Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ του ΚΟΣΜΑ ΛΑΠΑΤΑ (αποσπάσματα από το βιβλίο) «Από όλα τα δώρα με τα οποία μπορεί ένα άτομο να είναι προικισμένο κανένα δεν αναδύεται νωρίτερα από το μουσικό ταλέντο.» (Gardner). «Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου σε μικρή ηλικία θα μπορούσε να ευνοήσει την έκφραση της ιδιοφυΐας.» (Gardner). Official Artist Page: lapatas.tk EMA Page: facebook.com/ergastirima Music Education Page: facebook.com/cmused
ΜΟΥΣΙΚΗ, ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΙΑ Αν σας αρέσει ένα κλασσικό μουσικό κομμάτι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αρέσει και στο παιδί σας. Αφού ακούσετε ένα κλασσικό κομμάτι μπορείτε να μιλήσετε με το παιδί σας για τα μουσικά όργανα που ακούσατε, το ύφος του κομματιού (χαρούμενο, λυπημένο), τα συναισθήματα που σας προκάλεσε, τις εικόνες που σας έφερε στο μυαλό κλπ. Θα εκπλαγείτε με το πόσο γρήγορα τα παιδιά σας θα έχουν το δικό τους αγαπημένο ρεπερτόριο που θα θέλουν να το ακούν μαζί σας. Εξηγήστε στα παιδιά ότι οι κλασσικοί συνθέτες δεν είναι πολύ διαφορετικοί από τους συνθέτες του σήμερα. Ο Μότσαρτ και ο Μέντελσον ξεκίνησαν την μουσική τους καριέρα και έγιναν πολύ γνωστοί σε πολύ μικρή ηλικία, όπως η Britney Spears, ο Stevie Wonder και άλλοι. Και 150 χρόνια πριν ο συνθέτης και πιανίστας Φραντς Λιστ φορούσε περίεργα κοστούμια όπως ο Έλτον Τζον και ο Όζι Όσμπορν. Πολλοί μεγάλοι συνθέτες (Τσαϊκόφσκι, Μπάρτοκ, Μπαχ και άλλοι) έγραψαν μουσική για μικρά παιδιά και μαθητές. Πολλοί από τους μεγαλύτερους συνθέτες ήταν κι αυτοί δάσκαλοι της μουσικής και φυσικά ξεκίνησαν ως μαθητές. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΗΠΙΟ Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ακούν, τραγουδούν, συζητούν, παίζουν και φτιάχνουν τραγούδια, στην ουσία, χτίζουν, σημαντικές διαδικασίες μάθησης τις οποίες θα ανασύρουν κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης και της γραφής στα μετέπειτα χρόνια. Η μουσική βοηθάει τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, καθώς χρησιμεύει στο να τα βοηθήσει να κατανοήσουν έννοιες όπως: ψηλά και χαμηλά, γρήγορα και αργά, ξεκινώ και σταματώ κλπ. Το να διαβάζουν μουσικές νότες από αριστερά προς τα δεξιά βοηθάει αργότερα στο να διαβάσουν λέξεις ή να γράψουν. Το να κρατάνε το ρυθμό και να μετράνε ένα μουσικό κομμάτι ενισχύει το ρόλο των αριθμών και βοηθάει τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα τις πρώτες μαθηματικές έννοιες. Παιδιά 3 και 4 ετών που είχαν επαρκή εμπειρία με τη μουσική μπορούν αν ακούν με προσοχή, να αντιλαμβάνονται ήχους συγκεκριμένων μουσικών οργάνων από κάποιο μουσικό κομμάτι. Τα παιδιά των 5 ετών διαφοροποιούνται από το να κάνουν ακαθόριστες διακρίσεις στους ήχους σε εκλεπτυσμένες διακρίσεις. Είναι σε θέση να ακούσουν μια μουσική ιστορία, κομμάτια για πιάνο, ηχογραφημένες συναυλίες από ορχήστρα και αν συζητήσουν για την επίδοσή της. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία κουλτούρας και πολιτισμού. Η μουσική ξυπνά το ενδιαφέρον των παιδιών για την παράδοση και επηρεάζει τη ζωή τους και τη ζωή των άλλων. Μέσω της μουσικής μαθαίνουμε για τον εαυτό μας, την κουλτούρα μας και την κουλτούρα άλλων χωρών, μαθαίνουμε μαθηματικά, αποκτούμε δημιουργικότητα, αλλά και γιορτάζουμε και ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας. Η μουσική χρησιμοποιείται για να παρουσιάσει τις ιδέες και να χτίσει έννοιες, να διδάξει ή να πείσει, να διασκεδάσει, να σχεδιάσει, να ωραιοποιήσει και να δημιουργήσει. Τα παιδιά μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται, να μυούνται, και να διακρίνουν μεταξύ του ρυθμού και
των τονικών μοτίβων με αυξανόμενη ακρίβεια. Αντιλαμβάνονται μουσικές έννοιες μέσα σε μουσικά κομμάτια ενώ την ίδια στιγμή προσομοιάζουν αυτές τις έννοιες στη μουσική που δημιουργούν τα ίδια κι έτσι ξεκινάει μια διαδικασία κατανόησης, μουσικών εκτελέσεων και χαράς μέσα από τη μουσική, που θα κρατήσει μια ζωή. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ Η μουσική εκτός από νοητική και πνευματική, είναι και σωματική δραστηριότητα. Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου απαιτεί συγχρονισμό ανάμεσα στις κινήσεις των χεριών και στα οπτικοακουστικά ερεθίσματα που δέχεται ο οργανοπαίκτης. Όσο νωρίτερα αρχίσει μαθήματα ένα παιδί, τόσο μεγαλύτερο είναι το δέσιμο μεταξύ των δύο». Η εκμάθηση ενός οργάνου ενισχύει τη φυσιολογική ωρίμανση της σχέσης ανάμεσα στις κινητικές δεξιότητες και στις αισθητηριακές περιοχές του εγκεφάλου, δημιουργώντας μια βάση επάνω στην οποία μπορεί να στηριχθεί η περαιτέρω ανάπτυξή της. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η μουσική εκπαίδευση προωθεί την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού δεδομένου ότι προωθεί τη δημιουργική διαδικασία, την κριτική σκέψη, την επίλυση προβλημάτων, την αυτογνωσία, και την επικοινωνία. Είναι μέσα από τη μελέτη της μουσικής που τα παιδιά τη κερδίζουν τη γνώση, τις δεξιότητες, και την κατανόηση που θα τους επιτρέψει να συμμετέχουν παραγωγικά, ως άτομα και ως μέλη της κοινωνίας, στο μέλλον στους χώρους εργασίας τους και γενικότερα στις κοινότητες στις οποίες θα ζήσουν. Το να βάζουμε τη μουσική μέσα στην εκπαίδευση των μικρών παιδιών σε όλα τα επίπεδα και τις γνωστικές περιοχές τα ενθαρρύνει να είναι ενεργοί και όχι παθητικοί απέναντι στην εκάστοτε γνώση που τους προσφέρουμε. Η μουσική προτείνεται ως ένα εργαλείο προσωπικής τροφοδοσίας και διευκόλυνσης της ομαδικής λειτουργίας, είναι μία μη λεκτική γλώσσα, ένας τρόπος επικοινωνίας ιδεών και συναισθημάτων μέσω του ήχου, ένα όχημα συναισθηματικής απελευθέρωσης, καθώς και ένα εκπαιδευτικό εργαλείο υψηλής αξίας. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ Στις μουσικές δραστηριότητες συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις (κίνηση, όραση, ακοή και συντονισμός αυτών). Έτσι το παιδί μαθαίνει με όλες του τις δυνατότητες. Η ενασχόληση μικρών παιδιών με τη μουσική απαιτεί εστίαση, πειθαρχία και αποφασιστικότητα, εξαιρετικές ικανότητες που μεταφέρονται και σε άλλες περιοχές της μαθητικής ζωής του παιδιού. Τα παιδιά που μπορούν να κρατήσουν το ρυθμό σε ένα μουσικό κομμάτι έχουν μεγαλύτερη ευφράδεια και διαβάζουν κείμενα πιο εύκολα. Η μουσική είναι ένας άλλος τρόπος γνώσης, ένας άλλος τρόπος συμβολικής σκέψης και έκφρασης. Από την αδρανή και εικονική λειτουργία της γνώσης και της μάθησης για τον κόσμο μέσω της δράσης, της αντίληψης, καθώς και της εικόνας, η μουσική γίνεται ένας συμβολικός τρόπος μάθησης.
ΜΟΥΣΙΚΗ, ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ, ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Η μουσική είναι μαθηματικά. Η ύπαρξη ρυθμού και μέτρου στη μουσική βοηθάει τα μικρά παιδιά να κρατούν το ρυθμό και να μετρούν ακολουθίες. Η μουσική μπορεί να γίνει πραγματικά ένας «άσσος στο μανίκι», όταν διδάσκουμε μαθηματικά. Η μουσική είναι γεμάτη από κανόνες και τα μαθηματικά είναι αυτό ακριβώς, συγκεκριμένος τρόπος σκέψης βασισμένος σε κανόνες. Όταν τα παιδιά παίρνουν μέρος σε μουσικές δραστηριότητες, αναπτύσσουν ταυτόχρονα και δεξιότητες συλλογισμού, που είναι κρίσιμες για τη μεταγενέστερη μάθηση, καθώς θα αναπτύσσουν έννοιες σε τομείς όπως ο αναλογικός συλλογισμός και η γεωμετρία. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ Η μουσική αναπτύσσει ικανότητες χρήσιμες για τη μάθηση, την ανάγνωση και τη γραφή. Πολλές φορές μπορεί να το βρίσκουμε παράδοξο ένα παιδί που δεν ξέρει να διαβάζει λέξεις να μπορεί να διαβάζει μουσική και να ανταποκρίνεται σε γνωστές μελωδίες. Η μουσική είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να εξερευνήσουμε λέξεις και τη δομή του γραπτού λόγου. Όσο τα παιδιά ακούνε μουσική και τραγουδάνε αρχίζουν αν αντιλαμβάνονται ότι ο γραπτός λόγος έχει νόημα και ότι υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στο γραπτό λόγο και το νόημα. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗ Η μουσική βοηθάει την αναγνωστική ικανότητα. Και η μουσική και η ανάγνωση χρειάζονται αυτοσυγκέντρωση, συντονισμό, μνήμη και κατανόηση. Η βελτίωση οφείλεται στα κοινά χαρακτηριστικά που υπάρχουν ανάμεσα στη μουσική και τον λόγο (χροιά, ύψος και χρόνος). Έτσι τα παιδιά μπορούν να διακρίνουν τα φωνήεντα από τα σύμφωνα με μεγαλύτερη ευκολία και ο εγκέφαλος λειτουργεί πιο γρήγορα ως προς αυτήν τη διάκριση. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ Η μουσική και η γλώσσα είναι και τα δυο μέσα επικοινωνίας. Μέσω και των δυο τα παιδιά μπορούν να εκφράσουν τη χαρά, τον ενθουσιασμό, το θυμό ή την απόρριψη. Η γλωσσική ανάπτυξη είναι πολύ σημαντική στη γενικότερη ανάπτυξη του παιδιού. Η κατανόηση της μουσικής είναι μια πιο καθαρή διαδικασία από ότι να κατανοήσουμε μια γλώσσα. Η γλώσσα είναι πιο περίπλοκη. Με τη μουσική δε συμβαίνει αυτό. Αντιπροσωπεύει αυτό που είναι μέσα μας, πολύ εσωτερικό για να μπορέσει να ειπωθεί με λέξεις. Έχει την δυνατότητα όχι μόνο να φτάνει πέρα από τις λέξεις, αλλά να υπάρχει μόνο πέρα από τις λέξεις. Η μουσική προσφέρει εμπλουτισμό του λεξιλογίου, διδάσκει χρόνους, χρησιμοποιεί ποιητική γλώσσα, επιτρέπει την οπτικοποίηση και βοηθάει στην καλή εκφορά του λόγου.
ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ Η μουσική είναι σημαντικό κομμάτι της μάθησης κάθε παιδιού γιατί η μουσική συνιστά μια διεθνή γλώσσα συναισθημάτων και αισθήσεων, που είναι θεμελιώδης στις ανθρώπινες εμπειρίες. Η μουσική δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και τις ιδέες τους ελεύθερα όσο χορεύουν, χτυπούν ένα τύμπανο ή τραγουδάνε ένα χαρούμενο τραγούδι. Η μουσική μεταφέρει συναισθήματα ή τα επηρεάζει αιχμαλωτίζοντας τις μορφές αυτών των συναισθημάτων, μιμείται τον κόσμο γύρω μας και τα ανθρώπινα συναισθήματά μας. Η μουσική έχει να κάνει «με την εμπειρία που μας κινητοποιεί, που φτάνει στο βαθύτερο κομμάτι του εσωτερικού μας κόσμου, αυτό το κομμάτι που το ανθρώπινο πνεύμα διαμένει. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ Η μουσική και οι τέχνες γενικότερα είναι ότι καλύτερο για την εκτόνωση των συναισθημάτων των μικρών παιδιών. Φόβοι, αμφιβολίες και άγχος μπορούν να βρουν διέξοδο μέσα από το τραγούδι και το ρυθμό. Πόσο πιο καλό θα είναι να εκφράζουν την επιθετικότητα μέσα από τη μουσική και όχι μέσω του ξύλου. Σε παιδιά με θέματα επιθετικότητας, η μουσική έχει σχεδόν άμεσα αποτελέσματα σε αίσθηση προσωπικής αξίας (βαθιά κατανόηση εαυτού και άλλου, βιωματική κι αφομοιωμένη γνώση, αίσθηση προσωπικών ορίων και άλλου, λειτουργική συνύπαρξη) και μετουσίωση συναισθημάτων (θυμού, φόβου, ταπείνωσης, βίας, υποτίμησης, υπερτίμησης σε χαρά δημιουργικής συνύπαρξης, αυτοπεποίθηση, αυτοπραγμάτωση). Ο ΚΟΣΜΑΣ ΛΑΠΑΤΑΣ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Πιάνο, Αρμονία, Αντίστιξη, Φυγή, Μουσικολογία, Μουσική Τεχνολογία, Σύνθεση και Μουσικοθεραπεία. Έχει μαθητεύσει δίπλα σε διεθνείς προσωπικότητες όπως Δημήτρης Τουφεξής, Δανάη Καρά, Μάρκος Αλεξίου, Ιωάννης Χριστόφιλος, Βασίλης Δέλλιος, Bruce Miller, David Mellor, Robert Dennis, Bobby Owsinski και Nordoff-Robbins. Έχει βραβευτεί με το 1ο Βραβείο Σολίστ Πιάνου από το Υπουργείο Πολιτισμού, το 1ο Βραβείο Σύνθεσης από τη Διεθνή Ακαδημία Τεχνών και το Βραβείο Πρωτοβουλίας στη Μουσικής Παιδεία από το CMM. Από το 1995 διδάσκει σε ωδεία, σχολεία, κολλέγια και ιδρύματα κύρους. Έχει δώσει ατομικά ρεσιτάλ στις σημαντικότερες αίθουσες μουσικής ενώ έχει συμπράξει σαν σολίστ με πολυάριθμες ορχήστρες. Έχει ηχογραφήσει πάνω από 20 CD με πιανιστικά αριστουργήματα, ορχηστρική, κινηματογραφική και μινιμαλιστική μουσική. Έχει συγγράψει 2 διατριβές, μια πάνω στη μουσικοθεραπεία της Γερτρούδης Όρφ και μια πάνω στη μινιμαλιστική μουσική στον κινηματογράφο. Είναι ιδρυτής των Duo Dromoi, ΕΜΑ και μέλος των IAPT, GAPE, GSME, MPG, IAC, IPA, ACG, MIT, GIT and RID.