ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ. Διοίκηση και Προγραμματισμός Έργων

Transcript

1 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ Διοίκηση και Προγραμματισμός Έργων ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Βασικές έννοιες 2. Ανάλυση του έργου και διαμόρφωση του δικτύου 3. Επίλυση δικτύου 1

2 1. Βασικές έννοιες Με τον όρο έργο, εκτός από κάθε μεγάλη και μοναδική τεχνική κατασκευή, εννοούμε προϊόντα συστημάτων παραγωγής, που δεν έχουν όλα αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά των τεχνικών έργων αλλά εμφανίζουν σημαντικές ομοιότητες στη διαδικασία του προγραμματισμού και της υλοποίησης της παραγωγής τους. Τέτοια προϊόντα είναι συνήθως η παροχή πολύπλοκων υπηρεσιών, όπως ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ερευνητικών ή αναπτυξιακών προγραμμάτων, η ανάπτυξη ενός νέου προϊόντος ή μιας νέας υπηρεσίας στα πλαίσια μιας υφιστάμενης επιχείρησης, η υλοποίηση ενός νέου επενδυτικού σχεδίου, οι εργασίες συντήρησης μιας μεγάλης κατασκευής, κ.λ.π. Βασικό χαρακτηριστικό ενός έργου είναι ότι πρόκειται για ένα σύνολο από αλληλοεξαρτώμενες μεταξύ τους εργασίες, που όλες μαζί έχουν σκοπό την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων και οι οποίες υλοποιούνται μέσα σε προκαθορισμένη χρονική περίοδο, κάτω από την κεντρική διοίκηση και καθοδήγηση ενός ανθρώπου (ή ενός συλλογικού οργάνου), χρησιμοποιώντας μια μεγάλη ποικιλία περιορισμένων συνήθως πόρων (εξοπλισμού και ανθρώπινου δυναμικού). Τα προβλήματα της σχεδίασης και του προγραμματισμού της παραγωγής ενός έργου, προκύπτουν κυρίως από το μεγάλο πλήθος των επί μέρους εργασιών, από την εκτέλεση των οποίων εξαρτάται η ολοκλήρωσή του, αλλά και από την πολυπλοκότητα των σχέσεων αλληλεξάρτησης των εργασιών αυτών μεταξύ τους. Πιο συγκεκριμένα, τα προβλήματα αυτά είναι: Προβλήματα σχετικά με το χρόνο: Ποιος είναι ο χρόνος που θα χρειαστούμε για την ολοκλήρωση του έργου; Ποιος είναι ο χρόνος έναρξης και λήξης κάθε μιας από τις επί μέρους εργασίες, έτσι ώστε να πετύχουμε το μικρότερο δυνατό χρόνο ολοκλήρωσης του έργου; Μπορεί αυτός ο χρόνος να μειωθεί και πόσο; Πώς θα παρακολουθήσουμε τη χρονική εξέλιξη του έργου και πως θα αντιμετωπίσουμε απρόβλεπτες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση κάποιων από τις επί μέρους εργασίες; Οι καθυστερήσεις αυτές θα επηρεάσουν το χρόνο ολοκλήρωσης του έργου συνολικά και με ποιο τρόπο; Ποια είναι η πιθανότητα να ολοκληρωθεί το έργο μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα; Προβλήματα σχετικά με το κόστος και τα μέσα παραγωγής: Ποια είναι τα μέσα παραγωγής (ανθρώπινο δυναμικό, εξοπλισμός, υλικά, εγκαταστάσεις, χρήματα κ.λπ.) που θα χρειαστούμε για την ολοκλήρωση του έργου, σε ποια ποσότητα και πότε; Πόσο θα μας κοστίσει το έργο συνολικά; Μπορεί αυτό το κόστος να μειωθεί; Ποιο είναι το ελάχιστο πρόσθετο κόστος που απαιτείται για τη συντόμευση της ολοκλήρωσης του έργου; Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε προβλήματα διαθεσιμότητας των μέσων παραγωγής και με ποιες χρονικές και οικονομικές επιπτώσεις; Ποιος είναι ο χρόνος έναρξης και λήξης κάθε μιας από τις επί μέρους εργασίες, έτσι ώστε να πετύχουμε ισόρροπη ζήτηση των μέσων παραγωγής, σε όλη τη διάρκεια ολοκλήρωσης του έργου; 2

3 Για να απαντήσουμε στα προβλήματα αυτά της σχεδίασης και του προγραμματισμού της ολοκλήρωσης ενός έργου, έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς διάφορες μέθοδοι, οι οποίες εμφανίσθηκαν για πρώτη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 1950 και είναι γνωστές γενικά με τον όρο Μέθοδοι Δικτυωτής Ανάλυσης, επειδή χρησιμοποιούν όλες κατάλληλα δικτυωτά διαγράμματα (δίκτυα) για να απεικονίσουν γραφικά τα διάφορα δομικά στοιχεία ενός έργου. Οι πιο σημαντικές από τις μεθόδους αυτές είναι: Η μέθοδος PERT (Program Evaluation and Review Technique) Η μέθοδος CPM (Critical Path Method). Οι δύο αυτές μέθοδοι έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά και ομοιότητες, σε σημείο που σήμερα πλέον χρησιμοποιούνται αδιακρίτως για τη διοίκηση έργων με το όρο μέθοδος PERT/CPM. Η μοναδική διαφορά τους είναι ότι στη μέθοδο PERT λαμβάνουμε ιδιαίτερα υπόψη μας την αβεβαιότητα στους χρόνους ολοκλήρωσης του έργου, ενώ στη μέθοδο CPM, υποθέτουμε ότι οι χρόνοι ολοκλήρωσης των επί μέρους εργασιών και του έργου συνολικά είναι μεγέθη γνωστά με βεβαιότητα και εξαρτώνται αποκλειστικά από τα μέσα (και το κόστος), που διαθέτουμε για την ολοκλήρωσή τους. 2. Ανάλυση του έργου και διαμόρφωση του δικτύου Δομική ανάλυση του έργου. Για την ολοκλήρωση ενός έργου απαιτείται να εκτελεστεί ένα μεγάλο πλήθος επί μέρους εργασιών. Οι εργασίες αυτές πρέπει πρώτα να αναγνωρισθούν μία προς μία και στη συνέχεια να καταγραφεί ο τρόπος εκτέλεσής τους. Παράλληλα, για κάθε εργασία πρέπει να αναγνωρισθούν τα υλικά και τα μέσα που απαιτούνται για την εκτέλεσή της. Η ανάλυση αυτή είναι σκόπιμο να γίνεται διαδοχικά και σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο, αυτό της δομικής ανάλυσης του έργου συνολικά (Organizational Breakdown Structure), αναλύουμε το σύνολο του έργου σε διακριτές φάσεις, σε αυτοτελή δηλαδή τμήματά του, που περιλαμβάνουν ένα σύνολο εργασιών προς συγκεκριμένο αποτέλεσμα και απαιτούν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και πόρους για την παραγωγή αυτού του επιθυμητού αποτελέσματος. Στη συνέχεια και στο δεύτερο στάδιο, αυτό της δομικής ανάλυσης των φάσεων του έργου (Work Breakdown Structure), αναλύουμε κάθε διακριτή φάση του έργου σε αυτοτελείς δραστηριότητες. Δραστηριότητα (activity) ονομάζουμε κάθε επιμέρους εργασία του έργου (ή μιας διακριτής φάσης του), η οποία απαιτεί για την υλοποίησή της χρόνο ή πόρους ή και τα δύο μαζί και αποτελεί το στοιχειώδες δομικό στοιχείο αναφοράς στην ανάλυση μας. 3

4 Διαμόρφωση του δικτύου Τη μορφή των τεχνολογικών περιορισμών, που υπάρχουν στη σειρά εκτέλεσης των δραστηριοτήτων του έργου, την περιγράφουμε συνήθως γραφικά με ένα κατάλληλο δικτυωτό διάγραμμα (δίκτυο). Ένα δίκτυο αποτελείται από βέλη, που απεικονίζουν δραστηριότητες, δηλαδή εργασίες που για να εκτελεστούν απαιτούν χρόνο, προσωπικό, υλικά και μέσα, και από κόμβους, που απεικονίζουν γεγονότα. Τα δίκτυα αυτής της μορφής είναι γνωστά με τον όρο τοξωτά δίκτυα ή δίκτυα με δραστηριότητες στα βέλη (Activity On Arrow). Υπάρχει και ένας διαφορετικός τρόπος γραφικής παράστασης δικτύων, που επίσης χρησιμοποιείται συχνά στην πράξη, όπου όμως η κάθε δραστηριότητα συμβολίζεται με έναν κόμβο και η αλληλεξάρτηση μεταξύ των δραστηριοτήτων συμβολίζεται με βέλη. Τα δίκτυα αυτά είναι γνωστά ως κομβικά δίκτυα η δίκτυα με δραστηριότητες στους κόμβους (Activity On Node) και τα χρησιμοποιήσαμε ήδη στα πλαίσια του προηγούμενου κεφαλαίου για την παράσταση της δομής των τεχνολογικών περιορισμών για τη συναρμολόγηση ενός προϊόντος σε μια γραμμή παραγωγής. Παράδειγμα διαμόρφωσης δικτύου Δραστηριότητα Άμεσα προηγούμενη δραστηριότητα Α - Β - Γ Δ Ε Ζ Η Α Β Β Γ, Δ Γ, Δ, Ε 4

5 3. Επίλυση δικτύου Γεγονός έναρξης i Γεγονός λήξης j Ο νωρίτερος χρόνος του γεγονότος j, N(j), είναι ο χρόνος που θα συμβεί το γεγονός αν όλες οι προηγούμενες δραστηριότητες αρχίσουν όσο νωρίτερα γίνεται. Για να πραγματοποιηθεί όμως ένα γεγονός θα πρέπει να πραγματοποιηθούν όλες οι δραστηριότητες που προηγούνται από αυτό. Επομένως ο νωρίτερος χρόνος του γεγονότος 1 είναι μηδέν, δηλαδή Ν(1)=0, ενώ για κάθε άλλο γεγονός j, ο νωρίτερος χρόνος του δίνεται από τη σχέση: N(j) = max {N(i)+t(i,j)}, όπου i κάθε γεγονός i που συνδέεται άμεσα με το γεγονός j. 5

6 Ο βραδύτερος χρόνος του γεγονότος i, Β(i), είναι ο τελευταίος χρόνος στον οποίο μπορεί να συμβεί το γεγονός χωρίς να καθυστερήσει η ολοκλήρωση του έργου πέρα από το νωρίτερο του χρόνο. Το βραδύτερο χρόνο στον οποίο μπορεί να συμβεί ένα γεγονός το βρίσκουμε από τη μικρότερη χρονικά διαδρομή ανάμεσα στο γεγονός αυτό και στο γεγονός λήξης του δικτύου. Έτσι, ο βραδύτερος χρόνος του γεγονότος λήξης του έργου, έστω η είναι ίσος με το νωρίτερο του χρόνο, δηλαδή B(n) = N(n), ενώ για κάθε άλλο γεγονός i δίνεται από τη σχέση: Β(i) = min {B(j)-t(i,j)}, όπου j γεγονός που συνδέεται άμεσα με το γεγονός i. Το χρονικό περιθώριο του γεγονότος i, ΧΠ(i) είναι ίσο με τη διαφορά του νωρίτερου χρόνου του γεγονότος i μείον το βραδύτερο του χρόνο, είναι δηλαδή ΧΠ(i) = Ν(i)-Β(i). Ο νωρίτερος χρόνος μιας δραστηριότητας ΝΕ(ij) είναι ο νωρίτερος χρόνος που μπορεί να αρχίσει η δραστηριότητα και είναι ίσος με το νωρίτερο χρόνο του γεγονότος έναρξης της δραστηριότητας Ν(i). Ο νωρίτερος χρόνος λήξης μίας δραστηριότητας ΝΛ(ij) είναι ο νωρίτερος χρόνος που περιμένουμε να τελειώσει η δραστηριότητα και είναι ίσος με το νωρίτερο χρόνο του γεγονότος έναρξης Ν(i) συν τη διάρκεια t(ij) της δραστηριότητας. Ο βραδύτερος χρόνος έναρξης μίας δραστηριότητας ΒΕ(ij) είναι ο βραδύτερος χρόνος στον οποίο επιτρέπεται να αρχίσει η δραστηριότητα χωρίς να καθυστερήσει η διάρκεια ολοκλήρωσης του έργου και είναι ίσος με το βραδύτερο χρόνο του γεγονότος λήξης της δραστηριότητας B(j) μείον τη διάρκεια t(ij) της δραστηριότητας. Ο βραδύτερος χρόνος λήξης μίας δραστηριότητας ΒΛ(ij) είναι ο βραδύτερος χρόνος στον οποίο μπορεί να τελειώσει η δραστηριότητα και είναι ίσος με το βραδύτερο χρόνο του γεγονότος λήξης της δραστηριότητας B(j). 6

7 Το συνολικό χρονικό περιθώριο μιας δραστηριότητας Σ(i,j), ορίζεται ως Σ(i,j) = B(j) - N(i) - t(ij). To περιθώριο αυτό καθορίζει το μέγιστο διαθέσιμο χρόνο για τη δραστηριότητα πέρα από τον t(ij), όταν όλες οι προηγούμενες δραστηριότητες αρχίζουν στους νωρίτερους χρόνους τους και οι επόμενες στους βραδύτερους. Κρίσιμη δραστηριότητα είναι κάθε δραστηριότητα με συνολικό χρονικό περιθώριο μηδενικό. Κρίσιμη διαδρομή λέμε τη διαδρομή που αρχίζει από το γεγονός έναρξης ενός δικτύου, περιλαμβάνει μόνο κρίσιμες δραστηριότητες και τελειώνει στο γεγονός λήξης του δικτύου. Την κρίσιμη διαδρομή ενός δικτύου, συνήθως τη συμβολίζουμε με διπλή γραμμή. Παράδειγμα επίλυσης δικτύου Δραστηριότητα Άμεσα προηγούμενη δραστηριότητα Διάρκεια (σε ημέρες) Α - 4 Β - 2 Γ Α 10 Δ Β 6 Ε Β 10 Ζ Γ, Δ 4 Η Γ, Δ, Ε 8 7

8 A -Γ -Π -Η: κρίσιμη διαδρομή Εφαρμογή 1 Στο δίκτυο του σχήματος παρουσιάζουμε τις δραστηριότητες που πρέπει να εκτελεστούν για να ολοκληρωθεί η υλοποίηση ενός έργου. Οι αριθμοί πάνω στις δραστηριότητες είναι οι διάρκειες τους σε ημέρες. Με βάση τα στοιχεία αυτά, θέλουμε να υπολογίσουμε τα χρονικά περιθώρια των γεγονότων και των δραστηριοτήτων και να καθορίσουμε την κρίσιμη ή τις κρίσιμες διαδρομές του δικτύου. 8