Κεφάλαιο 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Κεφάλαιο 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ"

Transcript

1 Κεφάλαιο 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Στο πρώτο μέρος αυτού του κεφαλαίου συνοψίζουμε όσα είναι απαραίτητα για την εύρεση ιδιοτιμών και ιδιοδιανυσμάτων ενός τετραγωνικού πίνακα Στο δεύτερο μέρος αναπτύσσονται πλήρως τα εργαλεία για τον υπολογισμό του εκθετικού ενός τετραγωνικού πίνακα Παρατίθεται ακόμα μία στοιχειώδης εισαγωγή στις τετραγωνικές μορφές Θεωρούνται γνωστές οι πράξεις μεταξύ πινάκων και οι στοιχειώδεις ιδιότητες των οριζουσών Για μία γεωμετρική και παιδαγωγική εισαγωγή στη Γραμμική Άλγεβρα παραπέμπουμε στο [6] Η γεωμετρική ερμηνεία που μπορούμε να δώσουμε στους πίνακες είναι η εξής Ενας τυχών τετραγωνικός n n πίνακας A, δρα πάνω σε ένα διάνυσμα x του R n και παράγει ένα νέο διάνυσμα y του R n, y = Ax Εν γένει το νέο διάνυσμα διαφέρει από το παλιό και στο μέτρο και στην κατεύθυνση Πχ όταν ο πίνακας A = δράσει πάνω στο διάνυσμα 1 x = [1, 1] T παράγει το διάνυσμα y = Ax = =, Για λόγους οικονομίας χώρου, όταν ένα διάνυσμα στήλης a x = b εμφανίζεται σε μία γραμμή του κειμένου, θα συμβολίζεται ως x = [a, b] T, όπου T συμβολίζει τον ανάστροφο ενός πίνακα 55

2 56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ (κάνετε σχήμα που να δείχνει τα διανύσματα x και y) Λέμε ότι ο n n πίνακας A είναι μία γραμμική απεικόνιση από τον R n στον R n, ή τελεστής στον R n, διότι ικανοποιεί τις ιδιότητες των γραμμικών τελεστών: (α) Για οποιαδήποτε διανύσματα x 1 και x 2 ισχύει A (x 1 + x 2 ) = Ax 1 + Ax 2 (β) Για κάθε πραγματικό αριθμό λ και κάθε διάνυσμα x ισχύει A(λx) = λax 31 Αλλαγή συντεταγμένων Στην παράγραφο αυτή για ευκολία θα υποθέσουμε ότι ο διανυσματικός μας χώρος είναι ο R 3 Η γενική περίπτωση είναι τετριμμένη γενίκευση Εστω ένα σύστημα καρτεσιανών συντεταγμένων και ένα σημείο X, που οι συντεταγμένες του είναι (x 1, x 2, x 3 ) Θεωρούμε ένα άλλο σύστημα καρτεσιανών συντεταγμένων με την ίδια αρχή με το αρχικό Στο νέο σύστημα, το σημείο X έχει συντεταγμένες (x 1, x 2, x 3) Υποθέτουμε ότι οι διατεταγμένες τριάδες (x 1, x 2, x 3 ) και (x 1, x 2, x 3 ) συνδέονται μεταξύ τους μέσω ενός αντιστρέψιμου γραμμικού μετασχηματισμού x j = 3 p jk x k (311) k=1 Τούτο σημαίνει ότι ο πίνακας P = (p ij ), i, j = 1, 2, 3 είναι αντιστρέψιμος με αντίστροφο έστω P 1 = (q ij ) Επομένως οι νέες συντεταγμένες προκύπτουν λύνοντας τις (311) ως προς x i, οπότε θα έχουμε x i = j q ij x j Οι δύο παραπάνω εξισώσεις ορίζουν την γραμμική αλλαγή συντεταγμένων και όπως είδαμε ισχύει η ισοδυναμία x j = k p jk x k x i = j q ij x j (312) Στην Παράγραφο 121 στο Παράρτημα αναφέρεται η ταυτοποίηση σημείων, δηλαδή διατετεταγμένων τριάδων, με διανύσματα Συμβολίζοντας λοιπόν

3 31 ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΩΝ 57 με x την διατεταγμένη τριάδα (x 1, x 2, x 3 ) και με x την διατεταγμένη τριάδα (x 1, x, x 3), οι εξισώσεις αλλαγής συντεταγμένων (312) γράφονται σε διανυσματική μορφή ως x = P x x = P 1 x (313) Σημειώστε ότι η μετάβαση από καρτεσιανές σε πολικές ή σφαιρικές συντεταγμένες δεν είναι γραμμική αλλαγή συντεταγμένων Παράδειγμα 311 Θεωρούμε ότι το νέο σύστημα συντεταγμένων προκύπτει από το παλιό με στροφή περί τον άξονα x 3 κατά γωνία θ αντίθετα με τους δείκτες του ρολογιού, Σχήμα 31 Οι εξισώσεις αλλαγής συντεταγμένων γράφονται ως Σχήμα 31: Στροφή περί τον άξονα x 3 Ο άξονας x 3 είναι κάθετος στο επίπεδο του σχήματος x 1 = x 1 cos θ + x 2 sin θ, x 2 = x 1 sin θ + x 2 cos θ, x 3 = x 3, (δείτε την Άσκηση 1) Κατά συνέπεια ο πίνακας μετασχηματισμού έχει τη μορφή cos θ sin θ P 1 = sin θ cos θ, δηλαδή x 1 x 3 x 3 = 1 cos θ sin θ sin θ cos θ 1 Ομοια οι συντεταγμένες x i δίνονται από τις x i μέσω της x = P x, όπου P = cos θ sin θ sin θ cos θ 1 x 1 x 3 x 3

4 58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Παρατήρηση 311 Η αλλαγή συντεταγμένων είναι ισοδύναμη με αλλαγή βάσης Στο παραπάνω παράδειγμα, τα νέα διανύσματα βάσης i, j, k προκύπτουν από τα παλιά i, j, k με στροφή περί το k, επομένως k = k, βλ Σχήμα 31 Εστω δύο βάσεις {e 1, e 2, e 3 } και {e 1, e 2, e 3 } του R3 Ενα διάνυσμα u R 3 αναπαρίσταται από διαφορετικές συντεταγμένες ως προς τις δύο βάσεις u = x 1 e 1 +x 2 e 2 +x 3 e 3 = i x i e i, και u = x 1e 1 +x 2e 2 +x 3e 3 = i x ie i Λόγω της ταυτοποίησης σημείων και διανυσμάτων (βλ Παράρτημα), οι συντεταγμένες x i και x i του u συνδέονται γραμμικά μέσω των (312) Εστω τώρα ένας 3 3 πίνακας A και ας θεωρήσουμε τη δράση του σε ένα διάνυσμα με συντεταγμένες x = (x 1, x 2, x 3 ) Κατά τα γνωστά, παράγεται ένα διάνυσμα y R 3, δηλαδή y = Ax (314) Αν αλλάξουμε συντεταγμένες θα έχουμε x = P x και y = P y Τότε η (314) θα γράφεται P y = AP x y = P 1 AP x Ετσι ορίζεται ένας νέος πίνακας B B = P 1 AP, (315) που παριστάνει στο νέο σύστημα συντεταγμένων τη δράση του πίνακα A πάνω στο x με την έννοια y = Ax στο παλιό σύστημα, y = Bx στο νέο σύστημα (316) Γενικώς αν υπάρχει ένας αντιστρέψιμος πίνακας P τέτοιος ώστε να ισχύει η (315), λέμε ότι οι πίνακες A και B είναι όμοιοι Η εξίσωση (315) παριστάνει ένα ομοιωτικό μετασχηματισμό (similarity transformation) Επισημαίνουμε ότι η σχέση x = P 1 x και η y = Ax εμφανίζουν τυπική ομοιότητα, με την εξής έννοια: y και x είναι διαφορετικά διανύσματα, ενώ x και x είναι διαφορετικές αναπαραστάσεις του ίδιου διανύσματος Η ορίζουσα ενός πίνακα A είναι αναλλοίωτη σε ομοιωτικούς μετασχηματισμούς det A = det P BP 1 = (det P ) (det B) det P 1 = det B,

5 31 ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΩΝ 59 διότι det P 1 = (det P ) 1 Επομένως όλοι οι όμοιοι πίνακες, δηλαδή οι πίνακες της μορφής P 1 AP όπου P είναι ένας αντιστρέψιμος πίνακας θα έχουν την ίδια ορίζουσα Ενα άλλο αναλλοίωτο είναι το ίχνος ενός τελεστή Το ίχνος (trace) ενός τετραγωνικού πίνακα ορίζεται ως το άθροισμα των διαγωνίων στοιχείων του tr A = k a kk Οπως μπορείτε να δείξετε, δύο όμοιοι πίνακες έχουν ίδιο ίχνος (Υπόδειξη: Δείξετε πρώτα ότι tr(ab) = tr(ba)) Ασκήσεις 1 Θεωρούμε στροφή του συστήματος συντεταγμένων στον R 2 όπως στο Σχήμα 31 Υπενθυμίζουμε ότι η αλλαγή συντεταγμένων (x, y) (x, y ) ισοδυναμεί με αλλαγή βάσης (i, j) (i, j ) Οι συντεταγμένες ενός διανύσματος u ως προς το παλιό σύστημα συντεταγμένων είναι (u 1, u 2 ), δηλαδή u = u 1 i + u 2 j Στο νέο σύστημα θα έχουμε u = u 1 i + u 2 j Για να βρούμε τις συντεταγμένες του διανύσματος u στο νέο σύστημα συντεταγμένων, αρκεί να πάρουμε τις συνιστώσες του u πάνω στα νέα διανύσματα βάσης i, j, δηλαδή τα εσωτερικά γινόμενα του u με τα i, j Ετσι, θα έχουμε u 1 = u i = (u 1 i + u 2 j) i = u 1 i i +u 2 j i = u 1 cos (i, i )+u 2 cos (j, i ) Ανάλογη θα είναι η μορφή της δεύτερης συνιστώσας του u πάνω στον άξονα y Δείξτε ότι οι συντεταγμένες του διανύσματος u στο νέο σύστημα συντεταγμένων, δίνονται από τις u 1 = u 1 cos θ + u 2 sin θ, u 2 = u 1 sin θ + u 2 cos θ 2 Τι παριστάνουν οι πίνακες cos θ sin θ 1 sin θ cos θ, cos θ sin θ sin θ cos θ 1 ; 3 Εστω μία τυχούσα στροφή στον R 3, που παρίσταται από τον πίνακα R = (a ij ), i, j = 1, 2, 3 Δείξτε ότι τα στοιχεία του πίνακα R ικανοποιούν

6 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ τη σχέση 3 1 αν j = k a ij a ik = αν j = k i=1 (317) Υπόδειξη: Το μήκος ενός διανύσματος u παραμένει αναλλοίωτο κατά την αλλαγή συντεταγμένων i u 2 i Το πρώτο μέρος γράφεται u 2 i = a ij u j i i j k = i u 2 i a ik u k = j,k a ij a ik u j u k και ταυτίζεται με το δεύτερο μόνο αν ο όρος σε παρένθεση ικανοποιεί την (317) 4 Παρατηρείστε ότι στο αριστερό μέλος της (317) εμφανίζεται το γινόμενο του αναστρόφου του R με τον ίδιο τον R, άρα η συνθήκη ορθογωνιότητας γράφεται R T R = I, όπου I ο πίνακας μονάδα Δείξτε λοιπόν ότι στην περίπτωση ενός ορθογώνιου πίνακα ο αντίστροφος ταυτίζεται με τον ανάστροφο: R 1 = R T Παρατήρηση 312 Η σχέση (317) μπορεί να γραφεί σε πιο συμπαγή μορφή χρησιμοποιώντας το σύμβολο δ του Kronecker 3 1 αν j = k a ij a ik = δ jk, όπου δ jk = αν j = k i=1 Η εξίσωση (317) λέγεται συνθήκη ορθογωνιότητας και οι πίνακες που την ικανοποιούν λέγονται ορθογώνιοι πίνακες i Για να εξετάσουμε πιο λεπτομερειακά τι σημαίνει η συνθήκη ορθογωνιότητας ας πάρουμε j = k = 1 Τότε η (317) γράφεται (a 11 ) 2 + (a 21 ) 2 + (a 31 ) 2 = 1 που σημαίνει ότι το πρώτο διάνυσμα στήλης είναι μοναδιαίο Θέτοντας j = k = 2, 3 καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όλα τα διανύσματα στήλης του πίνακα A είναι μοναδιαία Επιλέγοντας τώρα j = 1, k = 2, η (317) δίνει a 11 a 12 + a 21 a 22 + a 31 a 32 =,

7 32 ΙΔΙΟΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΙΜΕΣ 61 δηλαδή το πρώτο διάνυσμα στήλης είναι κάθετο στο δεύτερο Συμπεραίνουμε ότι όλες οι στήλες είναι κάθετες η μία στην άλλη 32 Ιδιοδιανύσματα και ιδιοτιμές Εστω ένας n n πίνακας A Ενα μη μηδενικό διάνυσμα x R n λέγεται ιδιοδιάνυσμα του A αν υπάρχει αριθμός λ τέτοιος ώστε, Ax = λx (Αποκλείουμε την τετριμμένη περίπτωση x = ) Ο αριθμός λ λέγεται ιδιοτιμή του A που αντιστοιχεί στο ιδιοδιάνυσμα x Για παράδειγμα αν 2 A =, 3 τότε τα δύο διανύσματα στήλης [1, ] T και [, 1] T είναι ιδιοδιανύσματα του A με αντίστοιχες ιδιοτιμές 2 και 3 Παρατηρούμε ότι αν x είναι ιδιοδιάνυσμα του A με ιδιοτιμή λ, τότε και κάθε πολλαπλάσιο του x, έστω cx, όπου c αριθμός, είναι επίσης ιδιοδιάνυσμα με την ίδια ιδιοτιμή Θεώρημα 321 Τα ιδιοδιανύσματα ενός τετραγωνικού πίνακα που αντιστοιχούν σε διαφορετικές ιδιοτιμές είναι γραμμικώς ανεξάρτητα Απόδειξη Εστω A ένας n n πίνακας και v 1,, v m, ιδιοδιανύσματα του A με αντίστοιχες διακριτές ιδιοτιμές λ 1,, λ m Η απόδειξη γίνεται επαγωγικά Ενα ιδιοδιάνυσμα v 1 = είναι γραμμικώς ανεξάρτητο Εστω v 1, v 2 δύο ιδιοδιανύσματα και θεωρούμε το γραμμικό συνδυασμό c 1 v 1 + c 2 v 2 = (321) Πολλαπλασιάζουμε την (321) με λ 1 λ 1 c 1 v 1 + λ 1 c 2 v 2 = Επιδρούμε με τον A στην (321) οπότε λ 1 c 1 v 1 + λ 2 c 2 v 2 = Αφαιρούμε κατά μέλη (λ 2 λ 1 ) c 2 v 2 =, και επειδή λ i = λ j όταν i = j, προκύπτει ότι c 2 = Επιστρέφοντας στην (321) θα έχουμε c 1 v 1 =, άρα c 1 = Επομένως, βάσει του ορισμού της

8 62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ γραμμικής ανεξαρτησίας προκύπτει ότι v 1 και v 2 είναι γραμμικώς ανεξάρτητα Με όμοιο τρόπο αποδεικνύεται ότι τρία ιδιοδιανύσματα είναι γραμμικώς ανεξάρτητα κοκ Εστω A = a 1 a n ένας διαγώνιος πίνακας Θα γράφουμε συμβολικά A = diag(a 1,, a n ) Τότε κάθε διάνυσμα e j της συνήθους βάσης (βλ Παράγραφο 122) του R n είναι ιδιοδιάνυσμα του A με αντίστοιχη ιδιοτιμή a j (κάνετε έλεγχο) Εν γένει, τα ιδιοδιανύσματα, v 1,, v m ενός n n πίνακα A είναι λιγότερα από τη διάσταση του χώρου R n Αν τύχει το πλήθος των ιδιοδιανυσμάτων του να είναι ίσο με τη διάσταση του χώρου, τότε αυτά αποτελούν μια βάση του χώρου R n 321 Το χαρακτηριστικό πολυώνυμο Πώς βρίσκουμε τις ιδιοτιμές και τα ιδιοδιανύσματα του πίνακα A; Εστω x = ένα (όχι μοναδικό) ιδιοδιάνυσμα του A και λ η αντίστοιχη ιδιοτιμή, δηλαδή Ax = λx Η συνθήκη αυτή γράφεται και Ax λx =, ή ακόμα ως (A λi)x =, (322) όπου φυσικά I είναι ο μοναδιαίος πίνακας Η (322) είναι ένα ομογενές γραμμικό σύστημα με αγνώστους τις συνιστώσες του x Για να έχει η (322) μη τετριμμένες λύσεις πρέπει η ορίζουσα του πίνακα A λi να είναι det(a λi) = (323) Η ορίζουσα det(a λi) λέγεται χαρακτηριστικό πολυώνυμο του πίνακα A και η (323) λέγεται χαρακτηριστική εξίσωση (ΧΕ) Ας γράψουμε αναλυτικά την τελευταία εξίσωση a 11 λ a 12 a 1n a det 21 a 22 λ a 2n = a n1 a n2 a nn λ Παρατηρούμε ότι πρόκειται για την εξίσωση ριζών ενός πολυωνύμου n βαθμού ως προς λ Κατά συνέπεια η (ΧΕ) παρέχει ένα άμεσο τρόπο προσδιορισμού των ιδιοτιμών του πίνακα A Στην συνέχεια θα χρησιμοποιήσουμε την πρόταση:

9 32 ΙΔΙΟΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΙΜΕΣ 63 Πρόταση 322 Αν ο n n πίνακας A έχει n γραμμικώς ανεξάρτητα ιδιοδιανύσματα u 1, u 2,, u n, με αντίστοιχες ιδιοτιμές λ 1, λ 2,, λ n, τότε ο πίνακας P που έχει ως στήλες του τα ιδιοδιανύσματα u 1, u 2,, u n, P = [u 1 u 2 u n ] τον διαγωνοποιεί Απόδειξη Εχουμε διαδοχικά P 1 AP = diag (λ 1, λ 2,, λ n ) =: Λ AP = A [u 1 u 2 u n ] = [Au 1 Au 2 Au n ] = [λ 1 u 1 λ 2 u 2 λ n u n ] λ 1 = [u 1 u 2 u n ], λ n δηλαδή AP = P Λ P 1 AP = Λ Στα επόμενα παραδείγματα υπενθυμίζουμε ότι για ένα αντιστρέψιμο 2 2 πίνακα P ισχύει P = a c b d P 1 = 1 det P Μνημονικός κανόνας: τα διαγώνια στοιχεία αλλάζουν θέση και τα αντιδιαγώνια αλλάζουν πρόσημο d c b a Παράδειγμα 321 Για τον πίνακα A 5 3 A = 6 4 το χαρακτηριστικό πολυώνυμο είναι 5 λ 3 det = λ 2 λ 2 = (λ 2) (λ + 1) 6 4 λ Άρα οι ιδιοτιμές είναι 2 και 1 Τα ιδιοδιανύσματα που αντιστοιχούν στην ιδιοτιμή 2 ικανοποιούν την Au = 2u, δηλαδή είναι λύσεις του συστήματος (A 2I)u =, ή 3 3 x = 6 6 y Οι λύσεις είναι x = t, y = t, t R Διαλέγουμε μία λύση πχ x = 1, y = 1, οπότε ένα ιδιοδιάνυσμα που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή λ = 2 είναι το [1, 1] T Από

10 64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ τη λύση προκύπτει ότι και κάθε βαθμωτο πολλαπλάσιο του u είναι επίσης ιδιοδιάνυσμα, όπως και ανεμένετο Ουσιωδώς το u παράγει τον μονοδιάστο ιδιόχωρο που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή 2 Με εντελώς ανάλογο τρόπο βρίσκουμε ότι ένα ιδιοδιάνυσμα που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή 1 είναι το v = [ 1, 2] T Τα ιδιοδιανύσματα u και v σχηματίζουν μία βάση του R 2 Ο πίνακας αλλαγής βάσης P έχει ως στήλες τα διανύσματα u και v, δηλαδή P = [uv] = P 1 = Ο πίνακας B που ορίζεται μέσω του ομοιωτικού μετασχηματισμού B = P 1 AP είναι διαγώνιος B = 2 1 Παράδειγμα 322 Ας θεωρήσουμε τον πίνακα 2 1 A = Το χαρακτηριστικό πολυώνυμο είναι 2 λ 1 det 1 λ 1 = (λ 2) 2 (λ 3) 2 4 λ άρα οι ιδιοτιμές είναι 2 και 3 Για να βρούμε τα ιδιοδιανύσματα πρέπει να λύσουμε το σύστημα 2 λ 1 x 1 λ 1 y 2 4 λ z = Για την ιδιοτιμή 2 ένα ιδιοδιάνυσμα είναι [1,, ] T και για την ιδιοτιμή 3 ένα ιδιοδιάνυσμα είναι [1, 1, 2] T Ο πίνακας A έχει δύο πραγματικές ιδιοτιμές και η διάσταση του χώρου είναι 3 βάση Κατά συνέπεια, τα ιδιοδιανύσματα του πίνακα δεν αποτελούν Παράδειγμα 323 Θεωρούμε τον πίνακα A 2 A = 1 2 Το χαρακτηριστικό πολυώνυμο είναι λ 2 det 1 2 λ = λ 2 2λ + 2,

11 32 ΙΔΙΟΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΙΜΕΣ 65 άρα οι ιδιοτιμές είναι 1 + i, 1 i Ο πίνακας δεν έχει πραγματικές ιδιοτιμές Για να βρούμε τα ιδιοδιανύσματα πρέπει να λύσουμε τα συστήματα (1 ± i) 2 x = 1 2 (1 ± i) y Το πρώτο γράφεται (1 + i) x 2y =, x + (1 i) y = Η δεύτερη εξίσωση είναι ισοδύναμη με την πρώτη όπως φαίνεται αν την πολλαπλασιάσουμε με (1 + i) Από την δεύτερη λοιπόν διαλέγοντας πχ y = i, βρίσκουμε x = 1 + i Άρα ένα (μιγαδικό) ιδιοδιάνυσμα που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή 1 + i, είναι 1 + i 1 1 w = = + i =: u + iv i 1 Λύνοντας το δεύτερο σύστημα βρίσκουμε ότι το ιδιοδιάνυσμα που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή 1 i είναι συζυγές του w 1 i 1 1 w = = i = u iv i 1 Τα πραγματικά διανύσματα v και u αποτελούν βάση του R 2 και ο πίνακας μετασχηματισμού βάσης είναι P = [vu] = Μέσω του ομοιωτικού μετασχηματισμού B = P 1 AP, παίρνουμε B = P AP = 1 1 Το παραπάνω αποτέλεσμα είναι γενικό: Ενας 2 2 πίνακας A που έχει μη πραγματικές ιδιοτιμές έχει δύο ιδιοτιμές, μιγαδικές συζυγείς λ ± iω Τα αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα είναι μιγαδικά συζυγή, w = u ± iv και το ζεύγος {v, u} είναι βάση του R 2 Ο πίνακας P = [vu] μετασχηματίζει τον A στον πίνακα B = P 1 AP = λ ω ω λ (324) Πίνακες του τύπου (324) έχουν μία ενδιαφέρουσα γεωμετρική σημασία Κατ αρχάς οι ιδιοτιμές τους είναι λ ± iω όπως μπορείτε να ελέγξετε Θέτοντας r = λ 2 + ω 2, θ = arctan ω λ,

12 66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ ο πίνακας γράφεται λ ω ω λ = r r cos θ sin θ sin θ cos θ, δηλαδή παριστάνει μία στροφή κατά θ στο επίπεδο, ακολουθούμενη από μία επιμήκυνση κατά r Παρατήρηση 321 Αν P είναι ο πίνακας που διαγωνοποιεί τον A, δηλαδή P 1 AP = diag (λ 1, λ 2,, λ n ) = Λ, τότε η ορίζουσα του Λ ισούται με το γινόμενο των ιδιοτιμών και το ίχνος του ισούται με το άθροισμα των ιδιοτιμών Επειδή η ορίζουσα και το ίχνος ενός πίνακα είναι αναλλοίωτα σε ομοιωτικούς μετασχηματισμούς, συμπεραίνουμε ότι και η ορίζουσα του A ισούται με το γινόμενο των ιδιοτιμών και το ίχνος του A ισούται με το άθροισμα των ιδιοτιμών 322 Διαγωνοποίηση Σύμφωνα με το Θεώρημα 321, αν το χαρακτηριστικό πολυώνυμο ενός πίνακα A σε ένα n-διάστατο χώρο V έχει n διαφορετικές πραγματικές ρίζες, τότε ο πίνακας διαγωνοποιείται Από τα παραδείγματα προκύπτει η διαδικασία που ακολουθούμε: Λύνοντας την εξίσωση ριζών του χαρακτηριστικού πολυωνύμου (ΧΠ) βρίσκουμε n (διακριτές) ιδιοτιμές λ 1,, λ n Στη συνέχεια, βρίσκουμε τα αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα v 1,, v n του πίνακα λύνοντας το σύστημα (A λi)x = Ο πίνακας P που έχει ως στήλες του τα διανύσματα v 1,, v n είναι ο πίνακας αλλαγής βάσης και μέσω του ομοιωτικού μετασχηματισμού B = P 1 AP, παίρνουμε B = diag{λ 1,, λ n } Τι γίνεται στην περίπτωση που κάποιες ιδιοτιμές είναι μιγαδικές; Αν όλες οι ρίζες του ΧΠ είναι διαφορετικές, το αντίστοιχο της πρότασης 322 που διατυπώνουμε χωρίς απόδειξη είναι το εξής: Αν το χαρακτηριστικό πολυώνυμο ενός πίνακα A έχει διαφορετικές ρίζες, αυτές γράφονται λ 1,, λ m (όλες πραγματικές) και µ 1, µ 1,, µ k, µ k (όλες μιγαδικές συζυγείς µ i = a i + ib i, µ i = a i ib i ) Τα ιδιοδιανύσματα που αντιστοιχούν στις μιγαδικές ιδιοτιμές είναι μιγαδικά συζυγή, w j = u j ± iv j και {v j, u j } είναι βάση του διδιάστατου χώρου που αντιστοιχεί στις ιδιοτιμές

13 32 ΙΔΙΟΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΙΜΕΣ 67 Μέσω του ομοιωτικού μετασχηματισμού B = P 1 AP παίρνουμε λ 1 λ m B = a 1 b 1 b 1 a 1 a k b k (325) b k a k Επομένως ο πίνακας B έχει διαγώνια στοιχεία και διαγώνια μπλοκς της μορφής (324) Για μία εμπεριστατωμένη αντιμετώπιση της γενικής περίπτωσης βλ κλασσικό [8] Τα επόμενα παραδείγματα σκιαγραφούν το θεώρημα Παράδειγμα 324 Για τον πίνακα A = το χαρακτηριστικό πολυώνυμο είναι det (A λi) = (1 λ) (2 λ) Άρα οι ιδιοτιμές είναι λ 1 = 1, λ 2,3 = 2 ± 3i Λύνοντας τα γραμμικά συστήματα x 1 3 y z =, 1 3i x 3i 3 y 1 3 3i z =, το βρίσκουμε αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα h = 1 3 1, w = 1 i = 1 + i 1 =: u + iv Ενα τρίτο ιδιοδιάνυσμα είναι το w = [, 1, i] T = u iv Συνεπώς ο πίνακας αλλαγής βάσης είναι P = [h v u] = , P 1 = ,

14 68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ άρα B = P 1 AP = , δηλαδή έχει τη μορφή (325) Παράδειγμα 325 Για τον πίνακα A = το χαρακτηριστικό πολυώνυμο είναι (λ 1) λ 2 2λ + 2, άρα οι ιδιοτιμές είναι 1, 1 + i, 1 i Μπορούμε λοιπόν να γράψουμε αμέσως τον B = P 1 AP ως B = Αν θέλουμε να βρούμε τα ιδιοδιανύσματα πρέπει να λύσουμε το σύστημα για τις τρεις ιδιοτιμές Για την ιδιοτιμή 1 ένα ιδιοδιάνυσμα είναι το [, 1, 1] T και για τις ιδιοτιμές 1 + i, 1 i δύο αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα είναι [±i,, 1] T Ακολουθώντας την προηγούμενη διαδικασία υπολογίζουμε τον πίνακα αλλαγής βάσης P και φυσικά B = P 1 AP (ελέγξετέ το) Από την παραπάνω παρουσίαση προκύπτει το ερώτημα: πότε είναι δυνατή η διαγωνοποίηση ενός πίνακα; Ενα από τα σημαντικά αποτελέσματα της Γραμμικής Άλγεβρας είναι ότι για ένα συμμετρικό πίνακα A, δηλαδή a ij = a ji, υπάρχει ορθογώνιος πίνακας U, δηλαδή U 1 = U T, τέτοιος ώστε ο B = U 1 AU να είναι διαγώνιος, βλ σχετικό άρθρο στη Wikipedia Η απόδειξη αυτής της πρότασης απαιτεί την έννοια του συμμετρικού τελεστή και παραπέμπουμε στη βιβλιογραφία για μία αναλυτική παρουσίαση, Ασκήσεις 1 Βρείτε τις ιδιοτιμές και τα ιδιοδιανύσματα των πινάκων Εξετάστε αν αυτοί διαγωνοποιούνται , ,

15 32 ΙΔΙΟΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΙΜΕΣ 69 2 Διαγωνοποιείστε τους πίνακες 1 2 2, , α) Ποιές είναι οι ιδιοτιμές ενός τριγωνικού πίνακα; β) Πώς συνδέονται οι ιδιοτιμές ενός πίνακα A με τις ιδιοτιμές του αναστρόφου του; γ) Δείξετε ότι ένας αντιστρέψιμος πίνακας δεν έχει καμία μηδενική ιδιοτιμή δ) Αν λ είναι μία ιδιοτιμή ενός αντιστρέψιμου πίνακα A, τότε 1/λ είναι μία ιδιοτιμή του A Πολλαπλές ιδιοτιμές Οπως γνωρίζουμε αν ο n n πίνακας A έχει n γραμμικώς ανεξάρτητα ιδιοδιανύσματα u 1, u 2,, u n, με αντίστοιχες ιδιοτιμές λ 1, λ 2,, λ n, τότε ο πίνακας P = [u 1 u 2 u n ] τον διαγωνοποιεί P 1 AP = diag (λ 1, λ 2,, λ n ) =: Λ Συνεπώς ένας τετραγωνικός πίνακας δεν διαγωνοποιείται αν δεν έχει αρκετά ιδιοδιανύσματα Τα παρακάτω παραδείγματα δείχνουν ότι η διαγωνοποίηση μπορεί να μην είναι δυνατή στην περίπτωση πολλαπλών ιδιοτιμών Παράδειγμα 326 Οι πίνακες A =, B =, C =, 3 1 με αντίστοιχες ιδιοτιμές (διπλές) (, ), (3, 3), (1, 1) δεν διαγωνοποιούνται διότι έχουν ένα ιδιοδιάνυσμα ο καθένας (βρείτε τα) Ορισμός 321 Ενας n n πίνακας N λέγεται αδύναμος (nilpotent) τάξης k αν N k = O και N k 1 = O Παράδειγμα 327 Για τους N = και M = ισχύει N 2 = O και M 2 = O Για τον N = 1, έχουμε N 2 = και N 3 = O, δηλαδή ο N είναι αδύναμος τάξης 3

16 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Υπολογίστε τις δυνάμεις των παρακάτω πινάκων O 2 I 2 O 2, 1, 1 1, O 2 O 2 I 2, O 2 O 2 O 2 όπου I 2 = 1 1 και O 2 = Ορισμός 322 Εστω λ μία ιδιοτιμή ενός n n πίνακα A με πολλαπλότητα m n Τότε κάθε διάνυσμα u που ικανοποιεί την εξίσωση (A λi) k u =, για k = 1, 2,, m λέγεται γενικευμένο ιδιοδιάνυσμα του A Παράδειγμα 328 Ο πίνακας A = έχει ιδιοτιμές λ 1 = 1, λ 2,3 = 2 με αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα u 1 = [1, 1, 2] T u 2 = [,, 1] T Για να βρούμε ένα γενικευμένο ιδιοδιάνυσμα που να αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή λ = 2 και να είναι ανεξάρτητο του u 2 πρέπει να λύσουμε την εξίσωση (A 2I) 2 u = 1 1 2, u = Αρκεί να διαλέξουμε u 3 = [, 1, ] T Παρατηρείστε ότι ο πίνακας P = [u 1 u 2 u 3 ] δεν διαγωνοποιεί τον A με ομοιωτικό μετασχηματισμό, δηλαδή P 1 AP δεν είναι διαγώνιος Το παρακάτω θεώρημα γενικεύει το Θεώρημα 321 που αναφέρεται στη διαγωνοποίηση πίνακα με πραγματικές ιδιοτιμές Θεώρημα 323 Εστω ένας n n πίνακας A με πραγματικές ιδιοτιμές λ 1,, λ n, επαναλαμβανόμενες σύμφωνα με την πολλαπλότητα τους Τότε: α) υπάρχει βάση του R n από γενικευμένα ιδιοδιανύσματα του A, και

17 32 ΙΔΙΟΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΙΜΕΣ 71 β) αν {u 1,, u n } είναι μία τέτοια βάση, ο πίνακας P = [u 1 u n ] είναι αντιστρέψιμος, γ) ο A γράφεται ως άθροισμα ενός διαγωνοποιήσιμου S και ενός αδύναμου N, δηλαδή A = S + N, όπου P 1 SP = diag [λ 1 λ n ] και N k = O, k n, δ) οι S και N μετατίθενται, NS = SN Για την απόδειξη παραπέμπουμε στο [5] Στο προηγούμενο παράδειγμα, 1 1 S = P 2 P 1 = 1 2, N = A S =, και N 2 = O Παράδειγμα 329 Ο πίνακας A = έχει ιδιοτιμές λ 1 = 3, λ 2,3 = 1 με αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα u 1 = [1, 4, 4] T και u 2 = [1,, ] T Για να βρούμε ένα γενικευμένο ιδιοδιάνυσμα που να αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή λ = 1 και να είναι ανεξάρτητο του u 2 πρέπει να λύσουμε την εξίσωση (A + I) 2 u = Αρκεί να διαλέξουμε u 3 = [, 1, ] T Επομένως άρα S = P με N 2 = O P = και P 1 = P 1 = u = , και N = A S = 1 1

18 72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ 33 Εκθετικά πινάκων Εστω A ένας n n πίνακας Ορίζουμε e A = I + A + 1 2! A ! A3 + = n= 1 n! An Για τον έλεγχο της σύγκλισης της σειράς απαιτείται η έννοια της norm ενός τελεστή και παραπέμπουμε στη βιβλιογραφία Αποδεικνύεται ότι η σειρά συγκλίνει πάντα σε ένα n n πίνακα Ας δούμε μερικά παραδείγματα υπολογισμού του εκθετικού ενός πίνακα Παράδειγμα 331 Αν A = I, τότε e I = I + I + 1 2! I ! I3 + = I ! + 13! + = ei Παράδειγμα 332 Αν A = diag(a 1,, a n ), τότε e A = diag(e a 1,, e an ) Πχ για 2 2 πίνακα A = diag(a, b) θα έχουμε a A =, A 2 a 2 = b b 2, A 3 a 3 = b 3, οπότε e A = = 1 a a 2 1 b 2! b a 3 3! b 3 = 1 + a + a2 2! + a3 3! + e a 1 + b + b2 2! + b3 3! + = e b Παράδειγμα 333 Για τον A = 1 1, θα έχουμε A 2 = 1 1, A 3 = 1 1, A 4 = 1 1 Αν t R, e ta = 1 t2 2! + t4 t3 4! + t + 3! t5 t t3 3! + t5 5! 5! + t ! + t4 4! + = cos t sin t sin t cos t

19 33 ΕΚΘΕΤΙΚΑ ΠΙΝΑΚΩΝ 73 Παράδειγμα 334 Αν t R και A = e ta = A 2 = 1 2 1, A 3 = t + t2 2! + t3 3! + t + t2 + t3 2! + t4 3! t + t2 2! + t3 3! + Ιδιότητες του εκθετικού θα έχουμε, = e t te t e t Εν γένει, δεν ισχύει η καλή ιδιότητα των πραγματικών αριθμών e a e b = e a+b, a, b R, δηλαδή αν A, B είναι n n πίνακες, τότε e A e B = e A+B Πρόταση 331 Αν οι A, B μετατίθενται τότε e A e B = e A+B Απόδειξη Ξεκινώντας από το πρώτο μέλος της ισότητας που θέλουμε να δείξουμε, έχουμε διαδοχικά e A e B = I + A + 1 2! A2 + I + B + 1 2! B2 + = I + (A + B) + 1 2! Ομοια, το δεύτερο μέλος γράφεται e A+B = I + (A + B) + 1 2! A 2 + 2AB + B 2 + A 2 + AB + BA + B 2 + και επειδή οι πίνακες μετατίθενται (AB = BA) ισχύει η ισότητα Πόρισμα 332 Επειδή ο A μετατίθεται με κάθε δύναμή του ισχύει Ae A = e A A Πόρισμα 333 Αν θέσουμε B = A στην Πρόταση 331, προκύπτει ότι ο αντίστροφος του e A δίνεται από την e A 1 = e A 334 Η Πρόταση 331 μας επιτρέπει να γενικεύσουμε τα Παραδείγματα 333 και

20 74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Παράδειγμα 335 Εστω A = a b b a, t R, τότε A = ai + B με B = b b, και επειδή I και B μετατίθενται, θα έχουμε e ta = e t(ai+b) = e ati e tb Παράδειγμα 333 γνωρίζουμε ότι e tb cos bt sin bt = sin bt cos bt Από το Συνεπώς e ta = e at cos bt sin bt sin bt cos bt Παράδειγμα 336 Εστω A = λ 1 λ, t R, τότε A = λi + B με B = 1, και επειδή I και B μετατίθενται, e ta = e t(λi+b) = e λti e tb προκύπτει, B 2 = B 3 = = O, άρα e tb = I + tb Συνεπώς e ta = e λt 1 t e λt te λt = 1 e λt Αλλά όπως εύκολα Πρόταση 334 Αν P είναι αντιστρέψιμος, τότε Απόδειξη Παρατηρούμε ότι e P 1 AP = P 1 e A P P 1 AP 2 = P 1 AP P 1 AP = P 1 A 2 P, P 1 AP 3 = P 1 A 3 P, οπότε e P 1 AP = I + P 1 AP + 1 2! P 1 A 2 P + = P I 1 + A + 1 2! A2 + P = P 1 e A P

21 34 ΔΙΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 75 Πρόταση 335 Για t R ισχύει d dt eta = Ae ta Απόδειξη Υποθέτοντας ότι η σειρά e ta παραγωγίζεται ως προς t όρο προς όρο αποδείξτε την παραπάνω πρόταση Θα δώσουμε μία άλλη απόδειξη βάσει του ορισμού της παραγώγου Γράφουμε το πηλίκο διαφορών e (t+h)a e ta h = eta+ha e ta h = eta e ha e ta h Η τελευταία ισότητα οφείλεται στο ότι ο A μετατίθεται με τον εαυτό του Ο αριθμητής γράφεται e ta e ha e ta = e ta e ha I = e I ta + ha + 1 2! h2 A 2 + I = e ta A hi + 1 2! h2 A + Διαιρώντας με h και παίρνοντας το όριο όταν h, προκύπτει αμέσως το ζητούμενο 34 Διγραμμικές και τετραγωνικές μορφές Θεωρούμε τον R n ως διανυσματικό χώρο εφοδιασμένο με το σύνηθες εσωτερικό γινόμενο, δηλαδή αν x = (x 1,, x n ) και y = (y 1,, y n ) είναι δύο διανύσματα του R n, τότε το εσωτερικό γινόμενό τους x, y γράφεται x, y = x 1 y x n y n Αν θεωρήσουμε τα διανύσματα του R n ως διανύσματα στήλης και συμβολίσουμε με x T το διάνυσμα γραμμή, τότε το εσωτερικό γινόμενο μπορεί να γραφεί ως γινόμενο πινάκων x T y = [x 1,, x n ] y 1 y n = x 1 y x n y n Λέμε ότι το εσωτερικό γινόμενο ορίζει μία διγραμμική συμμετρική μορφή στον R n Γενικεύουμε ως εξής Ορισμός 341 Εστω ένας συμμετρικός n n πίνακας A Η απεικόνιση f με τύπο λέγεται συμμετρική διγραμμική μορφή στον R n f (x, y) = x T Ay, (341)

22 76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Παράδειγμα 341 Στον R 2 μία συμμετρική διγραμμική μορφή γράφεται ως f (x, y) = x T a 11 a 12 y 1 Ay = [x 1, x 2 ] a 12 a 22 y 2 2 = a ij x i y j = a 11 x 1 y 1 + 2a 12 x 1 y 2 + a 22 x 2 y 2 i,j=1 Η απεικόνιση (341) έχει τις εξής ιδιότητες 1 Είναι συμμετρική, f (x, y) = f (y, x) 2 Είναι γραμμική και στις δύο μεταβλητές της, δηλαδή για κάθε x, y, z R n και λ R, ισχύει f (x, y + z) = f (x, y) + f (x, z), f (x, λy) = λf (x, y), f (x + z, y) = f (x, y) + f (z, y), f (λx, y) = λf (x, y) Προφανώς σε κάθε συμμετρικό πίνακα αντιστοιχεί μία συμμετρική διγραμμική μορφή και αντίστροφα Στο εξής θα θεωρούμε μόνο συμμετρικούς πίνακες και θα παραλείπουμε το επίθετο συμμετρική Βρείτε τις διγραμμικές μορφές που αντιστοιχούν στους πίνακες: 1 Στον ταυτοτικό πίνακα I 2 Στον πίνακα με Ax = λx x R n, λ R 3 Στον πίνακα με Ax = λ 1 x 1 e 1 + λ 2 x 2 e 2 + λ 3 x 3 e 3, για κάθε x = x 1 e 1 + x 2 e 2 + x 3 e 3 R 3, λ i R Αν στην απεικόνιση (341) θέσουμε x = y, προκύπτει μία βαθμωτή συνάρτηση φ με τύπο φ (x) = f (x, x) = x T Ax Ορισμός 342 Εστω ένας συμμετρικός n n πίνακας A Η απεικόνιση φ : R n R, με τύπο φ (x) = x T Ax, λέγεται τετραγωνική μορφή στον R n Προφανώς φ () =

23 34 ΔΙΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 77 Παράδειγμα 342 Στον R 2 μία τετραγωνική μορφή γράφεται ως φ (x) = x T a 11 a 12 x 1 2 Ax = [x 1, x 2 ] = a ij x i x j = a 11 x 2 1+2a 12 x 1 x 2 +a 22 x 2 2 a 12 a 22 x 2 i,j=1 Άλλος τρόπος γραφής με x T = [x, y] R 2 είναι φ (x) = x T a 11 a 12 x Ax = [x, y] = a 11 x 2 + 2a 12 xy + a 22 y 2 a 12 a 22 y Βρείτε τις τετραγωνικές μορφές που αντιστοιχούν στους πίνακες: 1 Στον ταυτοτικό πίνακα I 2 Στον πίνακα A με, Ax = λx x R n, λ R 3 Στον πίνακα A με, Ax = λ 1 x 1 e 1 + λ 2 x 2 e 2 + λ 3 x 3 e 3, για κάθε x = x 1 e 1 + x 2 e 2 + x 3 e 3 R 3, λ i R Για να αντιληφθούμε τη σημασία των τετραγωνικών μορφών ας θεωρήσουμε μία συνάρτηση f δύο μεταβλητών με f (, ) =, που έχει κρίσιμο σημείο το (, ) δηλαδή, f/ x (,) = = f/ y (,) Τότε στο ανάπτυγμα Taylor της f οι πρώτοι μη μηδενικοί όροι είναι δεύτερης τάξης και η f προσεγγίζεται κοντά στο (, ) με μία τετραγωνική μορφή, f (x, y) = 1 x 2 2 f 2! x 2 + 2xy 2 f (,) x y + y 2 2 f (,) y 2 (,) + O (3) Δείξτε ότι φ (x) = 2Ax Δείξτε ότι Hessian 1 2 φ (x) = A Για τον πίνακα A = diag (λ 1, λ 2 ) βρείτε τις ισοσταθμικές καμπύλες της αντίστοιχης τετραγωνικής μορφής (Απάντηση: ελλείψεις ή υπερβολές) Ομοια για τον πίνακα A = diag (λ 1, λ 2, λ 3 ), βρείτε τις ισοσταθμικές επιφάνειες της αντίστοιχης τετραγωνικής μορφής 341 Θετικά ορισμένοι πίνακες Η μελέτη της παραγράφου αυτής είναι προαιρετική, διότι το περιεχόμενό της δεν είναι απαραίτητο για τα επόμενα Το πρόβλημα που θα μας απασχολήσει είναι το εξής: Για ποιούς συμμετρικούς πίνακες A η τετραγωνική μορφή φ (x) = x T Ax παίρνει μόνο θετικές τιμές; Η απάντηση δεν είναι προφανής ακόμα και σε απλές περιπτώσεις, πχ η τετραγωνική μορφή x 2 + 4xy + 2y 2 εμφανίζει σάγμα στο (, ) άρα παίρνει και θετικές και αρνητικές τιμές Για μία εισαγωγή στα κρίσιμα σημεία βαθμωτών πεδίων βλ Παράγραφο 126

24 78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Ορισμός 343 Μία τετραγωνική μορφή φ λέγεται θετικά ορισμένη αν φ (x) >, x R n {} Δηλαδή για μία θετικά ορισμένη τετραγωνική μορφή φ, το σημείο R n είναι ολικό ελάχιστο, με φ (x) > φ () =, x = Ανάλογα ένας συμμετρικός πίνακας A θα λέγεται θετικά ορισμένος αν x T Ax >, x R n {} Στην περίπτωση των δύο διαστάσεων η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι γνωστή: Η τετραγωνική μορφή φ (x, y) = a 11 x 2 + 2a 12 xy + a 22 y 2 είναι θετικά ορισμένη αν και μόνο αν a 11 > και a 11 a 22 a 2 12 >, δηλαδή αν 2 φ/ x 2 > και det A >, βλ Παράγραφο 126 στο Παράρτημα Για μία παιδαγωγική απόδειξη παραπέμπουμε στο [7] Ανάλογα ισχύουν για αρνητικά ορισμένες τετραγωνικές μορφές Πράγματι η φ έχει μέγιστο εκεί που η φ έχει ελάχιστο, αρκεί λοιπόν να αλλάξουμε τα πρόσημα των στοιχείων του πίνακα A Συμπεραίνουμε ότι η τετραγωνική μορφή φ (x, y) = a 11 x 2 +2a 12 xy+ a 22 y 2 είναι αρνητικά ορισμένη αν και μόνο αν a 11 < και a 11 a 22 a 2 12 > Σημειώνουμε ότι η συνθήκη det A > δεν μπορεί να παραλειφθεί Για παράδειγμα η τετραγωνική μορφή φ (x, y) = (x y) 2 παίρνει μη αρνητικές τιμές αλλά δεν είναι θετικά ορισμένη διότι a 11 a 22 a 2 12 = Πράγματι η φ μηδενίζεται όχι μόνο στο (, ), αλλά σε ολόκληρη την ευθεία y = x, Σχήμα 32 x z y Σχήμα 32: Γράφημα της z = (x y) 2 Μία τέτοια τετραγωνική μορφή λέγεται θετικά ημιορισμένη, όπου το πρόθεμα ημι- σημαίνει ότι η φ μπορεί να παίρνει και μηδενικές τιμές, φ (x, y) (x, y) R 2 Αν det A <, τότε η φ είναι μη ορισμένη, δηλαδή παίρνει και θετικές και αρνητικές τιμές Ειδικές περιπτώσεις με a 11 a 22 a 2 12 < είναι οι φ 1 (x, y) = xy

25 34 ΔΙΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 79 και φ 2 (x, y) = x 2 y 2 για τις οποίες το (, ) είναι σαγματοειδές σημείο, βλ Παράρτημα Ποιοί από τους παρακάτω πίνακες είναι θετικά ορισμένοι; Γράψετε τις αντίστοιχες τετραγωνικές μορφές (a), (b), (c), (d) Αν ένας 2 2 συμμετρικός πίνακας περνάει το τεστ a 11 > και a 11 a 22 a 2 12 >, τότε οι ιδιοτιμές του είναι θετικές Βρείτε τους 3 3 πίνακες που αντιστοιχούν στις τετραγωνικές μορφές φ και ψ φ (x 1, x 2, x 3 ) = x x2 2 + x2 3 2x 1x 2 2x 1 x 3 + 2x 2 x 3, ψ (x 1, x 2, x 3 ) = x x x 2 3 2x 1 x 2 2x 1 x 3 4x 2 x 3 Εξετάστε αν φ και ψ είναι θετικά ορισμένες Ερχόμαστε στη γενική περίπτωση όπου A είναι ένας n n συμμετρικός πίνακας Συμβολίζουμε με A 1, A 2,, A n τους άνω αριστερά υποπίνακες του A, δηλαδή A 1 = [a 11 ], A 2 = a 11 a 12 a 21 a 22, A 3 = a 11 a 12 a 13 a 21 a 22 a 23 a 31 a 32 a 33,, A n = A Θεώρημα 341 Εστω A ένας n n συμμετρικός πίνακας Οι παρακάτω προτάσεις είναι ισοδύναμες: (α) Ο A είναι θετικά ορισμένος, δηλαδή x T Ax > για κάθε μη μηδενικό x R n (β) Οι ιδιοτιμές του A είναι θετικές (γ) Ολοι οι άνω αριστερά υποπίνακες του A έχουν θετική ορίζουσα Απόδειξη (α) (β) Εστω λ μία ιδιοτιμή του A με αντίστοιχο κανονικοποιημένο ιδιοδιάνυσμα u, άρα u T u = 1 Τότε Au = λu u T Au = u T λu = λu T u = λ Αλλά λόγω της (α), u T Au >, άρα λ >

26 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ (β) (α) Εστω ότι οι ιδιοτιμές του A είναι λ 1, λ 2,, λ n, με αντίστοιχα ορθοκανονικά ιδιοδιανύσματα u 1, u 2,, u n, τα οποία αποτελούν βάση του R n Τότε κάθε x R n γράφεται ως x = c 1 u 1 + c n u n και Άρα Ax = A (c 1 u 1 + c n u n ) = c 1 Au 1 + c n Au n = c 1 λ 1 u 1 + c n λ n u n x T Ax = c 1 u T 1 + c n u T n (c1 λ 1 u 1 + c n λ n u n ) = c 2 1λ 1 + c 2 nλ n Λόγω της (β), λ i >, άρα x T Ax > (α) (γ) Αποδεικνύουμε πρώτα ότι αν A είναι θετικά ορισμένος, τότε όλοι οι υποπίνακες A k είναι θετικά ορισμένοι Θεωρούμε τα διανύσματα x R n με μηδενικές τις τελευταίες n k συνιστώσες, οπότε x T Ax = x T k A k x k = x T k A k x k Λόγω της (α) x T Ax >, άρα x T k A kx k > για όλα τα μη μηδενικά x k, άρα κάθε A k είναι θετικά ορισμένος Οπως ήδη δείξαμε, τούτο σημαίνει ότι οι ιδιοτιμές των A k είναι θετικές Αλλά det A k = γινόμενο των ιδιοτιμών του A k, συνεπώς det A k > (γ) (α) Παραπέμπουμε στη βιβλιογραφία [6, 7] Ως παράδειγμα που σκιαγραφεί το θεώρημα θεωρούμε τον πίνακα 2 1 A = Χρησιμοποιούμε το κριτήριο (β) ή (γ) του θεωρήματος Οι ιδιοτιμές 2, 2 + 2, 2 2 είναι όλες θετικές, οι ορίζουσες των άνω αριστερά υποπινάκων είναι θετικές, det A 1 = 2, det A 2 = 3, det A 3 = det A = 4, κατά συνέπεια μπορούμε να πούμε ότι με x T = [x, y, z], η τετραγωνική μορφή x T Ax = 2 x 2 yz xy + y 2 + z 2 είναι θετικά ορισμένη Φυσικά στο ίδιο συμπέρασμα, αλλά με μεγαλύτερο κόπο θα κατέληγε ένας μαθητής Γυμνασίου γράφοντας την τετραγωνική μορφή ώς άθροισμα τετραγώνων 2 x 2 yz xy + y 2 + z 2 = 2 x y + 3 y z z2

27 34 ΔΙΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ Αναγωγή μιας τετραγωνικής μορφής σε κανονική μορφή Οι τετραγωνικές μορφές έχουν ενδιαφέρουσες γεωμετρικές ιδιότητες που βασίζονται στην κύρια ιδιότητα των συμμετρικών πινάκων: Κάθε συμμετρικός πίνακας διαγωνοποιείται από ένα ορθογώνιο πίνακα Υπενθυμίζουμε ότι τα ιδιοδιανύσματα ενός συμμετρικού πίνακα είναι ορθογώνια Ακόμα, αν u είναι ένα ιδιοδιάνυσμα του A, τότε και κάθε πολλαπλάσιο του αu, α R, είναι επίσης ιδιοδιάνυσμα με την ίδια ιδιοτιμή Συνεπώς αν διαιρέσουμε τα ιδιοδιανύσματα u 1,, u n ενός συμμετρικού πίνακα A με τη norm τους παίρνουμε τα ορθοκανονικά διανύσματα u 1 / u 1,, u n / u n, ας τα συμβολίσουμε με v 1,, v n Άρα ο πίνακας με στήλες τα v 1,, v n που διαγωνοποιεί τον A είναι ορθογώνιος, δηλαδή αν P = [v 1 v n ], τότε P 1 = P T Ας θεωρήσουμε το σύνολο στάθμης της φ που ορίζεται από την εξίσωση φ (x) = 1, ή x T Ax = 1 (342) Σε δύο διαστάσεις η (342) παριστάνει μία ισοσταθμική καμπύλη της φ, ενώ σε τρεις διαστάσεις παριστάνει μία ισοσταθμική επιφάνεια Παράδειγμα 343 Αν A = I, τότε η (342) παριστάνει κύκλο ή σφαίρα Παράδειγμα 344 Αν A είναι διαγώνιος, (A = diag (λ 1,, λ n ) με μία τουλάχιστον λ i > ), τότε η (342) σε δύο διαστάσεις γράφεται λ 1 x λ 2x 2 2 = 1, και παριστάνει έλλειψη ή υπερβολή, ενώ σε τρεις διαστάσεις γράφεται λ 1 x λ 2x λ 3x 2 3 = 1, (343) και παριστάνει ελλειψοειδές ή υπερβολοειδές Στην παράγραφο αυτή θα δείξουμε ότι η εξίσωση (342) ανάγεται με κατάλληλο γραμμικό μετασχηματισμό συντεταγμένων στη μορφή (343) Παράδειγμα 345 Εστω A μη διαγώνιος, πχ 5 4 A = 4 5 Οι ιδιοτιμές είναι λ 1 = 1 και λ 2 = 9, με αντίστοιχα (κανονικοποιημένα) ιδιοδιανύσματα u T 1 = 1/ 2, 1/ 2 και u T 2 = 1/ 2, 1/ 2 Τα u 1, u 2 είναι κάθετα

28 82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Σχήμα 33: Ελλειψη με μεγάλο ημιάξονα κατά την διεύθυνση 1 / 2, 1/ 2 T και μικρό κατά την διεύθυνση 1 T 3 1/ 2, 1/ 2 μεταξύ τους και σχηματίζουν 45 με τα διανύσματα της συνήθους βάσης, βλ Σχήμα 33 Η εξίσωση (342) της ισοσταθμικής καμπύλης της τετραγωνική μορφή x T Ax γράφεται 5x x 1x 2 + 5x 2 2 = 1 και παριστάνει έλλειψη Πράγματι, με στροφή των συντεταγμένων με τον P = [u 1 u 2 ] θα έχουμε: x = P y x T = y T P T και P T AP = Λ := diag (λ 1, λ 2 ), οπότε x T Ax = y T P T AP y = y T Λy Συνεπώς η εξίσωση (342) της ισοσταθμικής καμπύλης στις νέες συντεταταγμένες y 1, y 2, γράφεται y T Λy = 1 y y2 2 = 1 Το παράδειγμα αυτό μας οδηγεί στην γενίκευση ως εξής Εστω A συμμετρικός πίνακας με ιδιοτιμές λ 1,, λ n και αντίστοιχα ορθοκανονικά ιδιοδιανύσματα u 1,, u n Ως γνωστόν ο πίνακας P = [u 1 u n ] είναι ορθογώνιος και P T AP = diag (λ 1,, λ n ) =: Λ Σύμφωνα με το Παράδειγμα 345 θα έχουμε το παρακάτω θεώρημα, βλ και [6] Θεώρημα 342 Η εξίσωση x T Ax = 1 ανάγεται στην λ 1 y λ nyn 2 = 1, (344) στη βάση των ιδιοδιανυσμάτων του A, δηλαδή στο σύστημα συντεταγμένων y που προκύπτει με στροφή x = P y Στην περίπτωση θετικών ιδιοτιμών οι άξονες του ελλειψοειδούς έχουν μήκη 1/ λ 1,, 1/ λ n και στο αρχικό σύστημα συντεταγμένων x i έχουν τη διεύθυνση των ιδιοδιανυσμάτων

29 34 ΔΙΓΡΑΜΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 83 Η απόδειξη ακολουθεί την ανάλυση του Παραδείγματος 345 Θέτοντας y 2 = y 3 = = y n = στην (344) παίρνουμε y 1 = ±1/ λ 1 και όμοια βρίσκουμε ότι το ελλειψοειδές τέμνει τους άξονες στα σημεία y i = ±1/ λ i Ο μέγιστος άξονας του ελλειψοειδούς αντιστοιχεί στη μικρότερη ιδιοτιμή Οι διευθύνσεις των u 1,, u n λέγονται κύριες διευθύνσεις και οι αντίστοιχοι ά- ξονες λέγονται κύριοι άξονες του ελλειψοειδούς Ποιό είναι το γράφημα της φ (x) = 1 με φ (x) = x T Ax, όπου A =

30

Κεφάλαιο 5 ΔΙΔΙΑΣΤΑΤΑ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ. Ενα αυτόνομο δυναμικό σύστημα δύο διαστάσεων περιγράφεται από τις εξισώσεις

Κεφάλαιο 5 ΔΙΔΙΑΣΤΑΤΑ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ. Ενα αυτόνομο δυναμικό σύστημα δύο διαστάσεων περιγράφεται από τις εξισώσεις Κεφάλαιο 5 ΔΙΔΙΑΣΤΑΤΑ ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Ενα αυτόνομο δυναμικό σύστημα δύο διαστάσεων περιγράφεται από τις εξισώσεις ẋ 1 f 1 (x 1 x 2 ) ẋ 2 f 2 (x 1 x 2 ) (501) Το σύστημα αυτό γράφεται σε διανυσματική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΤΥ Εφαρμοσμένα Μαθηματικά 1. Τελεστές και πίνακες. 1. Τελεστές και πίνακες Γενικά. Τι είναι συνάρτηση? Απεικόνιση ενός αριθμού σε έναν άλλο.

ΤΕΤΥ Εφαρμοσμένα Μαθηματικά 1. Τελεστές και πίνακες. 1. Τελεστές και πίνακες Γενικά. Τι είναι συνάρτηση? Απεικόνιση ενός αριθμού σε έναν άλλο. ΤΕΤΥ Εφαρμοσμένα Μαθηματικά 1 Τελεστές και πίνακες 1. Τελεστές και πίνακες Γενικά Τι είναι συνάρτηση? Απεικόνιση ενός αριθμού σε έναν άλλο. Ανάλογα, τελεστής είναι η απεικόνιση ενός διανύσματος σε ένα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα

Κεφάλαιο 6 Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα Κεφάλαιο 6 Ορισμοί Έστω Α ένας πίνακας με πραγματικά στοιχεία Ο πραγματικός ή μιγαδικός αριθμός λ καλείται ιδιοτιμή του πίνακα Α εάν υπάρχει μη μηδενικό διάνυσμα v με πραγματικά ή μιγαδικά στοιχεία τέτοιο

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις2 8. ; Αληθεύει ότι το (1, 0, 1, 2) είναι ιδιοδιάνυσμα της f ; b. Να βρεθούν οι ιδιοτιμές και τα ιδιοδιανύσματα της γραμμικής απεικόνισης 3 3

Ασκήσεις2 8. ; Αληθεύει ότι το (1, 0, 1, 2) είναι ιδιοδιάνυσμα της f ; b. Να βρεθούν οι ιδιοτιμές και τα ιδιοδιανύσματα της γραμμικής απεικόνισης 3 3 Ασκήσεις 8 Ασκήσεις Ιδιοτιμές και ιδιοδιανύσματα Βασικά σημεία Ορισμός ιδιοτιμων και ιδιοδιανυσμάτων, υπολογισμός τους Σε διακεκριμένες ιδιοτιμές αντιστοιχούν γραμμικά ανεξάρτητα ιδιοδιανύσματα Αν ΑΧ=λΧ,

Διαβάστε περισσότερα

8.1 Διαγωνοποίηση πίνακα

8.1 Διαγωνοποίηση πίνακα Κεφάλαιο 8 Κανονικές μορφές από 6 Κεφάλαιο 8 Κ Α Ν Ο Ν Ι Κ Ε Σ Μ Ο Ρ Φ Ε Σ 8. Διαγωνοποίηση πίνακα Ορισμός 8.α Ένας πίνακας M n ( ) oνομάζεται διαγωνοποιήσιμος στο αν υπάρχει αντιστρέψιμος πίνακας P M

Διαβάστε περισσότερα

1. a. Έστω b. Να βρεθούν οι ιδιοτιμές και τα ιδιοδιανύσματα του A Έστω A και ( x) [ x]

1. a. Έστω b. Να βρεθούν οι ιδιοτιμές και τα ιδιοδιανύσματα του A Έστω A και ( x) [ x] σκήσεις Ασκήσεις Ιδιοτιμές και ιδιοδιανύσματα Βασικά σημεία Ορισμός ιδιοτιμών και ιδιοδιανυσμάτων, υπολογισμός τους Ιδιόχωροι, διάσταση ιδιόχωρου, εύρεση βάσης ιδιόχωρου Σε διακεκριμένες ιδιοτιμές αντιστοιχούν

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις3 Διαγωνίσιμες Γραμμικές Απεικονίσεις

Ασκήσεις3 Διαγωνίσιμες Γραμμικές Απεικονίσεις Ασκήσεις 5 Βασικά σημεία Ιδιότητες ιδιόχωρων: Έστω,, Ισχύουν τα εξής Ασκήσεις Διαγωνίσιμες Γραμμικές Απεικονίσεις κάποιες διακεκριμένες ιδιοτιμές της γραμμικής απεικόνισης : V V, όπου o Αν v v 0, όπου

Διαβάστε περισσότερα

Παραδείγματα Ιδιοτιμές Ιδιοδιανύσματα

Παραδείγματα Ιδιοτιμές Ιδιοδιανύσματα Παραδείγματα Ιδιοτιμές Ιδιοδιανύσματα Παράδειγμα Να βρείτε τις ιδιοτιμές και τα αντίστοιχα ιδιοδιανύσματα του πίνακα A 4. Επίσης να προσδιοριστούν οι ιδιοχώροι και οι γεωμετρικές πολλαπλότητες των ιδιοτιμών.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 2 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 28 Νοεμβρίου 2011

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 2 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 28 Νοεμβρίου 2011 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΡΓΑΣΙΑ η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 8 Νοεμβρίου 0 Ημερομηνία παράδοσης της Εργασίας: 6 Ιανουαρίου 0 Οι ασκήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 3 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 7 Ιανουαρίου 2008

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 3 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 7 Ιανουαρίου 2008 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΡΓΑΣΙΑ η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 7 Ιανουαρίου 8 Ημερομηνία παράδοσης της Εργασίας: Φεβρουαρίου 8 Πριν από την λύση κάθε άσκησης καλό

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Ιδιοτιμές - Ιδιοδιανύσματα Ιωάννης Λυχναρόπουλος Μαθηματικός, MSc, PhD Χαρακτηριστικά Ποσά Τετράγωνου Πίνακα (Ιδιοτιμές Ιδιοδιανύσματα)

Διαβάστε περισσότερα

Ταξινόμηση καμπυλών και επιφανειών με τη βοήθεια των τετραγωνικών μορφών.

Ταξινόμηση καμπυλών και επιφανειών με τη βοήθεια των τετραγωνικών μορφών. Ταξινόμηση καμπυλών και επιφανειών με τη βοήθεια των τετραγωνικών μορφών (βλ ενότητες 8 και 8 από το βιβλίο Εισαγωγή στη Γραμμική Άλγεβρα, Ι Χατζάρας, Θ Γραμμένος, 0) (Δείτε τα παραδείγματα 8 (, ) και

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Ιδιοτιμές - Ιδιοδιανύσματα Ιωάννης Λυχναρόπουλος Μαθηματικός, MSc, PhD Χαρακτηριστικά Ποσά Τετράγωνου Πίνακα (Ιδιοτιμές Ιδιοδιανύσματα)

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις3 Διαγωνισιμότητα Βασικά σημεία Διαγωνίσιμοι πίνακες: o Ορισμός και παραδείγματα.

Ασκήσεις3 Διαγωνισιμότητα Βασικά σημεία Διαγωνίσιμοι πίνακες: o Ορισμός και παραδείγματα. Ασκήσεις 0 Ασκήσεις Διαγωνισιμότητα Βασικά σημεία Διαγωνίσιμοι πίνακες: o Ορισμός και παραδείγματα o H -στήλη του P P είναι E αν και μόνο αν η -στήλη του P είναι ιδιοδιάνυσμα του που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή

Διαβάστε περισσότερα

Γραμμική Άλγεβρα II Εαρινό εξάμηνο

Γραμμική Άλγεβρα II Εαρινό εξάμηνο Γραμμική Άλγεβρα II Εαρινό εξάμηνο 0-0 Υποδείξεις/Απαντήσεις των Ασκήσεων Περιεχόμενα Ασκήσεις Πολυώνυμα Ασκήσεις Ιδιοτιμές-Ιδιοδιανύσματα 6 Ασκήσεις Διαγωνίσιμες γραμμικές απεικονίσεις 9 Ασκήσεις4 Τριγωνίσιμες

Διαβάστε περισσότερα

,..., v n. W πεπερασμένα παραγόμενοι και dimv. Τα ακόλουθα είναι ισοδύναμα f είναι ισομορφιμός. f είναι 1-1. f είναι επί.

,..., v n. W πεπερασμένα παραγόμενοι και dimv. Τα ακόλουθα είναι ισοδύναμα f είναι ισομορφιμός. f είναι 1-1. f είναι επί. Γραμμική Άλγεβρα Ι, 07-8 Ασκήσεις7: Γραμμικές Απεικονίσεις Βασικά σημεία Ορισμός και παραδείγματα γραμμικών απεικονίσεων Σύνθεση γραμμικών απεικονίσεων, ισομορφισμοί Κάθε γραμμική απεικόνιση f : V W, όπου

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τελική Εξέταση Ι. Λυχναρόπουλος

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τελική Εξέταση Ι. Λυχναρόπουλος 6/6/06 Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τελική Εξέταση Ι. Λυχναρόπουλος Άσκηση (Μονάδες ) 0 Δίνεται ο πίνακας A =. Nα υπολογίσετε την βαθμίδα του και να βρείτε τη διάσταση και από μία βάση α) του μηδενοχώρου

Διαβάστε περισσότερα

A, και εξετάστε αν είναι διαγωνίσιμη.

A, και εξετάστε αν είναι διαγωνίσιμη. Ασκήσεις 6 Ασκήσεις Ελάχιστο Πολυώνυμο Βασικά σημεία Ορισμός ελαχίστου πολυωνύμου πίνακα και ιδιότητές του Θεώρημα (Κριτήριο διαγωνισιμότητας) Ένας είναι διαγωνίσιμος αν και μόνο αν ( x) γινόμενο διακεκριμένων

Διαβάστε περισσότερα

Γραμμική Άλγεβρα II. Ασκήσεις με Υποδείξεις - Απαντήσεις. Περιεχόμενα

Γραμμική Άλγεβρα II. Ασκήσεις με Υποδείξεις - Απαντήσεις. Περιεχόμενα Γραμμική Άλγεβρα II Ασκήσεις με Υποδείξεις - Απαντήσεις ΜΜ Περιεχόμενα Ασκήσεις0: Όμοιοι Πίνακες Ασκήσεις: Πολυώνυμα 6 Ασκήσεις: Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα Ασκήσεις: Διαγωνισιμότητα Ασκήσεις4: Τριγωνισιμότητα

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις6 Διαγωνοποίηση Ερμιτιανών Πινάκων

Ασκήσεις6 Διαγωνοποίηση Ερμιτιανών Πινάκων 7 Βασικά σημεία Ασκήσεις6 Διαγωνοποίηση Ερμιτιανών Πινάκων Το σύνηθες εσωτερικό γινόμενο στο και Ορθοκανονικές βάσεις και η μέθοδος Gram-Schmidt Ορισμός, Ερμιτιανού πίνακα και μοναδιαίου πίνακα Ιδιότητες

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9 1 Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα

Κεφάλαιο 9 1 Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα Σελίδα από 58 Κεφάλαιο 9 Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα 9. Ορισμοί... 9. Ιδιότητες... 9. Θεώρημα Cayley-Hamlto...9 9.. Εφαρμογές του Θεωρήματος Cayley-Hamlto... 9.4 Ελάχιστο Πολυώνυμο...40 Ασκήσεις του Κεφαλαίου

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι βαθμωτό μέγεθος? Ένα μέγεθος που περιγράφεται μόνο με έναν αριθμό (π.χ. πίεση)

Τι είναι βαθμωτό μέγεθος? Ένα μέγεθος που περιγράφεται μόνο με έναν αριθμό (π.χ. πίεση) TETY Εφαρμοσμένα Μαθηματικά Ενότητα ΙΙ: Γραμμική Άλγεβρα Ύλη: Διανυσματικοί χώροι και διανύσματα, μετασχηματισμοί διανυσμάτων, τελεστές και πίνακες, ιδιοδιανύσματα και ιδιοτιμές πινάκων, επίλυση γραμμικών

Διαβάστε περισσότερα

Διανύσµατα στο επίπεδο

Διανύσµατα στο επίπεδο Διανύσµατα στο επίπεδο Ένα διάνυσµα v έχει αρχικό και τελικό σηµείο. Χαρακτηρίζεται από: διεύθυνση (ευθεία επί της οποίας κείται φορά (προς ποια κατεύθυνση της ευθείας δείχνει µέτρο (το µήκος του, v ή

Διαβάστε περισσότερα

1 ιαδικασία διαγωνιοποίησης

1 ιαδικασία διαγωνιοποίησης ιαδικασία διαγωνιοποίησης Εστω V ένας R-διανυσματικός χώρος (ή έναςc-διανυσματικός χώρος) διάστασης n. Είναι γνωστό ότι κάθε διάνυσμα (,,..., n ) του χώρου V μπορεί να παρασταθεί και σαν πίνακας στήλη

Διαβάστε περισσότερα

= 7. Στο σημείο αυτό θα υπενθυμίσουμε κάποιες βασικές ιδιότητες του μετασχηματισμού Laplace, δηλαδή τις

= 7. Στο σημείο αυτό θα υπενθυμίσουμε κάποιες βασικές ιδιότητες του μετασχηματισμού Laplace, δηλαδή τις 1. Εισαγωγή Δίνεται η συνάρτηση μεταφοράς = = 1 + 6 + 11 + 6 = + 6 + 11 + 6 =. 2 Στο σημείο αυτό θα υπενθυμίσουμε κάποιες βασικές ιδιότητες του μετασχηματισμού Laplace, δηλαδή τις L = 0 # και L $ % &'

Διαβάστε περισσότερα

b. Για κάθε θετικό ακέραιο m και για κάθε A. , υπάρχουν άπειρα το πλήθος πολυώνυμα ( x) [ x] m και ( A) 0.

b. Για κάθε θετικό ακέραιο m και για κάθε A. , υπάρχουν άπειρα το πλήθος πολυώνυμα ( x) [ x] m και ( A) 0. Ασκήσεις4 46 Ασκήσεις 4 Τριγωνίσιμες γραμμικές απεικονίσεις, Θεώρημα των Cayley-Hamilton Βασικά σημεία Ορισμός τριγωνίσιμου πίνακα, ορισμός τριγωνίσιμης γραμμικής απεικόνισης Κριτήριο τριγωνισιμότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΠΟΛΥΩΝΥΜΟ ΠΙΝΑΚΑ: Έστω Α ένας n nπίνακας επί ενός σώματος F. Για χ στο F, ορίζεται το πολυώνυμο ( ως προς χ ) : h ( x) = det( A- xi ).

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΠΟΛΥΩΝΥΜΟ ΠΙΝΑΚΑ: Έστω Α ένας n nπίνακας επί ενός σώματος F. Για χ στο F, ορίζεται το πολυώνυμο ( ως προς χ ) : h ( x) = det( A- xi ). 1 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΠΟΛΥΩΝΥΜΟ ΠΙΝΑΚΑ: Έστω Α ένας n nπίνακας επί ενός σώματος F. Για χ στο F, ορίζεται το πολυώνυμο ( ως προς χ ) : h ( x) = det( A- xi ). A n Πόρισμα 1: Ο βαθμός του χαρ/κου πολυωνύμου ενός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΗ ΛΥΣΕΙΣ ΕΡΓ_2 ΣΕΛ. 1/11

ΠΛΗ ΛΥΣΕΙΣ ΕΡΓ_2 ΣΕΛ. 1/11 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΡΓΑΣΙΑ η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: Νοεμβρίου 007 Ημερομηνία παράδοσης της Εργασίας: 4 Δεκεμβρίου 007 Πριν από την λύση κάθε άσκησης καλό

Διαβάστε περισσότερα

Διαγωνοποίηση μητρών. Στοιχεία Γραμμικής Άλγεβρας

Διαγωνοποίηση μητρών. Στοιχεία Γραμμικής Άλγεβρας Διαγωνοποίηση μητρών Στοιχεία Γραμμικής Άλγεβρας Όμοιες μήτρες Ορισμός: Οι τετραγωνικές μήτρες Α=[α ij ] nxn & B=[b ij ] nxn όμοιες (Α~Β): αν υπάρχει ομαλή μήτρα Ρ τ.ώ. Β = Ρ -1 Α Ρ A~B Β~ Α Ρ ομαλή μήτρα

Διαβάστε περισσότερα

Γραμμική Άλγεβρα και Μαθηματικός Λογισμός για Οικονομικά και Επιχειρησιακά Προβλήματα

Γραμμική Άλγεβρα και Μαθηματικός Λογισμός για Οικονομικά και Επιχειρησιακά Προβλήματα Γραμμική Άλγεβρα και Μαθηματικός Λογισμός για Οικονομικά και Επιχειρησιακά Προβλήματα Ενότητα: Ορθοκανονικοποίηση, Ορίζουσες, Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα Ανδριανός Ε Τσεκρέκος Τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις για το μάθημα: «Βασικές Αρχές Θεωρίας Συστημάτων» (Μέρος Α )

Σημειώσεις για το μάθημα: «Βασικές Αρχές Θεωρίας Συστημάτων» (Μέρος Α ) Χρήστος Ι Σχοινάς Αν Καθηγητής ΔΠΘ Σημειώσεις για το μάθημα «Βασικές Αρχές Θεωρίας Συστημάτων» (Μέρος Α ) ΞΑΝΘΗ, 008 - - - - ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΙΑΝΥΣΜATA Ορισμοί και ιδιότητες Συχνά, σε διάφορα προβλήματα στα Μαθηματικά,

Διαβάστε περισσότερα

Έντυπο Yποβολής Αξιολόγησης ΓΕ

Έντυπο Yποβολής Αξιολόγησης ΓΕ Έντυπο Yποβολής Αξιολόγησης ΓΕ O φοιτητής συμπληρώνει την ενότητα «Υποβολή Εργασίας» και αποστέλλει το έντυπο σε δύο μη συρραμμένα αντίγραφα (ή ηλεκτρονικά) στον Καθηγητή-Σύμβουλο Ο Καθηγητής-Σύμβουλος

Διαβάστε περισσότερα

2 3x 5x x

2 3x 5x x ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Ι ΙΩΑΝΝΗΣ Σ ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ ΣΑΜΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

1 Επανάληψη εννοιών από τον Απειροστικό Λογισμό

1 Επανάληψη εννοιών από τον Απειροστικό Λογισμό 1 Επανάληψη εννοιών από τον Απειροστικό Λογισμό 1.1 Όρια ακολουθιών Λέμε ότι η ακολουθία { n } συγκλίνει με όριο R αν για κάθε ϵ > 0 υπάρχει ακέραιος N = N(ϵ) τέτοιος ώστε (1.1) n < ϵ για κάθε n > N, και

Διαβάστε περισσότερα

βαθμού 1 με A 2. Υπολογίστε τα χαρακτηριστικά και ελάχιστα πολυώνυμα των

βαθμού 1 με A 2. Υπολογίστε τα χαρακτηριστικά και ελάχιστα πολυώνυμα των Ασκήσεις 6 Ασκήσεις Ελάχιστο Πολυώνυμο Βασικά σημεία Ορισμός ελαχίστου πολυωνύμου πίνακα και ιδιότητές του Ορισμός ελαχίστου πολυωνύμου γραμμικής απεικόνισης και ιδιότητές του Κριτήριο διαγωνισιμότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ. Μαθηματικά 1. Σταύρος Παπαϊωάννου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ. Μαθηματικά 1. Σταύρος Παπαϊωάννου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ Μαθηματικά Σταύρος Παπαϊωάννου Ιούνιος 05 Τίτλος Μαθήματος Περιεχόμενα Χρηματοδότηση.. Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Σκοποί Μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

Γραµµικη Αλγεβρα ΙΙ Ασκησεις - Φυλλαδιο 10

Γραµµικη Αλγεβρα ΙΙ Ασκησεις - Φυλλαδιο 10 Γραµµικη Αλγεβρα ΙΙ Ασκησεις - Φυλλαδιο 0 Επαναληπτικες Ασκησεις ιδασκοντες: Ν Μαρµαρίδης - Α Μπεληγιάννης Βοηθοι Ασκησεων: Χ Ψαρουδάκης Ιστοσελιδα Μαθηµατος : http://usersuoigr/abeligia/linearalgebraii/laiihtml

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (Εξ. Ιουνίου - 02/07/08) ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (Εξ. Ιουνίου - 02/07/08) ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ονοματεπώνυμο:......... Α.Μ....... Ετος... ΑΙΘΟΥΣΑ:....... I. (περί τις 55μ. = ++5++. Σωστό ή Λάθος: ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (Εξ. Ιουνίου - //8 ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (αʹ Αν AB = BA όπου A, B τετραγωνικά και

Διαβάστε περισσότερα

( 1)( 3) ( ) det( ) (1 )( 1 ) ( 2)( 2) pl( ) det( L ) (5 )( 7 ) ( 1) ( ) det( M ) (1 )(1 )

( 1)( 3) ( ) det( ) (1 )( 1 ) ( 2)( 2) pl( ) det( L ) (5 )( 7 ) ( 1) ( ) det( M ) (1 )(1 ) ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 9 Ιουνίου 0 Θέμα Δίδονται οι πίνακες K= 5 4, L=, M=. 9 7 A) (8 μονάδες) Για κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (ΗΥ-119)

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (ΗΥ-119) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΤΣΑΓΡΑΚΗΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (ΗΥ-9) ΜΕΡΟΣ 7: ΙΔΙΟΤΙΜΕΣ & ΙΔΙΟΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΙΝΑΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 17 Οκτωβρίου 2011

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 17 Οκτωβρίου 2011 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΡΓΑΣΙΑ η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 7 Οκτωβρίου 0 Ημερομηνία παράδοσης της Εργασίας: 5 Νοεμβρίου 0 Οι ασκήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ETY-202 ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ETY-202 ΎΛΗ & ΦΩΣ 02. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ. Στέλιος Τζωρτζάκης 1/11/2013

ETY-202 ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ETY-202 ΎΛΗ & ΦΩΣ 02. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ. Στέλιος Τζωρτζάκης 1/11/2013 stzortz@iesl.forth.gr 1396; office Δ013 ΙΤΕ 2 ΎΛΗ & ΦΩΣ 02. ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Στέλιος Τζωρτζάκης 1 3 4 Ο διανυσματικός χώρος των φυσικών καταστάσεων Η έννοια

Διαβάστε περισσότερα

1. Για καθένα από τους ακόλουθους διανυσματικούς χώρους βρείτε μια βάση και τη διάσταση. 3. U x y z x y z x y. {(,, ) } a b. c d

1. Για καθένα από τους ακόλουθους διανυσματικούς χώρους βρείτε μια βάση και τη διάσταση. 3. U x y z x y z x y. {(,, ) } a b. c d Γραμμική Άλγεβρα Ι, 07-8 Ασκήσεις6: Βάση και Διάσταση Βασικά σημεία Βάση διανυσματικού χώρου (ορισμός, παραδείγματα, μοναδικότητα συντελεστών) Θεώρημα (ύπαρξη, πρώτη μορφή) Έστω V K μη μηδενικός με K πεπερασμένο

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 Διανυσματικοί Χώροι

Κεφάλαιο 4 Διανυσματικοί Χώροι Κεφάλαιο Διανυσματικοί Χώροι Διανυσματικοί χώροι - Βασικοί ορισμοί και ιδιότητες Θεωρούμε τρία διαφορετικά σύνολα: Διανυσματικοί Χώροι α) Το σύνολο διανυσμάτων (πινάκων με μία στήλη) με στοιχεία το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΣΕΙΣ ΦΥΛΛΑΔΙΟΥ 6 / ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Γραμμικές απεικονίσεις, Αλλαγή βάσης, Ιδιοτιμές, Ιδιοδιανύσματα

ΛΥΣΕΙΣ ΦΥΛΛΑΔΙΟΥ 6 / ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Γραμμικές απεικονίσεις, Αλλαγή βάσης, Ιδιοτιμές, Ιδιοδιανύσματα ΛΥΣΕΙΣ ΦΥΛΛΑΔΙΟΥ 6 / 009-0 ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Γραμμικές απεικονίσεις, Αλλαγή βάσης, Ιδιοτιμές, Ιδιοδιανύσματα Έστω η γραμμική απεικόνιση T : με (α) Βρείτε τον πίνακα της T, I Ως προς την κανονική βάση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 7 Ορθογώνιοι Πίνακες

Κεφάλαιο 7 Ορθογώνιοι Πίνακες Κεφάλαιο 7 Ορθογώνιοι Πίνακες Εσωτερικό Γινόμενο και ορθογωνιότητα Έστω V ένας διανυσματικός χώρος, υπόχωρος του n. Κάθε συνάρτηση ορισμένη στο VV (την οποία θα συμβολίζουμε με ) ορίζει ένα εσωτερικό γινόμενο

Διαβάστε περισσότερα

x (t) u (t) = x 0 u 0 e 2t,

x (t) u (t) = x 0 u 0 e 2t, Κεφάλαιο 7 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΕΙΑΣ Η ευαισθησία της λύσης μιας ΔΕ σε μεταβολές της αρχικής τιμής είναι έ- να θεμελιώδες ζήτημα στη θεωρία αλλά και στις εφαρμογές των διαφορικών εξισώσεων. Παράδειγμα 7.0.3.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ ΙΙ (ΠΕΡΙΤΤΟΙ) Ασκησεις - Φυλλαδιο 9 Επαναληπτικες Ασκησεις

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ ΙΙ (ΠΕΡΙΤΤΟΙ) Ασκησεις - Φυλλαδιο 9 Επαναληπτικες Ασκησεις ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ ΙΙ Τµηµα Β ΠΕΡΙΤΤΟΙ Ασκησεις - Φυλλαδιο 9 Επαναληπτικες Ασκησεις ιδασκων: Α Μπεληγιάννης Ιστοσελιδα Μαθηµατος : http://usersuoigr/abeligia/linearalgebraii/laii8/laii8html Παρασκευή 4 Ιουνίου

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 Διανυσματικοί Χώροι

Κεφάλαιο 4 Διανυσματικοί Χώροι Κεφάλαιο Διανυσματικοί χώροι - Βασικοί ορισμοί και ιδιότητες Θεωρούμε τρία διαφορετικά σύνολα: α) Το σύνολο διανυσμάτων (πινάκων με μία στήλη) με στοιχεία το οποίο συμβολίζουμε με Σε αυτό το σύνολο γνωρίζουμε

Διαβάστε περισσότερα

5.1 Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα

5.1 Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα Κεφάλαιο 5 Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα 5 Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα Αν ο A είναι ένας n n πίνακας και το x είναι ένα διάνυσµα στον R n, τότε το Ax είναι και αυτό ένα διάνυσµα στον R n Συνήθως δεν υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

Στοχαστικά Σήματα και Τηλεπικοινωνιές

Στοχαστικά Σήματα και Τηλεπικοινωνιές Στοχαστικά Σήματα και Τηλεπικοινωνιές Ενότητα 2: Ανασκόπηση Στοιχείων Γραμμικής Άλγεβρας Καθηγητής Κώστας Μπερμπερίδης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής Σκοποί ενότητας Παρουσίαση/υπενθύμιση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ: ) ΠΙΝΑΚΕΣ ) ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ ) ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 4) ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΜΑΡΙΑ ΡΟΥΣΟΥΛΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΙΝΑΚEΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Πίνακας

Διαβάστε περισσότερα

Έντυπο Yποβολής Αξιολόγησης ΓΕ

Έντυπο Yποβολής Αξιολόγησης ΓΕ Έντυπο Yποβολής Αξιολόγησης ΓΕ O φοιτητής συμπληρώνει την ενότητα «Υποβολή Εργασίας» και αποστέλλει το έντυπο σε δύο μη συρραμμένα αντίγραφα (ή ηλεκτρονικά) στον Καθηγητή-Σύμβουλο Ο Καθηγητής-Σύμβουλος

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Ψαρράκος Αν. Καθηγητής

Παναγιώτης Ψαρράκος Αν. Καθηγητής Ανάλυση Πινάκων Κεφάλαιο 5: Κανονικοί Πίνακες Παναγιώτης Ψαρράκος Αν. Καθηγητής Δ.Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένες Μαθηματικές Επιστήμες Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών Τομέας Μαθηματικών Εθνικό

Διαβάστε περισσότερα

Ιδιάζουσες τιμές πίνακα. y έχουμε αντίστοιχα τις σχέσεις : Αυτές οι παρατηρήσεις συμβάλλουν στην παραγοντοποίηση ενός πίνακα

Ιδιάζουσες τιμές πίνακα. y έχουμε αντίστοιχα τις σχέσεις : Αυτές οι παρατηρήσεις συμβάλλουν στην παραγοντοποίηση ενός πίνακα Ιδιάζουσες τιμές πίνακα Επειδή οι πίνακες που παρουσιάζονται στις εφαρμογές είναι μη τετραγωνικοί, υπάρχει ανάγκη να βρεθεί μία μέθοδος που να «μελετά» τους μη τετραγωνικούς με «μεθόδους και ποσά» που

Διαβάστε περισσότερα

Τα διανύσματα xy, R είναι κάθετα αν και μόνο αν x y 0. Για το εσωτερικό γινόμενο των διανυσμάτων. Το ορθογώνιο συμπλήρωμα ενός υπόχωρου

Τα διανύσματα xy, R είναι κάθετα αν και μόνο αν x y 0. Για το εσωτερικό γινόμενο των διανυσμάτων. Το ορθογώνιο συμπλήρωμα ενός υπόχωρου ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ Ο ανάστροφος πίνακας του [ j ] σημειώνεται με [ j ] (δηλαδή οι γραμμές γίνονται στήλες αντίστροφα Ιδιότητες: ( ( B B ( R ( B B Ο αντίστροφος ενός τετραγωνικού πίνακα [ j ]

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 2 Πίνακες - Ορίζουσες

Κεφάλαιο 2 Πίνακες - Ορίζουσες Κεφάλαιο Πίνακες - Ορίζουσες Βασικοί ορισμοί και πίνακες Πίνακες Παραδείγματα: Ο πίνακας πωλήσεων ανά τρίμηνο μίας εταιρείας για τρία είδη που εμπορεύεται: ο Τρίμηνο ο Τρίμηνο 3 ο Τρίμηνο ο Τρίμηνο Είδος

Διαβάστε περισσότερα

Ακρότατα πραγματικών συναρτήσεων

Ακρότατα πραγματικών συναρτήσεων Ακρότατα πραγματικών συναρτήσεων Ορισμός Έστω U R, U και f : U R R συνάρτηση τότε: )Το λέγεται τοπικό ελάχιστο της f αν υπάρχει περιοχή V του ώστε f f για κάθε V U Το λέγεται τοπικό μέγιστο της f αν υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

Το φασματικό Θεώρημα

Το φασματικό Θεώρημα Το φασματικό Θεώρημα 1 Το φάσμα ενός τελεστή Λήμμα 1.1 Έστω A B(H) φυσιολογικός τελεστής. Αν x H είναι ιδιοδιάνυσμα του A με ιδιοτιμή λ, τότε A x = λx. Έπεται ότι οι ιδιόχωροι ενός φυσιολογικού τελεστή

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (ΗΥ-119)

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (ΗΥ-119) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΤΣΑΓΡΑΚΗΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ (ΗΥ-119) ΜΕΡΟΣ 5: ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΟΙ ΥΠΟΧΩΡΟΙ ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΒΑΣΕΙΣ & ΔΙΑΣΤΑΣΗ Δ.Χ. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις6 Το σύνηθες εσωτερικό γινόμενο στο

Ασκήσεις6 Το σύνηθες εσωτερικό γινόμενο στο Ασκήσεις6 7 Ασκήσεις6 Το σύνηθες εσωτερικό γινόμενο στο και Βασικά σημεία Το σύνηθες εσωτερικό γινόμενο στο και (ορισμοί και ιδιότητες) Ορθοκανονικές βάσεις και η μέθοδος Gram-Schmidt Ορθογώνιο συμπλήρωμα

Διαβάστε περισσότερα

Σπιν 1/2. Γενικά. 2 Υπενθυμίζουμε ότι τα έξι κουάρκ και τα έξι λεπτόνια του Καθιερωμένου Προτύπου,

Σπιν 1/2. Γενικά. 2 Υπενθυμίζουμε ότι τα έξι κουάρκ και τα έξι λεπτόνια του Καθιερωμένου Προτύπου, Σπιν / Γενικά Θα χρησιμοποιήσουμε τις γενικές σχέσεις που αποδείξαμε στην ανάρτηση «Εύρεση των ιδιοτιμών της στροφορμής», που, όπως είδαμε, ισχύουν για κάθε γενική r στροφορμή Jˆ με συνιστώσες Jˆ x, Jˆ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΡΙΖΟΥΣΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ :. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε κάθε τετραγωνικό πίνακα ) τάξης n θα αντιστοιχίσουμε έναν πραγματικό ( ij αριθμό, τον οποίο θα ονομάσουμε ορίζουσα του πίνακα. Η ορίζουσα θα συμβολίζεται det ή Α ή n n

Διαβάστε περισσότερα

Παραγοντοποιήσεις πίνακα

Παραγοντοποιήσεις πίνακα ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΠΜΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΗ Παραγοντοποιήσεις πίνακα Θεωρία Perro-Frobeus Μαρία Αδάμ ΛΑΜΙΑ, 08 KΕΦΑΛΑΙΟ Παραγοντοποίηση πίνακα Άλγεβρα πινάκων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ JORDAN

Η ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ JORDAN Η ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ JORDN Εάν ένας πίνακας δεν διαγωνοποιείται, τότε ο στόχος μας είναι υπολογίσουμε μέσω ενός μετασχηματισμού ομοιότητας, έναν απλούστερο πίνακα, «σχεδόν διαγώνιο» όπως ο παρακάτω πίνακας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ. ρ Χρήστου Νικολαϊδη

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ. ρ Χρήστου Νικολαϊδη ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ ρ Χρήστου Νικολαϊδη Δεκέμβριος Περιεχόμενα Κεφάλαιο : σελ. Τι είναι ένας πίνακας. Απλές πράξεις πινάκων. Πολλαπλασιασμός πινάκων.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 20 Οκτωβρίου 2008

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ 12) ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 20 Οκτωβρίου 2008 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΡΓΑΣΙΑ η Ημερομηνία Αποστολής στον Φοιτητή: 0 Οκτωβρίου 008 Ημερομηνία παράδοσης της Εργασίας: Νοεμβρίου 008 Πριν

Διαβάστε περισσότερα

!q j. = T ji Kάθε πίνακας µπορεί να γραφεί σαν άθροισµα ενός συµµετρικού και ενός αντι-συµµετρικού πίνακα

!q j. = T ji Kάθε πίνακας µπορεί να γραφεί σαν άθροισµα ενός συµµετρικού και ενός αντι-συµµετρικού πίνακα Συστήματα με Ν βαθμούς ελευθερίας ΦΥΣ 211 - Διαλ.25 1 Ø Συστήµατα µε Ν βαθµούς ελευθερίας που βρίσκονται κοντά σε µια θέση ισσορροπίας τους συµπεριφέρονται σαν Ν ανεξάρτητοι αρµονικοί ταλαντωτές Γιατί

Διαβάστε περισσότερα

Ασκήσεις4 48. P AP τριγωνικό. Αφού δείξτε ότι ο A δεν είναι διαγωνίσιμος, βρείτε αντιστρέψιμο A 1 3 1

Ασκήσεις4 48. P AP τριγωνικό. Αφού δείξτε ότι ο A δεν είναι διαγωνίσιμος, βρείτε αντιστρέψιμο A 1 3 1 Ασκήσεις4 48 Ασκήσεις4 Τριγωνισιμότητα Βασικά σημεία Ορισμός τριγωνίσιμου πίνακα, ορισμός τριγωνίσιμης γραμμικής απεικόνισης Θεώρημα: είναι τριγωνίσιμος αν και μόνο αν ( x ) γινόμενο πρωτοβάθμιων παραγόντων

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ. ΕΝΟΤΗΤΑ: Άλγεβρα των Πινάκων (2) ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Βλάμος Παναγιώτης ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ. ΕΝΟΤΗΤΑ: Άλγεβρα των Πινάκων (2) ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Βλάμος Παναγιώτης ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ ΕΝΟΤΗΤΑ: Άλγεβρα των Πινάκων (2) ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Βλάμος Παναγιώτης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

Διαβάστε περισσότερα

Το φασματικό Θεώρημα

Το φασματικό Θεώρημα Το φασματικό Θεώρημα 1 Το φάσμα ενός τελεστή Λήμμα 1.1 Έστω A B(H) φυσιολογικός τελεστής. Αν x H είναι ιδιοδιάνυσμα του A με ιδιοτιμή λ, τότε A x = λx. Έπεται ότι οι ιδιόχωροι ενός φυσιολογικού τελεστή

Διαβάστε περισσότερα

0 + a = a + 0 = a, a k, a + ( a) = ( a) + a = 0, 1 a = a 1 = a, a k, a a 1 = a 1 a = 1,

0 + a = a + 0 = a, a k, a + ( a) = ( a) + a = 0, 1 a = a 1 = a, a k, a a 1 = a 1 a = 1, I ΠΙΝΑΚΕΣ 11 Σώμα 111 Ορισμός: Ενα σύνολο k εφοδιασμένο με δύο πράξεις + και ονομάζεται σώμα αν ικανοποιούνται οι παρακάτω ιδιότητες: (Α (α (Προσεταιριστική ιδιότητα της πρόσθεσης (a + b + c = a + (b +

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα

Κεφάλαιο 6 Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα Κεφάλαιο 6 Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα Ορισµοί Ιδιοτιµές και Ιδιοδιανύσµατα Έστω Α ένας πίνακας µε πραγµατικά στοιχεία Ο πραγµατικός ή µιγαδικός αριθµός λ καλείται ιδιοτιµή του πίνακα Α εάν υπάρχει µη

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5 Γραμμικοί Μετασχηματισμοί

Κεφάλαιο 5 Γραμμικοί Μετασχηματισμοί Κεφάλαιο 5 Γραμμικοί Μετασχηματισμοί 5 Γενικά Γραμμικοί Μετασχηματισμοί Μία σχέση μεταξύ των στοιχείων δύο συνόλων Α,Β αντιστοιχίζει στοιχεία του Α με στοιχεία του Β άλλου μέσω ενός κανόνα που μπορεί να

Διαβάστε περισσότερα

Μία απεικόνιση από ένα διανυσματικό χώρο V στον εαυτό του, L : V V την ονομάζουμε γραμμικό τελεστή στο V (ή ενδομορφισμό του V ). Ορισμός. L : V V γρα

Μία απεικόνιση από ένα διανυσματικό χώρο V στον εαυτό του, L : V V την ονομάζουμε γραμμικό τελεστή στο V (ή ενδομορφισμό του V ). Ορισμός. L : V V γρα Γραμμική Άλγεβρα ΙΙ Διάλεξη 15 Αναλλοίωτοι Υπόχωροι, Ιδιόχωροι Χρήστος Κουρουνιώτης Πανεπιστήμιο Κρήτης 2/5/2014 Χ.Κουρουνιώτης (Παν.Κρήτης) Διάλεξη 15 2/5/2014 1 / 12 Μία απεικόνιση από ένα διανυσματικό

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τελική Εξέταση 19/6/2018 Διδάσκων: Ι. Λυχναρόπουλος

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τελική Εξέταση 19/6/2018 Διδάσκων: Ι. Λυχναρόπουλος Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Άσκηση (Μονάδες.) Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Τελική Εξέταση 9/6/08 Διδάσκων: Ι. Λυχναρόπουλος Έστω A= k και w = 3 0. Να βρεθεί η τιμή του k για την οποία

Διαβάστε περισσότερα

Στοχαστικά Σήµατα και Εφαρµογές

Στοχαστικά Σήµατα και Εφαρµογές Στοχαστικά Σήµατα & Εφαρµογές Ανασκόπηση Στοιχείων Γραµµικής Άλγεβρας ιδάσκων: Ν. Παπανδρέου (Π.. 407/80) Πανεπιστήµιο Πατρών ΤµήµαΜηχανικώνΗ/Υ και Πληροφορικής ιανύσµατα Ορίζουµετοδιάνυσµα µε Ν στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστική Εξίσωση Πίνακα

Χαρακτηριστική Εξίσωση Πίνακα Έστω ο n nτετραγωνικός πίνακας A της μορφής a L a M O M an L a όπου aij, i n, j n πραγματικές σταθερές Ονομάζουμε χαρακτηριστική εξίσωση του πίνακα A την εξίσωση A λi, όπου I ο n n μοναδιαίος πίνακας και

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. Από προηγούμενες τάξεις γνωρίζουμε ότι το τετράγωνο οποιουδήποτε πραγματικού αριθμού

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ. Από προηγούμενες τάξεις γνωρίζουμε ότι το τετράγωνο οποιουδήποτε πραγματικού αριθμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ ο: ΜΙΓΑΔΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΈΝΝΟΙΑ ΜΙΓΑΔΙΚΟΥ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΜΙΓΑΔΙΚΟΥ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΜΙΓΑΔΙΚΩΝ ΣΥΖΥΓΕΙΣ ΜΙΓΑΔΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΙΓΑΔΙΚΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ i ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα 1. που. . Δηλαδή ο υπόχωρος V είναι το. Απάντηση 1α) ii)παρατηρούμε οτι

Θέμα 1. που. . Δηλαδή ο υπόχωρος V είναι το. Απάντηση 1α) ii)παρατηρούμε οτι Θέμα ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ Ιουνίου (οποιεσδήποτε άλλες ορθές απαντήσεις είναι αποδεκτές)

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ.6:ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ. ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ

ΚΕΦ.6:ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ. ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΕΦ:ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ Τετραγωνικές μορφές: Συναρτήσεις με τύπο Q ν α ι j j, j [ ] ν α α ν αν α νν ν Τ Χ ΑΧ Για παράδειγμα εάν v Q α + α + α + α α + α + α + α δηλ a a a a α + α + α

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Α. Ντούνης ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΑΚΑΔ. ΥΠΟΤΡΟΦΟΣ Χ. Τσιρώνης ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ - Διανύσματα - Πράξεις με πίνακες - Διαφορικός λογισμός (1D) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

1 x m 2. degn = m 1 + m m n. a(m 1 m 2...m k )x m 1

1 x m 2. degn = m 1 + m m n. a(m 1 m 2...m k )x m 1 1 Πολυώνυμα και συσχετικός χώρος Ορισμός 3.1 Ενα μονώνυμο N στις μεταβλητές x 1, x 2,..., x n είναι ένα γινόμενο της μορφής x m 1 2...x m n n, όπου όλοι οι εκθέτες είναι φυσικοί αριθμοί. Ο βαθμός του μονωνύμου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΕΛΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ 9 Ιουνίου (διάρκεια ώρες και λ) Διαβάστε προσεκτικά και απαντήστε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Αναπαραστάσεις Πεπερασμένων Ομάδων Ι

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Αναπαραστάσεις Πεπερασμένων Ομάδων Ι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Αναπαραστάσεις Πεπερασμένων Ομάδων Ι Χρησιμοποιώντας το θεώρημα του Weddebu για ημιαπλούς δακτυλίους, αναπτύσσουμε εδώ τις πρώτες προτάσεις από τη θεωρία των αναπαραστάσεων και αρακτήρων πεπερασμένων

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος 3

Περιεχόμενα. Πρόλογος 3 Πρόλογος Η χρησιμότητα της Γραμμικής Άλγεβρας είναι σχεδόν αυταπόδεικτη. Αρκεί μια ματιά στο πρόγραμμα σπουδών, σχεδόν κάθε πανεπιστημιακού τμήματος θετικών επιστημών, για να διαπιστώσει κανείς την παρουσία

Διαβάστε περισσότερα

[ ] και το διάνυσµα των συντελεστών:

[ ] και το διάνυσµα των συντελεστών: Μηχανική ΙΙ Τµήµα Ιωάννου-Απόστολάτου 8 Μαϊου 2001 Εσωτερικά γινόµενα διανυσµάτων µέτρο διανύσµατος- ορθογώνια διανύσµατα Έστω ένας διανυσµατικός χώρος V, στο πεδίο των µιγαδικών αριθµών Τα στοιχεία του

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΣ121: ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ I Εαρινό εξάμηνο , Διδάσκων: Γιώργος Γεωργίου ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΕΞΕΤΑΣΗ, Διάρκεια: 2 ώρες 18 Νοεμβρίου, 2017

ΜΑΣ121: ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ I Εαρινό εξάμηνο , Διδάσκων: Γιώργος Γεωργίου ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΕΞΕΤΑΣΗ, Διάρκεια: 2 ώρες 18 Νοεμβρίου, 2017 ΜΑΣ: ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΛΓΕΒΡΑ I Εαρινό εξάμηνο 07-08, Διδάσκων: Γιώργος Γεωργίου ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΕΞΕΤΑΣΗ, Διάρκεια: ώρες 8 Νοεμβρίου, 07 Δίνονται 4 προβλήματα που αντιστοιχούν σε 0 μονάδες με άριστα το 00! ΟΝΟΜΑ: Αρ.

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα 1. με επαυξημένο 0 1 1/ 2. πίνακα. και κλιμακωτή μορφή αυτού

Θέμα 1. με επαυξημένο 0 1 1/ 2. πίνακα. και κλιμακωτή μορφή αυτού ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ Ιουλίου 0 Θέμα α) (Μον.6) Να βρεθεί η τιμή του πραγματικού

Διαβάστε περισσότερα

Σπιν 1 2. Γενικά. Ŝ και S ˆz γράφονται. ιδιοκαταστάσεις αποτελούν ορθοκανονική βάση στον χώρο των καταστάσεων του σπιν 1 2.

Σπιν 1 2. Γενικά. Ŝ και S ˆz γράφονται. ιδιοκαταστάσεις αποτελούν ορθοκανονική βάση στον χώρο των καταστάσεων του σπιν 1 2. Σπιν Γενικά Θα χρησιμοποιήσουμε τις γενικές σχέσεις που αποδείξαμε στην ανάρτηση «Εύρεση των ιδιοτιμών της στροφορμής», που, όπως είδαμε, ισχύουν για κάθε γενική στροφορμή ˆ J με συνιστώσες Jˆ, Jˆ, J ˆ,

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Εξέταση Σεπτεμβρίου Διδάσκων: Ι. Λυχναρόπουλος

Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Εξέταση Σεπτεμβρίου Διδάσκων: Ι. Λυχναρόπουλος /8/5 Εφαρμοσμένα Μαθηματικά ΙΙ Εξέταση Σεπτεμβρίου Διδάσκων: Ι. Λυχναρόπουλος Άσκηση (Μονάδες.5) Υπολογίστε το διπλό ολοκλήρωμα / I y dyd συντεταγμένες. Επίσης σχεδιάστε το χωρίο ολοκλήρωσης. Λύση: Το

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές

Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Αριθμητική Ανάλυση και Εφαρμογές Διδάσκων: Δημήτριος Ι. Φωτιάδης Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Ιωάννινα 2017-2018 Συστήματα Γραμμικών Εξισώσεων Εισαγωγή Σύστημα γραμμικών εξισώσεων a x a x a x b 11

Διαβάστε περισσότερα

Λύσεις και Υποδείξεις Επιλεγµένων Ασκήσεων

Λύσεις και Υποδείξεις Επιλεγµένων Ασκήσεων Λύσεις και Υποδείξεις Επιλεγµένων Ασκήσεων 11 1 i) ii) 1 1 1 0 1 1 0 0 0 x = 0 x +x 4 +x 5 = x = 1 Λύνοντας ως προς x και στη συνέχεια ως προς x 4, ϐρίσκουµε ότι η γενική λύση του συστήµατος είναι η 5άδα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ , Β= 1 y, όπου y 0. , όπου y 0.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ , Β= 1 y, όπου y 0. , όπου y 0. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 9 Ιουνίου 8:-: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Θέμα (Α) ( 5 μονάδες) Δίδονται οι πίνακες Α=,

Διαβάστε περισσότερα

(a + b) + c = a + (b + c), (ab)c = a(bc) a + b = b + a, ab = ba. a(b + c) = ab + ac

(a + b) + c = a + (b + c), (ab)c = a(bc) a + b = b + a, ab = ba. a(b + c) = ab + ac Σημειώσεις μαθήματος Μ1212 Γραμμική Άλγεβρα ΙΙ Χρήστος Κουρουνιώτης ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ 2014 Κεφάλαιο 1 Διανυσματικοί Χώροι Στο εισαγωγικό μάθημα Γραμμικής Άλγεβρας ξεκινήσαμε μελετώντας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Ι (ΘΕ ΠΛΗ ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ. ( 8 µον.) Η άσκηση αυτή αναφέρεται σε διαιρετότητα και ρίζες πολυωνύµων. a. Να λυθεί η εξίσωση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Μια παράσταση που περιέχει πράξεις με μεταβλητές (γράμματα) και αριθμούς καλείται αλγεβρική, όπως για παράδειγμα η : 2x+3y-8

ΘΕΩΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Μια παράσταση που περιέχει πράξεις με μεταβλητές (γράμματα) και αριθμούς καλείται αλγεβρική, όπως για παράδειγμα η : 2x+3y-8 ΘΕΩΡΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Άλγεβρα 1 ο Κεφάλαιο 1. Τι ονομάζουμε αριθμητική και τι αλγεβρική παράσταση; Να δώσετε από ένα παράδειγμα. Μια παράσταση που περιέχει πράξεις με αριθμούς, καλείται αριθμητική παράσταση,

Διαβάστε περισσότερα

, ορίζουμε deta = ad bc. Πρόταση Ένας πίνακας Α είναι αντιστρέψιμος τότε και μόνο αν deta 0.

, ορίζουμε deta = ad bc. Πρόταση Ένας πίνακας Α είναι αντιστρέψιμος τότε και μόνο αν deta 0. Για κάθε πίνακα Α ορίζουμε μία τιμή που λέγεται ορίζουσα και συμβολίζεται deta ή Α Ο ορισμός γίνεται επαγωγικά για = 2, 3, 4, και ισχύουν τα εξής: a b Για 22 πίνακα Α = c d, ορίζουμε deta = ad bc a 1 b

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ -ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. Λύσεις των Θεμάτων της Εξέτασης Ιανουαρίου 2010 στο μάθημα: «Γραμμική Άλγεβρα» (ΗΥ119)

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ -ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. Λύσεις των Θεμάτων της Εξέτασης Ιανουαρίου 2010 στο μάθημα: «Γραμμική Άλγεβρα» (ΗΥ119) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ -ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Λύσεις των Θεμάτων της Εξέτασης Ιανουαρίου 00 στο μάθημα: «Γραμμική Άλγεβρα» (ΗΥ9) Ηράκλειο, 7 Ιανουαρίου 00 Θέμα. (μονάδες.5) α) [μονάδες:.0]. Υπολογίστε

Διαβάστε περισσότερα

Copyright: Ψωμόπουλος Ευάγγελος, Eκδόσεις Zήτη, Γ έκδοση: Μάρτιος 2012, Θεσσαλονίκη

Copyright: Ψωμόπουλος Ευάγγελος, Eκδόσεις Zήτη, Γ έκδοση: Μάρτιος 2012, Θεσσαλονίκη Kάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα ISBN 978-960-456-314-2 Copyright: Ψωμόπουλος Ευάγγελος, Eκδόσεις Zήτη, Γ έκδοση: Μάρτιος 2012, Θεσσαλονίκη Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται

Διαβάστε περισσότερα