ΝΕΥΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΧ 37 ΑΛΕΞΑΝΔΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΕΡΙΚΟΥΗ ΚΑΘΗΓΗΤΙΑ

Transcript

1 ΝΕΥΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΧ 37 ΑΛΕΞΑΝΔΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΕΡΙΚΟΥΗ ΚΑΘΗΓΗΤΙΑ

2 ΙΣΤΟΙΑ ΤΗΣ ΝΕΥΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

3 Αρχαίοι πολιτιςμοί -1 Χειρουργικόσ πάπυροσ Edwin Smith 17 οσ αιϊνασ π.χ., ίςωσ 3000 π.χ., Λοφξορ Κακϊςεισ κεφαλισ, εγκεφάλου, νωτιαίου μυελοφ, διάγνωςθ & κεραπεία Αναφορά ςε κινθτικζσ επιπτϊςεισ, ακράτεια, κλπ. Καμία αναφορά ςε νοθτικζσ λειτουργίεσ

4

5 Αρχαίοι πολιτιςμοί -2 Κρανιοτομία Συχνι ςτθν όψιμθ Παλαιολικικι & Νεολικικι εποχι Κχνθ τρυπανιςμοφ ςτθν Ευρϊπθ, Αφρικι, Ν. Αμερικι, Β. Αμερικι, Ν. Ειρθνικό Εικαςίεσ ωσ προσ τουσ λόγουσ Ζλλειψθ γραπτοφ λόγου ςε πολλοφσ λαοφσ εμπόδιςε μετάδοςθ πλθροφοριϊν για πικανζσ γνϊςεισ

6

7 Αρχαία Ελλάδα Ιπποκράτθσ (Περί Ιεράσ Νόςου) Ομάδα ιατρϊν: τζλοσ 5 ου μζςα 4 ου αιϊνα Μελζτθ επιλθψίασ Αναφορά ςε παράλυςθ αντίπλευρου θμιμορίου ςϊματοσ Εγκζφαλοσ: ζδρα τθσ ψυχισ, των νοθτικϊν λειτουργιϊν

8 Υπόθεςη εντόπιςησ ςτισ κοιλίεσ Δόγμα των κοιλιϊν (του εγκεφάλου) Αρχζσ 4 ου αιϊνα Αναγζννθςθ Αρχικά από πατζρεσ τθσ εκκλθςίασ Δοχεία που περιζχουν τα ηωτικά υγρά Δόγμα των ςτοιχείων Οι αιςκιςεισ τθσ όςφρθςθσ, τθσ γεφςθσ, τθσ όραςθσ και τθσ ακοισ ςυνδζονται με τθν κοινι αίςκθςθ ςτο πρόςκιο τμιμα του πρϊτου διαμερίςματοσ

9 Ζρευνα για την ζδρα τησ ψυχήσ Καρτζςιοσ ( ) Επίφυςθ (pineal gland): ζδρα τθσ ψυχισ Περιβάλλεται από εγκεφαλονωτιαίο υγρό Επθρεάηει τισ κοιλίεσ, επθρεάηεται από αυτζσ Και οι μικρότερεσ κινιςεισ του αδζνα μπορεί να επθρεάςουν τθ ροι των χυμϊν αυτϊν Οι επιμζρουσ αιςκιςεισ ςυνενϊνονται ςτθν επίφυςθ πριν φτάςουν ςτθν ψυχι, με τθ ςυμβολι των χυμϊν που βρίςκονται ςτισ κοιλίεσ

10

11

12 Εντόπιςη Φρενολογία-Gall & Spurzheim (1796, Βιζννθ) Σθμαςία του φλοιοφ (Gall) Αβάςιμθ κεωρία Απαρχι εντοπιςτικισ μελζτθσ εγκεφάλου Ολιςτικι κεωρία-flourens Ανάρρωςθ πουλιϊν ανεξάρτθτα από τθν πλευρά εντόπιςθσ τθσ βλάβθσ Η εγκεφαλικι ουςία είναι ίςου δυναμικοφ (equipotential) Ενιαίοσ τρόποσ λειτουργίασ του ΚΝΣ

13

14 Η εντόπιςη του λόγου Broca (1861) Tan (Louis Victor Leborgne) Απϊλεια λόγου ςτθν θλικία των 30 ετϊν, μόνθ «λζξθ»: tan Φαινομενικά άκικτεσ οι λοιπζσ νοθτικζσ λειτουργίεσ Προςπάκεια επικοινωνίασ, παρ όλεσ τισ δυςκολίεσ Αρχικά: aphémie, αργότερα: αφαςία Broca

15 Η εντόπιςη του λόγου-ςυν Broca (1861) Ο Leborgne πζκανε ςε θλικία 51 ετϊν, ζγινε αυτοψία Βλάβθ ςτο οπίςκιο τμιμα τθσ 3 θσ μετωπιαίασ ζλικασ του Α μετωπιαίου λοβοφ (περίπου Β.Α. 44 & 45), «περιοχι Broca»

16 Η εντόπιςη του λόγου-ςυν Broca (1861) Lelong Νοςθλεία για άνοια, 84 ετϊν Λεξιλόγιο 5 λζξεων: oui, non, tois (trois), toujours, Lelo (Lelong) Αυτοψία, βλάβθ ςε παρόμοια περιοχι του εγκεφάλου 8 περιπτϊςεισ ςυνολικά, αλλά επιφυλακτικόσ Nous parlons avec l hémisphère gauche Εξαιρζςεισ ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ Α-χειρων

17 Leborgne Lelong Βλάβεσ πζραν τησ περιοχήσ Broca

18 Η εντόπιςη του λόγου-ςυν Wernicke (1874) περίπτωςθ κατανόθςθσ λόγου Περίπτωςθ άνδρα με εγκεφαλικό και διαταραχι τθσ κατανόθςθσ του προφορικοφ και γραπτοφ λόγου Απουςία διαταραχισ τθσ ακοισ Ικανότθτα ομιλίασ Βλάβθ ςτθν άνω κροταφικιβρεγματικι περιοχι του Α θμιςφαιρίου «περιοχι Wernicke»

19 Η εντόπιςη του λόγου-ςυν Wernicke (1874) περίπτωςθ κατανόθςθσ λόγου Α άνω κροταφικι ζλικα Δυνατότθτα πρόβλεψθσ ςυνδρόμων που δεν είχαν προθγουμζνωσ περιγραφεί βάςει τθσ κεωρίασ του Εντοπιςμόσ απλϊν αιςκθτθριακϊν & κινθτικϊν λειτουργιϊν Αποκικευςθ πλθροφοριϊν ςτο φλοιό Σφνδεςθ διαφορετικϊν περιοχϊν με δεμάτια

20 Ιςοδυναμία ή φρενολογία;

21 Ιςοδυναμία ή φρενολογία; Όχι ιςοδυναμία Εντοπιςμόσ απλϊν αιςκθτθριακϊν & κινθτικϊν λειτουργιϊν Όχι φρενολογία Ο εγκζφαλοσ δεν είναι μωςαϊκό αναρίκμθτων επιμζρουσ κζντρων Οι ςφνκετεσ δραςτθριότθτεσ είναι προϊόν μάκθςθσ μζςω των ςυνδζςεων μικροφ αρικμοφ λειτουργικϊν περιοχϊν, υπεφκυνων για κινθτικζσ & αιςκθτικζσ λειτουργίεσ

22 Η εντόπιςη του λόγου-ςυν Lichtheim (1885), Dejerine (1892) Πρόβλεψθ & εξιγθςθ διαταραχϊν κατόπιν εντοπιςμζνων βλαβϊν βάςει τθσ κεωρίασ του Wernicke ςυνδρόμων που δεν είχαν προθγουμζνωσ περιγραφεί βάςει τθσ κεωρίασ του Εντοπιςμόσ απλϊν αιςκθτθριακϊν & κινθτικϊν λειτουργιϊν Αποκικευςθ πλθροφοριϊν ςτο φλοιό Σφνδεςθ περιοχϊν με δεμάτια

23 Η εντόπιςη του λόγου-ςυν Τοξοειδήσ δεςμίδα

24

25 Σφνδρομο αποςφνδεςησ Geschwind (1960 s) Πατζρασ τθσ νευροψυχολογίασ Βαςίςτθκε ςτθ κεωρία του Wernicke Αφαςία αγωγισ: αποςφνδεςθ μεταξφ των περιοχϊν Broca & Wernicke

26 Korsakoff (1880) Μνήμη και εγκζφαλοσ Σχζςθ ψυχικϊν διαταραχϊν και εγκεφαλικισ διαταραχισ (ςφνδρομο Wernicke-Korsakoff) (εγκεφαλοπάκεια όχι απαραίτθτθ) Διζγερςθ ι ςφγχυςθ Διαταραχι μνιμθσ λόγω ςοβαρισ ζλλειψθσ βιταμίνθσ Β1 (κειαμίνθσ) Πιο ςυνικθσ αιτία: κατάχρθςθ οινοπνεφματοσ (θ Β1 βοθκάει τα εγκεφαλικά κφτταρα να μεταβολίςουν τθ γλυκόηθ)

27

28 Πμωσ Ribot (πριν τον Korsakoff) Συςτθματικι κεωρία για τθ μνιμθ και τισ διαταραχζσ τθσ Ο νόμοσ του Ribot Εμπροςκόδρομθ (ορκόδρομθ) αμνθςία (anterograde amnesia) Οπιςκόδρομθ (ανάδρομθ) αμνθςία (retrograde amnesia)

29 % Ανάκλθςθσ Ο νόμοσ του Ribot

30 Κυτταροαρχιτεκτονική S. Ramon Y Cajal ( ) Ο φλοιόσ μπορεί να διαιρεκεί ςε περιοχζσ με διαφορετικι κυτταροαρχιτεκτονικι ςφνκεςθ Θεωρία των νευρϊνων A. W. Cambell (1903) Κυτταροαρχιτεκτονικόσ χάρτθσ 14 περιοχϊν Κ. Brodmann (1905) Κυτταροαρχιτεκτονικόσ χάρτθσ C. von Economo & N. Koskinas (1925) Κυτταροαρχιτεκτονικόσ χάρτθσ 107 περιοχϊν Διαίρεςθ εγκεφάλου ςε 7 λοβοφσ (F, L, I, P, O, T, H)

31 Ramon y Cajal Ιππόκαμποσ τρωκτικοφ-ςχεδιαςμόσ από τον ίδιον

32 Brodmann

33 Σφγχρονη νευροψυχολογία Luria ( ) Σποφδαςε ψυχολογία και ςτθ ςυνζχεια ιατρικι Αλλθλεπίδραςθ φυςικϊν και πολιτιςμικϊν παραγόντων ςτισ ψυχολογικζσ λειτουργίεσ Μελζτθ τθσ αφαςίασ Σχζςθ βλάβθσ-διαταραχϊν ςυμπεριφοράσ

34 Νευροψυχολογικά ςφνδρομα Ανάλυςθ ςυμπεριφοράσ ςε ςχζςθ με: Βακμό απόκλιςθσ από Μ.Ο. Βακμό προςζγγιςθσ προσ κακιερωμζνο ςφνδρομο Αλλά Συςχζτιςθ ςθμείων & ςυμπτωμάτων (ςφνδρομο) και νόςου είναι πικανολογικι Αςάφεια ωσ προσ τα ςυςτατικά που πρζπει να υπάρχουν για τθ διάγνωςθ

35 Ραράδειγμα: Σφνδρομο Gerstmann Σφγχυςθ Δ-Α Αγνωςία δακτφλων Δυςγραφία Δυςυπολογιςία

36 Διαφορική διάγνωςη Παρόμοιοι ςυνδυαςμοί ςθμείων και ςυμπτωμάτων ςε διαφορετικζσ νόςουσ ι διαταραχζσ (π.χ. ςφνδρομο Gerstmann) Επιπτϊςεισ ςτθ κεραπευτικι αντιμετϊπιςθ Κανζνα μεμονωμζνο ςφμπτωμα δεν αποτελεί αναγκαία ςυνκικθ για τθ ςυμμετοχι ςε διαγνωςτικι ομάδα Απαιτείται περαιτζρω διαφοροδιάγνωςθ

37 Διπλόσ διχαςμόσ λειτουργικότητασ Teuber (1955) Κάκε περιοχι του φλοιοφ που είναι αρκετά μεγάλθ μπορεί να ζχει μια διπλι επίδραςθ: μια ςυγκεκριμζνη, που εξαρτάται από τθ κζςθ και μια γενική, που εξαρτάται από το μζγεκοσ. Εάν μια βλάβθ ςτον κροταφικό φλοιό διαταράςςει τθν οπτικι διάκριςθ, θ λειτουργία αυτι εντοπίηεται ςτουσ κροταφικοφσ φλοιοφσ, ι γενικά ςτον φλοιό; Για να αποδειχκεί θ ειδικότθτα (specificity) του κροταφικοφ φλοιοφ ωσ προσ τθν οπτικι διάκριςθ, πρζπει να δείξουμε ότι θ διάκριςθ ςε κάποια άλλθ αιςκθτιρια οδό δεν διαταράςςεται.

38 Διπλόσ διχαςμόσ λειτουργικότητασ-ςυν Teuber (1955) Αμφίπλευρεσ βλάβεσ του κροταφικοφ λοβοφ οδθγοφν ςε διαταραχζσ ςτθ διάκριςθ οπτικϊν ερεκιςμάτων Αςθενήσ Α: απουςία διαταραχισ τθσ απτικισ διάκριςθσ (από Τεςτ 1), αλλά διαταραχι τθσ οπτικισ διάκριςθσ (από Τεςτ 2) Αςθενήσ Β: το αντίςτροφο προφίλ Διπλόσ διχαςμόσ λειτουργικότητασ (double dissociation of function)

39 Διπλόσ διχαςμόσ λειτουργικότητασ-ςυν Δφο ςυνδεόμενεσ νοθτικζσ λειτουργίεσ μποροφν να διαταραχκοφν ανεξάρτθτα θ μία από τθν άλλθ (π.χ. παραγωγι και κατανόθςθ λόγου) Οι εγκεφαλικζσ περιοχζσ που υποςτθρίηουν τισ λειτουργίεσ αυτζσ μποροφν να λειτουργιςουν αυτόνομα

40 Διπλόσ διχαςμόσ λειτουργικότητασ-ςυν Kinsbourne Luria Απουςία διπλοφ διχαςμοφ δεν αποτελεί προχπόκεςθ για τθ μθ φπαρξθ ειδικϊν ςχζςεων Εςτιακι βλάβθ με ζλλειψθ κάποιου παράγοντα διαταράςςει όλα τα λειτουργικά ςυςτιματα που περιλαμβάνουν αυτόν τον παράγοντα, όχι αυτά που δεν τον περιλαμβάνουν

41 Wernicke Σφνδρομο αποςφνδεςησ Βλάβθ ςτθν κινθτικι περιοχι του λόγου Βλάβθ ςτθν αιςκθτικι περιοχι του λόγου Σφνδρομα «αγωγισ» Liepmann (τζλοσ 19 ου αρχζσ 20 ου αιϊνα) Σφνδρομα αποςφνδεςθσ μετά από διακοπι ςυνδζςεων μεταξφ των θμιςφαιρίων (μεςολόβιο) Head, Marie, von Monakow Ολιςτικζσ κεωρίεσ

42 Διπλόσ διχαςμόσ λειτουργικότητασ-ςυν Για περιςςότερα, βλ. άρκρο ςτθν θ-τάξθ για