Αντώνιος Ρεζίτης. Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 17 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (2004), σελ

Transcript

1 Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 7 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (00), σελ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙ ΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ: ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝ ΥΝΑΜΕΙ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Αντώνιος Ρεζίτης Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Κ. Τσιµπούκας, Στ. Τσουκαλάς Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Aθηνών ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία διερευνώνται η σχετική συνεισφορά, της χρήσης των εισροών (input use), της τεχνολογικής εξέλιξης (technological change) και της τεχνικής αποτελεσµατικότητας (technical efficiency) στην αύξηση της παραγωγής (production growth) των Ελληνικών γεωργικών εκµεταλλεύσεων. Χρησιµοποιείται η µεθοδολογία της εν δυνάµει συνάρτησης παραγωγής (Battese and Coelli, 99), στη διπλολογαριθµική της µορφή (translog), σε ένα δείγµα 608 εκµεταλλεύσεων που έχουν ληφθεί από τα στοιχεία του Ι.ΓΕ.Λ.Π., για το χρονικό διάστηµα Τα εµπειρικά αποτελέσµατα δείχνουν ότι, κατά µέσο όρο, η τεχνική αποτελεσµατικότητα των εκµεταλλεύσεων του δείγµατος ρίσκεται µεταξύ του 55.% και του 59.7%, καθώς και ότι η συνεισφορά της τεχνολογικής εξέλιξης και της τεχνικής αποτελεσµατικότητας είναι θετική (0.% και 0.899% αντίστοιχα), ενώ η συνεισφορά της αύξησης των εισροών είναι αρνητική (-3.06%). Λέξεις Κλειδιά: Παραγωγικότητα, Αποτελεσµατικότητα, Τεχνολογική Μεταολή. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι ελληνικές γεωργικές εκµεταλλεύσεις τα τελευταία χρόνια φαίνεται να χρησιµοποιούν για την παραγωγή τους υπερολικές ποσότητες εισροών και ενδιάµεσης κατανάλωσης. Η χρήση µεγαλύτερων ποσοτήτων τέτοιων εισροών, είναι γνωστόν ότι µπορεί να µην αυξάνει περαιτέρω τη γεωργική παραγωγή, πρώτον λόγω µείωσης της οριακής παραγωγικότητάς των, δοθέντος του µικρού µεγέθους των ελληνικών εκµεταλλεύσεων και της έλλειψης της αναγκαιούσης γεωργικής γης και δεύτερον διότι προκαλείται υποάθµιση του φυσικού περιάλλοντος. Η αποτελεσµατικότητα των εκµεταλλεύσεων από την ένταξη της Ελλάδας στην 383

2 Ε.Ο.Κ. µέχρι σήµερα φαίνεται να έχει διαφοροποιηθεί και λόγω µη ανάλογης απόδοσης των χρησιµοποιούµενων εισροών αλλά και λόγω µεταολών της εφαρµοζόµενης αγροτικής πολιτικής. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να προσδιορίσει, µε τη χρήση µιας εν δυνάµει συνάρτησης παραγωγής, τη σχετική συνεισφορά της τεχνικής αποτελεσµατικότητας, της τεχνολογικής εξέλιξης και της αύξησης των εισροών, στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής του δείγµατος των εξεταζόµενων γεωργικών εκµεταλλεύσεων. Αρκετές εργασίες χρησιµοποιούν την εν δυνάµει συνάρτηση παραγωγής και ασχολούνται είτε µε την εµπειρική διερεύνηση των αποτελεσµάτων της τεχνολογικής εξέλιξης στην αύξηση της παραγωγής (π.χ. Rezi and Rezis, 997) είτε µε τη µέτρηση της τεχνικής αποτελεσµατικότητας των εκµεταλλεύσεων, (π.χ. Kontos and Young, 983, Rezis et al. 00).Άλλες εργασίες (π.χ. Ahmad and Bravo-Ureta, 995, Tzouvelekas et al. 999) έχουν ασχοληθεί µε το διαχωρισµό της αύξησης της παραγωγής στην οφειλόµενη σε αύξηση εισροών και σε αυτή που οφείλεται στην ολική παραγωγικότητα χρησιµοποιώντας την εξειδίκευση της µορφής Cobb-Douglas, ενώ ο Tzouvelekas et al. (999) χρησιµοποίησε την εξειδίκευση της διπλολογαριθµικής (translog) µορφής.. ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ Αύξηση ολικής(συνολικής) παραγωγής Η αύξηση της συνολικής παραγωγής εκτιµάται µε τη χρήση της µεθόδου διαχωρισµού της αποτελεσµατικότητας, του Farrell. Έτσι η τεχνική αποτελεσµατικότητα ορίζεται ως: Y TE = f (X, t) () όπου Y είναι το προϊόν (ύψος παραγωγής) της i εκµετάλλευσης (i=,,, N) στο χρόνο t (t=,,,t) και X είναι το διάνυσµα των εισροών της i εκµετάλλευσης στο χρόνο t. Λογαριθµίζοντας (µε φυσικούς λογαρίθµους) και παίρνοντας παράγωγο ως προς το χρόνο της σχέσης () προκύπτει η ακόλουθη σχέση (Bauer, 990) Y = TE + f (X, t) + ξ j (X j,t) X j j Στη σχέση () ο πρώτος όρος του δεξιού µέλους αντιπροσωπεύει το αποτέλεσµα της τεχνικής αποτελεσµατικότητας στην αύξηση της παραγωγής, ο δεύτερος όρος το αποτέλεσµα της τεχνολογικής εξέλιξης και ο τρίτος όρος το αποτέλεσµα της αύξησης των εισροών στην αύξηση της παραγωγής ως άθροισµα του ποσοστού αύξησης των εισροών σταθµισµένο µε τις αντίστοιχες ελαστικότητες παραγωγής, ξ j. Όριο παραγωγής και τεχνική αποτελεσµατικότητα Η γενική µορφή της τυπικής εν δυνάµει συνάρτησης, ως γνωστόν, είναι: () 38

3 Y = f (X ; ) exp(v U Στην παρούσα εργασία χρησιµοποιείται το µοντέλο του Battese and Coelli (99) που αποτελεί µια εξέλιξη της σχέσης (3) και επιτρέπει τις προσωρινές µεταολές στα επίπεδα της τεχνικής αποτελεσµατικότητας. Στο διαχρονικά µετααλλόµενο µοντέλο (time-varying model) του Battese and Coelli (99) το στοιχείο U ορίζεται ως εξής: U = η U = {exp[ η(t T)]}U, i =,,..., N; t,,..., T; () i i = όπου η είναι µια µη διανυσµατική παράµετρος (scalar parameter) που πρέπει να εκτιµηθεί. Το επίπεδο της τεχνικής αποτελεσµατικότητας της i εκµετάλλευσης για τη χρονική περίοδο t δίνεται από την σχέση: TE =exp(-u ) Στη σχέση (3), η f( ) εξειδικεύεται όπως στη συνέχεια: ln Y = j j j= j= k= tt t ln X + t + t + 8 j= jd D j + όπου ln είναι οι φυσικοί λογάριθµοι, X j, X k όπου j, k=,, αντιστοιχούν στις χρησιµοποιούµενες εισροές στη διαδικασία παραγωγής της εκµετάλλευσης i στη χρονική περίοδο t και αντιπροσωπεύουν το κεφάλαιο (X ), την εργασία (X ), το έδαφος (X 3 ) και την ενδιάµεση κατανάλωση (X ), t είναι η γραµµική χρονική τάση, D j όπου j=,,8 είναι µια ψευδοµεταλητή που δείχνει τον τύπο παραγωγής της i εκµετάλλευσης, S j όπου j=,, είναι µια ψευδοµεταλητή που δείχνει την περιοχή εγκατάστασης της εκµετάλλευσης i τη χρονική περίοδο t. Οι δυο οµάδες ψευδοµεταλητών (D j και S j ), επιτρέπουν στην εκτιµηθείσα συνάρτηση να µετατοπίζεται εξ αιτίας ουδέτερων παραγωγικών διαφορών. Τεχνολογική εξέλιξη Στην παρούσα εργασία η τεχνολογική εξέλιξη αντιπροσωπεύεται από µια απλή χρονική τάση. Από την σχέση (5) το ποσοστό τεχνολογικής εξέλιξης ορίζεται ως: ln Y = t + tt t + jt ln X j (6) t j= όπου οι δυο πρώτοι όροι του δεξιού µέρους της ισότητας (6) αντιπροσωπεύουν ουδέτερη τεχνολογική εξέλιξη (neutral technological change) και ο τελευταίος µεροληπτική τεχνολογική εξέλιξη (biased technological change). Επιπλέον η µεροληπτική τεχνολογική µεταολή διαχωρίζεται σε αυτή που ενσωµατώνεται τους συντελεστές παραγωγής κεφάλαιο, εργασία, έδαφος και ενδιάµεση κατανάλωση. 3. ΤΑ Ε ΟΜΕΝΑ Τα δεδοµένα προέρχονται από το Ι.ΓΕ.Λ.Π. και αποτελούνται από 368 παρατηρήσεις 608 εκµεταλλεύσεων οι οποίες είναι οι ίδιες για κάθε έτος και αναφέρονται στη χρονική περίοδο jk ) j= ln X js j S ln X j k + V + j= U jt (3) X j t (5) 385

4 Στη συνάρτηση παραγωγής η εξαρτηµένη µεταλητή Υ, είναι η αξία σε δραχµές της συνολικής ακαθάριστης αξίας παραγωγής της εκµετάλλευσης. Οι τέσσερις ανεξάρτητες µεταλητές των εισροών της παραγωγής είναι: ) η Χ (Κεφάλαιο), αξία σε δραχµές των γεωργικών µηχανηµάτων εξοπλισµού, κτισµάτων και µόνιµων φυτειών. )η Χ (ανθρώπινη εργασία), χρησιµοποιούµενες ώρες στην εκµετάλλευση. 3)η Χ 3, στρέµµατα χρησιµοποιούµενης γεωργικής έκτασης και ) η Χ, αξία σε δραχµές της ενδιάµεσης κατανάλωσης (όλες οι παραγωγικές δαπάνες εκτός της αµοιής της εργασίας, του ενοικίου του εδάφους, των τόκων των κεφαλαίων και των αποσέσεων). Η οµάδα των 8 ψευδοµεταλητών D, αντιπροσωπεύει τους εξής οκτώ παραγωγικούς τύπους εκµεταλλεύσεων που προκύπτουν µε άση τη µεθοδολογία των τεχνικοοικονοµικών προσανατολισµών του Ι.ΓΕ.Λ.Π.: καπνός, σιτηρά, αµάκι, κηπευτικά και άνθη, ελαιοκοµία, λοιπές αροτραίες καλλιέργειες, λοιπές µόνιµες καλλιέργειες και πολυκαλλιέργειες. Kαι η οµάδα των ψευδοµεταλητών S, αντιπροσωπεύει τις εξής τέσσερις περιοχές εγκατάστασης της εκµετάλλευσης: Στερεά Ελλάδα-Κρήτη-Νησιά Αιγαίου, Μακεδονία-Θράκη, Ήπειρος-Πελοπόννησος-Νησιά Ιονίου, Θεσσαλία.. ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Εκτιµήσεις ορίων παραγωγής Η εκτίµηση των παραµέτρων της σχέσης (5) γίνεται µε τη µέθοδο της µεγίστης πιθανοφάνειας. Τα αποτελέσµατα δίνονται στον πίνακα (πιο κάτω). Προκύπτει ότι ο σπουδαιότερος παράγοντας από αυτούς που εισέρχονται στη σχέση (5) είναι η ενδιάµεση κατανάλωση και ακολουθούν η εργασία και το κεφάλαιο. Επίσης το άθροισµα των ελαστικοτήτων παραγωγής στο σηµείο προσέγγισης δείχνει την παρουσία φθινουσών οικονοµιών κλίµακας στην τεχνολογία παραγωγής. Τα αποτελέσµατα αυτά υποστηρίζονται και από την εργασία του Rezis et al. (00). Ο σταθερός όρος αντιστοιχεί στην αυθαιρέτως επιλεγείσα άση εκµεταλλεύσεων τύπου καπνού και που είναι εγκατεστηµένες στη Στερεά Ελλάδα. Ο στατιστικός έλεγχος του λόγου πιθανοφάνειας της σχέσης (5) δείχνει ότι απορρίπτονται η µορφή της συνάρτησης Cobb-Douglas, και η µορφή σταθερών οικονοµιών κλίµακας. Τεχνική αποτελεσµατικότητα Η αθροιστική κατανοµή συχνότητας των επιπέδων της τεχνικής αποτελεσµατικότητα φαίνονται στον πίνακα (πιο κάτω). Καµία από τις εκµεταλλεύσεις δεν είναι πλήρως τεχνικά αποτελεσµατική και υπάρχει, διαχρονικά, µια ελτίωση της τεχνικής. Προκύπτει ότι µε το δεδοµένο επίπεδο εισροών (συντελεστών παραγωγής) είναι δυνατή η αύξηση του προϊόντος από 0.3% µέχρι.8%, για την περίοδο

5 Πίνακας. Εκτιµητές Πιθανοφάνειας των παραµέτρων του στοχαστικού ορίου Παράµετροι Μεταλητές Εκτιµήσεις Τυπικό σφάλµα t-statistic_ * lnx * lnx * 3 lnx lnx * lnx lnx * lnx lnx lnx 3 lnx * lnx lnx * lnx lnx lnx lnx lnx lnx lnx lnx * lnx lnx * 3 lnx 3 lnx * t lnx t t lnx t * 3t lnx 3 t t lnx t * tt t t * t t d D * 3d D * d D * 5d D * 6d D * 7d D d D * s S * 3s S s S * σ =σ V +σ U * γ=σ U /σ * µ * η * Εκτιµητής-πιθανοφάνειας 88.8 *Σηµαντικό σε επίπεδο 5%. 387

6 Πίνακας. Κατανοµή συχνότητας τεχνικής αποτελεσµατικότητας για κάθε εκµετάλλευση TE* Συχνότητα(%) TE<0. 0(0.0%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0. TE<0. (0.3%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0(0.0%) 0. TE<0.3 8(.6%) 3(3.8%) 8(3.0%) 6(.6%) (.3%) 0(.6%) 0.3 TE<0. 7(.7%) 66(0.9%) 65(0.7%) 58(9.5%) 55(9.0%) 8(7.9%) 0. TE<0.5 (3.%) 35(.%) 8(9.%) 0(8.%) 03(6.9%) 0(6.6%) 0.5 TE<0.6 (3.%) (3.%) 9(.5%) 56(5.7%) 56(5.7%) 60(6.3%) 0.6 TE<0.7 (8.8%) 9(.%) 36(.%) 35(.%) 36(.%) 36(.%) 0.7 TE<0.8 6(0.0%) 6(0.%) 68(.%) 77(.7%) 8(3.8%) 9(5.0%) 0.8 TE<0.9 0(6.6%) 3(7.%) (7.%) 6(7.6%) 50(8.%) 50(8.%) 0.9 TE.0 8(.3%) 8(.3%) 0(.6%) 0(.6%) 0(.6%) (.0%) Περιγραφικές παράµετροι της TE Μέση TE Τυπική απόκλ Ελάχιστη TE MέγιστηTE *Όπου ΤΕ : Τεχνική Αποτελεσµατικότητα. Τεχνολογική εξέλιξη και αύξηση παραγωγής Οι εκτιµήσεις του ποσοστού µεταολής της τεχνολογικής εξέλιξης που προσδιορίστηκαν µε άση τη σχέση (6) παρουσιάζονται στον πίνακα 3 (πιο κάτω). Για ολόκληρη την περίοδο 99-97, όλοι οι παράγοντες που ενσωµατώνουν τα τεχνολογικά αποτελέσµατα είναι θετικοί, εκτός του εδάφους. Τη µεγαλύτερη τεχνολογική πρόοδο εµφανίζει η ενδιάµεση κατανάλωση, ενώ το έδαφος εµφανίζει τεχνολογική υστέρηση που οφείλεται ενδεχοµένως στην υποάθµισή του λόγω της υπερολικής χρήσης του. Σε αυτό συνηγορεί και το ότι η ελαστικότητα παραγωγής ως προς το έδαφος έχει µικρή τιµή και είναι στατιστικά µη σηµαντική. Η συνολική παραγωγή, στην περίοδο , δείχνει αρνητική µεταολή µε µέσο ετήσιο ποσοστό.95% που αποδίδεται κυρίως στο αρνητικό ποσοστό της ετήσιας µεταολής (-3.06%) των χρησιµοποιούµενων εισροών. Από τις εισροές αυτές τη µεγαλύτερη αρνητική µεταολή εµφανίζει το Κεφάλαιο λόγω προφανώς της αποεπένδυσης που παρατηρείται στην ελληνική γεωργία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 990 και δευτερευόντως η ενδιάµεση κατανάλωση. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Τα εµπειρικά αποτελέσµατα έδειξαν ότι η µέση τεχνική αποτελεσµατικότητα των εκµεταλλεύσεων του δείγµατος ρίσκεται µεταξύ 55.% και 59.7%. Το µέσο ετήσιο 388

7 Πίνακας 3. Τα στοιχεία στα οποία διαχωρίζεται η µεταολή της παραγωγής (Decomposion of Production Growth) Year Ολική(συνολική) µεταολή της παραγωγής( Total Production Growth) Συνολική µεταολή εισροών (Total Input Growth) Κεφάλαιο Εργασία Έδαφος Ενδ. καταν Συνολική Ολική παραγωγικότητα (Total Factor Productivy) Τεχνολογική εξέλιξη (Technological Change) Κεφάλαιο Εργασία Έδαφος Ενδ. Κατ Μεροληπ Ουδέτερη Συνολική Τεχνική αποτελεσµατικότητα (Technical Efficiency Change) Ανερµήνευτα κατάλοιπα (Unexplained Residuals) Όλοι οι αριθµοί εκφράζονται ως %. ποσοστό της µεταολής της παραγωγής είναι αρνητικό(.95%) και αποδίδεται κυρίως στο αρνητικό ποσοστό µεταολής του συνόλου των εισροών 3.06%. Το αποτέλεσµα της τεχνολογικής εξέλιξης και της τεχνικής αποτελεσµατικότητας στην αύξηση της συνολικής παραγωγής είναι θετικό (0.% και 0.899% αντίστοιχα). Το έδαφος δείχνει τεχνολογική υστέρηση και το Κεφάλαιο εµφανίζει µικρότερο ποσοστό µεταολής. Επιάλλεται εποµένως να δροµολογηθούν πολιτικές για την αύξηση της γεωργικής παραγωγής µε τη ελτίωση της τεχνολογικής εξέλιξης και της τεχνικής αποτελεσµατικότητας, δηλ. της ολικής παραγωγικότητας. Επιπλέον θα πρέπει οι παραγωγοί, για να ελτιώσουν τις δεξιότητές τους και την αποτελεσµατικότητά τους, να οηθηθούν στη λήψη καλύτερης εκπαίδευσης και υπηρεσιών γεωργικών εφαρµογών και να τύχουν καλύτερων πιστωτικών διευκολύνσεων. Η εφαρµογή των σχετικών Κανονισµών που απολέπουν στην προστασία και αειφόρα διαχείριση του περιάλλοντος και ενισχύουν πολιτικές και µέτρα ιολογικής (οικολογικής) 389

8 παραγωγής, είναι επιτακτική και αναµένεται να περιορίσει τη χρήση των σύγχρονων µορφών γεωργικών εφοδίων που έχουν προκαλέσει την υποάθµιση του φυσικού περιάλλοντος. ABSTRACT The objective of this paper is to investigate the relative contribution of input use, technological change and technical efficiency to the production growth of the Greek agricultural sector, using a stochastic production frontier method (Battese and Coelli, 99) to a panel of 608 farms over the 99/97 period. A translog functional form is used to represent the production frontier and the maximum likelihood estimation technique is employed to estimate the empirical model. The empirical results show, first, that the average technical efficiency of Greek farms is between 55.% and 59.7% and, second, that the contribution of technological change and technical efficiency on production growth is posive (0.% and 0.899% respectively), whereas the contribution of input growth is negative (-3.06%). This study indicates that there is substantial scope for increasing production growth through the improvement of technological change and technical efficiency. REFERENCES Ahmad, M. and Bravo-Ureta, B.E. (995): An econometric decomposion of dairy output growth. American Journal of Agricultural Economics, 77,9-9. Battese, G.E. and Coelli, T.J. (99): Frontier production functions, technical efficiency and panel data: Wh application to paddy farmers in India. Journal of Productivy Analysis, 3, Bauer, P.W. (990): Decomposing TFP growth in the presence of cost inefficiency, nonconstant returns to scale and technological progress. Journal of Productivy Analysis,, European Commission (998), Agenta 000: The Legislative Proposals. IP/98/58. Strasbourg/Brussels, 8 March. Kontos, A. and Young, T. (983): An Analysis of technical efficiency on a sample of Greek farms. Agricultural Economics, 0,7-80. National Bank of Greece (998): Fact-finding Commtee of Long-Run Economic Policy. Agricultural Competiveness and Agricultural Development: Crucial Structural Problems and their Solution, National Bank of Greece. Rezi, I. and Rezis, A.N. (997): Measuring Factor Biased Technological Change in Greek Agriculture. In Kantarelis, D. (Eds). Business & Economics for the st Century, Vol. I, Rezis, A.N., Tsiboukas, K. and Tsoukalas, S. (00): Measuring Technical Efficiency in the Greek Agricultural Sector. Applied Economics, 3, Tzouvelekas, V., Giannakas, K., Midmore, P. and Mattas, K. (999): Decomposion of olive oil production growth into productivy and size effects: A frontier production function approach. Cahiers d economie at sociologie rurales, 5,