ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών επιστημών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Νίκος Κουτσιαράς σε συνεργασία με την Φαίη Σκουλά

Βιβλιογραφία Atkinson, A.B. (2015) Inequality: What can be done?, Harvard University Press, Cambridge/Mass. and London Piketty, Th. (2004) Η οικονομία των ανισοτήτων, Πόλις, Αθήνα Piketty, Th. (2014) Το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα, Πόλις, Αθήνα Sen, A. (2011) Η ιδέα της δικαιοσύνης, Πόλις, Αθήνα

Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

Η στατιστική της φτώχειας και των ανισοτήτων ΕΙΣΟΔΗΜΑ 1. ΤΥΠΟΙ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ 2. ΑΓΟΡΑΙΟ-ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ-ΙΣΟΔΥΝΑΜΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ 3. ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ 1. ΠΟΣΟΣΤΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ 2. ΟΡΙΟ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ 3. ΧΑΣΜΑ ΦΤΩΧΕΙΑΣ 4. ΕΠΙΜΟΝΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ 5. Ο ΣΧΕΤΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΝΙΣΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ 1. ΔΙΑΜΕΣΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ 2. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ 3. ΚΑΜΠΥΛΗ LORENZ 4. ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ GINI 5. ΔΕΙΚΤΗΣ S80/S20 6. ΔΕΙΚΤΗΣ P90/P10

Εισόδημα Τύποι εισοδήματος 1 ΜΙΣΘΟΙ: Μισθός εννοείται κάθε παροχή που δίνεται στους εργαζόμενους ως αντάλλαγμα της εργασίας τους. 4 ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ: o Οικογενειακά επιδόματα o Επιδόματα ανεργίας 2 3 ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ: Τα εισοδήματα κεφαλαίου που κατέχουν τα νοικοκυριά: μερίσματα μετοχών, τόκοι, ενοίκια (τεκμαρτό εισόδημα). ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ ΑΠΌ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗ ΜΗ ΜΙΣΘΩΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: o αγροτικά κέρδη o βιομηχανικά κέρδη o εμπορικά κέρδη o μη εμπορικά κέρδη 5 ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ 6 ΦΟΡΟΙ Σημειώνεται πως από τα εισοδήματα αυτά (ανεξαρτήτως τύπου) αφαιρούνται οι άμεσοι φόροι και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης

Εισόδημα Αγοραίο- Διαθέσιμο-Ισοδύναμο εισόδημα Αγοραίο εισόδημα 1 Είναι το εισόδημα που λαμβάνουν τα άτομα, πριν την αλγεβρική προσθήκη των φόρων και των κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν μ ε τ α β ι β ά σ ε ω ν. Διαθέσιμο εισόδημα 2 Είναι το εισόδημα που λαμβάνουν τα άτομα, μ ε τ ά την αλγεβρική προσθήκη των φ ό ρ ω ν και των κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν μ ε τ α β ι β ά σ ε ω ν. Ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα 3 Ορίζεται το σ υ ν ο λ ι κ ό δ ι α θ έ σ ι μ ο εισόδημα του νοικοκυριού μετά την διαίρεση του με τ ο ι σ ο δ ύ ν α μ ο μ έ γ ε θ ο ς τ ο υ ν ο ι κ ο κ υ ρ ι ο ύ. Το ισοδύναμο μέγεθος του νοικοκυριού υπολογίζεται με βάση την τ ρ ο π ο π ο ι η μ έ ν η κ λ ί μ α κ α τ ο υ Ο Ο Σ Α, η οποία ορίζει συντελεστή στάθμισης: 1= πρώτος ενήλικας. 0,5= ο δεύτερος ενήλικας και μέλη 14 ετών και άνω. 0,3= για παιδία 13 ετών και κάτω. *Πανεπιστήμιο Κρήτης (2009) Μέθοδοι καταγραφής της φτώχειας, της αποστέρησης και του αποκλεισμού.[pdf].

Εισόδημα Επιλογή μεταβλητής Life cycle hypothesis:τα άτομα, ανάλογα τις προσδοκίες που έχουν για το μελλοντικό τους εισόδημα, μπορεί να καταναλώσουν ένα μέρος από αυτό ή να το αποταμιεύσουν. Είναι πιθανό ορισμένοι να δανειστούν προς όφελος της παρούσας κατανάλωσής τους, γεγονός που μας επιτρέπει να καταλάβουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια το βιοτικό επίπεδο των πολιτών τόσο σε βραχυπρόθεσμη όσο και σε μακροπρόθεσμη περίοδο. Η κ α τ α ν ά λ ω σ η αποτυπώνει καλύτερα την ε υ η μ ε ρ ί α. ΔΑΠΑΝΗ Για τις α ν α π τ υ σ σ ό μ ε ν ε ς χώρες είναι πιο α ξ ι ό π ι σ τ η μ ε τ α β λ η τ ή καθώς το ε ι σ ό δ η μ α είναι α σ τ α θ έ ς. Η κατανάλωση αντανακλά τη δυνατότητα ικανοποίησης τ ω ν β α σ ι κ ώ ν α ν α γ κ ώ ν.. ΕΙΣΟΔΗΜΑ Αποτυπώνει τους π ό ρ ο υ ς που διαθέτουν τα άτομα. Καταγράφει δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ έ ς π η γ έ ς ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς και την ε π ί δ ρ α σ η που ασκούν αυτές στις ανισότητες(οικονομικές). Α ξ ι ό π ι σ τ α δεδομένα. *Πανεπιστήμιο Κρήτης (2009) Μέθοδοι καταγραφής της φτώχειας, της αποστέρησης και του αποκλεισμού.[pdf].

Δείκτες φτώχειας *Ορισμοί φτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015].

Δείκτες φτώχειας *Ορισμοί φτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015]. Φ Ω Τ Χ ΟΡΙΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ Η γραμμή της φτώχειας (το κατώφλι της φτώχειας) ο ρ ί ζ ε τ α ι σ τ ο 6 0 % ή 5 0 % τ ο υ δ ι ά μ ε σ ο υ ι σ ο δ ύ ν α μ ο υ σ υ ν ο λ ι κ ο ύ δ ι α θ έ σ ι μ ο υ εισοδήματος του πληθυσμού. Ε Ι ΠΟΣΟΣΤΟ ΦΤΩΧΕΙΑΣ Είναι το π ο σ ο σ τ ό τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ που έχει ε ι σ ό δ η μ α κ α τ ώ τ ε ρ ο α π ό τ ο 5 0 % ή 6 0 % τ ο υ δ ι ά μ ε σ ο υ ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς median income. Μπορεί να υπολογιστεί πριν και μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Α Η50%= P N % H50%=ποσοστό φτώχειας. P= πληθυσμός με διαθέσιμο εισόδημα κατώτερο του 50% του διάμεσου εισοδήματος. Ν= συνολικός πληθυσμός.

Δείκτες φτώχειας *Ορισμοί φτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015]. Χάσμα φτώχειας Επιμονή φτώχειας Σχετικός κίνδυνος της φτώχειας Είναι η δ ι α φ ο ρ ά μεταξύ του ο ρ ί ο υ τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς (το 50% ή 60% του διάμεσου εισοδήματος) και τ ο υ μ έ σ ο υ ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς των φτωχών, εκφρασμένη ως προς το όριο της φτώχειας. Είναι το ποσοστό των ατόμων, των οποίων το ε ι σ ό δ η μ α ε ί ν α ι μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο τ ο υ ο ρ ί ο υ τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς (το 50% ή 60%του διάμεσου εισοδήματος) για διάστημα μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο τ ω ν τ ρ ι ώ ν ε τ ώ ν. Ηp3= p3 N % Hp3=ποσοστό επιμονής της φτώχειας. P3= πληθυσμός με εισόδημα μικρότερο του 60% του διάμεσου εισοδήματος. Ν=συνολικός πληθυσμός. Είναι ο λ ό γ ο ς τ ο υ π ο σ ο σ τ ο ύ μιας σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η ς ο μ ά δ α ς του πληθυσμού (π.χ. ηλικιακές ομάδες) ως προς το σ υ ν ο λ ι κ ό π ο σ ο σ τ ό τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς. Rκ= Ηκ Η % Rκ= ο σχετικός κίνδυνος της φτώχειας. Hκ= το ποσοστό φτώχειας μιας συγκεκριμένης ομάδας του πληθυσμού. Η= το συνολικό ποσοστό φτώχειας.

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Διάμεσο εισόδημα Εάν κατατάξουμε τα εισοδήματα των πολίτων κατά αύξουσα τάξη μεγέθους, το διάμεσο εισόδημα αντιστοιχεί στην διάμεσο της κατανομής μας. Δηλαδή, είναι η τ ι μ ή ε κ ε ί ν η π ο υ χ ω ρ ί ζ ε ι τ η ν κ α τ α ν ο μ ή σ ε δ υ ο ί σ α μ έ ρ η. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ΣΥΝΟΛΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ 444,1517 595,8758 717,7655 834,5435 951,1658 1087,6448 1218,1087 1252,7841 1494,7412 1839,8686 2913,1617 Η τ ι μ ή που ανήκει στη δ ι ά μ ε σ ο της κατανομής, βρίσκεται ανάμεσα στο π έ μ π τ ο κ α ι έ κ τ ο δεκατημόριο (5,5).

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Κατανομή συχνοτήτων *Υφαντόπουλος, Γ. & Νικολαΐδου, Κ. (2008) Η Στατιστική στην κοινωνική έρευνα. Α. Ε. 2469, Αθήνα: Gutenberg Απόλυτη συχνότητα fi: ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ Xi fi Fi fi% ΚΟΚΚΙΝΟ 55 55 45,80% ΜΠΛΕ 65 120 54,20% Για κάθε τιμή της μεταβλητής ισούται με τον αριθμό των παρατηρήσεων που λαμβάνουν τη συγκεκριμένη τιμή. Ισούται με το άθροισμα της απόλυτης συχνότητας κάθε τιμής και των απόλυτων συχνοτήτων όλων των τιμών που προηγούνται στην κατανομή. Αθροιστική συχνότητα Fi: Σχετική συχνότητα fi%: Ισούται με το ποσοστό κάθε απόλυτης συχνότητας επί του συνόλου των συχνοτήτων. fi%=fi/σfi x 100 Σfi=120

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Μηνιαία έξοδα Αριθμός νοικοκυριών fi Αθροιστική συχνότητα Fi Κεντρική τιμή Xκ fi* Xi 300-500 20 20 400 20*400=8000 500-700 22 42 600 22*600=13.200 700-900 28 70 800 28*800=22.400 900-1100 30 100 1000 30*1000=30000 N=Σfi=100 Σ(fi*Xi)=73.600 *Υφαντόπουλος, Γ. & Νικολαΐδου, Κ. (2008) Η Στατιστική στην κοινωνική έρευνα. Α. Ε. 2469, Αθήνα: Gutenberg

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Καμπύλη Lorenz Αθροιστικό % Δαπάνης Ο κάθετος άξονας δείχνει το ποσοστό του συνολικού εισοδήματος, ενώ ο οριζόντιος το ποσοστό του πληθυσμού. Η διαγώνιος αντιπροσωπεύει την τέλεια ισότητα, καθώς το 20% του πληθυσμού λαμβάνει το 20% του εισοδήματος. Όσο απομακρύνεται η καμπύλη Lorenz από τη διαγώνιο, τόσο πιο άνισα κατανέμεται το εισόδημα. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Καμπύλη Lorentz με βάση την δαπάνη 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Αθροιστικό % νοικοκυριών *Ορισμοί φτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015].

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Συντελεστής Gini *Ορισμοί φτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015]. Ό σ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η η ε π ι φ ά ν ε ι α τ η ς α ν ι σ ο κ α τ α ν ο μ ή ς τ ό σ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς κ α ι ο σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς G i n i ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ Διευκολύνει τις διαχρονικές και διεθνείς σ υ γ κ ρ ί σ ε ι ς μεταξύ χωρών. ΟΡΙΣΜΟΣ Ο σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς G i n i ε κ τ ι μ ά τ ο λ ό γ ο π ο υ σ χ η μ α τ ί ζ ε τ α ι α π ό τ ο ε μ β α δ ό ν τ η ς π ε ρ ι ο χ ή ς μ ε τ α ξ ύ τ η ς δ ι α γ ώ ν ι ο υ κ α ι τ η ς κ α μ π ύ λ η ς L o r e n z, π ρ ο ς τ ο ε μ β α δ ό ν τ η ς π λ ή ρ ο υ ς α ν ι σ ο κ α τ α ν ο μ ή ς. Τιμές Gini: 0= πλήρης ισότητα 1= πλήρης ανισότητα ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ Δ ε ν σ τ α θ μ ί ζ ε ι τ α υ ψ η λ ά κ α ι χαμηλά ε ι σ ο δ η μ α τ ι κ ά κλιμάκια. Έτσι κατανομές με διαφορετική ανισοκατανομή επειδή έχουν το ίδιο εμβαδόν δίνουν τον ίδιο συντελεστή Gini.

*Υφαντόπουλος, Γ. & Νικολαΐδου, Κ. (2008) Η Στατιστική στην κοινωνική έρευνα. Α. Ε. 2469, Αθήνα: Gutenberg Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Συντελεστής Gini E=Το εύρος κάθε διαστήματος τάξης της κατανομής. G = E N 2 ഥX Σ Ν Fi Fi Χ=Ο αριθμητικός μέσος της κατανομής. Fi= Αθροιστική συχνότητα. Ν= το σύνολο των παρατηρήσεων δηλαδή το Σfi της κατανομής. N-Fi= H διαφορά του πλήθους μείον την εκάστοτε αθροιστική συχνότητα. G = 200 X 5332 10.000 736 G = 200 5332 7360000 G = 1066400 7360000 G=0,144 Σ(fi xi) ഥX = Σfi ഥX=73.600/100 =736

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος S80/S20 Για να καταγράψουμε τις εισοδηματικές ανισότητες, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφόρους δείκτες, οι οποίοι αναφέρονται στα εκατοστημόρια τα δεκατημόρια και τα πεμπτημόρια της κατανομής των εισοδημάτων. Ωστόσο οι ευρύτερα διαδεδομένοι αναφέρονται στα πεμπτημόρια και τα δεκατημόρια. Είναι ο λ ό γ ο ς του συνολικού εισοδήματος του ανώτερου 20% της κατανομής του εισοδήματος ( π λ ο υ σ ι ό τ ε ρ ο ) προς το κατώτερο 20% ( φ τ ω χ ό τ ε ρ ο ). ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΑ 1 644898,12 2 980080,84 3 1323185,81 4 1756793,09 5 3086985,30 S80/S20= 3086985,30/644898,12= 4,78 δηλαδή το μερίδιο του πλουσιότερου 20% ε ί ν α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο κ α τ ά 4, 7 8 φορές από το μερίδιο του φτωχότερου 20%. *Ορισμοί φτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015].

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος P90/P10 Είναι ο λόγος του χ α μ η λ ό τ ε ρ ο υ ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς τ ο υ π λ ο υ σ ι ό τ ε ρ ο υ δεκατημορίου, π ρ ο ς τ ο υ ψ η λ ό τ ε ρ ο ε ι σ ό δ η μ α τ ο υ φ τ ω χ ό τ ε ρ ο υ δ ε κ α τ η μ ο ρ ί ο υ. Εισόδημα ΜΕΣΟ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΔΙΑΜΕΣΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ 1 409,0831 100,00 515,23 429,1200 263040,45 2 584,7744 515,46 641,99 585,3000 381857,67 3 698,5823 642,33 755,22 699,3137 458270,02 P90/P10= 2005,55/515,23= 3,8 Δείχνει ότι: το χ α μ η λ ό τ ε ρ ο ε ι σ ό δ η μ α τ ο υ π λ ο υ σ ι ό τ ε ρ ο υ 10% είναι κατά 3,8 φορές μεγαλύτερο από τ ο υ ψ η λ ό τ ε ρ ο ε ι σ ό δ η μ α τ ο υ φ τ ω χ ό τ ε ρ ο υ 10% του πληθυσμού. 4 817,8853 755,55 880,03 817,4911 521810,82 5 939,6133 880,05 1002,26 938,8125 612627,86 6 1071,7314 1002,49 1142,22 1070,3050 710557,95 7 1231,6856 1142,70 1329,16 1229,3733 791973,86 8 1442,1812 1329,17 1579,99 1434,4467 964819,23 9 1764,0296 1580,32 2003,01 1749,9143 1174843,71 10 2845,4488 2005,55 9058,34 2566,6658 1912141,59 Total 1188,7022 100,00 9058,34 1009,8300 7791943,15