Περιβαλλοντικές στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας. Environmental Attitudes of Larisa s Technological Institute students

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Α.Τ.Ε.Ι.) ΛΑΡΙΣΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Η Ε Ρ Γ Α Σ Ι Α Περιβαλλοντικές στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Environmental Attitudes of Larisa s Technological Institute students Του Κωνσταντίνου Δ. Ντούρα (Αριθμός Μητρώου: ΔΣ 4000) Επιβλέπων: Επίκουρος Καθηγητής κ. Γεώργιος Ευθυμίου

2 Καρδίτσα 2013

3 Πίνακας περιεχομένων Abstract-Περίληψη9 Εισαγωγή0 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας 1. Θεωρητικό πλαίσιο- Αποσαφήνιση όρων Ο όρος «στάση» Βιβλιογραφική επισκόπηση σχετικών ερευνών Ερευνητική μεθοδολογία, στόχοι και υποθέσεις Χρησιμότητα και σημαντικότητα της έρευνας Ερευνητική στρατηγική Μέθοδος, υλικά και διαδικασία συλλογής των δεδομένων Ερευνητικά ερωτήματα Δείγμα Στατιστική ανάλυση δεδομένων Αποτελέσματα Έλεγχος διαφορών στους μέσους όρους των δηλώσεων της κλίμακας ως προς το φύλο Έλεγχος διαφορών στους μέσους όρους των δηλώσεων της κλίμακας ως προς το εξάμηνο σπουδών Έλεγχος διαφορών στους μέσους όρους των δηλώσεων της κλίμακας ως προς το τμήμα σπουδών Έλεγχος διαφορών στους μέσους όρους των δηλώσεων της κλίμακας ως προς την αστικότητα Έλεγχος διαφορών στους μέσους όρους των δηλώσεων της κλίμακας ως προς τη συμμετοχή σε Π/Ο/Ε οργανώσεις Σύνοψη αποτελεσμάτων Φύλο Εξάμηνο σπουδών Τμήμα σπουδών Αστικότητα Συμμετοχή σε Π/Ο/Ε οργανώσεις Συμπεράσματα-Συζήτηση Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Ελληνική Ιστοσελίδες...60 Σελ. 3

4 Κων/νος Ντούρας Πίνακες Πίνακας 1. Κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο...23 Πίνακας 2. Κατανομή του δείγματος ως προς τα εξάμηνα σπουδών...24 Πίνακας 3. Κατανομή του δείγματος ως προς τα ομαδοποιημένα εξάμηνα σπουδών...24 Πίνακας 4. Κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα της περιοχής μόνιμης κατοικίας...25 Πίνακας 5. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια του τόπου μόνιμης κατοικίας...26 Πίνακας 6. Κατανομή του δείγματος ως προς τα τμήματα ανά πόλη...27 Πίνακας 7. Κατανομή του δείγματος ως προς τη συμμετοχή σε Π/Ο/Ε Οργανώσεις...27 Πίνακας 8. Κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα ανάλογα με φύλο-εξάμηνο σπουδών...28 Πίνακας 9. Κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο ανάλογα με το τμήμα σπουδών...28 Πίνακας 10. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια Θεσσαλίας και το τμήμα σπουδών...28 Πίνακας 11. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια καταγωγής των σπουδαστών του παραρτήματος Καρδίτσας και το τμήμα σπουδών...29 Πίνακας 12. Κατάταξη του δείγματος ανάλογα με τη διαφωνία ή συμφωνία του, ως προς το φύλο...31 Πίνακας 13. Ελεγχος Levene s για την ισότητα των διακυμάνσεων ως προς το φύλο...32 Πίνακας 14. Ελεγχος διαφορών των μέσων όρων των δηλώσεων της κλίμακας, ως προς το φύλο...32 Πίνακας 15. Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας των σπουδαστών με τις δηλώσεις της κλίμακας...35 Πίνακας 16. Έλεγχοι Χ 2 μεταξύ συμφωνίας ή διαφωνίας στις δηλώσεις, ως προς το φύλο...37 Πίνακας 17. Ελεγχος Levene s, ως προς το εξάμηνο σπουδών...39 Πίνακας 18. Έλεγχος διαφορών ANOVA ως προς το εξάμηνο σπουδών...39 Πίνακας 19. Δηλώσεις της κλίμακας με στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους, ως προς το εξάμηνο σπουδών...39 Πίνακας 20. Στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μ. ό. των δηλώσεων H8, I8, R8, ως προς το εξάμηνο σπουδών μετά από προσαρμογή κατά Bonferroni...40 Πίνακας 21. Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας των σπουδαστών με την κλίμακα, ανάλογα με το εξάμηνο σπουδών...41 Πίνακας 22. Έλεγχος Levene s ως προς το τμήμα σπουδών...43 Πίνακας 23. Στατιστικά σημαντικές διαφορές των μ.ο. των δηλώσεων, ως προς το τμήμα σπουδών...44 Πίνακας 24. Στατιστικά σημαντικές διαφορές των μ.ό. των δηλώσεων ως προς το τμήμα σπουδών μετά από προσαρμογή κατά Bonferroni...44 Πίνακας 25. Ελεγχος Levene s, ως προς τη συμμετοχή σε Π/Ο/Ε οργανώσεις...46 Σελ. 4

5 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Διαγράμματα Σελ. Διάγραμμα 1. Κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο...23 Διάγραμμα 2. Κατανομή του δείγματος ως προς τα εξάμηνα σπουδών...24 Διάγραμμα 3. Κατανομή του δείγματος ως προς τα ομαδοποιημένα εξάμηνα σπουδών...25 Διάγραμμα 4. Κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα της περιοχής μόνιμης κατοικίας...25 Διάγραμμα 5. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια του τόπου μόνιμης κατοικίας...26 Διάγραμμα 6. Κατανομή του δείγματος ως προς τα τμήματα ανά πόλη...27 Διάγραμμα 7. Κατανομή του δείγματος ως προς τη συμμετοχή σε Π/Ο/Ε Οργανώσεις...27 Διάγραμμα 8. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια καταγωγής των σπουδαστών του παραρτήματος Καρδίτσας και το τμήμα σπουδών...29 Παράρτημα στατιστικής ανάλυσης

6 Κων/νος Ντούρας Περιβαλλοντικές στάσεις και αντιλήψεις των σπουδαστών του ΤΕΙ Λάρισας. Abstract This paper examined Larisa s Technological Institute students environmental attitudes based on Relevance of Science Education (ROSE) questionnaire. Project data of students were collected in Greece from 304 students of Larisa s Technological Institute. Statistical analysis included tabulation of frequency distribution, descriptive statistics chi-square, t-tests and multivariate analysis of variance. The findings of this study revealed that (a) students have favorable attitudes toward environmental issues, (b) statistically significant differences were found in environmental attitudes mean scores of students regarding their demographic characteristics. Key words: environmental attitude, education, Relevance of Science Education, ROSE Περίληψη Η εργασία εξετάζει τις περιβαλλοντικές στάσεις των σπουδαστών του ΤΕΙ Λάρισας. Η έρευνα βασίστηκε στο ερωτηματολόγιο ROSE (Relevance of Science Education), το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί σε μια σειρά παρόμοιων ερευνών σε πολλές χώρες του κόσμου. Ιδρύματος. Το δείγμα αποτέλεσαν 304 σπουδαστές που φοιτούν σε όλα τα τμήματα του Έγιναν στατιστικοί έλεγχοι συσχετίσεων και διαφορών μέσων όρων, t-test, x 2 και διακυμάνσεων, των μεταβλητών που ορίζονται ως δηλώσεις της κλίμακας του ερωτηματολογίου, ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος. Τα ευρήματα της εργασίας αποκαλύπτουν ότι α) oι σπουδαστές του ΑΤΕΙ Λάρισας έχουν θετικές στάσεις ως προς το περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, β) Στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις ή διαφορές βρέθηκαν ως προς τα περισσότερα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος, όπως το φύλο, το τμήμα σπουδών, το εξάμηνο σπουδών, τον τόπο καταγωγής κ.ά. Key words: περιβαλλοντικές στάσεις, εκπαίδευση, Relevance of Science Education, ROSEK.N. 6

7 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Εισαγωγή Η παρούσα μελέτη, βασίζεται σε δεδομένα που συγκεντρώθηκαν με χρήση των ερευνητικών εργαλείων του διεθνούς προγράμματος ROSE, στην οποία συμμετείχαν 40 χώρες. Η έρευνα ξεκίνησε από το Πανεπιστήμιο του Όσλο και υποστηρίχθηκε από το Συμβούλιο Ερευνών της Νορβηγίας. Οι εκθέσεις και τα στοιχεία της διεθνούς αυτής έρευνας είναι διαθέσιμα στο ils. uio. no/ english/ rose/ Στις χώρες που υλοποιήθηκε η έρευνα με το παραπάνω ερευνητικό εργαλείο, δείγμα αποτέλεσαν μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και προπτυχιακοί φοιτητές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Στόχος της παρούσας έρευνας είναι να διερευνηθούν οι περιβαλλοντικές στάσεις των σπουδαστών του ΤΕΙ Λάρισας, και να αναζητηθούν συσχετίσεις και διαφορές με τα ευρήματα παρόμοιων ερευνών, όπως αυτές απαντώνται στην παγκόσμια επιστημονική βιβλιογραφία. 7

8 Κων/νος Ντούρας 1. Θεωρητικό πλαίσιο- Αποσαφήνιση όρων 1.1. Ο όρος «στάση» Η στάση είναι «μια ψυχονοητική και νευρική κατάσταση ετοιμότητας, οργανωμένη μέσα από την εμπειρία που προσδιορίζει και κατευθύνει τις απαντήσεις του ατόμου προς όλα τα αντικείμενα και τις καταστάσεις με τις οποίες συνδέεται» (Αllport, 1982 στο Ναυρίδης, 1994), ενώ σύμφωνα με τον Cambell πρόκειται για ένα «διαρκές σύνδρομο σταθερών απαντήσεων σε κοινωνικά αντικείμενα» (Ναυρίδης, 1994:138). Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί του όρου «στάση». Οι περισσότεροι ορισμοί συμφωνούν ότι η στάση είναι μια κατάσταση ετοιμότητας του οργανισμού, ένα είδος προδιάθεσης για να αντιδρά κανείς με ορισμένο τρόπο όταν αντιμετωπίζει ένα συγκεκριμένο ερέθισμα (Δροσίτου, 2006:48). Η περιβαλλοντική γνώση ορίζεται ως η ικανότητα των ατόμων να κατανοήσουν και αξιολογήσουν την επίδραση της κοινωνίας στο φυσικό περιβάλλον (Gambro & Switzky, 1996). Οι στάσεις διαμορφώνονται στη διάρκεια της κοινωνικοποίησης από τις επιδράσεις διαφόρων γεγονότων και καταστάσεων στο άτομο και διαμορφώνουν αυτό που αποκαλείται «προσωπική κοσμοθεωρία». Η στάση είναι εσωτερική δυναμική του ατόμου που κατευθύνει τη συμπεριφορά του. Ο σπουδαστής όπως και κάθε «άτομο, από την παιδική του ηλικία, έχει δεχθεί επιδράσεις από την κοινωνία που ζει, μέσω της θρησκείας, των θεσμών και των παραδόσεων και μέσω διαφόρων μηχανισμών εσωτερίκευσης, έχει σχηματίσει συγκεκριμένες αξίες, ιδέες και πρότυπα» (Δροσίτου 2006:48). Αυτοί οι μηχανισμοί λειτουργούν και φέρνουν στην επιφάνεια λανθάνοντα στοιχεία του εσωτερικού κόσμου, μη εύκολα ορατά και αναγνωρίσιμα. Οι Tan Geok-Chin Ivy et al (1998) υποστηρίζουν ότι μέσω της γνώσης και της ευαισθητοποίησης αναπτύσσονται θετικές αξίες και στάσεις. H γνώση θεωρείται μια προϋπόθεση για ανάληψη κατάλληλης δράσης (Hines, Hungerford & Tomera 1986/1987, Engleson & Yockers 1994) Βιβλιογραφική επισκόπηση σχετικών ερευνών Η διερεύνηση των στάσεων των ατόμων ως προς το περιβάλλον, είναι μια διαδικασία με μακρά παράδοση στο χώρο της περιβαλλοντικής εκπαιδευτικής 8

9 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας έρευνας. Οι περισσότερες έρευνες έτειναν στην εξέταση των συσχετίσεων ανάμεσα στις περιβαλλοντικές στάσεις σε σχέση με τις περιβαλλοντικές γνώσεις ή συμπεριφορές, εξετάζοντας τες ως κοινωνικοοικονομικές μεταβλητές (Gooch, 1995; Worsley & Skrzypiec 1998; Eagles & Demare, 1999, Leung & Rice, 2002; Huang & Yore, 2003; Makki, Abd-El-Khalick, & Boujaoude, 2003; Negev, Sagy, Garb, Salzeberg & Tal, 2008). Στην εργασία των Jenkins and Pell (2006), στην οποία χρησιμοποιήθηκε το ίδιο ερευνητικό εργαλείο και αφορούσε σπουδαστές στην Αγγλία, προέκυψαν τα παρακάτω: Όταν ρωτήθηκαν οι σπουδαστές για το τι θα ήθελαν να μάθουν, βρέθηκαν σημαντικές διαφορές στις απαντήσεις των αγοριών και των κοριτσιών. Για τα κορίτσια, οι προτεραιότητες βρίσκονται σε θέματα που σχετίζονται με τον εαυτό και συγκεκριμένα την υγεία, το νου και την ευημερία. Οι απαντήσεις των αγοριών αφορούν «καταστροφικές» για το περιβάλλον τεχνολογίες και εκδηλώσεις με «πρακτικά» οφέλη για τους ίδιους. Θέματα όπως «Διάσημοι επιστήμονες και η ζωή τους» και «Πως το αργό πετρέλαιο μετατρέπεται σε άλλα υλικά» είναι από τις λιγότερο δημοφιλείς, και για τα δύο φύλα. Και τα δύο φύλα διαφωνούν έντονα στο ότι οι απειλές για το περιβάλλον δεν είναι δική τους υπόθεση. Ωστόσο, η διαφωνία αυτή δεν αντανακλάται σε μια αντίστοιχη γενική προθυμία να θυσιάσουν πολλά αγαθά για την επίλυση ή την άμβλυνση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Υπάρχει, επίσης, μέτριο ενδιαφέρον για να μάθουν για ορισμένα περιβαλλοντικά θέματα, εκτός από τους πιθανούς κινδύνους που συνδέονται με την ακτινοβολία κινητών τηλεφώνων και την προστασία των απειλούμενων ζωικών ειδών. Είναι αισιόδοξοι ότι λύσεις μπορούν ακόμα να βρεθούν στα περιβαλλοντικά προβλήματα, αλλά τα κορίτσια πιστεύουν λιγότερο από τα αγόρια στην ικανότητα της επιστήμης και της τεχνολογίας στην επίλυση αυτών των προβλημάτων. Η εργασία των Hausbeck, Milbrath & Enright (1992), αφορά έρευνα που έγινε το σε δείγμα 3200 περίπου μαθητών της llης τάξης, από 30 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, για τα επίπεδα της περιβαλλοντικής γνώσης, της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, και των περιβαλλοντικών ανησυχιών. Ως ανεξάρτητες μεταβλητές ορίστηκαν ο τύπος του σχολείου, η περιοχή του σχολείου, καθώς και το φύλο των μαθητών. Επιπλέον, οι 9

10 Κων/νος Ντούρας συντάκτες έκαναν ελέγχους για τις πηγές πληροφόρησης σε περιβαλλοντικά θέματα στο σχολείο. Διαπίστωσαν ότι, αν και οι μαθητές είχαν μάλλον χαμηλό σκορ σε ερωτήσεις γνώσεων, εμφάνισαν υψηλότερα σκορ για την ευαισθητοποίηση και την ανησυχία για το περιβάλλον. Το 56% των μαθητών ανέφερε ότι θα ήθελε επιπλέον μαθήματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο σχολείο. Βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές και μεταξύ των σχολείων. Έρευνες των Müderrisoğlu & Αltanlar (2011) έχουν δείξει ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις περιβαλλοντικές στάσεις και περιβαλλοντικά υπεύθυνες συμπεριφορές των προπτυχιακών φοιτητών. Η μελέτη αφορούσε στον προσδιορισμό των περιβαλλοντικών στάσεων (Ecocentric, Technocentric, Dualcentric) και συμπεριφορών (Activism, Consumerism, Recycling) των προπτυχιακών φοιτητών ως προς τα περιβαλλοντικά θέματα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι φοιτητές χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από θετικές περιβαλλοντικές στάσεις. Επιπλέον, προσδιορίστηκε αν το επιστημονικό αντικείμενο σπουδών και το φύλο είχαν επίδραση στις περιβαλλοντικές στάσεις και συμπεριφορές των φοιτητών. Βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις σε μεταβλητές και παραμέτρους που αφορούσαν περιβαλλοντικές συμπεριφορές, αλλά όχι σε αντίστοιχες που αφορούσαν την επίδραση του ρόλου του επιστημονικού αντικειμένου σπουδών. Όπως αναφέρεται στην έρευνα των Hess-Quimbita and Pavel (1996) η οποία εξέταζε τους παράγοντες που επηρεάζουν τις περιβαλλοντικές στάσεις των φοιτητών σε σχέση με τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά, την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Ιδρύματος που σπουδάζουν, προέκυψε ότι οι άρρενες σπουδαστές είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν φιλικές προς το περιβάλλον στάσεις. Στην έρευνα αυτή επίσης αναφέρεται πως σημαντικό ρόλο, ανάλογα με το είδος των σπουδών τους, έχουν οι κοινωνικές και ηθικές αξίες τους στη διαμόρφωση θετικών περιβαλλοντικών στάσεων. Σε παρόμοια αποτελέσματα οδηγεί και η εργασία των Brandley, Waliczek, & Zajicek (1999) που διερευνά τις περιβαλλοντικές γνώσεις και τις στάσεις των μαθητών Λυκείου, μετά από τη συμμετοχή τους σε ένα ολιγοήμερο πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι υπάρχει στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των γνώσεων που προϋπήρχαν σε σχέση με τις γνώσεις που αποκτήθηκαν μετά από τη συμμετοχή στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Επιπλέον βρέθηκαν στατιστικά 1 0

11 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας σημαντικές συσχετίσεις ανάμεσα στο επίπεδο περιβαλλοντικών γνώσεων και στις θετικές περιβαλλοντικές στάσεις, Σπουδαστές οι οποίοι στην έρευνα βρέθηκε να έχουν ψηλότερο επίπεδο περιβαλλοντικών γνώσεων είχαν επίσης και περισσότερο θετικές περιβαλλοντικές στάσεις, σε σχέση με τους σπουδαστές με χαμηλότερο επίπεδο περιβαλλοντικών γνώσεων οι οποίοι είχαν αντίστοιχα λιγότερο θετικές περιβαλλοντικές στάσεις. Σε άλλη εργασία των Lemming και Porter (1997) βρέθηκε σημαντική επίδραση περιβαλλοντικού προγράμματος εκπαίδευσης, που στόχευε στην ενδυνάμωση των φοιτητών στις διαδικασίες εμπλοκής με περιβαλλοντικές δράσεις, βασισμένες πάνω στις περιβαλλοντικές τους στάσεις. Έρευνα των Kuhlemeier, Van Den Bergh, και Lagerweij (1999) σχετικά με τις περιβαλλοντικές γνώσεις των μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη Δανία, σε συνδυασμό με τις περιβαλλοντικές τους στάσεις και αντιλήψεις, έδειξε ότι αν και οι μαθητές είχαν γενικά θετική στάση ως προς το περιβάλλον, ταυτόχρονα είχαν λανθασμένες περιβαλλοντικές γνώσεις και επιδείκνυαν λανθασμένες περιβαλλοντικές συμπεριφορές στην καθημερινότητά τους. Σύμφωνα με την Weaver (2002) στην εργασία της για την επίδραση εσωτερικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, όπως θρησκευτικών, πολιτικών, κοινωνικών αντιλήψεων, στις περιβαλλοντικές στάσεις, έδειξε ότι η περιβαλλοντικές γνώσεις, οι επιστημονικές γνώσεις, και η πίστη για την καταστροφή του περιβάλλοντος, αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες πρόβλεψης περιβαλλοντικών στάσεων στις συμμετέχουσες στην έρευνα χώρες (Γερμανία, Ιαπωνία, Μ. Βρετανία, Ρωσία και ΗΠΑ). Σε παρόμοια έρευνα του DeChano (2006) διερευνήθηκε η σχέση ανάμεσα στις περιβαλλοντικές γνώσεις και στάσεις των μαθητών Λυκείου. Η εργασία έδειξε ότι αν οι και οι συμμετέχοντες μαθητές είχαν μια θετική στάση ως προς το περιβάλλον, ταυτόχρονα κατείχαν χαμηλό επίπεδο περιβαλλοντικών γνώσεων. Οι Makki, Abd-El-Khalick και Boujaoude (2003) σε μελέτη τους έδειξαν ότι οι μαθητές γυμνασίου στο Λίβανο, έχουν θετικές περιβαλλοντικές στάσεις, αλλά είχαν ανεπαρκή γνώση του περιβάλλοντος. Χρησιμοποιώντας το ερωτηματολόγιο ROSE, οι Schreiner και Sjοberg (2005) εξέτασαν το πώς οι μαθητές σχετίζονται με τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Βρέθηκε ότι οι μαθητές δεν φαίνεται να είναι απαισιόδοξοι για το παγκόσμιο μέλλον και το περιβάλλον. Εκτιμούν ότι θα μπορούσαν να επηρεάσουν με τη συμπεριφορά τους το περιβαλλοντικό γίγνεσθαι. Ωστόσο, η μελέτη δεν έδειξε σημαντικές διαφορές μεταξύ 1 1

12 Κων/νος Ντούρας των φύλων όσον αφορά τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Με τη χρήση του ερευνητικού εργαλείου ROSE, οι Uitto, Juuti, Lavonen και Meisalo (2004) εξέτασαν τις περιβαλλοντικές στάσεις των Φινλανδών μαθητών σε σχέση με τέσσερις παράγοντες, δηλαδή, θετική στάση προς την περιβαλλοντική ευθύνη, αρνητική στάση προς την περιβαλλοντική ευθύνη, φυσιοκεντρική στάση απέναντι στις περιβαλλοντικές αξίες και ανθρωποκεντρική στάση απέναντι στις περιβαλλοντικές αξίες. Ενώ στα κορίτσια η στάση απέναντι στην περιβαλλοντική ευθύνη βρέθηκε να είναι υψηλότερη από εκείνη των αγοριών, ταυτόχρονα βρέθηκε ότι η αρνητική τους στάση ήταν χαμηλότερη από αυτή των αγοριών. Η μελέτη των Jenkins και Pell (2006), με δείγμα φοιτητές από την Αγγλία, ανέφερε στατιστικά σημαντική επίδραση του φύλου στις περιβαλλοντικές στάσεις και περιβαλλοντικές ανησυχίες. Σε εργασία των Ευθυμίου, Ντούρα, Σκόνδρα και Βέργου (2012), παρουσιάζονται τα αποτελέσματα έρευνας για την οικολογική ευαισθητοποίηση των φοιτητών του Τμήματος Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΤΕΙ Λάρισας. Καταγράφεται το οικολογικό προφίλ των φοιτητών, τόσο πριν την εισαγωγή τους στο Τμήμα όσο και κατά τη φοίτηση τους σε αυτό. Διερευνώνται πιθανές διαφορές μεταξύ τους ως προς το βαθμό οικολογικής ευαισθητοποίησης, οι αντιλήψεις αυτοαξιολόγησης της ευαισθητοποίησης αυτής και ο πιθανός ρόλος της πόλης της Καρδίτσας, μια και θεωρείται η πρώτη πόλη με σημαντικό δίκτυο ποδηλατοδρόμων, παράγοντα που μπορεί να συνδεθεί με φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Στην εργασία αυτή παρατηρείται υψηλό score των αντιλήψεων αυτοαξιολόγησης της οικολογικής ευαισθητοποίησης των φοιτητών του τμήματος. Θεωρούν πως είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι απέναντι σε περιβαλλοντικά και οικολογικά ζητήματα. Πιστεύουν, πως αυτό οφείλεται και στο ρόλο του περιεχομένου των σπουδών τους. Σε ζητήματα καθημερινής οικολογικής και φιλικής προς το περιβάλλον πρακτικής, παρατηρούνται μέτριες τιμές στις αντίστοιχες μεταβλητές που διερευνήθηκαν. Δε βρέθηκαν στατιστικά σημαντικά ευρήματα, από τους ελέγχους που έγιναν, μεταξύ των δημογραφικών στοιχείων του δείγματος και των εξαρτημένων μεταβλητών που ελέγχθηκαν. Σε σχέση με την πόλη καταγωγής τους, φαίνεται να υλοποιούν περισσότερο οικολογικούς και φιλικούς με το περιβάλλον, τρόπους μετακίνησης, με το ποδήλατο 1 2

13 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας και το περπάτημα να προτιμάται, με διαφορά. Το γεγονός αυτό μπορεί να συνδεθεί άμεσα με το ανάγλυφο της πόλης της Καρδίτσας, καθώς και με το εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατοδρόμων που υφίσταται. Σημαντικό ρόλο παίζουν προφανώς και οι κοντινές σχετικά αποστάσεις των σημείων ενδιαφέροντος των φοιτητών. Τα παραπάνω έχουν αναπτύξει συγκεκριμένο πρότυπο συμπεριφοράς ως προς τη μετακίνηση Ντούρας, Σκόνδρα, Ευθυμίου (2012). Σε έρευνα των Cavas, Cavas, Tekkaya, Cakiroglu and Kesercioglu, (2009), βρέθηκε ότι οι Τούρκοι φοιτητές έχουν γενικά ευνοϊκή στάση και ενδιαφέρονται για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Φαίνονται πρόθυμοι για την εξεύρεση λύσεων σε περιβαλλοντικά προβλήματα και δείχνουν τάσεις αισιοδοξίας για το μέλλον. Τα δεδομένα της έρευνας, σχετικά με τη στάση απέναντι περιβαλλοντικά θέματα σε σχέση με τα δεδομένα που λαμβάνονται από άλλες χώρες, στις οποίες διενεργήθηκε παρόμοια έρευνα, με βάση το ερωτηματολόγιο ROSE, τα ευρήματα είναι παρόμοια με άλλες χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ινδία και η Ισπανία. Αν και υπάρχουν κάποιες ομοιότητες στις μέσες βαθμολογίες, υπάρχουν σημαντικά διαφορές με τις ανεπτυγμένες χώρες, όπως η Νορβηγία, η Δανία, η Σουηδία, η Ιαπωνία, η Φινλανδία (Sjοberg, 2008). Όσον αφορά τις διαφορές μεταξύ των φύλων, η μελέτη έδειξε μία στατιστικά σημαντική διαφορά των δύο φύλων σε σχέση με τη στάση απέναντι στο περιβάλλον και το ενδιαφέρον για την εκμάθηση της προστασίας του περιβάλλοντος. Τα κορίτσια τείνουν να έχουν πιο ευνοϊκή στάση προς το περιβάλλον, ενώ τα αγόρια φαίνεται να ενδιαφέρονται περισσότερο για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Οι περιβαλλοντικές στάσεις των φοιτητών, διερευνήθηκαν επίσης από πολλούς άλλους ερευνητές, όπως Alp, Ertepinar, Tekkaya, & Yilmaz, 2006; Taskin, 2009; Tuncer, Ertepinar, Tekkaya & Sungur, 2005; Uzun & Saglam, 2005; Uzun & Saglam, 2007; Yilmaz, Boone & Andersen, 2004). Στην έρευνα των Yilmaz, Boone and Andersen (2004) βρέθηκε ότι οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν θετικές στάσεις σχετικά με την αύξηση του πληθυσμού και την εξοικονόμηση ενέργειας. Επίσης οι Τούρκοι μαθητές τείνουν να συμφωνούν με τη σπουδαιότητα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με έμφαση στη μόλυνση, τη διάβρωση του εδάφους και την πρόληψη της καταστροφής των ενδιαιτημάτων. Οι μαθητές αυτοί, δεν ήταν πρόθυμοι να δώσουν βαρύτητα στην προστασία του περιβάλλοντος, σε βάρος της οικονομικής ανάπτυξης και η εκβιομηχάνισης, αν και τόνιζαν τη σημασία των 1 3

14 Κων/νος Ντούρας περιβαλλοντικών θεμάτων. Η μελέτη έδειξε, επίσης, μια σημαντική διαφορά των φύλων σε περιβαλλοντικές στάσεις υπέρ των κοριτσιών. Αργότερα, οι Tuncer, Ertepinar, Tekkaya και Sungur (2005) σε έρευνα με δείγμα τούρκους μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τις στάσεις τους απέναντι στο περιβάλλον, με χρήση ερωτηματολογίου στο οποίο συμπεριλαμβάνονταν τέσσερις διαστάσεις περιβαλλοντικών στάσεων, δηλαδή, συνειδητοποίηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, εθνικά περιβαλλοντικά προβλήματα, λύσεις στα προβλήματα και ευαισθητοποίηση της ατομικής ευθύνης τους. Οι Tuncer και άλλοι δήλωσαν ότι οι ερωτηθέντες δεν ήταν σε θέση να εντοπίσουν διαφορές μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης, της εκβιομηχάνισης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι ως προς τη σημασία της ατομικής ευθύνης για την προστασία του περιβάλλοντος δεν ήταν σε θέση να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ τρόπου ζωής και περιβαλλοντικών ανησυχιών. Μελέτη των Alp, Ertepinar, Tekkaya και Yilmaz (2006) έδειξε ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική επίδραση του βαθμού περιβαλλοντικής γνώσης και των περιβαλλοντικών στάσεων των μαθητών. Η επίδραση του φύλου στις στάσεις προς το περιβάλλον βρέθηκε να είναι στατιστικά σημαντική υπέρ των κοριτσιών. Ο Taskin (2009) έδειξε ότι από τους μαθητές γυμνασίου που φοιτούν σε δημόσια γυμνάσια, τα κορίτσια από χαμηλά και μεσαία κοινωνικά στρώματα, οι φοιτητές με υψηλό μορφωτικό επίπεδο των γονέων που εργάζονται σε επαγγέλματα με υψηλό κοινωνικό status, έχουν περισσότερο φιλικές προς το περιβάλλον στάσεις σε σύγκριση με τους άλλους φοιτητές. Παρά το γεγονός ότι τα περιβαλλοντικά ζητήματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σχεδόν καμία μελέτη δεν έχει πραγματοποιηθεί για τη διερεύνηση των περιβαλλοντικών στάσεων των σπουδαστών του ΤΕΙ Λάρισας αν εξαιρέσουμε την εργασία των Ευθυμίου, Ντούρα, Σκόνδρα και Βέργου (2012), για την οικολογική ευαισθητοποίηση των φοιτητών του Τμήματος Δασοπονίας και Δ.Φ.Π. του ΤΕΙ Λάρισας. Η παρούσα μελέτη, ως εκ τούτου, έχει ως στόχο να εξετάσει τις απόψεις των σπουδαστών του ΤΕΙ Λάρισας, συνολικά κι όχι ως μεμονωμένο τμήμα ή σχολή, σχετικά με τις περιβαλλοντικές τους στάσεις και τις περιβαλλοντικές τους προκλήσεις όπως διατυπώνονται στο ερωτηματολόγιο-ερευνητικό εργαλείο και να διερευνήσει πώς αυτά συνδέονται με τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά όπως το φύλο, το εξάμηνο σπουδών και στοιχεία αστικότητας. 1 4

15 2. Ερευνητική μεθοδολογία, στόχοι και υποθέσεις 2.1. Χρησιμότητα και σημαντικότητα της έρευνας Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Η νέα πραγματικότητα επιβάλλει την καταγραφή των αντιλήψεων και των στάσεων των σπουδαστών, επειδή διερευνά «τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο τοποθετείται σε σχέση με κοινωνικά αντικείμενα αξίας» (Stoetzel, 1963 στο Ναυρίδης, 1994). Η στάση οδηγεί στην υιοθέτησης μιας συμπεριφοράς και δεν είναι φανερή, όπως η ίδια η συμπεριφορά. Έχει ένα γνωστικό κομμάτι που είναι φανερό, αλλά και ένα συναισθηματικό που δεν είναι απαραίτητα φανερό και συνειδητό και άρα είναι δύσκολο να προσεγγιστεί και να αλλάξει. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να μετρηθεί. Ο χώρος της εκπαίδευσης επιλέχθηκε καθώς τα ΑΕΙ αποτελούν έναν από τους βασικούς μηχανισμούς κοινωνικοποίησης και διαμόρφωσης συλλογικών στάσεων. Σε διερεύνηση της σχετικής βιβλιογραφίας, δε βρέθηκε παρόμοια έρευνα που να αφορά το ΤΕΙ Λάρισας, κρίθηκε σκόπιμη η διεξαγωγή της παρούσας έρευνας, γιατί τα αποτελέσματα της είναι πιθανό να οδηγήσουν σε προσαρμοστικές αποφάσεις. Πιθανόν τα αναμενόμενα οφέλη από μια αναπροσαρμογή-αναδιαμόρφωση των στάσεων ως προς τις εξεταζόμενες περιβαλλοντικές μεταβλητές, αφορούν πλήθος ατόμων και φορέων (καθηγητές, σπουδαστές, γονείς, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Πολιτεία) και οδηγούν σε ευρύτερα οφέλη κοινωνικής βελτίωσης, ισορροπίας και αρμονίας Ερευνητική στρατηγική Η μελέτη εντάσσεται στο ευρύτερο πεδίο ερευνών που σχετίζεται με εφαρμογές για το περιβάλλον, την οικολογική ευαισθητοποίηση, και το ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος. Χρησιμοποιήθηκε η ποσοτική ερευνητική προσέγγιση. Η μέθοδος της εμπειρικής έρευνας που χρησιμοποιήθηκε είναι η επισκόπηση (survey) η οποία χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για τη διαπίστωση καταστάσεων, θέσεων, στάσεων και εκτιμήσεων (Cohen & Manion, 1994). Σύμφωνα με το μοντέλο μεθοδολογίας που προτείνεται από τον Δημητρόπουλο (2001), θεωρήθηκε ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα που διερευνάται, οδήγησε στο να ακολουθήσουμε τη μέθοδο της εμπειρικής έρευνας γιατί καλύπτει το κριτήριο της επιστημονικότητας και μας βοηθάει στη διερεύνηση της κατάστασης 1 5

16 Κων/νος Ντούρας που αφορά στους σπουδαστές του ΤΕΙ Λάρισας και περιβαλλοντικών τους στάσεων εν γένει. Η έρευνα είναι ατομική και με κριτήριο τη χρονική διάρκειά της χαρακτηρίζεται συγχρονική. Ως προς τον επιστημονικό της προσανατολισμό η έρευνα κατατάσσεται στην κατηγορία των εμπειρικών ερευνών. Μπορεί να χαρακτηριστεί διερευνητική, επειδή στοχεύει στη διαπίστωση στάσεων και ανεξάρτητη έρευνα. Ως προς την πορεία εργασίας θα χαρακτηριζόταν επαγωγική. Σε σχέση με τη φυσική σχέση του ερευνητή με τα υποκείμενα της έρευνας θεωρείται άμεση και ως προς την κύρια επιδίωξή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περιγραφική. Η διεξαγωγή της έρευνας ξεκίνησε από τον προβληματισμό αν και πόσο οι σπουδαστές του ΤΕΙ Λάρισας είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι κι αν αυτό εκφράζεται μέσα από συγκεκριμένες στάσεις τους για το περιβάλλον. Στη συνέχεια ακολούθησε η εξεύρεση, μετάφραση και προσαρμογή των εργαλείων της έρευνας, δηλαδή του ερωτηματολογίου και ακολούθησε η διεξαγωγή τη έρευνας με τη χορήγηση των ερωτηματολογίων στο δείγμα Μέθοδος, υλικά και διαδικασία συλλογής των δεδομένων Η συγκεκριμένη έρευνα αποτελεί ποσοτική έρευνα των σπουδαστών που σπουδάζουν σε τμήματα του ΤΕΙ Λάρισας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το διάστημα από 6 Απριλίου 2013 μέχρι 6 Μαΐου Η συλλογή των δεδομένων έγινε μέσω ερωτηματολογίου αυτοαναφοράς με ερωτήσεις κλειστού τύπου. Το ερωτηματολόγιο, παρείχε στην πρώτη σελίδα γενικά στοιχεία του περιεχομένου της έρευνας και του πλαισίου υλοποίησης της. Για τη συλλογή των δημογραφικών στοιχείων κατασκευάστηκε ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών δεδομένων. Χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο ROSE 1 (Research of Science Education) που ανέπτυξαν οι Schreiner και Sjoberg (2004). Το ερευνητικό εργαλείο περιλαμβάνει δηλώσεις τύπου Likert. Οι δηλώσεις αυτές δημιουργούν μια σειρά από κλίμακες όπως π.χ.: «Τι θέλω να μάθω», «Η μελλοντική εργασία μου», «Εγώ και οι προκλήσεις του περιβάλλοντος», κ.ά. 1 Διαθέσιμο στο: q.dock.n. 1 6

17 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Από τις κλίμακες αυτές χρησιμοποιήθηκε η «Εγώ και οι προκλήσεις του περιβάλλοντος» (τμήμα D του ROSE), που περιλαμβάνει 18 ερωτήσεις-δηλώσεις της κλίμακας Likert (Likert, 1974), με εύρος 1-4, όπου το 1 δηλώνει απόλυτη διαφωνία με τη δήλωση και το 4 απόλυτη συμφωνία, με τις ενδιάμεσες αντίστοιχες διαβαθμίσεις. Οι 18 δηλώσεις είναι σχετικές με το περιβάλλον. Οι ερωτώμενοι καλούνται να δηλώσουν το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας τους σε μια σειρά δηλώσεων σχετικών με το περιβάλλον. Το ερωτηματολόγιο ROSE μεταφράστηκε από τα αγγλικά στα Ελληνικά από τον ερευνητή και προσαρμόστηκε κατάλληλα όπου αυτό απαιτήθηκε. Στο κυρίως μέρος περιείχε κλειστές ερωτήσεις με πληροφορίες για το φύλο, το εξάμηνο σπουδών, το Τμήμα σπουδών, το νομό καταγωγής του σπουδαστή, τον πληθυσμό του τόπου καταγωγής, και υπήρχε ερώτηση για το αν ο σπουδαστής/στρια είναι μέλος περιβαλλοντικής, οικολογικής ή εθελοντικής οργάνωσης. Πλην των ερωτήσεων που αφορούσαν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος, οι υπόλοιπες ερωτήσεις είναι τύπου Likert με διαβάθμιση από 1 μέχρι 4. Η κλίμακα τύπου Likert είναι η πιο διαδεδομένη στις κοινωνικές έρευνες και μπορεί να δημιουργηθεί σχετικά εύκολα. Χρησιμοποιείται για τη μέτρηση των στάσεων των υποκειμένων της έρευνας, τα οποία καλούνται να επιλέξουν μια από τις δυνατές απαντήσεις σε σύνολο ερωτημάτων σχετικών με το υπό εξέταση θέμα, εκφράζοντας το βαθμό της συμφωνίας ή διαφωνίας σε μια ορισμένη δήλωση-πρόταση. Με βάση τις απαντήσεις μεγάλη βαθμολογία σημαίνει μεγαλύτερη θετική στάση, ενώ μικρή βαθμολογία σημαίνει μεγαλύτερη αρνητική στάση. Είναι όμως πιθανόν τα υποκείμενα της έρευνας να μετρούν με διαφορετική ένταση τη διαφορά μεταξύ των διαβαθμίσεων της κλίμακας, άρα η επιλογή της ίδιας απάντησης σε κάποια δήλωση-πρόταση δε σημαίνει απαραίτητα και τον ίδιο βαθμό αποδοχής. Σε κάθε μία, από τις 18 δηλώσεις αποδόθηκε μια συντομογραφία. Π.χ. η 1 η στη σειρά δήλωση της κλίμακας «Οι απειλές για το περιβάλλον, δεν είναι δουλειά μου», για λόγους διαχείρισης των πινάκων αποδόθηκε η A8, στη 2 η δήλωση αποδόθηκε η B8, κ.ο.κ. μέχρι την τελευταία (18 η ) δήλωση η οποία συντομογραφικά θα αναφέρεται ως R8. Εύλογα αναμένεται ότι αυτά τα μέρη του ερωτηματολογίου ROSE θα φωτίσουν το πώς οι σπουδαστές του ΤΕΙ Λάρισας σχετίζονται με περιβαλλοντικά θέματα, αποκαλύπτοντας τις περιβαλλοντικές τους στάσεις. Οι συμμετέχοντες στην 1 7

18 Κων/νος Ντούρας έρευνα κλήθηκαν να υποδείξουν την απάντησή τους σημειώνοντας στην κατάλληλη στήλη. Ο χρόνος συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου ήταν περίπου 10 λεπτά. Η διανομή και συλλογή των ερωτηματολογίων έγινε είτε με επίσκεψη στα τμήματα που εδρεύουν στην πόλη της Καρδίτσας (η οποία αποτελεί τόπο κατοικίας του ερευνητή) ήτοι: Δασοπονίας και Δ.Φ.Π., Τεχνολογίας και Σχεδιασμού Ξύλου και Επίπλου, Διατροφής και Διαιτολογίας και Τεχνολογίας Τροφίμων. Επιπλέον, για την πρόσβαση στα υπόλοιπα τμήματα που εδρεύουν σε άλλο νομό της Θεσσαλίας, χρησιμοποιήθηκαν ηλεκτρονικά μέσα. Συγκεκριμένα, το ερωτηματολόγιο καταχωρήθηκε ηλεκτρονικά για απευθείας συμπλήρωση από απόσταση, με τέτοιο τρόπο που τα δεδομένα του κάθε συμμετέχοντα καταχωρίζονταν απευθείας στη φόρμα συλλογής στοιχείων. Στη συνέχεια ζητήθηκε από τον υπεύθυνο πληροφοριακών συστημάτων του ΤΕΙ Λάρισας να προωθήσει το link με το ερωτηματολόγιο, στα s των σπουδαστών που συνδέονται με το ΤΕΙ Λάρισας, με την επιλογή «allstudents». Ταυτόχρονα, μέσω της εφαρμογής κοινωνικής δικτύωσης Facebook, ζητήθηκε από τους ιστοτόπους των τμημάτων των σπουδαστών της Καρδίτσας, να συμπληρωθεί το ερωτηματολόγιο και να προωθηθεί σε συναδέλφους και φίλους που σπουδάζουν στο ΤΕΙ Λάρισας. Το ποσοστό ανταπόκρισης των σπουδαστών στη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων, μέσω Facebook και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δεν μπορεί να υπολογιστεί, επειδή είναι άγνωστος ο αριθμός των αλυσιδωτών προωθήσεων τους, σε σχέση με τα ερωτηματολόγια που τελικά συμπληρώθηκαν και συνεπώς δε μπορεί να μετρηθεί η συνεισφορά της κάθε περίπτωσης στη συλλογή του συνολικού αριθμού των ερωτηματολογίων. Στις περιπτώσεις επίσκεψης σε τμήματα της Καρδίτσας, προηγήθηκε ενημέρωση του διευθυντή/ντριας για το σκοπό και το περιεχόμενο της έρευνας. Ο ερευνητής ζητούσε την επί τόπου συμπλήρωση του ερωτηματολογίου για την εξασφάλιση α) της άμεσης επεξεργασίας τους β) του αυθορμητισμού των απαντήσεων και γ) της παροχής διευκρινήσεων (Faulkner, Swann, Baker, Bird & Carty, 1999). Δόθηκαν 56 ερωτηματολόγια τα οποία και συμπληρώθηκαν 54 (96.4%). Οι σπουδαστές, συμπλήρωναν πρόθυμα τα ερωτηματολόγια. Όσοι από τους σπουδαστές είχαν συμπληρώσει ηλεκτρονικά το ερωτηματολόγιο, απείχαν της έντυπης συμπλήρωσής του. Από τα σύνολο των 304 εγκύρων ερωτηματολογίων τα 1 8

19 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας 250 (82.2 %) συλλέχθηκαν σε έντυπη μορφή ενώ τα 54 (17.7%) με ηλεκτρονική μορφή, μέσω online πλατφόρμας. Είναι απαραίτητο να τονιστεί ότι όλοι οι σπουδαστές έλαβαν μέρος στην έρευνα εθελοντικά. Πριν από τη χορήγηση των ερωτηματολογίων, αλλά και μετά τη συμπλήρωση οι σπουδαστές δέχθηκαν τις ευχαριστίες του ερευνητή. Δόθηκε η διαβεβαίωση διασφάλισης της ανωνυμίας και της δυνατότητας πρόσβασης στα αποτελέσματα της έρευνας. Η μέθοδος δειγματοληψίας που χρησιμοποιήθηκε ήταν εν μέρει η συμπτωματική, δεδομένου ότι η έντυπη συμπλήρωση του έγινε από σπουδαστές που βρίσκονταν στο μάθημα τους και εν μέρει τυχαία, ιδιαίτερα στο ποσοστό των ερωτηματολογίων που συλλέχθηκαν ηλεκτρονικά. Ωστόσο, δεν είναι δεδομένο σε μια έρευνα ότι τα απαιτούμενα μέλη του δείγματος, από τον πληθυσμό στον οποίο σχεδιάζεται να γίνει η γενίκευση, είναι διαθέσιμα. Επιπρόσθετα, τα διαθέσιμα μέλη δεν είναι πάντα πρόθυμα να συμμετέχουν στην έρευνα, με αποτέλεσμα η λύση πολλές φορές, σε αυτά τα προβλήματα να είναι η χρησιμοποίηση της συμπτωματικής δειγματοληψίας Ερευνητικά ερωτήματα Η μελέτη αυτή έχει ως στόχο να διερευνήσει τις στάσεις των σπουδαστών του ΤΕΙ Λάρισας απέναντι στο περιβάλλον, σε σχέση με δημογραφικά τους χαρακτηριστικά. Εξετάζονται τα ακόλουθα ερευνητικά ερωτήματα: 1. Ποιες είναι οι στάσεις των μαθητών απέναντι στο περιβάλλον; 2. Υπάρχουν διαφορές στους μέσους όρους των υπό διερεύνηση θεμάτων ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος ή αντίστοιχα υπάρχουν συσχετίσεις των χαρακτηριστικών αυτών με τις περιβαλλοντικές μεταβλητές που διερευνώνται; 1 9

20 Κων/νος Ντούρας 3. Δείγμα Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 304 σπουδαστές, από τα οποία τα 136 είναι αγόρια (44.9%) και τα 167 είναι κορίτσια (55.1%). Το δείγμα της έρευνας είναι ενεργοί σπουδαστές των τμημάτων του ΤΕΙ Λάρισας. Αναλυτικά τα κατηγορικά χαρακτηριστικά του δείγματος παρουσιάζονται στους πίνακες και τα διαγράμματα που ακολουθούν. Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος κατά φύλο (ακολουθεί ταυτάριθμο διάγραμμα). Πίνακας 1. Κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο Φύλο Συχν. Ποσοστό Άντρας ,9 Γυναίκα ,1 Σύνολο ,0 Διάγραμμα 1. Κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος ως προς τα εξάμηνα σπουδών (ακολουθεί ταυτάριθμο διάγραμμα). 2 0

21 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Πίνακας 2. Κατανομή του δείγματος ως προς τα εξάμηνα σπουδών Εξάμηνο Συχν. Ποσοστό 1o 3 1,0 2o 54 17,8 3o 2,7 4o 49 16,1 5o 1,3 6o ,9 7o 19 6,3 >=8o 73 24,0 Σύνολο ,0 Διάγραμμα 2. Κατανομή του δείγματος ως προς τα εξάμηνα σπουδών Τα εξάμηνα (1 ο,3 ο,5 ο,7 ο ) με μικρό αριθμό σπουδαστών, ομαδοποιήθηκαν ως εξής: 1 ο και 2 ο, 3 ο και 4 ο, 5 ο και 6 ο, 7 ο και 8 ο. Στον πίνακα 3 παρουσιάζεται η Κατανομή του δείγματος ως προς τα ομαδοποιημένα εξάμηνα σπουδών (ακολουθεί ταυτάριθμο διάγραμμα). Πίνακας 3. Κατανομή του δείγματος ως προς τα ομαδοποιημένα εξάμηνα σπουδών ΕΞΑΜΗΝΑ Συχν. Ποσοστό 1o & 2o 57 18,8 3o & 4o 51 16,8 5o & 6o ,2 7o & >=8o 92 30,3 Σύνολο ,0 2 1

22 Κων/νος Ντούρας Διάγραμμα 3. Κατανομή του δείγματος ως προς τα ομαδοποιημένα εξάμηνα σπουδών Στον πίνακα 4 Παρουσιάζεται η Κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα της περιοχής μόνιμης κατοικίας (ακολουθεί ταυτάριθμο διάγραμμα). Πίνακας 4. Κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα της περιοχής μόνιμης κατοικίας Αστικότητα Συχν. Ποσοστό Μέχρι , ,9 > ,5 Σύνολο ,0 2 2

23 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Διάγραμμα 4. Κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα της περιοχής μόνιμης κατοικίας Στον πίνακα 5 Παρουσιάζεται η Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια του τόπου μόνιμης κατοικίας (ακολουθεί ταυτάριθμο διάγραμμα). Πίνακας 5. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια του τόπου μόνιμης κατοικίας Περιφέρεια Συχν. Ποσοστό Θεσσαλία ,4 'Ηπειρος 11 3,8 Ανατ.Μακεδ-Θράκη 11 3,8 Κεντρ. Μακεδ ,1 Δυτ. Μακεδ. 3 1,0 Ιονίων νήσων. 2,7 Δυτ. Ελλάδας 2,7 Στερ. Ελλάδας 16 5,5 Αττιτής 51 17,5 Πελοποννήσου 9 3,1 Βορ. Αιγαίου 6 2,1 Νοτ. Αιγαίου 7 2,4 Κρήτης 9 3,1 Σύνολο ,0 2 3

24 Κων/νος Ντούρας κατοικίας Διάγραμμα 5. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια του τόπου μόνιμης Στον πίνακα 6 παρουσιάζεται η Κατανομή του δείγματος ως προς τα τμήματα ανά πόλη (ακολουθεί ταυτάριθμο διάγραμμα). Πίνακας 6. Κατανομή του δείγματος ως προς τα τμήματα ανά πόλη Τμήματα ανά πόλη Συχν. Ποσοστό Τμήματα Λάρισας ,4 Τμήματα Καρδίτσας ,3 Τμήματα Τρικάλων 4 1,3 Σύνολο ,0 2 4

25 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Διάγραμμα 6. Κατανομή του δείγματος ως προς τα τμήματα ανά πόλη Στον πίνακα 7 Παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος ως προς τη συμμετοχή σε Π/Ο/Ε Οργανώσεις (ακολουθεί ταυτάριθμο διάγραμμα). Πίνακας 7. Κατανομή του δείγματος ως προς τη συμμετοχή σε Π/Ο/Ε Οργανώσεις Μέλος Π/Ο/Ε Συχν. Ποσοστό Οργάνωσης Ναι 37 12,3 Οχι ,7 Σύνολο ,0 Διάγραμμα 7. Κατανομή του δείγματος ως προς τη συμμετοχή σε Π/Ο/Ε Οργανώσεις Στον πίνακα 8 Παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα ανάλογα με το φύλο και το εξάμηνο σπουδών. Πίνακας 8. Κατανομή του δείγματος ως προς την αστικότητα ανάλογα με το φύλοεξάμηνο σπουδών. Αντρες Γυναίκες Αστικότητα 1o-2o 3o-4o 5o-6o 7o-8o 1o-2o 3o-4o 5o-6o 7o-8o Μέχρι

26 Κων/νος Ντούρας > Στον πίνακα 9 Παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο- Τμήμα σπουδών. Πίνακας 9. Κατανομή του δείγματος ως προς το φύλο ανάλογα με το τμήμα σπουδών. Τμήμα Φύλο Άντρας Γυναίκα Ηλεκτρολογίας 11 2 Τεχν. Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών 27 9 Μηχανολογίας 15 2 Πολιτικών Εργων Υποδομής 0 1 Θετικών Επιστημών 0 0 Διοίκησης Επιχειρήσεων 5 7 Λογιστικής 3 13 Τουριστικών Επιχειρήσεων 0 0 Διοίκησης & Διαχείρισης Εργων 0 4 Ιατρικών Εργαστηρίων 5 5 Νοσηλευτικής 0 11 Φυτικής παραγωγής 4 4 Μηχανικής Βιοσυστημάτων 1 2 Ζωϊκής Παραγωγής 1 0 Ξένων Γλωσσών & Φυσικής Αγωγής 0 0 Δασοπονίας & Δ.Φ.Π Σχεδιασμού-Τεχν. Ξύλου & Επίπλου 7 12 Τεχνολογίας Τροφίμων 4 20 Διατροφής & Διαιτολογίας 7 37 Ανακαίνισης-Αποκατάστασης Κτιρίων 0 1 Πολιτικών Δoμικών Εργων 3 0 Στον πίνακα 10 Παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια Θεσσαλίας ή όχι και το τμήμα σπουδών. Πίνακας 10. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια Θεσσαλίας ή όχι και το τμήμα σπουδών. Τμήμα Σπουδών (1/3) Αριθμός σπουδαστών Περιφ. Θεσσαλίας Λοιπών Περιφερειών Ηλεκτρολογίας 8 5 Τεχν. Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Μηχανολογίας 6 11 Πολιτικών Εργων Υποδομής 0 1 Θετικών Επιστημών 0 0 Διοίκησης Επιχειρήσεων 3 9 Λογιστικής 13 3 Τουριστικών Επιχειρήσεων 0 0 Διοίκησης & Διαχείρισης Εργων 2 1 Ιατρικών Εργαστηρίων 3 6 Νοσηλευτικής 3 7 Φυτικής παραγωγής 2 6 Μηχανικής Βιοσυστημάτων 2 1 Ζωϊκής Παραγωγής 0 1 Ξένων Γλωσσών & Φυσικής Αγωγής 0 0 Τμήμα Σπουδών (2/2) Αριθμός σπουδαστών Περιφ. Θεσσαλίας Λοιπών Περιφερειών Σχεδιασμού-Τεχν. Ξύλου & Επίπλου 3 15 Τεχνολογίας Τροφίμων

27 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Διατροφής & Διαιτολογίας Ανακαίνισης-Αποκατάστασης Κτιρίων 1 0 Πολιτικών Δoμικών Εργων 2 1 Στον πίνακα 11 παρουσιάζεται η κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια καταγωγής των σπουδαστών του παραρτήματος Καρδίτσας και το τμήμα σπουδών. Πίνακας 11. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια καταγωγής των σπουδαστών του παραρτήματος Καρδίτσας και το τμήμα σπουδών. Παράρτημα Καρδίτσας Καταγόμενοι από Καταγόμενοι από άλλες % Θεσσαλών % μη Θεσσαλία περιφέρειες Θεσσαλών Δασοπονία & Δ.Φ.Π ,11 57,89 Σχεδ.-Τεχν. Ξύλου & Επίπλου ,67 83,33 Τεχνολογία Τροφίμων ,43 69,57 Διατροφή & Διαιτολογία ,58 74,42 Διάγραμμα 8. Κατανομή του δείγματος ως προς την Περιφέρεια καταγωγής των σπουδαστών του παραρτήματος Καρδίτσας και το τμήμα σπουδών Στατιστική ανάλυση δεδομένων Για την εισαγωγή και στατιστική ανάλυση των δεδομένων της έρευνας, χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό SPSS (Statistical Package for Social Sciences) ver for Windows. Χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι της περιγραφικής στατιστικής για την παρουσίαση και περιγραφή των αριθμητικών δεδομένων αφενός, και αφετέρου μέθοδοι της επαγωγικής στατιστικής. 2 7

28 Κων/νος Ντούρας Οι περιγραφικές μέθοδοι αφορούσαν στην κατασκευή πινάκων και διαγραμμάτων κατανομής και στον υπολογισμό των μέσων όρων (Μ.Ο.) και των τυπικών αποκλίσεων (Τ.Α.) των ποσοτικών μεταβλητών, ενώ οι επαγωγικές μέθοδοι για ποσοτικές εξαρτημένες αφορούσαν: στον έλεγχο T-Test για ανεξάρτητα δείγματα. Ανάλυση Διακύμανσης ως προς ένα παράγοντα (One-way ANOVA), Chi-square test, καθώς επίσης και υπολογισμός συσχετίσεων των Συντελεστών Συσχέτισης Pearson (r) και της σημαντικότητας τους. Σε αυτή τη μελέτη, τα δεδομένα αναλύσεις διεξάγονται τόσο σε σχέση με τα στοιχεία και το συνολικό σκορ. Όλοι οι έλεγχοι στατιστικής σημαντικότητας ήταν διπλής κατεύθυνσης και το επίπεδο σημαντικότητας ορίστηκε στο 95%. Με βάση τις στατιστικές αναλύσεις, προέκυψαν τα αποτελέσματα τα οποία παρατίθενται αναλυτικά στο επόμενο κεφάλαιο. 2 8

29 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας 4. Αποτελέσματα 4.1. Έλεγχος διαφορών στους μέσους όρους των δηλώσεων της κλίμακας ως προς το φύλο. Στον πίνακα 12 παρουσιάζεται ο δείκτης συμφωνίας ή διαφωνίας του δείγματος στις δηλώσεις της κλίμακας "Εγώ και οι περιβαλλοντικές προκλήσεις", ανάλογα με το φύλο. Εμφανίζονται οι δηλώσεις της κλίμακας με την συντομογραφία τους, και η συμφωνία ή διαφωνία των σπουδαστών με την κάθε δήλωση. Θεωρήθηκαν ως «Διαφωνία» οι απαντήσεις «1. Διαφωνώ απόλυτα» και «2. Διαφωνώ αρκετά» ενώ ως «Συμφωνία» οι απαντήσεις «3. Συμφωνώ αρκετά» και «4. Συμφωνώ απόλυτα». Από το σύνολο των απαντήσεων που συμφωνούσαν, αφαιρούνταν το σύνολο των απαντήσεων που διαφωνούσαν. Αν οι περισσότερες απαντήσεις αφορούσαν συμφωνία με τη δήλωση, τότε προέκυπτε θετικός αριθμός (>0), ενώ αν οι περισσότερες απαντήσεις διαφωνούσαν με τη δήλωση τότε προέκυπτε αρνητικός αριθμός (<0). Πίνακας 12. Κατάταξη του δείγματος ανάλογα με το βαθμό διαφωνίας ή συμφωνίας του, ως προς το φύλο. Δηλ δ/σ Α Γ Δηλ δ/σ Α Γ Δηλ δ/σ Α Γ Δηλ δ/σ Α Γ Δηλ δ/σ Α Γ Δηλ δ/σ Α Γ A8 B8 C D8 G8 J8 M8 P E8 H8 K8 N8 Q F8 I8 L8 O8 R Έγινε έλεγχος διαφορών στους μέσους όρους των δηλώσεων της κλίμακας ως προς το φύλο. Μετά από έλεγχο Levene s για την ισότητα των διακυμάνσεων, προέκυψε ότι οι διακυμάνσεις ήταν άνισες ως προς τις δηλώσεις E8, F8, J8, M8, O8, οπότε χρησιμοποιήθηκε η κατάλληλη διόρθωση της τιμής και των βαθμών ελευθερίας του κριτηρίου t. Στον πίνακα 13 παρουσιάζεται ο έλεγχος Levene s για την ισότητα των διακυμάνσεων.k.n. 2 9

30 Κων/νος Ντούρας Πίνακας 13. Παρουσιάζεται ο έλεγχος Levene s για την ισότητα των διακυμάνσεων Test of Homogeneity of Variances F df1 df2 Sig. E8. Προθυμοποιούμαι να θυσιάσω πολλά πράγματα για να λυθούν τα περιβαλλοντικά προβλήματα 12, ,001*** F8. Με τις πράξεις μου μπορώ να επηρεάσω το περιβάλλον 6, ,011** J8. Οι άνθρωποι θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για την προστασία του περιβάλλοντος 10, ,002** M8. Με τα περιβαλλοντικά προβλήματα πρέπει να ασχολούνται μόνο οι ειδικοί 6, ,013* O8. Τα ζώα πρέπει να έχουν το ίδιο δικαίωμα στη ζωή όπως οι άνθρωποι 6, ,013* ***p<0.002, **p<0.01, *p<0.05 Βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των δηλώσεων A8, C8, D8, E8, F8, M8, O8, P8 της κλίμακας. Στον πίνακα 14 παρουσιάζεται ο έλεγχος διαφορών των μέσων όρων των δηλώσεων της κλίμακας, ως προς το φύλο. Πίνακας 14. Ελεγχος διαφορών των μέσων όρων των δηλώσεων της κλίμακας, ως προς το φύλο. Φύλο N Mean SD t df Sig. A8. Οι απειλές για το περιβάλλον, δεν είναι δουλειά μου Άντρας 136 1,57,737 Γυναίκα 167 1,37,739 2, ,019* B8. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα κάνουν το μέλλον του κόσμου ζοφερό Άντρας 136 3,26,919 (μαύρο) Γυναίκα 167 3,22,894, ,732 C8. Υπερβάλουμε για τη σοβαρότητα των προβλημάτων του Άντρας 136 1,99,907 περιβάλλοντος Γυναίκα 166 1,64,696 3, ,000*** D8. Η Επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να λύσουν όλα τα Άντρας 135 2,71,800 περιβαλλοντικά προβλήματα Γυναίκα 166 2,46,791 2, ,006** E8. Προθυμοποιούμαι να θυσιάσω πολλά πράγματα για να λυθούν τα Άντρας 136 2,62,741 περιβαλλοντικά προβλήματα Γυναίκα 167 2,80,636-2, ,251,027* F8. Με τις πράξεις μου μπορώ να επηρεάσω το περιβάλλον Άντρας 136 3,46,698 Γυναίκα 167 3,62,607-2, ,527,029* G8. Μπορούμε να βρούμε λύσεις για τα περιβαλλοντικά προβλήματα μας Άντρας 136 3,51,632 Γυναίκα 167 3,52,600 -, ,930 H8. Οι άνθρωποι ανησυχούν πάρα πολύ για περιβαλλοντικά προβλήματα Άντρας 136 2,06,758 Γυναίκα 167 1,99,690, ,437 I8. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα μπορούν να λυθούν χωρίς μεγάλες Άντρας 136 2,55,815 αλλαγές στον τρόπο διαβίωσης Γυναίκα 167 2,67,839-1, ,214 J8. Οι άνθρωποι θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για την Άντρας 136 3,70,521 προστασία του περιβάλλοντος Γυναίκα 167 3,81,478-1, ,376,059 K8. Είναι η ευθύνη των πλουσίων χωρών να λύσουν τα περιβαλλοντικά Άντρας 136 2,58,955 προβλήματα του κόσμου Γυναίκα 166 2,38,878 1, ,058 L8. Νομίζω ότι ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει στην προστασία του Άντρας 136 3,69,495 περιβάλλοντος Γυναίκα 167 3,77,630-1, ,256 M8. Με τα περιβαλλοντικά προβλήματα πρέπει να ασχολούνται μόνο οι Άντρας 136 1,71,788 ειδικοί Γυναίκα 167 1,40,649 3, ,666,000*** N8. Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον του περιβάλλοντος Άντρας 134 2,36,799 Γυναίκα 167 2,44,796 -, ,359 O8. Τα ζώα πρέπει να έχουν το ίδιο δικαίωμα στη ζωή όπως οι άνθρωποι Άντρας 136 3,21,853 Γυναίκα 167 3,52,727-3, ,142,001** P8. Να χρησιμοποιούνται ζώα σε ιατρικά πειράματα, αν αυτό μπορεί να Άντρας 136 2,67,943 σώσει ανθρώπινες ζωές Γυναίκα 167 2,23,903 4, ,000*** Q8.Σχεδόν κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα θυσιάστηκε για να σωθεί το Άντρας 136 1,88,802 περιβάλλον Γυναίκα 167 1,83,674, ,615 R8. Το περιβάλλον και η φύση είναι ιερά και πρέπει να τα αφήσουμε στην Άντρας 136 3,01,878 ησυχία τους. Γυναίκα 167 3,19,806-1, ,069 ***p<0.002, **p<0.01, *p<0.05k.n. 3 0

31 Περιβαλλοντικές Στάσεις των σπουδαστών του Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας Στις δηλώσεις A8, C8, D8, M8, P8 οι μέσοι όροι των ανδρών είναι υψηλότεροι από αυτούς των γυναικών. Οι άνδρες φαίνεται να έχουν θετικότερη στάση προς τις δηλώσεις αυτές σε σχέση με τις γυναίκες. Το αντίθετο συμβαίνει στις δηλώσεις E8, F8, O8, όπου οι μέσοι όροι των ανδρών είναι χαμηλότεροι από αυτούς των γυναικών. Οι άνδρες φαίνεται να έχουν λιγότερο θετικές στάσεις με τις δηλώσεις αυτές σε σχέση με τις γυναίκες. Στη δήλωση «A8. Οι απειλές για το περιβάλλον, δεν είναι δουλειά μου» βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=2.356, p<0.05) στους μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=1.57, SD =.74) είναι υψηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=1.37, SD=.74). Οι γυναίκες διαφωνούν σε μεγαλύτερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τους άνδρες. Στη δήλωση «C8. Υπερβάλουμε για τη σοβαρότητα των προβλημάτων του περιβάλλοντος» βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=3.771, p<0.001) στους μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=1.99, SD =.90) είναι υψηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=1.64, SD=.70). Οι γυναίκες διαφωνούν σε μεγαλύτερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τους άνδρες. Στη δήλωση «D8. Η Επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να λύσουν όλα τα περιβαλλοντικά προβλήματα» βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=2.749, p<0.01) στους μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=2.71, SD =.80) είναι υψηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=2.46, SD=.79). Οι άνδρες συμφωνούν σε μεγαλύτερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τις γυναίκες. Στη δήλωση «E8. Προθυμοποιούμαι να θυσιάσω πολλά πράγματα για να λυθούν τα περιβαλλοντικά προβλήματα» βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=-2.225, p<0.05) στους μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=2.62, SD =.74) είναι χαμηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=2.80, SD=.64). Οι άνδρες συμφωνούν σε μικρότερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τις γυναίκες.. Στη δήλωση «F8. Με τις πράξεις μου μπορώ να επηρεάσω το περιβάλλον» βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=-2.193, p<0.05) στους μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=3.46, SD =.70) είναι χαμηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=3.62, SD=.61). Οι άνδρες συμφωνούν σε μικρότερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τις γυναίκες. Στη δήλωση «M8. Με τα περιβαλλοντικά προβλήματα πρέπει να ασχολούνται μόνο οι ειδικοί βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=3.778, p<0.001) στους 3 1

32 Κων/νος Ντούρας μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=1.71, SD =.79) είναι υψηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=1.40, SD=.65). Οι άνδρες διαφωνούν σε μικρότερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τις γυναίκες. Στη δήλωση «O8. Τα ζώα πρέπει να έχουν το ίδιο δικαίωμα στη ζωή όπως οι άνθρωποι» βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=-3.415, p<0.01) στους μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=3.21, SD =.85) είναι χαμηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=3.52, SD=.73). Οι άνδρες συμφωνούν σε μικρότερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τις γυναίκες. Στη δήλωση «P8. Να χρησιμοποιούνται ζώα σε ιατρικά πειράματα, αν αυτό μπορεί να σώσει ανθρώπινες ζωές» βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (t=4.150, p<0.01) στους μέσους όρους. Ο μέσος όρος των ανδρών (Μ=2.67, SD =.94) είναι υψηλότερος από αυτόν των γυναικών (Μ=2.23, SD=.90). Οι άνδρες συμφωνούν σε υψηλότερο βαθμό με τη δήλωση, σε σχέση με τις γυναίκες. Δε βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους των υπόλοιπων δηλώσεων της κλίμακας. Στον πίνακα 15 εμφανίζονται οι δηλώσεις της κλίμακας και ο βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας των σπουδαστών με την κάθε δήλωση. Ο υπολογισμός έγινε ως εξής: Θεωρήθηκαν ως «Διαφωνία» οι απαντήσεις «Διαφωνώ απόλυτα» και «Διαφωνώ» ενώ ως «Συμφωνία» οι απαντήσεις «Συμφωνώ απόλυτα» και «Συμφωνώ». Από το σύνολο των απαντήσεων που συμφωνούσαν, αφαιρούνταν το σύνολο των απαντήσεων που διαφωνούσαν. Αν οι περισσότερες απαντήσεις αφορούσαν συμφωνία με τη δήλωση, τότε προέκυπτε θετικός αριθμός (>0), ενώ αν οι περισσότερες απαντήσεις διαφωνούσαν με τη δήλωση τότε προέκυπτε αρνητικός αριθμός (<0). Πίνακας 15. Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας των σπουδαστών με τις δηλώσεις της κλίμακας Δ/Σ Δ/Σ Α Γ Δ/Σ A8. Οι απειλές για το περιβάλλον, δεν είναι δουλειά μου ΕΚΔ 3 2