Απραξία και άλλεσ λειτουργίεσ των βρεγματικών λοβών. Αλεξάνδρα Οικονόμου

Transcript

1 Απραξία και άλλεσ λειτουργίεσ των βρεγματικών λοβών Αλεξάνδρα Οικονόμου

2 Οι βρεγματικοί λοβοί Ανατομία & λειτουργική οργάνωςη

3 Ανατομία, οργάνωςη Εξωτερικι επιφάνεια Εςωτερικι επιφάνεια

4 Εξωτερική επιφάνεια

5 Εξωτερική & εςωτερική επιφάνεια

6 Αιςθητηριακζσ & αντιληπτικζσ διαταραχζσ Σωματοαιςκθτθριακι διάκριςθ Διαταραχζσ τθσ απτικισ αντίλθψθσ Απτικι αγνωςία

7 Διαταραχζσ διαιςθητηριακών ςυνειρμών Σφνδεςθ κροταφικοφ, βρεγματικοφ, ινιακοφ λοβοφ του κυρίαρχου θμιςφαιρίου Διαταραχζσ διαιςκθτθριακισ αντιςτοίχθςθσ: ακουςτικισ-οπτικισ, οπτικισ-απτικισ, απτικισοπτικισ Σχζςεισ ςυμβολικοφ ι λογικοφ χαρακτιρα είναι οιονεί χωρικζσ (Luria) Ανυπολογιςία (42, 24) Αφθρθμζνεσ ςυντακτικζσ ςχζςεισ Ο αδερφόσ τθσ γυναίκασ μου Η γυναίκα του αδερφοφ μου

8 Διαταραχζσ προςανατολιςμοφ ςτο χώρο Διαταραχζσ εντοπιςμοφ προςανατολιςμοφ ερεκιςμάτων Διαταραχζσ μνιμθσ κζςεων ςτο χϊρο Τοπογραφικόσ αποπροςανατολιςμόσ, απϊλεια τοπογραφικισ μνιμθσ Δυςκολία εφρεςθσ διαδρομισ Καταςκευαςτικι απραξία Χωρικι αλεξία & ανυπολογιςία

9 Διαταραχζσ εντοπιςμοφ προςανατολιςμοφ Ελαττωματικι εκτίμθςθ χωρικϊν ςχζςεων εντόσ του οπτικοφ πεδίου Αναςτροφι ςτο χϊρο

10 Διαταραχή τησ μνήμησ θζςησ Σε απτικζσ και οπτικζσ μνθμονικζσ δοκιμαςίεσ Δοκιμαςία ςυγκράτθςθσ του Benton Αντιγραφι-ανάκλθςθ εικόνασ του Rey

11 Τοπογραφικόσ αποπροςανατολιςμόσ Γεωγραφικόσ προςανατολιςμόσ Αντιςτοίχθςθ πόλεων ςε χάρτθ Ρροςανατολιςμόσ ςε προτοτυποποιθμζνο οδικό χάρτθ Απαντάται ςε ςυνδυαςμό με άλλεσ δυςκολίεσ

12 Δυςκολίεσ εφρεςησ διαδρομήσ Τοπογραφικι αγνωςία Ανικανότθτα αναγνϊριςθσ αντικειμζνων που αποτελοφν ςθμεία αναφοράσ Δεν αρκεί για ερμθνεία πλειοψθφίασ περιπτϊςεων Τοπογραφικι αμνθςία Ραλιζσ πλθροφορίεσ Ρρόςφατεσ πλθροφορίεσ Σε θλικιωμζνα άτομα: ςυνικωσ αγγειακισ αιτιολογίασ

13 Καταςκευαςτική απραξία Απαιτοφνται τουλάχιςτον 2 τφποι δοκιμαςιϊν: Δοκιμαςίεσ ςχεδίαςθσ, π.χ. ελεφκερθ ςχεδίαςθ, ςχεδίαςθ βάςει προτφπου (Benton), ρολόι Δοκιμαςίεσ ςυναρμολόγθςθσ, π.χ. τριςδιάςτατεσ καταςκευζσ, κφβοι, Συναρμολόγθςθ με Κφβουσ Οι δοκιμαςίεσ όμωσ είναι πολυπαραγοντικζσ Ροιοτικζσ διαφορζσ ωσ προσ τθν πλευρά τθσ βλάβθσ

14 Καταςκευαςτική απραξία

15 Απραξία

16 Χωρική αλεξία & ανυπολογιςία Χωρικι αλεξία Αναγνϊριςθ γραμμάτων Αδυναμία ανάγνωςθσ (διαταραχι ςαρωτικϊν κινιςεων ματιϊν) Τυχαία εςτίαςθ κάκε φορά Μονόπλευρθ χωρικι παραμζλθςθ ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ Χωρικι ανυπολογιςία Αλεξία αρικμϊν, ςυμβόλων Αναρικμιςία Ανυπολογιςία χωρικοφ τφπου

17 Μονόπλευρη χωρική παραμζληςη Αγνόθςθ του μιςοφ (Α) του εξωατομικοφ χϊρου, ςυνικωσ μετά από Δ βρεγματικι βλάβθ Χρθςιμοποίθςθ μαχαιροπιρουνων Ανάγνωςθ Εξερεφνθςθ χϊρου Κινθτικι παραμζλθςθ Ραραμζλθςθ ζνδυςθσ

18 Μονόπλευρη χωρική παραμζληςη

19 Μονόπλευρη χωρική παραμζληςη

20 Μονόπλευρη χωρική παραμζληςη

21 Μονόπλευρη χωρική παραμζληςη

22 Διαταραχζσ του ςωματικοφ ςχήματοσ Νοςοαγνωςία Δ βρεγματικόσ λοβόσ Σε οξεία φάςθ Άρνθςθ θμιπλθγίασ Απροςεξία πλευράσ ςϊματοσ (ακόμα και χωρίσ παράλυςθ) Εκλογίκευςθ Αγνωςία ςϊματοσ Αγνωςία δακτφλων (Gerstmann) Διάκριςθ Δ-Α (ςφνδρομο Gerstmann) Εξάρτθςθ από το λόγο (αφαςία)

23 Κατηγοριοποίηςη τησ απραξίασ Limb-kinetic apraxia Ideomotor apraxia Verbal-motor disassociation apraxia Pantomime agnosia Ideational apraxia Conceptual apraxia Oral apraxia Heilman & Valenstein, Clinical Neuropsychology

24 Κατηγοριοποίηςη τησ απραξίασ Limb-kinetic apraxia Αδυναμία εκτζλεςθσ λεπτϊν κινιςεων που απαιτοφν δεξιότθτα με το αντίκετο χζρι από το θμιςφαίριο βλάβθσ.

25 Κατηγοριοποίηςη τησ απραξίασ Ideomotor apraxia Αδυναμία εκτζλεςθσ κινιςεων ςωςτά κατόπιν παραγγζλματοσ. Η δεξιότθτα λεπτϊν κινιςεων μπορεί να είναι καλι. Κάποια βελτίωςθ με τθ μίμθςθ. Χζρι ωσ αντικείμενο. Λάκθ ςειροκζτθςθσ (χρονικά λάκθ). Χωρικά λάκθ. 2 είδη: α) Απϊλεια praxicons (AG, SMG), αδυναμία εκτζλεςθσ παραγγζλματοσ, αλλά και κατανόθςθσ, διάκριςθσ καλισ-κακισ ποιότθτασ κινιςεων. β) Αποςφνδεςθ των praxicons από προκινθτικι, κινθτικι περιοχι (πρόςκια AG, SMG), αδυναμία εκτζλεςθσ.

26 Κατηγοριοποίηςη τησ απραξίασ Verbal-motor disassociation apraxia Αδυναμία εκτζλεςθσ κινιςεων ςωςτά κατόπιν παραγγζλματοσ, αλλά τζλεια μίμθςθ.

27 Κατηγοριοποίηςη τησ απραξίασ Pantomime agnosia Διαταραχι διάκριςθσ, αναγνϊριςθσ κινιςεων, αλλά ςωςτι παραγωγι (εν αντικζςει με ιδεοκινθτικι απραξία). Ideational apraxia Ραλαιόσ, αςαφισ όροσ. Ζχει χρθςιμοποιθκεί για τθν disassociation apraxia, αλλά και για τθ ςειροκζτθςθ κινιςεων (π.χ. μαγείρεμα). Συςχζτιςθ με άνοια.

28 Κατηγοριοποίηςη τησ απραξίασ Conceptual apraxia 4 είδθ λακϊν: Λάκθ ανάκλθςθσ δράςεων που ςυςχετίηονται με ςυγκεκριμζνα εργαλεία ι αντικείμενα (π.χ. ςφυρί). Δυςκολία ανάκλθςθσ ςωςτοφ εργαλείου ςε ςχζςθ με ζνα αντικείμενο (π.χ. καρφί-επιλογι ςωςτοφ εργαλείου). Μθ επίγνωςθ μθχανικοφ πλεονεκτιματοσ εργαλείων (μθχανικι γνϊςθ) (π.χ. μερικϊσ καρφωμζνο καρφίεργαλείο;) Αδυναμία καταςκευισ εργαλείων (π.χ. ςφυρί). Σχζςθ με άνοια (ςθμαςιολογικι μνιμθ). Δεν ςυςχετίηεται απαραίτθτα με ιδεοκινθτικι απραξία. Το ςθμαςιολογικό ςφςτθμα και το ςφςτθμα παραγωγισ είναι μερικώσ ανεξάρτητα.

29 Ανταγωνιςμόσ μεταξφ των άκρων Σφνδρομο αποςφνδεςθσ (μεςολόβιο) Ανταγωνιςτικι δυςπραξία (π.χ., ζνδυςθ) Συνικωσ υποχωρεί Μπορεί να υπάρχει και απραξία (ανάλογα με βλάβθ) Α χζρι, πόδι «Ξζνο» χζρι

30 Κατηγοριοποίηςη τησ απραξίασ Στοματικι απραξία Αδυναμία μίμθςθσ ςτοματικϊν κινιςεων (π.χ. φφςθμα κεριοφ, φιλί, ροφφθγμα με καλαμάκι, κλπ). Συνικωσ μετά από πρόςκιεσ βλάβεσ, αλλά όχι αποκλειςτικά. Σχζςθ με απραξία του λόγου: ςθμεία ςε ζνα ςυνεχζσ; Σχζςθ με φωνολογικό ςφςτθμα, γλϊςςα (Αρ. βλάβεσ), ι πιο γενικευμζνθ διαταραχι κινθτικοφ προγραμματιςμοφ; Κοινόσ μθχανιςμόσ. Συχνά ςυνυπάρχει με αφαςία Broca, αλλά όχι απαραίτθτα.

31 Η εξζταςη τησ απραξίασ Μακθμζνεσ κινιςεισ του προςϊπου, των άκρων, ςε κάποιο βακμό & του ςϊματοσ. Η ακεραιότθτα των κινιςεων των χεριϊν εξετάηεται υπό (τουλάχιςτον) 2 ςυνκικεσ: (1) μίμηςη (imitation) του εξεταςτι που κάνει (α) ςυμβολικζσ ι επικοινωνιακζσ κινιςεισ (β) που χρθςιμοποιεί αντικείμενα (γ) που κάνει παντομίμα, χωρίσ τα αντικείμενα (2) μετά από παράγγελμα (command) για τισ 3 κατθγορίεσ.

32 Παραδείγματα Χριςθ αντικειμζνου Συμβολικι πράξθ Άλλθ πράξθ Ρρόςωπο ςβιςε ςπίρτο βγάλε γλϊςςα ςφφριξε Άνω άκρο βοφρτςιςε δόντια χαιρζτθςε κάνε γροκιά (ςτρατιωτικά) Κάτω άκρο κλϊτςθςε μπάλα Πλο το ςϊμα ςκοφπιςε με ςκοφπα πάρε ςτάςθ μπόξερ γφριςε γφρω-γφρω

33 Η εξζταςη τησ απραξίασ Χζρι ωσ αντικείμενο (βοφρτςιςμα δοντιϊν, χτζνιςμα μαλλιϊν, κόψιμο με ψαλίδι, κόψιμο με μαχαίρι, κλπ.): ςυγκεκριμζνθ ςκζψθ. Συχνι ςε νευρολογικοφσ αςκενείσ, ςε ανοϊκοφσ αςκενείσ, ςε άτομα > 60. Η απραξία είναι πιο ςυχνι ςε μεταβατικζσ (transitive) κινήςεισ (χριςθ αντικειμζνων, π.χ. κόψε με το ψαλίδι), παρά ςε αμετάβατεσ (intransitive) κινιςεισ (χαιρζτιςε ςτρατιωτικά), λόγω τθσ ςυνκετότθτασ των πρϊτων. Η απραξία είναι πιο πικανι ςτο παράγγελμα παρά ςτθ μίμθςθ. Συςχετίηεται με βλάβθ ςτο Α ημιςφαίριο, ςυνικωσ ςε οπίςθιεσ περιοχζσ (ςυνειρμικι περιοχι: κατανόθςθ λόγου, κιναιςκθτικι, οπτικι περιοχι).

34 Η εξζταςη τησ απραξίασ Florida Apraxia Screening Test-R (FAST-R) 30 λεκτικά παραγγζλματα 20 μεταβατικά (χριςθ αντικειμζνων) 10 αμετάβατα (κινιςεισ με ςθμαςία)

35 Η εξζταςη τησ απραξίασ Florida Action Recall Test (FLART) Αξιολόγθςθ τθσ απϊλειασ τθσ γνϊςθσ ςε ςχζςθ με τθ δράςθ για τθ χριςθ αντικειμζνου (εννοιολογικι απραξία) 45 απεικονίςεισ αντικειμζνων ςε ςκθνζσ που υποδθλϊνουν κάποια δράςθ (π.χ. βοφτυρο να λιϊνει πάνω ςε τοςτ) Ροιο εργαλείο απαιτείται; Ραντομίμα κίνθςθσ ςε ςχζςθ με εικόνα. Οδθγίεσ να μθν χρθςιμοποιθκεί το χζρι ωσ αντικείμενο. Ευαίςκθτθ ςτθν άνοια.

36 Η εξζταςη τησ απραξίασ Test for Apraxia Χριςθ 9 αντικειμζνων για τθν αξιολόγθςθ τθσ ικανότθτασ χριςθσ παντομίμασ κατόπιν λεκτικοφ παραγγζλματοσ: πρϊτα χωρίσ τα αντικείμενα παρόντα, μετά με τα αντικείμενα παρόντα, τζλοσ με τθ χριςθ των αντικειμζνων. Χριςθ 6 αντικειμζνων για μίμθςθ κινιςεων του εξεταςτι (ςτόμα, χζρι, κλείςιμο ματιϊν) Η χριςθ αντικειμζνου είναι πιο ευαίςκθτθ ςτθν απραξία από τθ μίμθςθ χειρονομιϊν.