ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ. ΜΑΘΗΜΑ 6 ο. Epidemiology and Public Health Dept of Epidemiology and Public Health

Transcript

1 ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ Epidemiology and Public Health Dept of Epidemiology and Public Health N. TZANAKIS M.D. Consultant in Respiratory Medicine Assistant Professor in Epidemiology P.O. Box 1352, Heraklion CRETE, GREECE Tel: (+30) , , Fax: (+30) Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 1 ΜΑΘΗΜΑ 6 ο Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ασθενής 22 ετών προσέρχεται διότι από διηµέρου παρουσιάζει πυρετό, αδυναµία και φαρυγγαλγία. 1. Τι πιθανότητα υπάρχει να πάσχει από Στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα; 2. Εάν ναι πόσο συχνά αυτή οδηγεί σε ρευµατικό πυρετό ή σπειραµατονεφρίτιδα; 3. Σε τι ποσοστό η θεραπεία µε πενικιλίνη προλαµβάνει αυτές τις επιπλοκές; 4. Εάν χορηγηθούν πενικιλίνες πόσο συχνά εµφανίζονται αλλεργικές αντιδράσεις; Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 3 1

2 Μέτρα εκτίµησης συχνότητος κλινικών γεγονότων Κλάσµατα: Αριθµός ατόµων µε το κλινικό συµβάν Αριθµός ατόµων που θα µπορούσαν να είχαν το κλινικό συµβάν Έχουν την µαθηµατική µορφή σχέσης και αναλογίας Τις πιο πολλές φορές εκφράζονται όµως σαν ποσοστά (%) Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 4 Μέτρηση συχνότητας κλινικών παρατηρήσεων Η πιθανότητα να επισυµβεί ή να επισυµβαίνει ένα κλινικά αξιόλογο γεγονός κάτω από ορισµένες συνθήκες Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 5 Επιπολασµός - Επίπτωση Αριθµός ατόµων µε το κλινικό συµβάν Επιπολασµός: Ολικός αριθµός ατόµων την ίδια χρονική στιγµή Επίπτωση: Αριθµός αρχικά υγιών ατόµων που εµφάνισαν την νόσο σε χρόνο t Ολικός αριθµός υγιών ατόµων την ίδια χρονική περίοδο t Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 6 2

3 Μελέτες επιπολασµού (Cross-sectional studies) Πληθυσµός υπό µελέτη Population at risk Representative sample Disease outcome Present? Yes No Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 7 Επιπολασµός n=100 Έναρξη νόσου ιάρκεια Επιπολασµός n=100 P=5/100 P=7/100 P=5/100 3

4 Επίπτωση ανά έτος n=100 I=5/96 Ι=6/91 Ι=5/85 Ολική Επίπτωση n=100 Ι=16/96 Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 11 Επιπολασµός Επίπτωση (διαφορές) n=100 Έναρξη νόσου ιάρκεια 4

5 Επιπολασµός Επίπτωση (διαφορές) Αριθµητής Παρανοµαστής Χρόνος Μοντέλο Επίπτωση Νέες περιπτώσεις Population at Περίοδος Cohort στην περίοδο risk µελέτης study της µελέτης Επιπολασµός Όλες οι περιπτ. Όλος ο πληθ. Single Prevalence που µετρώνται ασθενείς και time ή crossσε µία µελέτη µη point sectional του πληθυσµού study Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 13 Επίπτωση: Μετρήσεις Ορισµός του πληθυσµού (Cohort) Οµάδα πληθυσµού µε άτοµα αρχικά ελεύθερα νόσου Παρακολούθηση για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 14 Επίπτωση: Χρόνος Χρόνος: Το διάστηµα παρακολούθησης για την καταγραφή νέων περιπτώσεων ύο τύποι µέτρησης της ΕΠΙΠΤΩΣΗΣ 1. Τύπος Α: Αριθµός νέων περιπτώσεων καθορισµένης οµάδας ατόµων υποψηφίων να υποστούν την κλινική παρατήρηση για ένα εξαρχής ορισµένο χρονικό διάστηµα 2. Τύπος Β: Αριθµός νέων περιπτώσεων οµάδας ατόµων που αλλάζει υποψηφίων να υποστούν την κλινική παρατήρηση για ένα εξαρχής µη ορισµένο χρονικό διάστηµα Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 15 5

6 Επίπτωση: Τύποι µελετών 1. Τύπος Α: 145 ασθενείς µε χρόνια αποφρακτική ανεπάρκεια παρακολουθήθηκαν για 1 έτος και πέθαναν από οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια 90. Επίπτωση (Incidence)= = Οι 145 ασθενείς µε χρόνια αποφρακτική ανεπάρκεια παρακολουθήθηκαν για 5 έτος και πέθαναν από οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια 120. Αθροιστική Επίπτωση (Cumulative Incidence)= = Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 16 Επίπτωση: Τύποι µελετών Τύπος Β: Στα άτοµα διαφέρει ο χρόνος παρακολούθησης. Π.χ. κλινικές µελέτες χρόνιων νοσηµάτων και θεραπειών - άτοµα που ξεκίνησαν στην αρχή παρακολουθούνται για µεγάλο χρονικό διάστηµα - άτοµα που ξεκινούν προς το τέλος της µελέτης. Σε αυτή την περίπτωση η επίπτωση εκφράζεται σε (άτοµα) x (χρόνια). [Long follow-up & Short follow-up]. [Bias εάν τα long διαφέρουν από τα short follow-up]. Π.χ. Το 1973 υπήρξαν 23 περιπτώσεις εµφράγµατος µυοκαρδίου σε άντρες ηλικίας ετών. Ο αριθµός των ανθρωπο-ετών ήταν Η επίπτωση είναι: Επίπτωση (Incidence)= = Πυκνότητα Επίπτωσης (Incidence Density) Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 17 Επιπολασµός - Επίπτωση Αριθµός ατόµων µε το κλινικό συµβάν Επιπολασµός: Ολικός αριθµός ατόµων την ίδια χρονική στιγµή Επίπτωση: Αριθµός αρχικά υγιών ατόµων που εµφάνισαν την νόσο σε χρόνο t Ολικός αριθµός υγιών ατόµων την ίδια χρονική περίοδο t Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 18 6

7 Επιπολασµός - Επίπτωση Ορισµός περιστατικού (case) Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 19 What is a Case Defining the numerator Περίπτωση: Άτοµα που πάσχουν από τη νόσο από την έκβαση (outcome) που µας ενδιαφέρει Νόσος Θάνατος Σύµπτωµα Βελτίωση Αποθεραπεία Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 20 Επιπολασµός βασισµένος σε διαφορετικούς ορισµούς της περίπτωσης Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 21 7

8 ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΕΠΙΠΤΩΣΗΣ & ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ Population at risk Incidence (new cases) Prevalence t 1 t 2 t 3 t n time Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 22 Επιπολασµού - Επίπτωση: Σχέση µε την διάρκεια της νόσου Άσθµα στις ΗΠΑ: Επιπολασµός, Επίπτωση, ιάρκεια νόσου AGE Annual Incidence Prevalence Duration (years) 0-5 6/ / / / / / / / / Total 3/ / Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 23 Επιπολασµού - Επίπτωση: Σχέση µε την διάρκεια της νόσου Επιπολασµός=Επίπτωση x Μέση διάρκεια νόσου Μέση διάρκεια νόσου = Επιπολασµός Επίπτωση Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 24 8

9 Μελέτες Επιπολασµού: Αιτίες σφαλµάτων (Temporal Sequences) Χρήσιµες για την κατάσταση σε µια συγκεκριµένη στιγµή. Π.χ ιδανικές στον έλεγχο της διαγνωστικής αξίας εξέτασης (φαινυλοκετονουρία στα ψυχωσικά παιδιά) Χρήσιµες στην µελέτη των αιτίων µιας νόσου? Cross-sectional design δεν δίνει πληροφορίες για την αλληλουχία γεγονότων. Π.χ. Prevalence study: Μετρήθηκε η ανεργία σε ασθενείς µε Ρευµατοειδή αρθρίτιδα. Πιθανοί παράγοντες: Άσχετοι της νόσου ή σχετικοί µε τη νόσο (π.χ αναπηρία). Cohort design θα µετρήσει µε πολύ µεγαλύτερη ακρίβεια το ίδιο θέµα Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 25 Μελέτες Επιπολασµού: Αιτίες σφαλµάτων (Duration of the disease) ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΟΛΕΣ ΟΙ ΝΕΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Ι. Referrals II. In-migrants ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΕΥΡΕΘΗΣΑΝ ΣΕ ΜΙΑ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ Ο Early Deaths Cures Leave population Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 26 Μελέτες Επιπολασµού: Αιτίες σφαλµάτων (Severity of the disease) ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΟΛΕΣ ΟΙ ΝΕΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Severe Mild ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΕΥΡΕΘΗΣΑΝ ΣΕ ΜΙΑ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ Ο Π.χ. Μελέτη επιπολασµού της ΧΑΠ Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 27 9

10 Επιπολασµός - Επίπτωση Επιπολασµός: Αριθµός ατόµων µε το κλινικό συµβάν Ολικός αριθµός ατόµων την ίδια χρονική στιγµή Επίπτωση: Αριθµός αρχικά υγιών ατόµων που εµφάνισαν την νόσο σε χρόνο t Ολικός αριθµός ατόµων την ίδια χρονική περίοδο t Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 28 Ποια είναι η περίπτωση ή συµβάν (case) Νόσος ή παράµετρος της νόσου για της οποίας την συχνότητα ενδιαφερόµαστε Συµπτώµατα Κλινικά σηµεία Εργαστηριακά ευρήµατα Εκβάσεις της νόσου Ίαση Μη ίαση Ανικανότητα Βελτίωση Θάνατος Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 29 Ποια η µεθοδολογία καθορισµού της περίπτωσης Συνέντευξη των ατόµων Εκτίµηση από γιατρό Χρήση συγκεκριµένων ευρέως αποδεκτών κριτηρίων διάγνωσης Επιπολασµός Επιπολασµός (συνέντευξη) (Γιατρός) Κήλη 1 5 Καρδ. Ανεπάρκεια 1 4 Έλκος 12κτύλου 1 4 ιαβήτης Υπέρταση 1 2 Άσθµα Χρ. Βρογχίτις Χρ. Παραρινοκολπίτις Am. J Publ. Health, 1962;52:1648 Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 30 10

11 Παράδειγµα 3 καρδιολόγοι εξέτασαν 57 άνδρες µε προκάρδιο άλγος Συµφωνία για 17 (30%) ότι πάσχουν Συµφωνία για 26 (46%) ότι δεν πάσχουν εν συµφώνησαν για 14 (25%) Ποιος ο επιπολασµός? P=30-55% Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 31 What is the Population Όλος ο πληθυσµός Αντιπροσωπευτικό δείγµα Ορισµός Περιορισµοί Επιδράσεις της επιλογής του πληθυσµού στα αποτελέσµατα Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 32 Επιπολασµός-Επίπτωση: Χρησιµότητα Πρόβλεψη/σχεδιασµός για το µέλλον πρόληψη σχεδιασµός υγείας Πιθανότητα να έχει ο ασθενής τη νόσο διαγνωστική προσέγγιση λήψη απόφασης για περαιτέρω διαγνωστικούς χειρισµούς Θεραπευτική προσέγγιση Σύγκριση αιτιολογική προσέγγιση (π.χ καπνιστές 0.17% ανά έτος, µη καπνιστές 0.007%) Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 33 11

12 Επιπολασµός - Επίπτωση: Παραδείγµατα ψυχωτικά παιδιά εξετάζονται για γενετικά νοσήµατα. 3 από 65 είχαν αυξηµένη φαινυλαλανίνη στο αίµα (phenylketonuria) Συχνότητα: 3 = % Τι µελέτη είναι? Επιπολασµού ή Επίπτωσης ασθενείς µε RA εξετάστηκαν για την επαγγελµατική κατάσταση. 120 από αυτούς δεν εργάζονταν λόγω αναπηρίας. Ποσοστό 60%. Τι µελέτη είναι? Επιπολασµού ή Επίπτωσης Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 34 Επιπολασµός - Επίπτωση: Παραδείγµατα 532 τραυµατισµοί προσωπικού καταγράφηκαν λόγω ατυχηµάτων σε ένα εργοστάσιο. Οι εργαζόµενοι ήταν 520 στην αρχή της περιόδου και 680 στο τέλος. Ζητείται: - Ποιο µέτρο συχνότητος µπορεί να υπολογιστεί - Υπολογίστε το Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 35 Επιπολασµός - Επίπτωση: Παραδείγµατα Ζητείται: - Ποιο µέτρο συχνότητος µπορεί να υπολογιστεί - Υπολογίστε το Α) Επίπτωση Β) Περιστατικά:532 Χρόνος = 4 χρ. Population at risk:( )/2=600 CI=532/600=0.89 I=0.89/4=0.22 Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 36 12

13 Επιπολασµός - Επίπτωση: Παραδείγµατα ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε περιοχή της Ουάσινγκτον διερευνήθηκε η Σκλήρυνση κατά πλάκας µεταξύ των λευκών (πληθυσµός=679478) και µεταξύ των ατόµων Ιαπωνικής καταγωγής (16122 άτοµα). Βρέθηκαν 395 κρούσµατα της νόσου στους λευκούς και 0 στους Ιαπωνικής καταγωγής. Ζητείται: α) Ποια µέτρα συχνότητος της νόσου µπορείτε να µετρήσετε, β) Υπολογίστε τα P1=395/679478=58x10-5 P2=0/16122=0 Tzanakis N, ΜΑΘΗΜΑ 6ο 37 13