ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΛΑΜΠΡΑΚΗ ΜΑΡΙΖΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ RN, MPH MSc Bioethics ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ
Αριστοτέλης ονόμαζε τον χρόνιο πόνο «Πάθος Ψυχής» Αλβέρτος Σβάιτσερ μεγάλος ανθρωπιστής και ιατρός «τον μεγαλύτερο δυνάστη του ανθρώπινου είδους» Η αντιμετώπιση και ανακούφιση του χρόνιου πόνου είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα
ΠΟΝΟΣ πολύπλοκη και δυσάρεστη υποκειμενική εμπειρία κάθε άνθρωπος τον βιώνει ξεχωριστά τα μηνύματα μεταδίδονται στον εγκέφαλο και ερμηνεύονται από τον καθένα με διαφορετικό τρόπο τα προσωπικά μας βιώματα διαφοροποιούν τον τρόπο που εκφράζουμε και βιώνουμε τον πόνο.
Ορισμός Πόνος είναι μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία σχετίζεται με μια πραγματική ή δυνητική βλάβη των ιστών ή περιγράφεται με τους όρους μιας τέτοιας βλάβης. (Διεθνής Ένωση Μελέτης Πόνου ISAP)
οξύς πόνος προειδοποιεί για την παρουσίας κάποιας βλάβης ή νόσου/ οδηγήσει στην έγκαιρη διάγνωση-αντιμετώπιση χρόνιος πόνος παραμένει μετά την αποδρομή του αιτίου μπορεί να έχει διάρκεια περισσότερη από τρεις μήνες δεν εξυπηρετεί κανένα καταστρέφει τον πάσχοντα κάνοντας τον ανίκανο
Τύποι πόνου αλγαισθητικός πόνος / ανταπόκριση σε τραυματισμό σωματικών/σπλαχνικών ιστών μέσω της διέγερσης αλγουποδοχέων νευροπαθητικός πόνος ονομάζεται παθολογικός πόνος
Νευροπαθητικός πόνος πόνος που προκαλείται από βλάβη ή νόσο του σωματοαισθητικού νευρικού συστήματος κεντρικός ή περιφερικός(διεθνής Οργανισμός Μελέτης Πόνου IASP) κεντρικός οφείλεται σε δυσλειτουργία του (ΚΝΣ). περιφερικός οφείλεται σε δυσλειτουργία του (ΠΝΣ)
Αιτίες περιφερικού νευροπαθητικού πόνου διαβητική περιφερική νευροπάθεια έρπητας ζωστήρας μετατραυματικός ή μετεγχειρητικός πόνος καρκινικός ριζοπάθεια λόγω ύπαρξης οσφυαλγίας, αυχεναλγίας Αιτίες κεντρικού νευροπαθητικού πόνου βλάβη του νωτιαίου μυελού Σκλήρυνση Κατά Πλάκας Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο
Επιπολασμός Ευρωπαϊκές χώρες 2006 Μεταβλητός επιπολασμός νευροπαθητικού πόνου έως και 8,2% στον γενικό πληθυσμό (1 στους 12).
παγκοσμίως 75 εκατ ανθρώπους 30%του πληθυσμού (1 στους 5) μέση διάρκεια χρόνιου πόνου 7 έτη και το 1/3 του πληθυσμού καθημερινές επώδυνες κρίσεις 1/5 υποφέρει σε βάθος 20ετίας.
Επιπτώσεις χρόνιου πόνου απουσία από την εργασία απώλεια εισοδήματος μείωση της παραγωγικότητας οικονομική επιβάρυνση κόστος υπηρεσιών υγείας πρόωρη συνταξιοδότηση δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας
Ταξινόμηση νευροπαθητικού πόνου αυθόρμητος ή ανεξάρτητος πόνος τρύπημα, τσίμπημα,κάψιμο, σουβλιά, μούδιασμα ή ηλεκτροπληξία συνεχής ή διαλείπων/ επώδυνες κρίσεις πρόκλητος ή πόνος που διεγείρεται από ερέθισμα αισθητή υπεραλγησία (υπερβολικός πόνος) αλλοδυνία (πόνος από φυσιολογικά μη επώδυνα ερεθίσματα.
Συνυπάρχουσες καταστάσεις Διαταραχές ύπνου & διάθεσης Χρόνια κόπωση Ανικανότητα Άγχος Καταθλιπτικές διαταραχές μπορεί να επιδεινώνουν η μία την άλλη με οικογενειακές & κοινωνικές επιδράσεις.
Κλίμακες αξιολόγησης πόνου Βοηθούν τους ασθενείς Περιγραφή πόνου Διαφορική διάγνωση Αξιολόγηση θεραπείας Ανίχνευση έντασης του πόνου Κλίμακες αξιολόγησης πόνου DN4, Pain Detect, LANSS, NPQ-SF, ID Pain
Χρόνιος πόνος αναγνωρίζεται πλέον ως ασθένεια και ως τέτοια αντιμετωπίζεται. 50 ιατρεία και κέντρα πόνου / περισσότερα δημόσια νοσοκομεία Χρόνιος πόνος ιδιαίτερα ο νευροπαθητικός πόνος δυσκολότερος στην διάγνωση και την αντιμετώπιση Εξελίξεις στην θεραπευτική προσέγγιση δίνουν αισιοδοξία
Περιπτώσεις εμφάνισης χρόνιου πόνου Οσφυαλγία / πόνος στην μέση Ισχιαλγία / πόνος κατά την διαδρομή του ισχιακού νεύρου Αυχεναλγία Είναι σύμπτωμα και όχι νόσος
Αιτιολογία οσφυαλγίας Τραυματισμός Ανεπάρκεια ή βλάβη (μεσοσπονδύλιος δίσκος, αρθρικές αποφύσεις, συνδέσμους, μύες, οστά, νεύρα)
παράγοντες κίνδυνου Παχυσαρκία(BMI >30 Κληρονομικότητα Κάπνισμα Παρατεταμένη κάμψη άνω των 60 0 μοιρών για πάνω από το 5% του συνολικού χρόνου εργασίας Στροφή του κορμού άνω των 30 0 για πάνω από 10% του συνολικού χρόνου εργασίας Άρση βαρών καθημερινά άνω των 25 κιλών για πάνω από 15 φορές Εργασία με παρατεταμένη έκθεση του ατόμου σε δονήσεις ( πχ. οδηγοί μηχανημάτων )
Μέθοδοι Αντιμετώπισης Συντηρητική Χειρουργική (π.χ όταν υπάρχει συμπίεση νευρικού ιστού και νευρολογική βλάβη) Συντηρητική αντιμετώπιση Αναλγητικά, Αντιφλεγμονώδη κ.α Κλινιστατισμός (σκοπός η μείωση της συμπίεσης των πασχουσών δομών της Σ.Σ δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 7 ημέρες)
Τυχαιοποιημένη μελέτη κατέδειξε ότι Κλινιστατισμός πέραν των 4 ημερών επιφέρει μεγαλύτερη διάρκεια αποθεραπείας αυξημένη μυϊκή αδυναμία αυξημένη συχνότητα επιπλοκών (εν το βάθει φλεβική θρόμβωση)
Συντηρητική αντιμετώπιση Περιορισμός άρσης βαρών Παρατεταμένης ορθοστασίας ή καθιστικής εργασίας Χρήση ζώνης οσφύος Φυσικοθεραπεία Βελονισμός Χειρομαλάξεις Ήπια αεροβική άσκηση (πχ κολύμβηση)
Πρόγραμμα άσκησης (ενδυνάμωση κοιλιακών& ραχιαίων μυών) Διεθνείς μελέτες συνιστούν ελεγχόμενη άσκηση με σταδιακή αυξανόμενη ένταση από τις πρώτες μέρες μιας κρίσης οσφυαλγίας Αποτέλεσμα η επάνοδος στην φυσιολογική δραστηριότητα νωρίτερα απ ότι με τον παραδοσιακό περιορισμό κάθε φυσικής άσκησης Ενημέρωση- Εκπαίδευση
Χρόνια οσφυαλγία επίπτωση στην ψυχοσύνθεση και την συμπεριφορά του ατόμου ίσως να χρήζει ψυχιατρικής υποστήριξης Χρόνιος πόνος συνοδεύεται κατάθλιψη αίσθημα ανικανότητας & απελπισίας εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες. Η.Π.Α ετήσια δαπάνη χρόνιας οσφυαλγίας $ 60 εκατ.
χρόνια οσφυαλγία ΗΠΑ 20 εκατ χαμένες ημέρες εργασίας ανά έτος / κόστος 6,5 δις δολάρια Μ Βρετανία 33 εκατ Γερμανία 16 εκατ.
Αυχεναλγία πόνος στον αυχένα οστεόφυτα, υπερβολική διάταση, ακραίες κινήσεις αυχένα & κεφαλής, οστικές αλλοιώσεις, συγγενείς ανωμαλίες Αυχενική δισκοπάθεια γνωστή με τον γενικό όρο αυχενικό σύνδρομο. Επέκταση πόνου σε ώμο, βραχιόνιο, ραχιαίο, πρόσθιο θωρακικό Συνοδεύεται πιθανόν από κεφαλαλγία, ίλιγγο, ναυτία, έμετο, αιμωδίες, δυσκαμψία Α.Μ και κεφαλής, πίεση νευρικής ρίζας.
Επιπολασμός 70% του γενικού πληθυσμού / δια βίου αυχεναλγία 20-30% συν πονοκέφαλος Αδυναμία εκτέλεση συνήθους εργασίας λόγω αυχεναλγίας /αντανάκλαση της επιμονής των συμπτωμάτων. Ανικανότητα ασθενών με σπάνια συμπτώματα 2%-3% /συμπτώματα ανά μήνα 6%-7% / συμπτώματα ανά βδομάδα 20% - 40% / καθημερινά συμπτώματα.
Μελέτη σύγκρισης μακροχρόνιων αποτελεσμάτων ασθενών 12ετιας Κατέδειξε ότι Ασθενείς με αυχεναλγία είχαν μεγαλύτερη δυσφορία στις καθημερινές δραστηριότητες από εκείνους με οσφυαλγία (Kjellman 2001)
Αντιμετώπιση αυχεναλγίας Συντηρητική ή χειρουργική κατά περίπτωση περιορισμός κίνησης με κολάρο φαρμακευτική αγωγή Φυσικοθεραπεία ήπια άσκηση
Πρόληψη Σωστή διατροφή Διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους Αποφυγή καπνίσματος Άσκηση (κολύμβηση) ενδυνάμωση του σώματος (κοιλιακών ραχιαίων) Σωστή στάση του σώματος και κατά την διάρκεια του ύπνου Χρήση κατάλληλου στρώματος και μαξιλαριού
Καθιστική εργασία χρήση μαξιλαριού στη μέση για διατήρηση της φυσιολογική λόρδωση Ρύθμιση του ύψους του γραφείου σε ευθεία θέση με το σώμα μείωση άρσης βαρών και παρατεταμένη κόπωσης Ορθοστασία στέκουμε έχοντας το πόδι μπροστά και το γόνατο ελαφρά λυγισμένο παπούτσια με ανατομικές σόλες και όχι τακούνια
Οδήγηση κάθισμα του αυτοκινήτου σε όρθια θέση και κοντά στα πετάλια/ διατηρείται η φυσιολογική λόρδωση της μέσης μακρινές διαδρομές / ανά μία ή δύο ώρες διακοπή καθιστής θέσης οξεία φάση πάθησης / αποφεύγετε η οδήγηση
Άρση βαρών/είναι απαγορευτική σηκώνουμε φέρνοντας το βάρος κοντά στο σώμα Σφίγγουμε μύες της κοιλίας / ισιώνουμε μέση /λυγίζουμε γόνατα Μεταφέρουμε το βάρος κρατώντας το κοντά στο σώμα μας οξεία φάση απαγορεύεται άρση βάρους και σκύψιμο
Σας ευχαριστούμε