ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος

Transcript

1 ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος Απαρτιωμένη Διδασκαλία

2 ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Άγχος Φόβος Φόβος: πρωτογενές συναίσθημα όταν σαφής και πραγματική απειλή Άγχος: σύνθετο συναίσθημα χωρίς σαφή ή σημαντική για την ζωή απειλή. Ψυχική λειτουργία (αμυντική) που επηρεάζεται από βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες Το άγχος κοινή πανανθρώπινη εμπειρία γίνεται ψυχική διαταραχή όταν έχει μεγάλη ένταση, διάρκεια, ή προκαλεί μεγάλη δυσλειτουργία

3 Τύποι Αγχωδών Διαταραχών Το άγχος εκδηλώνεται με: Φοβίες Αγοραφοβία Διαταραχή κοινωνικού άγχους Ειδικές φοβίες Έμμονες ιδέες και τελετουργίες Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή Αναβιώσεις τραυματικών γεγονότων Οξεία αντίδραση στο stress Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό stress Με χρόνιες ανήσυχες σκέψεις και ποικίλα σωματικά συμπτώματα Διαταραχή γενικευμένου άγχους ή επεισόδια παροξυσμικού άγχους με έντονα αυτονομικά συμπτώματα μεγάλης έντασης Διαταραχή πανικού

4 Νεύρωση (ιστορία) Lovell (1661) neurotick: φυτικό μίγμα κατάπραϋντικό του νευρικού συστήματος William Cullen (1784) neurosis: παθήσεις που επηρεάζουν την αίσθηση και την κίνηση χωρίς να οφείλονται σε εντοπισμένη παθολογία των οργάνων ή του Νευρικού Συστήματος και χωρίς να συνοδεύονται από πυρετό (γενικές-τοπικές) Pinell (1801): διαταραχές της αίσθησης και της κίνησης χωρίς νευροπαθολογική βάση που οφείλονται σε ηθικές και συμπαθητικές αιτίες (ηθικές-συναίσθημα, συμπαθητικές-όργανα)

5 Νεύρωση (ιστορία) Georget (1840): νοσολογική κατηγορία με μη θανατηφόρες, μη ψυχωτικές διαταραχές. Υστερία, άσθμα, νευρικοί προκάρδιοι παλμοί, γαστραλγία, νευραλγίες Da Costa (1871): «σύνδρομο ευερέθιστης καρδιάς» George Beard (1869) neurasthaenia: κόπωση και συναισθηματική διαταραχή χωρίς σαφή αιτία (κληρονομική διαταραχή αρρώστια της μόδας στα τέλη του 19 ου αιώνα)

6 Sigmund Freud 1894 αγχώδης νεύρωση νευρωτικό άγχος Δύο τύποι άγχους: Διάχυτη αίσθηση ανησυχίας ή τρόμου (που προέρχεται από απωθημένη σκέψη ή επιθυμία) Κατακλυσμιαία αίσθηση πανικού, με εκδηλώσεις από το Α.Ν.Σ. και υποκειμενική αίσθηση τρόμου) (έλλειψη σεξουαλικής δραστηριότητας ενεστώσα νεύρωση)

7 Sigmund Freud 1926: (δομικό μοντέλο ή 2 η τοπική) το άγχος αποτέλεσμα ψυχικής σύγκρουσης, μεταξύ των ασυνείδητων (ΑΣ) σεξουαλικών ή επιθετικών επιθυμιών που προέρχονται από το Εκείνο και των αντίστοιχων απειλών τιμωρίας που προέρχονται από το Yπερεγώ Το άγχος σήμα πως στο ΑΣ ελλοχεύει ένας κίνδυνος. Τότε το Eγώ κινητοποιεί τους μηχανισμούς άμυνας για να εμποδίσει τις μη αποδεκτές σκέψεις και συναισθήματα να αναδυθούν στην συνειδητή επιφάνεια. Αποτυχία του άγχους σήματος να ενεργοποιήσει αμυντικούς πόρους του Εγώ έχει αποτέλεσμα έντονο, πιο επίμονο άγχος ή άλλα νευρωτικά συμπτώματα. Άρα, το άγχος εκδήλωση της νευρωτικής σύγκρουσης σε επίπεδο συμπτώματος αλλά και προσαρμοστική προειδοποίηση ώστε να απομακρυνθεί η σύγκρουση από το συνειδητό.

8 Sigmund Freud Το άγχος περιλαμβάνεται στα συναισθήματα του Εγώ Το Εγώ ελέγχει την πρόσβαση στο συνειδητό Μέσω της απώθησης απομακρύνεται από κάθε σύνδεση με τις ενστικτώδεις διακινήσεις του Εκείνο Λογοκρίνει μαζί και την ενόρμηση και την αντίστοιχη ενδοψυχική αναπαράσταση Μία απωθημένη ενστικτώδης επιθυμία ή ενόρμηση ίσως και πάλι να εκφραστεί ως σύμπτωμα ή να μετατεθεί Ανάλογα με την αμυντική λειτουργία και τα συμπτώματα που εμφανίζονται η νεύρωση παίρνει μορφή ψυχαναγκαστικής σκέψης, υστερικής παράλυσης ή φοβικής αποφυγής

9 Στο DSM-ΙΙΙ Αθεωρητική ανάπτυξη της νοσολογίας και εγκατάλειψη των κλασσικών νευρωτικών οντοτήτων και του ψυχοδυναμικού μοντέλου σχηματισμού των συμπτωμάτων Οι νευρώσεις αντικαταστάθηκαν από τρεις ξεχωριστές νοσολογικές οντότητες Αγχώδεις διαταραχές Σωματόμορφες διαταραχές Αποσυνδετικές διαταραχές

10 Αγχώδεις Διαταραχές Διαταραχή πανικού Φοβίες Ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή Διαταραχές που συνδέονται με το stress Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή Αν και αυτή η κατηγοριοποίηση εξυπηρετεί την πρόσφατη βιολογική έρευνα περιγράφοντας διαφορετικά είδη άγχους, ενθαρρύνει τους κλινικούς να σκέφτονται το άγχος περισσότερο ως νόσο παρά ως υπερπροσδιοριστικό της ΑΣ σύγκρουσης-σύμπτωμα. Πολλοί ασθενείς με άγχος δεν έχουν ιδέα γιατί αγχώνονται.

11 Αγχώδεις Διαταραχές Ψυχοδυναμικά προσανατολισμένη αναπτυξιακή ιεράρχιση του άγχους: Υπερεγωτικό άγχος Άγχος ευνουχισμού Φόβος απώλειας αγάπης Φόβος απώλειας αντικειμένου (άγχος αποχωρισμού) Διωκτικό άγχος Διαλυτικό (αποδιοργανωτικό) άγχος

12 Γενική προσέγγιση του ασθενούς με άγχος 1. Συμπτώματα του άγχους Βασανιστικό συναίσθημα που εκφράζεται ευθέως: άγχος, φόβος, εσωτερική ένταση, ανησυχία, ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης Σωματικά ενοχλήματα (από υπερδραστηριοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος): δύσπνοια ή ταχύπνοια, ναυτία, έμετος, ξηροστομία ανορεξία ή δυσκαταποσία, σφίξιμο ή πόνος στο στήθος ή αίσθημα παλμών, ζάλη, πονοκέφαλος, αιμωδίες, τρόμος, θολή όραση Ανήσυχες σκέψεις που υποδηλώνουν άγχος Συμπεριφορές που υποδηλώνουν άγχος όπως απόφυγή, ψυχαναγκασμοί, συχνές επισκέψεις σε γιατρούς-νοσοκομεία

13 Γενική προσέγγιση του ασθενούς με άγχος 2. Διερεύνηση του άγχους I. Διερεύνηση των οργανικών αιτίων του άγχους II. Διερεύνηση ψυχιατρικών αιτίων του άγχους III. Εντοπισμός κάποιας ειδικής αγχώδους διαταραχής (Μόνο αν αποκλειστούν αυτά διαταραχή προσαρμογής χωρίς ειδική αντιμετώπιση)

14 I. Αποκλεισμός οργανικότητας Συνθήκες εμφάνισης άγχους Ατομικό και οικογενειακό ιστορικό Οργανική κατάσταση Φαρμακευτική αγωγή II. Αποκλεισμός ψυχιατρικής συννοσηρότητας Κατάθλιψη Ψυχική Σωματόμορφες διαταραχές Προσοχή με προσωπικότητα III. Διάγνωση πρωτοπαθούς αγχώδους διαταραχής Να μην συντρέχουν ιδιαίτερα ψυχοπιεστικές καταστάσεις Τα συμπτώματα να προκαλούν μεγάλη ενόχληση Να έχουν σημαντική διάρκεια (εξάμηνο) Να διαταράσσουν τη λειτουργικότητα Να μην οφείλονται σε άλλη οργανική ή ψυχική διαταραχή

15 Αγχώδεις Διαταραχές συνδεόμενες με οργανικούς παράγοντες Να λαμβάνονται υπ όψιν: Παθολογικές καταστάσεις (π.χ. άσθμα) Επιπλοκές τους (π.χ. υποξία) Θεραπεία τους (π.χ. βρογχοδιασταλτικά) Γενικός κανόνας: διερεύνηση συστήματος που παραπονείται για συμπτώματα ο ασθενής

16 Οργανικό Άγχος Παθήσεις που προκαλούν οργανικό άγχος: 25% νευρολογικές ασθένειες 25% ενδοκρινολογικές ασθένειες 12% καρδιαγγειακές ασθένειες 12% ανοσολογικές-ρευματολογικές ασθένειες 12% λοιμώδεις ασθένειες 14% άλλοι παράγοντες - φάρμακα

17 Οργανικό Άγχος Παράγοντες που σχετίζονται με οργανικό άγχος: Έναρξη αγχώδους διαταραχής προ των 35 χρ. Απουσία ιστορικού αγχώδους διαταραχής Απουσία ιστορικού μεγάλου άγχους, φοβιών στην παιδική ηλικία Απουσία αποφευκτικών συμπεριφορών Απουσία σημαντικών γεγονότων ζωής που πυροδοτούν ή αναζωπυρώνουν τα αγχώδη συμπτώματα Πενιχρή ανταπόκριση σε φάρμακα που κατάστέλλουν τις κρίσεις πανικού

18 Επιδημιολογία Αγχωδών Διατ. Συχνές σε γενικό πληθυσμό Επιπολασμός βίου 20% Πιο συχνές σε φοβίες Συχνή συννοσηρότητα με εξαρτήσεις, κατάθλιψη και δυσθυμία Μεγαλύτερη νοσηρότητα σε γυναίκες εκτός από ΙΔΨ και κοινωνικό άγχος Υψηλότερη επίπτωση χρ. 4.6% παραπομπών σε πρωτοβάθμια περίθαλψη 80% ψυχιατρικών περιστατικών που παρακολουθούνται από GP

19 Παράγοντες αυξημένου κινδύνου για εκδήλωση Αγχώδους Διαταραχής Νεότερη ηλικία Γυναικείο φύλο Χαμηλό οικονομικό επίπεδο Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο Ψυχοπιεστικά αρνητικά γεγονότα ζωής (ανεργία διαζύγιο βία) Επανειλημμένες διαπροσωπικές απώλειες

20 Πορεία Πρόγνωση Αγχωδών Διατ. Πορεία χρόνια με εξάρσεις και υφέσεις Φοβίες σταθερές ή επιδείνωση ΓΑΔ μάλλον βελτίωση με την πάροδο του χρόνου Συννοσηρότητα με: Αλκοόλ και ουσίες Κατάθλιψη αυτοκτονικός ιδεασμός Διαταραχή προσωπικότητας Δυσμενής πρόγνωση

21 Αιτιολογία Αγχωδών Διαταραχών (πολυπαραγοντική) Γενετική επιβάρυνση: οι μονοζυγωτικοί Χ10, σε σχέση με διζυγωτικούς διδύμους για ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής Η ΔΠ, η ΓΑΔ, οι φοβίες, η ΙΔΨ έχουν μεγαλύτερη κληρονομική και γενετική επιβάρυνση Σημαντική επικάλυψη μεταξύ αγχωδών διατ., κατάθλιψης, κατάχρησης αλκοόλ και ουσιών Δεν έχουν εντοπισθεί ακόμα γονίδια

22 Αιτιολογία Αγχωδών Διαταραχών Επίδραση περιβάλλοντος: Έκθεση σε ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης Πορεία διαδικασίας του φαινομένου της παιδικής προσκόλησης

23 Ευαισθησία στο άγχος Αλληλεπίδραση βιολογίας-περιβάλλοντος: Εγγενές χαρακτηριστικό (trait) κάθε ατόμου. Ορίζεται ως η ανταπόκριση του κάθε ατόμου στις μεταβολές της φυσιολογίας που συνδέονται με το άγχος και το φόβο και σχετίζεται με παρερμηνεία των σωματικών σημάτων ως επικίνδυνων και καταστροφικών και με τη συστηματική γνωσιακή προκατάληψη υπέρ της απειλής (σχετίζεται με την «συμπεριφορική αναστολή των παιδιών»)

24 Αγχώδεις Διαταραχές Ψυχολογικές θεωρίες Θεωρίες της μάθησης: Τα παιδιά μαθαίνουν τον φόβο και συμπεριφορές αντιμετώπισής του Γνωσιακές θεωρίες: Εστιάζουν στο σχεδιασμό δράσης με βάση την αξιολόγηση από το φλοιό των σημάτων που προσλαμβάνονται από το εξωτερικό και εσωτερικό περιβάλλον

25 Αγχώδεις Διαταραχές Ψυχοδυναμικές θεωρίες Το άγχος διαταραχή λόγω ανεπιτυχούς παρέμβασης των αμυντικών μηχανισμών του εγώ (εγγυητή ισορροπίας μεταξύ υποκειμένου και πραγματικότητας) στις εσωτερικές καταστάσεις κινδύνου (άγχος αποχωρισμού, υπερεγωτικό άγχος στην απειλή ανάδυσης απαγορευμένων ενορμήσεων) Κλιμάκωση του άγχους, ανάλογα με το επίπεδο ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης

26 Αγχώδεις Διαταραχές Βιολογικές θεωρίες Νοραδρεναλίνη Σεροτονίνη GABA CRF (παράγοντας έκλυσης κορτικοτροπίνης) συνδέονται με αντίδραση στο stress Οι αγχώδεις καταστάσεις συνδέονται με διαταραχή της ομοιόστασης στην επικοινωνία (cross-talk) μεταξύ αυτών των νευρομεταβιβαστών Λειτουργική ανατομία: αμυγδαλή, σημαντικός ο ρόλος της

27 Θεραπεία Αγχωδών Διαταραχών Ψυχοθεραπεία Φαρμακοθεραπεία

28 Φοβίες Οι φόβοι πολύ συχνοί στην παιδική ηλικία, όμως το 60% τους ξεπερνά μεγαλώνοντας Συχνές διαταραχές το 40% του πληθυσμού εμφανίζει στη ζωή της κάποια φοβία Επιπολασμός έτους 2-7% Πιο συχνή η ειδική φοβία Πιο συχνά σε ψυχίατρο η αγοραφοβία

29 Ειδική (ή απλή) φοβία Φόβος για εξωτερικά ερεθίσματα ή συνθήκες που δεν είναι αντικειμενικά επικίνδυνες Συστηματική αποφυγή άγχος αναμονής αίσθημα έντονου φόβου σε αναγκαστική έκθεση (ICD-10) Επηρεάζεται σημαντικά η λειτουργικότητα Δυσφορία (DSM)

30 Κλινική Εικόνα Ειδικής Φοβίας Αναγνώριση ότι ο φόβος είναι υπερβολικός και αδικαιολόγητος Αυτόματη κινητοποίηση του συναισθήματος Αυτόνομες εκδηλώσεις φόβου (ταχυκαρδία, τρόμος, ναυτία, αίσθημα αδυναμίας, λιποθυμική τάση έως κρίση πανικού) Έντονη τάση φυγής Μετά την απομάκρυνση, νικημένος-ντροπιασμένος Συστηματική αποφυγή καταστάσεων ή αντικειμένων που προκαλούν φόβο (με αντίστοιχη οργάνωσης ζωής) «Φοβικός σύντροφος»

31 Επιδημιολογία Ειδικής Φοβίας Επιπολασμός 11% - τα 2/3 Λίγοι αναζητούν θεραπεία Συχνότερες για ζώα, φυσικές καταστροφές, τραυματισμό

32 Πορεία Πρόγνωση Ειδικής Φοβίας Η έναρξη μπορεί να συνδέεται με τραυματικό γεγονός Κάποια φοβογόνα αντικείμενα μέρος εγγενών φόβων που αφορούν το παρελθόν του είδους μας

33 Θεραπεία Ειδικής Φοβίας ΒΖΡ CBT Ψ/Α, Ψ/Θ

34 Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους - ΔΚΑ (κοινωνική φοβία) Κλινική εικόνα και διάγνωση Επίμονος φόβος και αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων που ενδέχεται να γίνει αντικείμενο παρατήρησης από άλλους Η έκθεση ή και η σκέψη μόνο προκαλεί άγχος που εκδηλώνεται με ερυθρότητα, τρόμο, φόβο εμέτου, αίσθηση ούρησης ή αφόδευσης, έως κρίση πανικού Δυσφορία (ICD-10) Διάρκεια > 6 μήνες (σε μικρότερο των 18 ετών) (DSM) 2 μορφές: α) Γενικευμένη β) Περιορισμένη

35 Επιδημιολογία ΔΚΑ Επιπολασμός βίου: 13% - μικρή υπεροχή Προφίλ: Γυναίκα, νεαρή, ανύπανδρη, χαμηλού κοιν/οικ/μορφ επιπέδου Συννοσηρότητα με κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών

36 Πορεία Πρόγνωση ΔΚΑ Μεγαλύτερη νοσηρότητα από την απλή φοβία λόγω κοινωνικής απόμόνωσης Έναρξη στην εφηβεία σύνδεση με αγχώδεις καταστάσεις στην παιδική ηλικία. Χρόνια πορεία

37 Θεραπεία ΔΚΑ SSRIs ΒΖΡ CBT εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες β-αδρενεργικοί αναστολείς ΙΜΑΟ

38 Αγοραφοβία Κλινική εικόνα και διάγνωση Φόβος να βρεθεί μόνος σε μέρη ή καταστάσεις όπου η έξοδος θα ήταν δύσκολη ή η βοήθεια όχι διαθέσιμη επί κρίσεως πανικού (ανοιχτός χώρος, πλήθος, Μέσα Μαζικής Μεταφοράς) Μεγάλη δυσλειτουργία όταν αποφυγή εξόδου από σπίτι χωρίς συνοδεία Ζάλη, αποπροσωποποίηση, κατάθλιψη, κατάχρηση αλκοόλ Κρίσεις πανικού

39 Πορεία Πρόγνωση Αγοραφοβίας Πυροδότηση ή ένταση από γεγονότα ζωής Ξεκινά με ΚΠ και εγκαθίσταται με μηχανισμούς αποφυγής Χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις

40 Επιδημιολογία Αγοραφοβίας 2/3- ηλικία έναρξης Το 20% και άλλη αγχώδη διαταραχή Λιγότεροι από 25% αναζητούν θεραπεία

41 Θεραπεία Αγοραφοβίας Συμπεριφορική Αγχολυτικά και σεροτονινεργικά φάρμακα

42 Διαταραχή Πανικού (ΔΠ) Κλινική εικόνα χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση κρίσεων πανικού Κρίση πανικού: επεισόδια έντονου άγχους και αυτόνομικών εκδηλώσεων, τα οποία εκλύονται αυθόρμητα και αιφνίδια και διαρκούν συνήθως λιγότερο από μία ώρα Συνοδεύεται από: Πόνο στο στήθος, αίσθημα πνιγμού, υπεραερισμός Ζάλη, αίσθημα παλμών, αίσθημα λιποθυμίας Τρόμο, εφίδρωση, παραισθήσεις, εξάψεις ή ρίγη Ναυτία, επιγαστρική δυσφορία Οξύ φόβο ότι πεθαίνουν Έντονο φόβο ότι τρελαίνονται ή ότι χάνουν τον έλεγχο

43 3 Ομάδες Ασθενών με ΔΠ Κλινική συμπτωματολογία Καρδιοαναπνευστικά συμπτώματα Συμπτώματα τύπου ζάλης Ψυχολογικά συμπτώματα Υπάρχουν με «κρίσεις πανικού περιορισμένων συμπτωμάτων» που με το χρόνο εξελίσσονται σε πλήρεις κρίσεις «Νυκτερινές κρίσεις πανικού»

44 Κλινική εικόνα Κρίσης Πανικού (ΚΠ) Προσδοκητικό άγχος άγχος αναμονής Διαδικασία προφυλάξεων και αποφυγών Αγοραφοβία 2 τύποι ΔΠ: Αναπνευστικός (πνιγμός, βάρος-πόνος στο στήθος, μουδιάσματα, φόβος θανάτου, τάση φυγής) Μη αναπνευστικός (αίσθημα παλμών, ζάλη, τρόμος, εξάψεις, εφίδρωση, ναυτία, φόβος τρέλας, αποπροσωποποίηση)

45 Διάγνωση ΔΠ Πολλές ΚΠ στη διάρκεια ενός μηνός που να ακολουθούνται από επίμονο φόβο ότι θα επαναληφθούν Χωρίς φοβογόνο αντικείμενο Όχι χρήση ή νόσος (όργ. ή ψυχ.)

46 Πορεία Πρόγνωση ΔΠ QοL παρόμοια με κατάθλιψη Πάνω από 60% κάποια στιγμή κατάθλιψη 30-60% των καταθλιπτικών δευτερογενώς ΔΠ Μεγάλα ποσοστά χρήσης σε προσπάθεια αυτοϊασης Χ18 ΑΑ σε σχέση με άτομα χωρίς ιστορικό ψυχικής νόσου Καλή πρόγνωση με θεραπεία

47 Επιδημιολογία ΔΠ Μεγάλη χρήση υπηρεσιών υγείας πρωτοβάθμια περίθαλψη Συνδέονται με κάπνισμα, υπέρταση, άσθμα, ευερέθιστο έντερο, ημικρανίες Το 25% των καρδιολογικών ασθενών πληρούν κριτήρια Δ.Π. Επιπολασμός βίου 1-2% (Χ20 συγγενείς ΔΠ) Σε εφήβους Χ 2-6 σε

48 Θεραπεία ΔΠ CBT SSRIs ΒΖΡ

49 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή (ΓΑΔ) Χρόνια αγχώδης κατάσταση με συχνές και επίμονες ανησυχίες για πολλαπλά θέματα της ζωής, δυσανάλογες προς τις αντικειμενικές διαστάσεις αυτών των θεμάτων

50 Κλινική Εικόνα και Διάγνωση ΓΑΔ Χρόνια και έντονα συμπτώματα από το αυτόνομο συμπαθητικό λόγω διαρκούς υπερεγρήγορσης (μείωση συγκέντρωσης, ανησυχία, αϋπνία), μυϊκής έντασης (τρόμος, μυϊκή τάση, κινητική ανησυχία, εύκολη κόπωση) Το άγχος δεν αναδύεται μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες, ούτε βελτιώνεται κάτω από ορισμένες περιστάσεις αλλά αποτελεί διαρκές βίωμα Συχνή αλλά λιγότερο θορυβώδης γι αυτό σπάνια σε ψυχίατρο Διάρκεια συμπτωμάτων τουλάχιστον 6 μήνες, αδυναμία ελέγχου της ανησυχίας, σημαντική επίδραση στη λειτουργικότητα

51 Πορεία Πρόγνωση ΓΑΔ Μέση ηλικία έναρξης το τέλος της εφηβείας ή αρχή ενήλικης ζωής Χρόνια πορεία με μικρές διακυμάνσεις Προσέρχονται για θεραπεία μετά από πολυετή παρουσία των συμπτωμάτων

52 Επιδημιολογία ΓΑΔ Επιπολασμός 2-5% Μετά τα 20 χρόνια συχνότερη στις 2/1 έως 3/1

53 Θεραπεία ΓΑΔ Εκτίμηση βαρύτητας συμπτωμάτων και αποκλεισμός άλλης ειδικής κατάστασης ΒΖΡ? Βουσπιρόνη SSRIs SNRIs CBT? Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία

54 Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΔΨ) Ίσως αποτελεί μια νοσολογική κατηγορία από μόνη της Βιολογικά ευρήματα για δυσλειτουργία στο κύκλωμα βασικών γαγγλίων μεταιχμιακού συστήματος προμετωπιαίου φλοιού Νευροβιολογικές ενδείξεις για σεροτονινεργική δυσλειτουργία Αυξημένη παρουσία ηπίων νευρολογικών σημείων Ίση αναλογία ανδρών-γυναικών Κληρονομική-γενετική σχέση με διαταραχή Tourette συνηγορούν για βιολογική ιδιαιτερότητα της διαταραχής

55 Ιδεοληψίες Ιδέες, σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβολής, επίμονες και επαναλαμβανόμενες που βιώνονται από τον ασθενή ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, παράλογες ή απαράδεκτες και βασανιστικές που συνήθως οδηγούν σε Ψυχαναγκασμούς Επαναλαμβανόμενες σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες Επίγνωση νοσηρού, ατελής Ψυχαναγκαστική βραδύτητα

56 Πυρηνικά Χαρακτηριστικά ΙΔΨ Σκέψης Παθολογική εκτίμηση του κινδύνου Παθολογική αμφιβολία Αίσθημα ατελείωτου Συχνότερα θέματα ιδεοληψιών Μόλυνσης Ελέγχου Ταξινόμησης Βιαιότητας Κοινωνικά απαράδεκτης συμπεριφοράς Παθολογικής αμφιβολίας

57 Διάγνωση ΙΔΨ Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί να προκαλούν σημαντική ψυχική αναστάτωση και να τον απασχολούν τουλάχιστον για μία ώρα καθημερινά ή να επηρεάζουν τη λειτουργικότητά του Αναγνώριση του νοσηρού ή «πτωχή εναισθησία» (ΙΔΨ ψύχωση) Συνύπαρξη με κατάθλιψη ή άλλες αγχώδεις διαταραχές Διαταραχές «ΙΔΨ φάσματος»: Νόσος Tourette Διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων (διαλείπουσα εκρηκτική διατ, κλεπτομανία, παθολογική χαρτοπαιξία, πυρομανία, τριχοτιλλομανία) Διαταραχή πρόσληψης τροφής Δυσμορφοφοβία Υποχονδρίαση Παθολογική ζηλοτυπία

58 Πορεία Πρόγνωση ΙΔΨ Εμφάνιση στην εφηβεία ή πρώϊμη ενήλικη ζωή ½ μετά από ψυχοπιεστικό γεγονός ½ εν αιθρία Σε σε 1/3 αρχή μετά κύηση και επιδείνωση Πορεία χρόνια (54-61%), με διακυμάνσεις (24-33%) ή με εξάρσεις και υφέσεις (11-14%) Καλύτερη πρόγνωση όταν ώψιμη έναρξη, μετριας βαρύτητας συμπτώματα, χωρίς διαταραχή προσωπικότητας, αρνητικό οικογενειακό ιστορικό, χωρίς νοσηλείες, με εξάρσεις και υφέσεις, χωρίς παράδοξες ιδέες

59 Επιδημιολογία ΙΔΨ Επιπολασμός βίου 2.5% Ίδια αναλογία/ Συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές ΙΔΨ φάσματος, κατάθλιψη και άλλες Αγχώδεις Διαταραχές Διαταραχές προσωπικότητας σε 50%

60 Θεραπεία ΙΔΨ SSRIs (αποτελεσματικοί και καλά ανεκτοί) Χλωριμιπραμίνη Άτυπα αντιψυχωτικά λίθιο ECT? Νευροψυχοχειρουργική (DBS) συνθήκες Συμπεριφορική θεραπεία γνωσιακή θεραπεία Ψυχοδυναμική θεραπεία?

61 Διαταραχές του συνδέονται με το Stress Stress ψυχική πίεση προερχόμενη από εξωτερικά γεγονότα Διαταραχές που προκύπτουν μετά από έκθεση σε ένα ακραίο απειλητικό συμβάν (πραγματικός θάνατος ή θανάσιμος κίνδυνος) Οξεία διαταραχή του stress Διαταραχή μετά από τραυματικό stress

62 Οξεία Aντίδραση στο Stress Πραγματική διαταραχή ή φυσιολογική αντίδραση (?) μετά από ακραία απειλητικό γεγονός Παροδική αντίδραση στο stress που υφίεται από μόνη της (2-3 μέρες ICD-10, έως 4 εβδ. DSM) Αλλοιώς PTSD

63 Κλινική Εικόνα Οξείας Αντίδρασης στο Stress Λίγα λεπτά έως μερικές ώρες το άτομο αποσβολωμένο και συγκεχυμένο με έντονα αυτονομικά συμπτώματα άγχους (υπεραδρενεργική κατάσταση) Συνολική αίσθηση «μουδιάσματος», αποσύνδεσης από το περιβάλλον ή απουσία συναισθηματικής απαντητικότητας, αποπραγματοποίησης, αποπροσωποποίησης ή εκλεκτική αμνησία για το γεγονός Κάποιοι εμφανίζουν διέγερση, εμβροντησία, ψυχογενείς φυγές Σιγά-σιγά ανάπτυξη προσαρμοστικών μηχανισμών

64 Διαταραχή Stress μετά από Ψυχοτραυματισμό (ή μετατραυματική διαταραχή του Stress PTSD) Κλινική εικόνα και διάγνωση Μετά τον κίνδυνο: Υπερεγρήγορση (αυξημένο αντανακλαστικό, αιφνιδιασμού, αϋπνία, ευεργετικότητα, μειωμένη συγκέντρωση, αυξημένη αυτονομική δραστηριότητα) Αναβίωση (μνημονικές αναβιώσεις, εφιάλτες, αναμνηστικές αντιδράσεις σε επετείους και παρόμοια γεγονότα) Αποφυγή (σκέψεων, συναισθημάτων, δραστηριοτήτων που θυμίζουν το τραύμα έως αμνησία) + «μούδιασμα», τρόμος, αβοηθησία, απαισιοδοξία

65 Πορεία Πρόγνωση PTSD Έναρξη συχνά καθυστερημένη (εβδομάδες ή μήνες μετά) Καθοριστική σημασία: Μέγεθος τραύματος Ύπαρξη προηγούμενης τραυματικής εμπειρίας Παρουσία κοινωνικού υποστηρικτικού συστήματος Χαρακτηριστικά προσωπικότητας Επαναβίωση απευαισθητοποίηση Σε 10% η διαταραχή χρόνια και επιπλέκεται με κατάθλιψη και αλκοόλ

66 Επιδημιολογία PTSD Οι περισσότεροι τουλάχιστον 1 τραυματικό γεγονός στη ζωή μας Το 1-3% του γενικού πληθυσμού το 50% από επιζώντες Γυναίκες Χ 2 Μετά από ασθένεια

67 Θεραπεία PTSD Ψυχοθεραπεία (διεξοδική αναβίωση στη φαντασία) Επεξεργασία της εμπειρίας SSRIs (σερτραλίνη)

68 Βιβλιογραφία «Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας. Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007 «Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας, Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013 «Η Ψυχοδυναμική Ψυχιατρική στην Κλινική Πράξη», Glen O. Gabbard, Επιμέλεια ΘΝ Υφαντής. Ελληνικές Εκδόσεις, 2006 «Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής». Kaplan & Sadock s. Επιμέλεια Κ. Σολδάτος, Εκδόσεις Παρισιάνος, 2001 «Ψυχοπαθολογία». ΑΜ Kring, GC Davison, et al. Επιμέλεια Ε Αυδή και Π Ρούσση. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2010