ALKENOAK (I) EGITURA ETA SINTESIA

Transcript

1 ALKENOAK (I) EGITURA ETA SINTESIA

2 SARRERA Karbono-karbono lotura bikoitza agertzen duten konposatuak dira alkenoak. Olefina ere deitzen zaiete, izen hori olefiant-ik dator eta olioa ekoizten duen gasa esan nahi du. Alkenoak industri konposatu nagusien artean daude eta landare eta animalien metabolitoen artean ere aurki ditzakegu ( 2 ) 7 ( 2 ) 12 3 etileno (eteno)!-pineno componente mayoritario de la trementina (aguarras) cis-9-tricoseno, muscalura atrayente sexual de la mosca común Karbonoen arteko lotura bikoitza erreaktibo xamarra denez talde funtzional bezela hartu dezakegu.

3 Adibide adierazgarri batzuek etilenoa (etenoa) propilenoa (propenoa) isobutilenoa (2-metilpropenoa) isoprenoa (2-metilbuta-1,3-dienoa) estirenoa (etenilbentzenoa) auek denak monomero bezela erabiltzen dira zenbait plastikoren sintesian.

4 Alkenoak industrian Alkenoen lotura bikoitz hori beste talde funtzional batetan erraz bihurtu dezakegu. orrela zenbait botika, polimero eta produktu erabilgarri bihurtzeko erreakzioetan parte hartzen dute. Etilenoa da munduko konposatu kimiko erabilienetakoa eta 72 milioi Tona. Inguru prestatzen dira urtero. Nekazaritzan dago etilenoaren beste erabilpen bat. Fruituak heltzeko behar beharrezkoa da, honela tomateak heldugabe biltzen dira eta ondoren etilenoa duen ganbara baten sartu eta nahi degunean heldutasunera irixtea lortzen degu.

5 GEOMETRI ISOMERIA = lotura inguruko biraketa galerazia dago eta honela agertzen zaigu zis-trans edo E/Z isomeria. da lugar a la isomería cis-trans, también denominada isomería geométrica. Bi talde nagusiak alde berean egon ezkero, alkenoa zis (Z) da. Kontrako aldeetan ba dira orduan trans (E) dira zis-2-pentenoa trans-2-pentenoa l l 3 3 (Z)-1-bromo-1-kloropropenoa (E)-1-bromo-1-kloropropenoa

6 Alkenoen egonkortasuna Alkenoen sintesia egiterakoan eta bein baino gehiagotan lortzen dugun produktua egonkorrena da. Beste zenbait kasutan alkeno egonkorrena lortzeko isomerizazio erreakzioak gertatzen dira. Berez lakeno egonkorrena ezagutzeko bidea jarri beharko degu. ori egitearren konposatu hauen hidrogenazioan askatzen den hidrogenazio beroak aztertuko ditugu Pt 1-butenoa !º= -30 kcal/mol Pt !º= kcal/mol 3 trans-2-butenoa Egonkorragoa Saytzeff (Zaitsev)-en Araua: Lotura bikoitz bat zenbat eta ordezkatuagoa ala eta egonkorragoa.

7 Zikloalkenoen egonkortasuna iru edo lau karbonoko zikloetan tentsioa areagotu egiten da. Lotura bikoitza zikloz kanpo badago Saitzeff-en araua betetzen da, baina zikloalkenoetan trans isomeroak ez dira egonkorrak zortzi karbono baino gutxiago dituzten zikloetan. edt-en araua: Barne zubi bat duen konposatu bizikliko batek ezin lezake lotura bikoitza zubi buruan izan bi zikloetako batek zortzi karbono ez baditu gutxienez.

8 EZAUGARRI FISIKOAK Alkano eta alkeno arteko ezaugarriak berdintsuak dira, bai adarkadura igotzean jeixten diren irakite puntuetan, bai dentsitateetan (d= g/cm 3 ). Alkanoen antzera nahiko apolarrak dira nahiz eta π elektroien izaerak zerbait polarizagarriagoak bihurtu. l l l l zis µ= 2.4 D ip= 60º trans µ= 0 D ip= 48º

9 EZAUGARRI ESPEKTROSKOPIKOAK UM Lotura bikoitzak dituztenez ondo absorbatzen dute UM/ikuskorrean. IG = cm -1 = cm -1 inguruan 1 -EMN =- δ= 5-6 ppm =- 3 δ= 1.7 ppm 13 -EMN = δ= ppm

10 Alkenoen sintesi metodoak Arolioaren kraking katalitikoa (INDUSTRIAN) Alkil haluroen deshidrogenazioa 1,2-Dibromuroen dehalogenazioa Alkohol deshidratazioa Alkanoen dehidrogenazioa ofmann eta ope-ren eliminazioak Alkino erredukzioa Wittig-en erreakzioa

11 ALKIL ALUROEN DEIDROALOGENAZIOA B: E2 + B + X X aluro sekundario eta tertziarioekin ondo doa, base sendo eta haundiak erabiliz. 3 ( 3 ) O N: 3 2 N: 3 ( 3 ) N 3 tert-butoxidoa diisopropilamina trietilamina 2,6-dimetilpiridina

12 Base eragotziak erabili ezkero, ordezkapen txikiena duten produktuak lortzen dira, hau da ofmann produktuak. Saytzeff produktua ofmann produktua O O % 29% Saytzeff produktua ofmann produktua O( 3 ) 3 ( 3 ) 3 O % 72%

13 E2 Erreakzio estereoespezifikoak E2 erreakzioa estereoespezifikoa da : Erreaktiboaren isomero ezberdinek isomero ezberdinak sortzen dituzte. onen arrazoia mekanismoan datza, anti eta koplanarra baita. Basea: Basea Basea: E anti koplanarra

14 Ziklohexanoetan berriz trans-diaxiala da. ax ax

15 ALBOKO DIBROMUROEN DEALOGENAZIOA Ez da gehiegi erabiltzen den sintesia. E 2 estereoespezifiko baten bitartez gertatzen da. I : :: : = NaI azetona + I Na meso-1,2-dibromo-1,2-difeniletanoa trans-estilbenoa (89% Zn 3 OO + Zn 2

16 ALKOOLEN DESIDRATAZIOA Erreakzio itzulgarria da eta gehienetan konstantea txikia izaten da. ERREAKZIO BIDEA 1: idroxilo taldearen protonazioa (azkarra) : O : O : O 2: Ionizazioa (makala) O S O O SO 4 : O + 2 O 3: Protoi abstrakzioa (azkarra) ckarbokatioia (ptransposizioa gerta liteke) + 2 O: : + 3 O

17 ALKANOEN DEIDROGENAZIOA Alkeno txikietan soilik da erabilgarria. Nahasteak lortzen dira. Pt, 500º + 2 OFMANN ETA OPE-ren ELIMINAZIOAK Alkeno ezegonkrrena lortzen da. (aminen kapituluan ikusiko dugu). Ag 2 O, beroa + :N( 3 ) 3 N( 3 ) 3 I

18 ALKINOEN ERREDUKZIOA R R' 2, Pd/BaSO 4 Kinolina Na, N 3 R R R' R' WITTIG-en ERREAKZIOA R R O + 3 P=R" R" + 3 P O R' Fosforo iluroak (betainak) R'

19 ZIS-TRANS ISOMERIZAZIOA Bi karbono sp 2 -ren arteko π lotura hautsi behar degu >180º edo h! zis-2-pentenoa trans-2-pentenoa