ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η ΔΙΑΧΥΣΗ ΤΟΥ MOBILE INTERNET ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Φοιτήτρια: Σταυρούλα Φαλέκα ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 Δρ Δημήτριος Μαδυτινός Εκπονήθεισα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου 1
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο σκοπός αυτής της μελέτης έναι να ερευνήσει την διαδικασία διάχυσης της χρήσης του Mobile Internet στην Ελλάδα και να εξετάσει τους καθοριστικούς παράγοντες που οδηγούν στην χρήση του. Η συλλογή των δεδομένων διεξάχθει με μια δημοσκόπηση για την εμπειρική αξιολόγηση του ερευνητικού μοντέλου. Χρησιμοποιώντας ένα ερωτηματολόγιο που προέρχεται από προηγούμενη έρευνα, συλλέχθησαν συνολικά 200 απαντήσεις. Για την έρευνα χρησιμοποιήθηκε μια παραγοντική ανάλυση, μια πολλαπλή γραμμική παλλινδρόμηση και έξι διαφορετικές αναλύσεις διακύμανσης κατά ένα παράγοντα (ANOVA). Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις αντιλήψεις των χρηστών για την χρήση του Mobile Internet κατά την διάρκεια των διαφορετικών σταδίων διάχυσης της καινοτομίας. Απο τους καθοριστικούς παράγοντες το σχετικό πλεονέκτημα, η πολυπλοκότητα και η αντιλαμβανόμενη διασκέδαση επηρεάζουν πιο πολύ την απόφαση των χρηστών κινητού τηλεφώνου να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες που προσφέρει το Mobile Internet, ενώ το πλαίσιο χρήσης συνδέεται αρνητικά με την απόφαση αυτή. 2
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 1.1 Γενικά...7 1.2 Σκοπός της μελέτης... 7 1.3 Δομή της μελέτης...8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ...9 2.1 Εισαγωγή Κεφαλαίου... 9 2.2 Καινοτομία - Mobile Internet...9 2.2.1 Η Διαχυση της Καινοτομίας... 9 2.2.2 Ορισμός και Έννοια της Καινοτομίας...10 2.2.3 Τι είναι το Mobile Internet;... 11 2.2.4 Τρόποι πρόσβασης στο Mobile Internet...12 2.2.4.1 Πρόσβαση μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας... 12 2.2.4.2 Πρόσβαση μέσω ασύρματων δικτύων Internet... 13 2.2.5 Τα Πλεονεκτήματα και τα Μειονεκτήματα του Mobile Internet...13 2.3 Βασικές έννοιες και θεωρίες...15 2.3.1 Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ)...16 2.3.2 Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2, ΤΑΜ2)... 18 2.3.3 Η Ενοποιημένη Θεωρία της Αποδοχής και της Χρήσης της Τεχνολογίας (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology, UTAUT)...20 2.3.4 Η Θεωρία διάχυσης της Καινοτομίας (Innovation Diffusion Theory, IDT)...23 2.4 Παρουσίαση προηγούμενων μελετών... 29 2.5 Ανακεφαλαίωση κεφαλαίου...33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...34 3.1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ...34 3.2 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΛΟ... 35 3.2.1 Ερευνητικές υποθέσεις...35 3.2.2 Παρουσίαση του Θεωρητικού Μοντέλου της Έρευνας...39 3.3 Η Διαδικασία της Έρευνας Αγοράς...39 3.3.1 Ορισμός του Προβλήματος... 40 3.3.2 Επιλογή Σχεδίου Έρευνας... 41 3.3.3 Επιλογή Μεθόδου Συλλογής Στοιχείων/ Δεδομένων... 41 3.3.4 Επιλογή Μεθόδων Μέτρησης...41 3.4 ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...43 3
3.4.1 Ορισμός του Πληθυσμού... 43 3.4.2 Προσδιορισμός του Δειγματοληπτικού Πλαισίου...44 3.4.3 Επιλογή Μεθόδου Δειγματοληψίας...44 3.4.4 Καθορισμός του Μεγέθους Δείγματος... 44 3.4.5 Επιλογή και Συλλογή των στοιχείων του δείγματος... 44 3.4.6 Ανάλυση Δεδομένων... 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο :ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ...46 4.1 Ανάλυση Δεδομένων...46 4.2 Στατιστική ανάλυση δημογραφικών στοιχείων του ερωτηματολογίου...46 4.3 Παραγοντική Ανάλυση...50 4.4 Ανάλυση Παλινδρόμησης...53 4.5 Ανάλυση διακύμανσης κατά ένα παράγοντα (ANOVA)... 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...59 5.1 Θεωρητικά συμπεράσματα της έρευνας...59 5.2 Εμπειρικά συμπεράσματα της έρευνας και οι πρακτικές επιπτώσεις της στις εταιρείες 5.3 Περιορισμοί της έρευνας... 61 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...62 59 Κατάλογος Πινάκων, Γραφημάτων ή Σχημάτων Ι.Σχήματα Σχήμα 1. Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) 15 Σχήμα 2.Οι Επεκτάσεις του Μοντέλου Αποδοχής της Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) 16 Σχήμα 3.Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2, ΤΑΜ2) 18 Σχήμα 4.Η Ενοποιημένη Θεωρία της Αποδοχής και της Χρήσης της Τεχνολογίας (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology, UTAUT) 19 Σχήμα 5.Καμπύλη της Καινοτομικότητας 27 Σχήμα 6.Το Ερευνητικό Μοντέλο της έρευνας μας 37 Σχήμα 7.Τα Σταδια Διεξαγωγής της Έρευνας Αγορά 38 Σχήμα 8.Η Διαδικασία της Δειγματοληψίας 41 2.Γραφήματα 4
Γράφημα 1:Φύλο 44 Γράφημα 2:Ηλικία 45 Γράφημα 3 :Μορφωτικό επίπεδο 45 Γράφημα 4:Επάγγελμα 46 Γράφημα 5:Κατηγορίες υιοθετούντων 47 3.Πίνακες Πίνακας 1.KMO και Bartlett s Test (Παραγοντική ανάλυση) 48 Πίνακας 2.Rolated Component Matrix (Παραγοντική ανάλυση) 49 Πίνακας 3.Model Summary (Πολλαπλή Γραμμική Παλλινδρόμηση) 51 Πίνακας 4.ANOVA (Πολλαπλή Γραμμική Παλλινδρόμηση) 51 Πίνακας 5.Συντελεστές (Πολλαπλή Γραμμική Παλλινδρόμηση) 52 Πίνακας 6.Επαλήθευση Υποθέσεων 54 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Α. Ερωτηματολόγιο έρευνας 65 Β. Πίνακες και διαγράμματα στατιστικής ανάλυσης, από το παράθυρο των αποτελεσμάτων του SPSS. Πίνακας 7.Total Variance Explained (Παραγοντική ανάλυση) 71 Διάγραμμα Ι:Κανονικό Διάγραμμα Πιθανοτήτων (Πολλαπλή Γραμμική Παλλινδρόμηση) 73 Διάγραμμα ΙΙ:Διάγραμμα Διασποράς (Πολλαπλή Γραμμική Παλλινδρόμηση) 72 Πίνακας 8.Anova και Multiple Comparisons- Σχετικό πλεονέκτημα 73 Πίνακας 9.Anova και Multiple Comparisons- Πολυπλοκότητα 74 Πίνακας 10.Anova και Multiple Comparisons- Αντιλαμβανόμενη Διασκέδαση 75 Πίνακας 11.Anova - Παρατηρητικότητα 76 Πίνακας 12.Anova - Πλαίσιο χρήσης 76 Πίνακας 13.Anova - Συμβατότητα 76 5
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η μελέτη αυτή είναι μια εμπειρική και πιο συγκεκριμένα ερμηνευτική έρευνα που έχει ως σκοπό να ερευνήσει την διαδικασία διάχυσης της χρήσης του Mobile Internet στην Ελλάδα και να εξετάσει τους καθοριστικούς παράγοντες που οδηγούν στην χρήση του. Η ιδέα για να ξεκινήσει αυτή η μελέτη προήρθε από μια παρόμοια έρευνα που έγινε στην Κίνα από τους Yong Li και Hongxiu Li (2009), η οποία χρησιμοποιήθηκε και ως βάση για την δική μας έρευνα. Για την διεξαγωγή της έρευνας χρειάστηκαν 6 μήνες περίπου και η έρευνα είχει ως βάση την Αθήνα, όπου είναι ο τόπος διαμονής της ερευνήτριας, κατά την διάρκεια της έρευνας υπήρξε συνεχής επικοινωνία και συνεργασία με τον επόπτη καθηγητή της μελέτης Δρ Δημήτριο Μαδυτινό, ο οποίος επέβλεπε την πορεία της έρευνας. Ευχαριστίες, Με την ολοκλήρωση της πτυχιακής μου εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Μαδυτινό Δημήτριο για την υπομονή, την συνεχή υποστήριξη και για τον χρόνο που διέθεσε. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου για την αμέριστη συμπαράσταση τους, τοσο ηθική οσο και υλική, σε ολη την διάρκεια των σπουδών μου. 6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά Στην εποχή που διανύουμε το 95% των Ελλήνων χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο. Η πρακτικότητα του, το κατέστησε δημοφιλές και πολύτιμο εργαλείο για τις καθημερινές μας ανάγκες. Η εξέλιξη της τεχνολογίας των κινητών τηλεφώνων (smartphones) άνοιξε νέα κεφάλαια στον τομέα, τα οποία πρόκειται να υποκαταστήσουν συσκευές όπως τους φορητούς υπολογιστές. Πλέον μέσω του κινητού τηλεφώνου οι χρήστες έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν προγράμματα και υπηρεσίες που παλαιότερα απαιτούσαν την χρησιμοποίηση έτερων συσκευών. Δεν είναι υπερβολικό να υποστηρίξουμε ότι σε λίγα χρόνια θα έχουμε μία μονο συσκευή για την επικοινωνία μας: τα κινητά τηλέφωνα. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει προσφέρει στους χρήστες κινητών τηλεφώνων την δυνατότητα πλοήγησης στο Διαδίκτυο μέσω αυτού. Στο εξωτερικό είναι ένας πολύ δημοφιλής τρόπος πρόσβασης στο Διαδίκτυο επειδή είναι εύκολος, συμβατός και γρήγορος. Βέβαια στην Ελλάδα, αν και η πρόσβαση γενικά στο Διαδίκτυο είναι σε πολύ υψηλά ποσοστά σε σύγκριση με κάποιες άλλες χώρες, έρευνες έχουν δείξει ότι δεν ισχύει το ίδιο και για το Mobile Internet. Με βάση μία έρευνα των Yong Li και Hongxiu Li (2009) με τίτλο «Mobile Internet diffusion in China: an empirical study», που δημοσιεύτηκε στο Industrial Management & Data Systems, αποφασίσαμε να κάνουμε μία παρόμοια έρευνα στην Ελλάδα γιατί το Mobile Internet εξελίσσεται αργά μεν αλλά σταθερά, ήδη η διείσδυση της κινητής τηλεφωνίας στην χώρα μας είναι από τις υψηλότερες παγκοσμίως και θα μας ενδιέφερε πολύ να κάνουμε μία έρευνα για την διάχυση του Mobile Internet στην χώρα μας. 1.2 Σκοπός της μελέτης Ο σκοπός αυτής της μελέτης είναι να ερευνήσει την εξέλιξη διάχυσης της χρήσης του mobile Internet στην Ελλάδα και να εξετάσει τους καθοριστικούς παράγοντες που οδηγούν στην χρήση του Mobile Internet, μέσω ερωτηματολογίων. Στη συνέχεια, αναφέρεται το ερευνητικό μοντέλο, αναλύονται περαιτέρω οι παράγοντες και διατυπώνονται οι υποθέσεις που θα εξετασθούν. Τέλος, περιγράφεται η ερευνητική μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί, όσον αφορά το δείγμα και την ανάπτυξη των μεταβλητών. 7
1.3 Δομή της μελέτης Η μελέτη αυτή αποτελείται από 5 ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, όπως προαναφέρθηκε, αναφερόμαστε γενικά για το Mobile Internet,καθώς και στο τι μας κέντρισε το ενδιαφέρον να ξεκινήσουμε αυτή την έρευνα. Τέλος αναφερόμαστε στον σκοπό αυτή της μελέτης. Στην δεύτερη ενότητα, βλέπουμε κάποιες γενικές πληροφορίες για την καινοτομία και ειδικότερα για το Mobile Internet, τον ορισμό, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του. Συνεχίζουμε με τις βασικές θεωρίες που έχουν γραφτεί για την δίαχυση μιας καινοτομίας και τους παράγοντες που οδηγούν στην υιοθέτηση της. Τέλος παρουσιάζουμε τα ευρήματα προηγούμενων ερευνών που έχουν γίνει σε σχέση με το θέμα της δικής μας έρευνας. Στην τρίτη ενότητα, παρακολουθούμε την ερευνητική μεθοδολογία που ακολουθήθηκε, η οποία εμπεριέχει το ερευνητικό μοντέλο, τις υποθέσεις της έρευνας, την διαδικασία της έρευνας αγοράς και την δειγματοληψία. Στην τέταρτη ενότητα, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας, ακόμα γίνεται μία εκτενής ανάλυση των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν. έρευνας. Στην πέμπτη ενότητα, αναφέρουμε και σχολιάζουμε τα συμπεράσματα της \ 8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.1 Εισαγωγή Κεφαλαίου Σ αυτό το κεφάλαιο θα αναλύσουμε τι έχει γραφτεί για την διάχυση μίας καινοτομίας και ειδικότερα για το Mobile Internet. Επιπλέον θα κάνουμε μία εκτενέστερη ανάλυση στις θεωρίες που έχουν βασιστεί για την διάχυση μιας καινοτομίας και τους λόγους που παρακινούν τους χρήστες στην υιοθέτηση της. Τέλος θα αναφέρουμε κάποιες προηγούμενες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, οι οποίες σχετίζονται με την έρευνα μας. 2.2 Καινοτομία - Mobile Internet 2.2.1 Η Διαχυση της Καινοτομίας Σύμφωνα με τον Rogers (2003), διάχυση (diffusion) είναι η διαδικασία μέσω της οποίας μία καινοτομία επικοινωνείτε διαμέσου συγκεκριμένων καναλιών στο πέρασμα του χρόνου μεταξύ των μελών ενός κοινωνικού συστήματος, Η διάχυση είναι ένας ειδικός τύπος επικοινωνίας που σχετίζεται με τη διάδοση μηνυμάτων που γίνονται αντιληπτά ως καινούριες ιδέες. Η επικοινωνία (communication) είναι μία διαδικασία κατά την οποία οι συμμετέχοντες δημιουργούν και μοιράζονται πληροφορίες προκειμένου να φτάσουν σε μία αμοιβαία κατανόηση. Η διάχυση έχει έναν ειδικό χαρακτήρα εξαιτίας του καινούργιου της ιδέας στο περιεχόμενο του μηνύματος. Επομένως, στη διαδικασία της διάχυσης περιέχεται κάποιος βαθμός αβεβαιότητας και αντιλαμβανόμενου ρίσκου. Ένα άτομο μπορεί να μειώσει το βαθμό αυτό της αβεβαιότητας αποκτώντας πληροφορίες. Οι πληροφορίες (information) είναι μία διαφορά σε ουσία-ενέργεια που επηρεάζει την αβεβαιότητα σε μία κατάσταση όπου υπάρχει μία επιλογή μεταξύ εναλλακτικών. Σύμφωνα πάλι με τον Rogers (2003), τα κύρια συστατικά (elements) της διάχυσης καινούργιων ιδεών είναι: (1) η καινοτομία (innovation) (2) που επικοινωνείτε (communicated) διαμέσου συγκεκριμένων καναλιών (channels) (3) στο πέρασμα του χρόνου (time) (4) μεταξύ των μελών ενός κοινωνικού συστήματος (social system). 9
2.2.2 Ορισμός και Έννοια της Καινοτομίας Η καινοτομία (innovation) προέρχεται από το λατινικό innovare: που σημαίνει «να κάνεις κάτι καινούργιο». Με βάση αυτό διάφοροι μελετητές έδωσαν τους δικούς τους ορισμούς για την καινοτομία. Παρακάτω σας παραθέτουμε μερικές από αυτές. Σύμφωνα με τον ορισμό που προτείνει ο Ο.Ο.Σ.Α. στο εγχειρίδιο Frascati (1993), καινοτομία είναι η μετατροπή μιας ιδέας σε εμπορεύσιμο προϊόν ή υπηρεσία, λειτουργική μέθοδο παραγωγής ή διανομής -νέα ή βελτιωμένη- ή ακόμα σε νέα μέθοδο παροχής κοινωνικής υπηρεσίας. Με βάσει τον ορισμό αυτό ο όρος αναφέρεται στη διαδικασία. Από την άλλη μεριά, όταν με τον όρο «καινοτομία» υποδηλώνεται ένα νέο ή βελτιωμένο προϊόν, εξοπλισμός ή υπηρεσία που διαχέεται επιτυχώς στην αγορά, η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα της διαδικασίας.(ιακωβίδου et.al,2006) Σύμφωνα με τον Rogers (2003), καινοτομία είναι μία ιδέα, πρακτική ή αντικείμενο, το οποίο γίνεται αντιληπτό ως καινούργιο από ένα άτομο ή κάποια άλλη μονάδα υιοθέτησης. Έχει μικρή σημασία αν η ιδέα είναι αντικειμενικά καινούργια μέσα στο χρόνο. Είναι η αντιλαμβανόμενη νεότητα της ιδέας που καθορίζει την αντίδραση ενός ατόμου σε αυτή. Αν η ιδέα φαίνεται καινούργια στο άτομο, τότε είναι μία καινοτομία. Ο Scheuing (1989) δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αντιλαμβανόμενη νεότητα της καινοτομίας. Μία ιδέα δεν χρειάζεται να είναι αντικειμενικά καινούργια, με την έννοια ότι δεν έχει υπάρξει ξανά πουθενά στον κόσμο. Θωρείται καινοτομία, αρκεί οι καταναλωτές να την αντιλαμβάνονται ως διαφορετική. Από την άλλη, ακόμα και αν μία ιδέα είναι αντικειμενικά καινούργια και δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στο παρελθόν, αν οι υποψήφιοι «πελάτες» δεν αντιληφθούν τη διαφορετικότητά της, τότε δεν αποτελεί καινοτομία γι αυτούς. Οι περισσότερες καινούργιες ιδέες που εξετάζονται στη βιβλιογραφία είναι τεχνολογικές καινοτομίες. Η τεχνολογία (technology) είναι ένα σχέδιο για ενορχηστρωμένη δράση που μειώνει την αβεβαιότητα στις σχέσεις αιτίας- αποτελέσματος που εμπλέκονται στην επίτευξη ενός επιθυμητού αποτελέσματος. Οι περισσότερες τεχνολογίες αποτελούνται από δύο συστατικά: (1) τον τεχνικομηχανικό εξοπλισμό (hardware), ο οποίος αποτελείται από το εργαλείο που ενσωματώνει την τεχνολογία ως υλικό ή φυσικό αντικείμενο και (2) το πρόγραμμα (software), το οποίο αποτελείται από τη βάση της γνώσης για το εργαλείο. (Rogers, 2003). 10
Σύμφωνα με τον Zaltman (1973), η καινοτομία ορίζεται ως οποιαδήποτε ιδέα, πρακτική ή υλικό τεχνούργημα το οποίο αντιλαμβάνεται σαν κατι καινούργιο από τις διάφορες ομάδες που προτίθενται να το υιοθετήσουν. Ενώ ο Kanter (1983) την ορίζει ως την δημιουργία, αποδοχή και εφαρμογή νέων ιδεών, διαδικασιών, προϊόντων ή υπηρεσιών. Σύμφωνα με τον Thompson (1965), η καινοτομία ορίζεται ως η παραγωγή, αποδοχή και εφαρμογή νέων ιδεών, διαδικασιών, προϊόντων και υπηρεσιών. Για τους Tornatzky & Fleischer (1990), καινοτομία είναι η περιστασιακά νέα ανάπτυξη και εισαγωγή εργαλείων και συσκευών απορρεόντων από τη νέα γνώση μέσω των οποίων οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους. Σύμφωνα με τον Roberts (1988) η καινοτομία μπορεί να ορισθεί είτε σαν εκμετάλλευση ή αξιοποίηση εφεύρεσης/γνώσης που ήδη υπάρχει, είτε σαν επιτυχημένη δημιουργία και εφαρμογή γνώσης που προκύπτει από τη μάθηση και την εμπειρία Σύμφωνα με τον Glynn (1996), ως καινοτομία μπορεί, επίσης, να ορισθεί μία ιδέα ή μία εφεύρεση, η οποία επιτυχώς εφαρμόσθηκε στην πράξη με σκοπό τη βελτίωση της απόδοσης και την επίτευξη μεγαλύτερου κέρδους. Συμπερασματικά, οι περισσότεροι ερευνητές καταλήγουν στο ότι καινοτομία είναι μία ιδέα, ένα προϊόν ή μία γνώση, η οποία, ανεξαρτήτως αν είναι καινούργια ή όχι, γίνεται αποδεκτή από τις διάφορες ομάδες ατόμων/καταναλωτών που προτίθενται να την υιοθετήσουν. Σε αυτή την μελέτη θα ασχοληθούμε με μια τεχνολογική καινοτομία και πιο συγκεκριμένα με το Mobile Internet. Παρακάτω θα αναφερθούμε αναλυτικότερα για αυτήν την καινοτομία. 2.2.3 Τι είναι το Mobile Internet; Με τον όρο Mobile Internet περιγράφεται η δυνατότητα ασύρματης πρόσβασης στο Διαδίκτυο για πλοήγηση σε ιστοσελίδες, ανάκτηση email, αλλά και για τη πρόσβαση σε οποιαδήποτε άλλη παρεχόμενη υπηρεσία. Ουσιαστικά δεν υπάρχει καμία διαφορά με το κοινό Internet, μόνο που η πρόσβαση σε αυτό πραγματοποιείται ασύρματα, μέσω των υπηρεσιών που παρέχουν τα σύγχρονα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας ή τα ασύρματα δίκτυα Internet. 11
2.2.4 Τρόποι πρόσβασης στο Mobile Internet. Οι τεχνολογίες ασύρματης μετάδοσης δεδομένων επιτρέπουν την ασύρματη πρόσβαση του χρήστη στο Internet. Οι πιο βασικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, περιλαμβάνουν την πρόσβαση μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας και τις τεχνολογίες ασύρματου δικτύου IEEE 802.11b. Παρακάτω θα αναλύσουμε καθεμία από αυτές. 2.2.4.1 Πρόσβαση μέσω του δικτύου κινητής τηλεφωνίας Η πρώτη γενιά (1st Generation, 1G) συστημάτων κινητής τηλεπικοινωνίας εμφανίστηκε το 1980. Η 1G ήταν ένα ασύρματο αναλογικό σύστημα με ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων έως 2,4 kbps. Αργότερα εμφανίστηκε το GSM (Groupe Special Mobile), δηλαδή το ψηφιακό Παγκόσμιο Σύστημα Κινητών Επικοινωνιών (Global System for Mobile Communications), το οποίο είναι γνωστό και ως σύστημα δεύτερης γενιάς (2G), προέβλεπε τη δυνατότητα μετάδοσης δεδομένων και την αποστολή ή λήψη fax μέσω του κινητού τηλεφώνου. Στα τέλη της δεκαετίας του 90, μια νέα τεχνολογία εισήχθη στο σύστημα GSM, η οποία επιτρέπει τη μεταφορά δεδομένων με ταχύτητες μέχρι και 80 kbps, με τεχνολογία μεταγωγής πακέτου. Η τεχνολογία αυτή, η οποία ονομάζεται GPRS (General Packet Radio Service) ή αλλιώς 2.5G, έδωσε μια σημαντική ώθηση στη διακίνηση δεδομένων μέσω των κινητών τηλεφώνων. Η ώθηση αυτή επέφερε την εισαγωγή του UMTS, το οποίο είναι ένα σύστημα κινητής τηλεφωνίας τρίτης γενιάς (3G) το οποίο επιτρέπει τη μεταφορά δεδομένων με ταχύτητες έως 42 Μbps (Μπαλής Π. και Τραγαζίκης Π, 2008). Σε λίγα χρόνια ενδέχεται να βγει και στην ελληνική αγορά το σύστημα κινητής τηλεφωνίας της τέταρτης γενιάς (4G), το οποίο μετατρέπει τις συσκευές κινητής τηλεφωνίας σε μικρούς υπολογιστές με απεριόριστες δυνατότητες., με ταχύτητες μεταφοράς δεδομένων της τάξης των 1 Gbps. Ο πιο διαδεδομένος τρόπος πρόσβασης στο Διαδίκτυο μέσω κινητού τηλεφώνου τώρα είναι μέσω των δικτύων τρίτης γενιάς (3G), καθώς και των δικτύων GPRS(General Packet Radio Service), τα οποία προσφέρονται από τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Στην Ελλάδα οι εταιρείες που υποστηρίζουν αυτές τις τεχνολογίες είναι η Cosmote, η Vodafone και η Wind. Με τα διάφορα προγράμματα που προσφέρουν οι εταιρείες αυτές δίνουν την δυνατότητα στους πελάτες τους να χρησιμοποιήσουν το Mobile Internet. Η προσφορά αυτών των υπηρεσιών ενδέχεται να συνοδεύεται από κάποιες χρεώσεις, οι οποίες ανάλογα με το πρόγραμμα που θα 12
επιλέξει ο χρήστης εμπεριέχει ένα πάγιο μηνιαίο τέλος (βέβαια, υπάρχουν και συνδέσεις που δεν χρεώνουν πάγιο τέλος), και δίνουν την δυνατότητα στον χρήστη να «κατεβάσει» δωρεάν μέχρι έναν συγκεκριμένο αριθμό Mbytes, και εμπεριέχει συγκεκριμένη χρέωση για κάθε Mbyte πάνω από αυτό τον αριθμό, επιπλέον ανάλογα με το πρόγραμμα μπορεί να επιλεγεί η ταχύτητα πρόσβασης. Παρόλα αυτά, θεωρείτε από πολλούς ο πιο ασφαλής και έγκυρος τρόπος χρήσης του Mobile Internet, λόγω των πολλών καναλιών που έχουν ανά την Ελλάδα αυτές οι εταιρείες και επιτρέπουν στον καθένα την χρήση του Mobile Internet ανά πάσα στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος κι αν βρίσκεται. 2.2.4.2 Πρόσβαση μέσω ασύρματων δικτύων Internet Η τεχνολογία WiFi (Wireless Fidelity) ή IEEE 802.11b προσφέρει ασύρματη πρόσβαση στο Διαδίκτυο με υψηλές ταχύτητες, υπό την προϋπόθεση ότι το κινητό τηλέφωνο του χρήστη βρίσκεται στην εμβέλεια του σταθμού εξυπηρέτησης του Wifi (Hotspot) και εμπεριέχει αυτή την τεχνολογία στο λογισμικό του. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο χρηστής για να συνδεθεί στο Διαδίκτυο είναι να έχει ενεργοποιήσει την προεπιλογή σύνδεσης του WiFi στο κινητό του τηλέφωνο και να βρει ένα ασύρματο σημείο πρόσβασης (hotspot). Τα hotspots είναι κάθε τοποθεσία (καφετέρια, ξενοδοχείο, εστιατόριο, πλατεία, λιμένας, κτλ), που επιτρέπει την σύνδεση στο διαδίκτυο ασύρματα, χρησιμοποιώντας κινητό τηλέφωνο,φορητό υπολογιστή (laptop) κτλ. Υπάρχουν hotspots που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν (free wifi), και άλλα όχι. Ακόμα ένα hotspot δεν χρειάζεται να περιορίζεται σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Ολόκληρες πανεπιστημιουπόλεις και πάρκα έχουν αυτή τη δυνατότητα, ακόμα και ολόκληρες περιοχές 2.2.5 Τα Πλεονεκτήματα και τα Μειονεκτήματα του Mobile Internet. Τα πλεονεκτήματα του Mobile Internet είναι πολλά, παρακάτω θα αναφέρουμε τα πιο σημαντικά. Οι χρήστες του Mobile Internet έχουν την δυνατότητα να περιηγηθούν στο Διαδίκτυο οπουδήποτε και αν βρίσκονται, χωρίς να έχουν τους περιορισμούς του σταθερού Διαδικτύου. Στα ίδιο πλαίσιο, τα κινητά τηλέφωνα είναι εύχρηστα και πρακτικά λόγω του μεγέθους τους, που τα κάνει πιο εύκολα στην μεταφορά. 13
Μέσω του Mobile Internet οι χρήστες έχουν την επιλογή να αγοράσουν και να πουλήσουν προϊόντα όπως εισιτήρια για κινηματογράφο, συναυλίες κ.α. Μπορούν επίσης να κάνουν συναλλαγές με τράπεζες και επιχειρήσεις, ακόμη και να κλείσουν τη θέση τους στο αεροπλάνο. Δίνεται η δυνατότητα στους χρήστες να ελέγχουν ανά πάσα στιγμή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο τους (e-mail), τις τρέχουσες ειδήσεις, να αναζητήσουν κάποια διεύθυνση κ.λπ. Οι χρήστες μπορούν να κατεβάσουν χρήσιμες πληροφορίες ή προγράμματα στο κινητό τους τηλέφωνο, τα οποία είναι χρήσιμα στο επάγγελμά τους, την καθημερινότητά τους κ.λπ. Τα μειονεκτήματα του Mobile Internet είναι τα εξής: Το Mobile Internet δεν είναι πάντα δωρεάν. Οι χρήστες του Mobile Internet για να χρησιμοποιήσουν το Διαδίκτυο, θα πρέπει να βρούνε ανοιχτό WiFi ή κάποιο ελεύθερο hotspot για να μπορέσουν να σερφάρουν δωρεάν. Αλλιώς θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν κάποιο από τα προγράμματα των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας, πληρώνοντας το αντίστοιχο ποσό. Το σήμα δεν είναι πάντα εγγυημένο. Αν και οι μεγάλες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας έχουν εγκαταστήσει δίκτυο ασύρματης τηλεπικοινωνίας στην Ελλάδα, ακόμα υπάρχουν πολλά νησιά και χωριά που δεν έχουν την κατάλληλη υποδομή για να υποστηρίξουν την τεχνολογία αυτή. Οι ταχύτητες είναι χαμηλές. Μεγάλη προσπάθεια γίνεται για να αποκτήσει η Ελλάδα παρόμοιες ταχύτητες πρόσβασης στο Mobile Internet, όπως στο εξωτερικό. Τα smartphones και πολλά άλλα κινητά της νέας γενιάς τα λεγόμενα «αφής» έχουν μικρές οθόνες και πολλές φορές δεν έχουν εξωτερικό πληκτρολόγιο (το πληκτρολόγιο είναι ενσωματωμένο και ο χειρισμός του είναι μέσω αφής), αυτό τα κάνουν πιο αδιόρατα και δύσκολα στο χειρισμό, με αποτέλεσμα την όχι και τόσο εύκολη για τον χρήστη πλοήγηση στο Διαδίκτυο. Λειτουργεί με μπαταρία, που σημαίνει ότι η χρησιμοποίησή του είναι περιορισμένη. Επειδή η πλοήγηση στο Διαδίκτυο γίνεται μέσω κινητού τηλεφώνου, η χρήση του είναι περιορισμένη σε κάποιο εξωτερικό χώρο λόγω της μπαταρίας, η οποία διαρκεί κάποιες ώρες ανάλογα με την χρήση του κινητού. Ασφάλεια για τα παιδιά. Το Διαδίκτυο κρύβει πολλούς κίνδυνους για τα παιδιά που το χρησιμοποιούν χωρίς έλεγχο. Υπάρχουν χιλιάδες ιστοσελίδες με 14
παράνομο υλικό στο διαδίκτυο που μπορούν να βρεθούν εύκολα, καθώς και επιτηδειοι που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο με σκοπό την εξαπάτηση των χρηστών. Μέσω του Mobile Internet γίνεται ακόμα πιο δύσκολο για τους γονείς να προστατέψουν τα παιδιά τους γιατί θα μπορούν να συνδεθούν στο Διαδίκτυο οπουδήποτε βρίσκονται και όποτε το θελήσουν. Γίνεται, επομένης, εύκολα αντιληπτό ότι το Mobile Internet είναι μία καινοτομία στο χώρο πρόσβασης στο Διαδίκτυο από τους χρήστες, όπως κάθε νέα τεχνολογία έτσι και αυτή έχει τα θετικά και τα αρνητικά της. Οπότε, όπως είναι λογικό θα έχει κάποιους χρήστες που την υποστηρίζουν ένθερμα αλλά και άλλους που αρνούνται να την χρησιμοποιήσουν. Αργότερα σε αυτό το κεφάλαιο θα αναλύσουμε κάποιες θεωρίες που έχουν βασιστεί στην αποδοχή μίας νέας τεχνολογίας/καινοτομίας από τους χρήστες. 2.3 Βασικές έννοιες και θεωρίες Σε αυτήν την ενότητα θα ασχοληθούμε με το πρόβλημα της αποδοχής μίας τεχνολογίας από τους χρήστες των Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Τεχνολογιών (Information and Communication Technology, ICT), πολλοί ερευνητές από διάφορους τομείς και με διαφορετικές στρατηγικές έρευνας έχουν επικεντρωθεί στο παραπάνω πρόβλημα. Η έρευνα για την αποδοχή των Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Τεχνολογιών, έχει επίσης αποφέρει πολλά μοντέλα, με διαφορετικές ομάδες καθοριστικών παραγόντων για την αποδοχή. Στο πλαίσιο αυτό, εστιάζουμε και συζητάμε για τέσσερα προεξέχοντα τέτοια μοντέλα. Τα μοντέλα που παρουσιάζουμε είναι τα εξής : > Το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ), (Venkatesh and Davis, 2000), > Το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2, ΤΑΜ2), (Venkatesh and Davis, 2000), > Η Ενοποιημένη Θεωρία της Αποδοχής και της Χρήσης της Τεχνολογίας (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology, UTAUT), (Venkatesh and Davis, 2000), και 15
> Η Θεωρία της Διαχυσης της Τεχνολογίας (Innovation Diffusion Theory, IDT), (Rogers, 2003) 2.3.1 Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) Με βάση τη Θεωρία της Αιτιολογημένης Δράσης. (Theory of Reasoned Action,TRA), ο Davis (1989) αναπτύσσει το Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) για να ανακαλύψει ποιοι παράγοντες κάνουν τους ανθρώπους να αποδεχθούν ή να απορρίψουν την χρήση Πληροφοριακών Τεχνολογιών (Information Technology, IT) (Σχήμα 1). Σχήμα 1. Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) Πηγή: (Davis, 1989). Ο Davis (1989), προτείνει ότι η αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα και αντιλαμβανόμενη ευκολία στη χρήση είναι οι δύο πιο σημαντικές ατομικές πεποιθήσεις σχετικά με τη χρήση Πληροφοριακών Τεχνολογιών. Η αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα (perceived usefulness) ορίζεται ως «ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι χρησιμοποιώντας ένα συγκεκριμένο σύστημα θα ενισχύσει την απόδοση του/της στην εργασία" (Davis,1989: 320). Ο ορισμός της αντιλαμβανόμενης χρησιμότητας βασίζεται στο μοντέλο της προσδοκώμενης αξίας (expectancy-value model) όπου στηρίζεται η Θεωρία της Aιτιολογημένης Δράσης. Η αντιλαμβανόμενη ευκολία στη χρήση (perceived ease of use) ορίζεται ως «ο βαθμός στον οποίο ένα άτομο πιστεύει ότι θα χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο σύστημα χωρίς πολλή προσπάθεια " (Davis,1989: 320). Οι δύο αυτές συμπεριφορές, της αντιλαμβανόμενης χρησιμότητας και της αντιλαμβανόμενης ευκολίας στη χρήση, στη συνέχεια θα μας οδηγήσουν στην 16
μεμονωμένη πρόθεση συμπεριφοράς (behavior intention) και την πραγματική συμπεριφορά (actual behavior). Ο Davis (1989) βρήκε ότι η αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα είναι ο ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας για την πρόθεση χρήσης Πληροφοριακών Τεχνολογιών από ένα άτομο. Στον τομέα Πληροφοριακών Συστημάτων (Information SystemsJS), οι ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει ευρέως το Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) για να μελετήσουν την υιοθέτηση των διαφόρων τεχνολογιών και έχει γίνει αναμφισβήτητα η επικρατέστερη θεωρία στον τομέα των Πληροφοριακών Συστημάτων. Οι ερευνητές έχουν επεκτείνει το Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) (Wixom και Todd, 2005). Για παράδειγμα, ορισμένοι ερευνητές εισάγουν πολλούς άλλους παράγοντες στο μοντέλο, όπως υποκειμενικό πρότυπο (subjective norm), αντιλαμβανόμενος έλεγχος (perceived behavioral control), και αυτό-αποτελεσματικότητα (self-efficacy) (Hartwick και Barki, 1994; Mathieson et al, 1991; Taylor και Todd, 1995). Άλλοι ερευνητές εισάγουν πρόσθετους παράγοντες από τη θεωρία διάδοσης της καινοτομίας, όπως δυνατότητα δοκιμής (trialability), ορατότητα (visibility), ή αποδειξιμότητα αποτελεσμάτων (result demonstrability) (Agarwal και Prasad, 1997; Karahanna et al, 1999; Plouffe et al, 2001). Μερικοί ερευνητές εισάγουν εξωτερικές μεταβλητές (External Variables) ή στοιχεία από τους δύο μεγάλους παράγοντες συμπεριφοράς (αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα και αντιλαμβανόμενη ευκολία στη χρήση), όπως τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (Gefen και Straub, 1997; Venkatesh, 2000; Venkatesh και Morris, 2000). Το Σχήμα 2 δείχνει τις διάφορες επεκτάσεις του Μοντέλου Αποδοχής της Τεχνολογίας, όπου φαίνεται καθαρά ότι ο βασικός πυρήνας είναι οι δύο παράγοντες συμπεριφοράς δηλαδή η αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα (perceived usefulness) και η αντιλαμβανόμενη ευκολία στην χρήση (perceived ease of use). 17
Perceived Use tininess Extemal V unables Altitude Toward Ententknis Jo Use Actual Use rcrclmved case oi' U se (HOL-) Σχήμα 2. Οι Επεκτάσεις του Μοντέλου Αποδοχής της Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model, ΤΑΜ) Πηγή: (Wixom and Todd, 2005). 2.3.2 Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2, ΤΑΜ2) Στη συνέχεια, ένα ευρέως γνωστό επεκτάσιμο Μοντέλο της Αποδοχής της Τεχνολογίας (Technology Acceptance Model) που ονομάζεται Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2,TAM2) θα συζητηθεί. Οι Venkatesh και Davis (2000) αναπτύσσουν το Μοντέλο Αποδοχής Τεχνολογίας 2 προσθέτοντας τις κοινωνικές επιρροές (υποκειμενικό πρότυπο-subjective norm, εκούσιο- voluntariness και εικόνα-image) και χρήσιμες γνωστικές διεργασίες (εργασιακή καταλληλότητα-job relevance, ποιότητα της απόδοσης-output quality, αποδειξιμότητα αποτελεσμάτων- result demonstrability, και αντιλαμβανόμενη ευκολία στην χρήση- perceived ease of use) για να προβλέψει την υιοθέτηση των Πληροφοριακών Τεχνολογιών (Information Technology, IT) (Σχήμα 3). Οι Venkatesh και Davis (2000) χρησιμοποίησαν την δομή του υποκειμενικού πρότυπου για να συλλάβουν τις κοινωνικές επιρροές (social influences). Ο ορισμός τους για το υποκειμενικό πρότυπο (subjective norm) είναι σύμφωνος με εκείνον των Fishbein και Ajzen (1975), οι οποίοι τον ορίζουν ως "η αντίληψη του ατόμου για το αν οι άνθρωποι που είναι σημαντικοί γι 'αυτόν, θεωρούν ότι θα πρέπει ή δεν θα πρέπει να εκτελέσει την εν λόγω συμπεριφορά» (σελ. 302).Το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2, ΤΑΜ2) δείχνει ότι μέσα στο υποχρεωτικό πλαίσιο, το υποκειμενικό πρότυπο (subjective norm) έχει άμεση επίδραση στην πρόθεση για χρήση (Intention to Use) μέσω του μηχανισμού της 18
συμμόρφωσης. Στα εθελοντικά πλαίσια οι κοινωνικές επιρροές μπορεί να επηρεάσουν την πρόθεση έμμεσα, μέσω του μηχανισμού της εσωτερίκευσης και της αναγνωρισης.όπου η εσωτερίκευση (internalization) αναφέρεται στη διαδικασία, όπου ένα άτομο ενσωματώνει μια σημαντική πεποίθηση, που έχει αναφερθεί, στις δικές του/της πεποιθήσεις (French and Raven, 1959; Kelman, 1958; Warshaw, 1980). Και η ταυτοποίηση (identification) σημαίνει ότι ένα άτομο μπορεί να γίνει μέλος σε μια κοινωνική ομάδα ή να αποκτήσει κύρος μέσα στην ομάδα από την εκτέλεση μιας συμπεριφοράς (Blau, 1964; Kelman, 1958; Kiesler και Kiesler, 1969; Pfeffer, 1982). Experience Voluntariness Subjective norm Image Percerved Usefulness Job Re evance Intention to Usage Use behav lour Perceived Output Quality Ease of use Result Demonstrability Σχήμα 3. Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2, ΤΑΜ2) Πηγή: (Venkatesh and Davis, 2000) Σύμφωνα με το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 (Technology Acceptance Model 2,ΤΑΜ2) υπάρχουν τέσσερις καθοριστικοί παράγοντες της αντιλαμβανόμενης χρησιμότητας: η εργασιακή καταλληλότητα (job relevance), η ποιότητα της απόδοσης (output quality), η αποδειξιμότητα αποτελέσματος (result demonstrability), και η αντιλαμβανόμενη ευκολία στην χρήση (perceived ease of use). Το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 διατηρεί την αναλαμβανόμενη ευκολία στην χρήση από το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας ως ένα ευθύ καθοριστικό παράγοντα για την αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα. Ακόμη οι Venkatesh και Davis (2000) υποθέτουν σε σχέση με το Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 ότι "οι άνθρωποι χρησιμοποιούν 19
μια νοητική αναπαράσταση για να καθορίσουν την ισορροπία μεταξύ σημαντικών εργασιακών στόχων και τις συνέπειες από την χρησιμοποίηση ενός συστήματος ως βάση, για τη λήψη των αποφάσεων σχετικά με τη χρήση αυτού (δηλαδή, αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα)" (σελ. 191). Συν τοις άλλοις οι Venkatesh και Davis (2000) υποστηρίζουν, ότι η απόφαση ενός δυνητικού χρήστη της εργασιακής καταλληλότητας περνά μέσα από ένα τεστ συμβατότητας. Η εργασιακή καταλληλότητα (job relevance) ορίζεται ως «η αντίληψη ενός ατόμου για το βαθμό στον οποίο ο σκοπός του συστήματος είναι κατάλληλος για την εργασία του/της» (σελ.191). To Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 προϋποθέτει ότι η εργασιακή καταλληλότητα έχει θετική επίδραση στην αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα. Η ποιότητα της απόδοσης είναι ένα άλλος καθοριστικός παράγοντας για την αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα. Η ποιότητα της απόδοσης(output quality) αναφέρεται στην αντίληψη ενός ατόμου για το πόσο καλά το σύστημα εκτελεί τα καθήκοντα του. Οι Venkatesh και Davis (2000) υπαινίσσονται ότι οι αποφάσεις της ποιότητας της απόδοσης παίρνουν τη μορφή ενός τεστ αποδοτικότητας, «στην οποία, λαμβάνοντας υπόψη ένα σύνολο επιλογών που εμπεριέχει πολλαπλά αρμόδια συστήματα, κάποιος θα πρέπει να είναι προδιατεθειμένος να επιλέξει ένα σύστημα που προσφέρει την υψηλότερη ποιότητα της απόδοσης» (σελ.192). To Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 προϋποθέτει ότι η ποιότητα της απόδοσης έχει θετική επίδραση στην αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα. Αποδειξιμότητα αποτελέσματος (result demonstrability) είναι ο τρίτος καθοριστικός παράγοντας της αντιλαμβανόμενης χρησιμότητας. Ορίζεται ως "η απτότητα των αποτελεσμάτων της χρήσης της καινοτομίας" (Moore και Benbasat, 1991:203).To Μοντέλο Αποδοχής της Τεχνολογίας 2 προϋποθέτει ότι η αποδειξιμότητα αποτελέσματος έχει μια θετική επίδραση στην αντιλαμβανόμενη χρησιμότητα. 2.3.3 Η Ενοποιημένη Θεωρία της Αποδοχής και της Χρήσης της Τεχνολογίας (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology, UTAUT) Venkatesh et al. (2003) διατύπωσαν ένα νέο μοντέλο που ονομάζεται η Ενοποιημένη Θεωρία της Αποδοχής και Χρήσης της Τεχνολογίας (Unified Theory of Acceptance and Use of Technology, UTAUT). Η Ενοποιημένη Θεωρία της 20