Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης.

Α.Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης. Σπουδαστές: Κάτανα Ελευθερία Κωνσταντίνου Κωνσταντία Μανδαλίδου Γεωργία Πολυχρόνης Σωτήριος

Θεωρητικές επισημάνσεις

Ορισμός Δυσφαγία: «Δυσκολία στη μεταφορά της τροφής από το στόμα στο στομάχι» (Βιρβιδάκη, 2010). Δυσφαγία ενδέχεται να παρουσιάσουν ασθενείς έπειτα από νευρολογικές καταστάσεις, όπως: 1) Α.Ε.Ε. 2) Κ.Ε.Κ. 3) Νευροχειρουργικές Επεμβάσεις που επηρεάζουν το Εγκεφαλικό Στέλεχος ή/και τα Κρανιακά Νεύρα 4) Πολυομιελίτιδα 5) Σύνδρομο Guillain-Barre 6) Εγκεφαλική Παράλυση 7) Σύνδρομο Riley-Day(Δυσαυτονομία) 8) Νευρολογικές ή Νευρομυικές Παθήσεις (Νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως νόσος Alzheimer, νόσος Parkinson, ALS, κλπ.) Logemann, J. A. (1998) Evaluation and treatment of swallowing disorders, second edition.

Λοιπές θεωρητικές αναφορές 1) Φυσιολογική κατάποση 2) Μη φυσιολογική κατάποση 3) Αίτια δυσφαγίας (ψυχογενή και νευρογενή) 4) Αξιολόγηση της δυσφαγίας 5) Διαταραχές κατάποσης προκαλούμενες από νευρολογικές βλάβες Logemann, J. A. (1998) Evaluation and treatment of swallowing disorders, second edition. Thomas, M., & Ricardo L. C. (2006) Clinical Management of Swallowing Disorders, second edition.

Μεθοδολογία

Σκοπός Σκοπός αυτής της έρευνας είναι: η δημιουργία και πιλοτική εφαρμογή του EFA 4 στην ελληνική γλώσσα, ο έλεγχος των επιλεγμένων ερεθισμάτων, η αποσαφήνιση του κατά πόσο μπορούν να οδηγήσουν σε μία πιθανή διάγνωση και ο έλεγχος της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας του συγκεκριμένου τεστ.

Επισκόπηση της αξιολόγησης Πιο αναλυτικά, όταν λέμε αξιολόγηση των νευρογενών διαταραχών κατάποσης εννοούμε: 1. Τη λήψη των απαραίτητων για μας δεδομένων από τον ιατρικό φάκελο, τους φροντιστές ή ακόμα και από τον ίδιο τον ασθενή. 2. Την συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου κατάποσης με τις «συνήθειες» του ασθενή κατά τη σίτιση. 3. Την άτυπη αξιολόγηση των κρανιακών νεύρων. 4. Τον έλεγχο της διαχείρισης και κατάποσης του νερού. 5. Τον έλεγχο της διαχείρισης, μάσησης και κατάποσης των παχύρρευστων και στερεών.

Για το σκοπό αυτό, προχωρούμε στα εξής: 1. Λήψη ιστορικού (στοιχεία ασθενούς, γενική κατάσταση, ιατρικό ιστορικό, διατροφολογικό ιστορικό) 2. Ερωτηματολόγιο Κατάποσης 3. Στοματοπροσωπικός Έλεγχος 4. Ανιχνευτική Δοκιμασία Πόσης Νερού (Water Test) 5. Δοκιμασία Στοματικής Σίτισης

Μέθοδος Ο έλεγχος της κανονικότητας ή μη των κατανομών των παρατηρήσεων τόσο στο σύνολο του δείγματος όσο και στις διάφορες υποομάδες έγινε με τη μέθοδο των Kolmogorov- Smirnov. Από τον έλεγχο της κανονικότητας είδαμε πως το δείγμα μας ακολουθεί κανονική κατανομή. Το δείγμα της έρευνας (287 άτομα συνολικά, 144 άντρες και 143 γυναίκες) χωρίστηκε σε υποομάδα ανδρών και γυναικών ανά ηλικιακή ομάδα: 18 ετών έως 30 ετών, 30 ετών έως 60 ετών και 60+. Η συλλογή του δείγματος έγινε στους Δήμους Αθήνας, Αλεξανδρούπολης, Βέροιας, Ηγουμενίτσας, Ιωαννίνων και Κοζάνης. Κατά τη διαδικασία της χορήγησης δεν παρουσιάστηκε κανένα πρόβλημα. Το δείγμα είχε ηλικιακή ομοιογένεια (Μ.Ο 50,09 έτη και Τ.Α. 22,60 έτη) και παρόμοιο εκπαιδευτικό επίπεδο. Το 100% της ομάδας ελέγχου δεν είχε καμίας μορφής νευρολογική, ψυχιατρική διαταραχή, ή διαταραχές που μπορεί να επηρεάσουν την απόδοσή τους στην δοκιμασία αυτή και ήταν όλοι φυσικοί ομιλητές της ελληνικής γλώσσας.

Στατιστική Ανάλυση

Ι. Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΦΥΛΟ Στην προσπάθειά μας να δούμε αν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των απαντήσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών, ένα independent sample t test πραγματοποιήθηκε για όλες τις υποδοκιμασίες του τεστ. Από την ανάλυση προέκυψε ο πίνακας 4.1.

ΠΙΝΑΚΑς 4.1: Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙς ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙς ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΤΕΣΤ, ΜΕΤΑΞΥ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ. Ν= 287 Άντρες (N= 144) Γυναίκες (N= 143) Ερώτημα 1 Για τα ερωτήματα Μ.Ο (Τ.Α.) Μ.Ο (Τ.Α.) t- value Df p- level 1.97 (.184) 1.97 (.165) -.327 285 NS Ερώτημα 2 1.99 (.117) 1.97 (.165).832 285 NS Ερώτημα 3 1.94 (.230) 1.94 (.231).014 285 NS Ερώτημα 4 1.99 (.085) 1.99 (.084).005 285 NS Ερώτημα 5 1.99 (.117) 2.00 (.000) - 1.414 285 NS Ερώτημα 6 2.00 (.000) 2.00 (.000) ------ 285 ------

Ερώτημα 21 ΠΙΝΑΚΑς 4.1: Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙς ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙς ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΤΕΣΤ, ΜΕΤΑΞΥ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΣΥΝΕΧΕΙΑ) Ν= 287 Άντρες (N= 144) Γυναίκες (N= 143) Για τα ερωτήματα Μ.Ο (Τ.Α.) Μ.Ο (Τ.Α.) t- value Df p- level Ερώτημα 7 1.98 (.143) 1.98 (.144).009 285 NS Ερώτημα 8 1.94 (.230) 1.97 (.187) -.837 285 NS Ερώτημα 9 1.88 (.324) 1.93 9.256) -1.396 285 NS Ερώτημα 10 1.99 (.117) 1.99 (.105).832 285 NS Ερώτημα 11 1.99 (.119) 1.99 (.118).007 285 NS Ερώτημα 12 1.99 (.117) 1.97 (.165).832 285 NS Ερώτημα 13 1.01 (.083) 1.00 (.000).997 285 NS Ερώτημα 14 1.88 (.324) 1.89 (.316) -.163 285 NS Ερώτημα 15 1.89 (.315) 1.85 (.355).902 285 NS Ερώτημα 16 1.99 (.167) 1.99 (.084) -.573 285 NS Ερώτημα 17 2.00 (.000) 2.00 (.000) ----- 285 ---- Ερώτημα 18 2.00 (.000) 1.99 (.084) 1.004 285 NS Ερώτημα 19 1.01 (.083) 1.00 (.000).997 285 NS Ερώτημα 20 16.77 (8.139) 16.71 (6.557).066 285 NS

Για τη στοματοπροσωπική εξέταση Μ.Ο (Τ.Α.) Μ.Ο (Τ.Α.) t- value Df p- level Πρόσωπο 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Κάτω γνάθος 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Στοματική κοιλότητα 1.04 (.201) 1.07 (.256) - 1.042 285 NS Χείλη 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Γλώσσα 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Μαλθακή υπερώα 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Αισθητικότητα 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Αντανακλαστικά 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ----

ΠΙΝΑΚΑς 4.1: Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙς ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙς ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΤΕΣΤ, ΜΕΤΑΞΥ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (ΣΥΝΕΧΕΙΑ) Ν= 287 Άντρες (N= 144) Γυναίκες (N= 143) Για τις δοκιμασίες κατάποσης Μ.Ο (Τ.Α.) Μ.Ο (Τ.Α.) t- value Df p- level Δοκιμασία νερού 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Δοκιμασία κατάποσης (υγρό) 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 ---- Δοκιμασία κατάποσης (παχύρευστο) 1.00 (.000) 1.00 (.000) ----- 285 NS Δοκιμασία κατάποσης (στερεο) 1.03 (.083) 1.00 (.000).997 285 NS

Συμπερασματικά: Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει πως δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των αντρών και των γυναικών για όλες τις δοκιμασίες, οι οποίες είχαν κάποια διαφορά σε επίπεδο μέσων όρων. Πράγμα το οποίο μας κάνει να δεχτούμε την μηδενική υπόθεση ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των μέσων για τις παραπάνω μετρήσεις και να απορρίψουμε την εναλλακτική μας υπόθεση. Όλες οι παραπάνω μετρήσεις επιβεβαιώνονται και από τα ανάλογα διαστήματα εμπιστοσύνης της εν λόγω στατιστικής ανάλυσης.

ΙΙ. ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ Α. Θέλοντας να δούμε εάν τα ερωτήματα που επιλέχθηκαν για όλες τις υποδοκιμασίες της κλίμακας κατάποσης είναι συμβατά, δημιουργήσαμε ένα πολλαπλό γραμμικό μοντέλο για όλα τα ερεθίσματα που αντιστοιχούν σε κάθε υποδοκιμασία. Από την ανάλυση προέκυψε ο πίνακας 4.2.

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.2: ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑ ΥΠΟΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ Πρόσωπο 1.000 Κάτω γνάθος 1.000 Στοματική κοιλότητα 1.000 Δοκιμασία νερού 1.000 R 2 p-level.000.000.000.000 ΠΙΝΑΚΑΣ 4.2: ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑ ΥΠΟΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ (ΣΥΝΕΧΕΙΑ) Δοκιμασία κατάποσης (υγρό) Δοκιμασία κατάποσης (παχύρευστο) Δοκιμασία κατάποσης (στερεό) Συμπερασματικά: 1.000 1.000 1.000.000.000.000 Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει πως υπάρχει απόλυτη ερμηνεία μεταξύ των ερωτημάτων και των υποδοκιμασιών που επιλέχθηκαν για την συγκεκριμένη κλίμακα.

Β. Στην προσπάθειά μας να ελέγξουμε αν οι δοκιμασίες κατάποσης ερμηνεύουν την ικανοποιητική κατάσταση κατάποσης έγινε ένας έλεγχος συσχετισμών. Από την ανάλυση προέκυψε ο πίνακας 4.3.

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.10: ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗς ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥς ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΣΚΟΡ ΤΗς ΚΛΙΜΑΚΑΣ EFA 4 r p-level Δοκιμασία κατάποσης υγρών σε σχέση με την ικανοποιητική διαχείριση υγρών.698.01 Δοκιμασία κατάποσης παχύρευστων σε σχέση με την ικανοποιητική διαχείριση παχύρευστων.754.01 Δοκιμασία κατάποσης στερεών σε σχέση με την ικανοποιητική διαχείριση στερεών.817.01 Συμπερασματικά: Από τον παραπάνω πίνακα βλέπουμε πως υπάρχει στατιστικά σημαντική ερμηνεία μεταξύ των δοκιμασιών και της ικανοποιητικής διαχείρισης της κάθε σύστασης που χορηγείτε.

Γ. Όσον αφορά τον έλεγχο της εσωτερικής συνάφειας ή την ομοιογένεια για τα ερωτήματα της κλίμακας κατάποσης ο συντελεστής alpha Cronbach s χρησιμοποιείται στο δείγμα. Από την ανάλυση προέκυψαν τα παρακάτω:

Για τη δοκιμασία νερού: Reliability Coefficients 3 items Alpha =.941 standardize alpha=.959, N of Cases =287 Item to Item analysis (1) (2) (3) Χορήγηση ½ κουταλάκι νερό (1) 1.000 Χορήγηση 1 κουταλάκι νερό (2) 1.000 1.000 Χορήγηση ½ ποτήρι με νερό (3).706.706 1.000

Για τη δοκιμασία κατάποσης συνολικά: Reliability Coefficients 4 items Alpha =.952 standardize alpha=.971, N of Cases =287 Item to Item analysis (1) (2) (3) (4) Δοκιμασία σίτισης υγρά 1.000 Δοκιμασία σίτισης παχύρευστα.989 1.000 Δοκιμασία σίτισης στερεά.973.982 1.000 Ικανοποιητική κατάποση.927.938.933 1.000

Συμπερασματικά: Για την δομική εγκυρότητα (ή εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής), ελέγχθηκε μέσα από την μελέτη των δεικτών αξιοπιστίας εσωτερικής συνέπειας συνάφειας των θεματικών, o δείκτης Alpha του Cronbach, όπου μας δίνει το ανάλογο αποτέλεσμα.

Συμπεράσματα

Τα αποτελέσματα της έρευνας συνοψίζονται στην παρακάτω λίστα: Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα τα ερωτήματα της κλίμακας κατάποσης μεταξύ ανδρών και γυναικών. Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα τα ερωτήματα της κλίμακας κατάποσης στον στοματοπροσωπικό έλεγχο μεταξύ ανδρών και γυναικών. Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα τα ερωτήματα της ανιχνευτικής δοκιμασίας πόσης νερού (water test) μεταξύ ανδρών και γυναικών. Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα τα ερωτήματα της αξιολόγησης κατάποσης υγρών μεταξύ ανδρών και γυναικών. Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα τα ερωτήματα της αξιολόγησης κατάποσης παχύρευστων μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου απαντήσεων για όλα τα ερωτήματα της αξιολόγησης κατάποσης στερεών μεταξύ ανδρών και γυναικών. Στο ερώτημα υπάρχει ερμηνεία μεταξύ της κάθε δοκιμασίας σύστασης και της ικανότητας διαχείρισης αυτής από το στατιστικό έλεγχο παρατηρήθηκε πως υπήρχε θετική επιρροή και στατιστικά σημαντική. Στο ερώτημα εάν για κάθε τμήμα της κλίμακας η επιλογή των ερωτημάτων και των δοκιμασιών ερμηνεύουν και σε ποιο βαθμό τα εξαγόμενα του κάθε τμήματος από την έρευνα παρατηρήθηκε πως υπάρχει απόλυτος βαθμός ερμηνείας για τις μετρήσεις μας. Στο ερώτημα εάν έχουμε ένα αξιόπιστο και έγκυρο εργαλείο, από την έρευνα παρατηρήθηκε πως μιλάμε για μία αξιόπιστη κλίμακα στην μορφή την οποία βρίσκεται αυτή την στιγμή. Από την έρευνα επίσης προέκυψε η διαγνωστική αξία της πόσης μισού ποτηριού νερό (125ml) σε σχέση με άλλες έρευνες που συστήνουν το μέγιστο 90 ml νερού.

Σας ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας!