið um 1950 niður á svæðið þar sem núverandi byggð stendur. Númer Tími Rennslisstig Lýsing Óljósar heimildir eru um flóð úr Gleiðarhjalla á árunum sem mun hafa stöðvast á milli Urðarvegar og Engjavegar á milli húsa sem þar voru í byggingu. Snjóflóð féll eftir Stakkaneshrygg og stöðvaðist um 100 m ofan við efstu hús. Snjóflóð féll sunnan við Stakkaneshrygg og stöðvaðist í um 110 m hæð. 38

38 Eyrarhlíð Hlíðin utan eyrarinnar milli Ísafjarðar og Hnífsdals nefnist Eyrarhlíð. Þar eru engin mannvirki utan nokkurra fiskverkunarhjalla, þjóðvegarins og raflína. Snjóflóð á veginn eru tíð og eru nokkur skráð í þessa greinargerð, en þau eru ekki öll sett fram á korti. Frekari upplýsingar um flóð á svæðinu má fá hjá Veðurstofunni og Vegagerðinni. Númer Tími Rennslisstig Lýsing Snjóflóð féll utan Gleiðarhjalla niður á Hnífsdalsveg. Lítilsháttar skemmdir urðu á bifreið. Flóðið í gili í Eyrarhlíð utan Gleiðarhjalla fór niður í sjó. Það tók þrjá staura úr 6 kv raflínu og einn staur úr 11 kv línunni, án þess þó að slíta hana. Þurrt flekahlaup féll milli Miðhlíðar og Götuhjalla og stöðvaðist á þjóðveginum. Snjóflóð féll úr gili skammt utan við Gleiðarhjalla og stöðvaðist á veginum. Flóð úr Kolgrafargili stöðvaðist á veginum. Snjóflóð úr Eyrarhlíð stöðvaðist að mestu á Hnífsdalsvegi. Um 50 m breitt snjóflóð féll úr Eyrarhlíð utan við Gleiðarhjalla og lokaði veginum. Snjóflóð féll úr Eyrarhlíð og stöðvaðist í um 50 m hæð. Mörg vot flekahlaup féllu úr Eyrarhlíð og lokuðu veginum. Snjóflóð féll á snjómokstursbifreið sem var að störfum í Eyrarhlíð, bar hana niður í fjöru og eyðilagði. Einn maður var í bílnum og bjargaðist hann við illan leik. Lítið, vott lausasnjóflóð féll utan við Gleiðarhjalla. Lítið, vott lausasnjóflóð féll utan við Gleiðarhjalla. Hnífsdalsvegur varð ófær um tíma af völdum snjóflóðs úr Eyrarhlíð. Snjóflóð úr Götugili lokaði Hnífsdalsvegi um stund. 39

39 Númer Tími Rennslisstig / / / / Lýsing Snjóflóð féll niður yfir Hnífsdalsveg, sem varð ófær um stund. Þurrt flekahlaup féll yfir Hnífsdalsveg innan Krossgils. Þurrt flekahlaup féll úr Kolgrafargili. Þurrt flekahlaup féll úr Eyrarhlíð. Snjóflóðið úr Eyrarhlíð stöðvaðist á veginum að mestu. Hluti þess fór niður í fjöru. Tvö flóð úr Eyrarhlíð féllu yfir Hnífsdalsveg. Snjóflóð úr Eyrarhlíð féll u.þ.b. 1 2 m inn á þjóðveginn. Snjóflóð féll úr Kolgrafargili. Þykkt tungu við efri vegbrún var 60 cm og 30 cm við neðri brún. Snjóflóð féll úr Krossgili. Snjóflóð féll úr Götugili. Snjóflóð féll úr Götugili. Snjóflóð féll úr Kolgrafargili. Snjóflóð úr Eyrarhlíð féll yfir veginn. Snjóflóð féll á veginn um Eyrarhlíð. Tvær minni spýjur féllu utar í hlíðinni. Snjóflóð féll úr Kolgrafargili og smáflóð féllu í Seljalandshlíð um svipað leyti. Snjóflóð féll úr Götugili. Hnífsdalsvegur lokaðist af völdum snjóflóðs. Snjóflóð féll úr Krossgili. 40

40 Mynd 8: Bakkahyrna (ljósmynd: Harpa Grímsdóttir). Númer Tími Rennslisstig Lýsing Snjóflóð féll úr Götugili. Hnífsdalsvegur lokaðist af völdum snjóflóðs. Flóð féll einnig í Hrafnagili. Bakkahyrna Bakkahyrna stendur sunnan Hnífsdalsþorps (mynd 8). Hún rís frá sjávarmáli rétt utan við þorpið og upp í næstum 500 m y.s. ofan innsta hluta þorpsins. Hlíðin er einsleit án eiginlegra gilja. Fiskvinnslan Leiti var reist ofarlega í utanverðri hlíðinni árið 1958 og nokkur fjárhús hafa staðið undir hlíðum Bakkahyrnu frá því fyrir miðja 20. öld. Efstu íbúðarhúsin voru reist á árunum Ljóst er að snjóflóð fyrir miðja 20. öld hefðu ekki verið skráð. Lengsta flóðið, sem skráð er úr Bakkahyrnu yfir byggðinni, féll árið 1983 og olli dálitlu tjóni á Fiskvinnslunni Leiti og íbúðarhúsinu að Dalbraut 9. 41

41 Númer Tími Rennslisstig Lýsing Þurrt flekahlaup úr Bakkahyrnu átti upptök í fjallsbrún í hlíðinni ofan við Hádegisstein. Flóðið braut hurð á húsinu að Dalbraut 9 og fyllti þar geymslu og þvottahús. Einnig braut það tvo glugga hjá Eggveri s.f. og rann snjór inn í geymslu. Breidd flóðtungunnar var um 130 m en hún var mun mjórri neðst. Um 200 m ofan við Dalbraut 9 var dýpt tungunnar um 3 m, en við húsið sjálft var dýptin um 0.5 m. Flóð féll úr Bakkahyrnu þennan dag. Bakkaskriðugil Undir Bakkaskriðugili hefur ekki verið byggð að Augnavöllum undanskyldum, en þeir stóðu handan Hnífsdalsár á árunum Af þessum sökum eru flóð úr gilinu ekki vel skráð, en þó er vitað um flóð árið 1916 sem fóru yfir Hnífsdalsá og bæjarstæði Augnavalla. Nokkrum sinnum hafa flóð valdið tjóni á raflínum eða farið yfir veginn að Fremri-Hnífsdal. Númer Tími Rennslisstig < / Lýsing Snjóflóð féll úr Bakkahyrnu yfir Hnífsdalsá og bæjarstæði Augnavalla. Snjóflóð féll úr Bakkahyrnu yfir Hnífsdalsá og bæjarstæði Augnavalla. Snjóflóð úr Bakkaskriðugili braut tvo raflínustaura og sleit raflínuna á milli Ísafjarðar og Bolungarvíkur. Flóðið stöðvaðist við Hnífsdalsá. Snjóflóð féll úr Bakkaskriðugili og stöðvaðist á aurkeilunni. Snjóflóð úr Bakkaskriðugili féll yfir veginn að Fremri-Hnífsdal. 42

42 Hrafnaklettar Innan við Hraunsgil ganga nokkrar giljaskorur inn í kletta sem kallast Hrafnaklettar. Þar er engin byggð nú, en um 1793 var hjáleigan Augnavellir reist þar út úr Neðri-Hnífsdal. Augnavellir skemmdust í snjóflóði árið 1818 og fórust fjórir af þeim níu sem þar voru. Bærinn var reistur að nýju, en hann fór í eyði árið 1836 og síðan þá hefur enginn búið þar. Sennilega hefur einungis hluti snjóflóða á svæðinu verið skráður en þrátt fyrir það eru skráð nokkur flóð sem hafa náð niður á hið forna bæjarstæði. Númer Tími Rennslisstig / / / / Lýsing Snjóflóð féll á bæinn Augnavelli innarlega í Hnífsdal. Fjórir fórust í flóðinu og það eyðilagði bæinn, skemmdi fjárhús og tók marga stóra steina með sér niður á túnið. Skriðan var svo kraftmikil að hún hljóp yfir á Bakkaskriðu. Þurrt flekahlaup féll úr öðru gili vestan Hraunsgils. Flóðið var 180 m breitt og jaðar tungunnar var við Hnífsdalsá. Snjóflóð féll úr gili neðan Hrafnakletta vestan Hraunsgils í Hnífsdal. Þurrt flekahlaup féll úr öðru gili innan Hraunsgils og náði niður undir Hnífsdalsá. Tungan var um 150 m breið og rúmmálið um 6000 m 3. Þurrt flekahlaup féll ofan bæjarstæðis Augnavalla. Það var um 150 m breitt og náði niður undir Hnífsdalsá. Snjóflóð féll ofan bæjarstæðis Augnavalla. Það náði niður að framræsluskurðum. Snjóflóð féll niður á jafnsléttu þar sem Augnavellir stóðu. Snjóflóð féll niður á jafnsléttu þar sem Augnavellir stóðu. Lítið snjóflóð féll úr öðru gili innan Hraunsgils. Snjóflóð féll úr þriðja gili innan Hraunsgils neðar Hrafnakletta. 43

43 Mynd 9: Búðarhyrna og norðurhluti byggðarinnar í Hnífsdal (ljósmynd: Harpa Grímsdóttir). Hraunsgil Í Hraunsgili er stórt upptakasvæði og undir gilinu er aurkeiluhryggur sem nefnist Hraunshryggur (mynd 9). Mörg snjóflóð eru skráð úr Hraunsgili og hafa þau haft tilhneigingu til að fara öðru hvoru megin við hrygginn. Undir hryggnum stendur bærinn Hraun. Þar eru tvö íbúðarhús og er það eina byggðin undir Hraunsgili. Hraun hefur staðið á þessum stað í a.m.k. 300 ár og ekki er vitað til þess að snjóflóð hafi fallið á bæjarhúsin. Flóð hafa hins vegar fallið talsvert niður fyrir bæjarstæðið báðum megin við húsin. Númer Tími Rennslisstig Lýsing Snjóflóð féll úr Hraunsgili vestur yfir Hraunshrygg. Tvö snjóflóð féllu austan við Hraunshrygg. Einn maður varð fyrir öðru þeirra og meiddist lítillega. Snjóflóð féll úr Hraunsgili. 44