ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Εισαγωγή Κύρια χαρακτηριστικά, υποθέσεις και παραδείγματα των βασικών μορφών της τουριστικής αγοράς: Ο τέλειος τουριστικός ανταγωνισμός Το καθαρό τουριστικό μονοπώλιο Ο μονοπωλιακός τουριστικός ανταγωνισμός Το τουριστικό ολιγοπώλιο
Εισαγωγή Στη σύγχρονη κοινωνικοοικοονομική πραγματικότητα, υπάρχουν τέσσερες κύριες μορφές τουριστικής αγοράς, όπου μπορούν να λειτουργήσουν οι τουριστικές επιχειρήσεις και να υπάρξει σχετική ισορροπία, ανάλογα της φύσης του παραγόμενου τουριστικού προϊόντος και του αριθμού των επιχειρήσεων που λειτουργούν στη συγκεκριμένη μορφή τουριστικής αγοράς. Η πρώτη μορφή τουριστικής αγοράς που εξετάζεται είναι του τέλειου ή αμιγούς ή πλήρους τουριστικού ανταγωνισμού. Η δεύτερη μορφή τουριστικής αγοράς είναι του τουριστικού μονοπωλίου, δηλ. την οριακή περίπτωση των μη ανταγωνιζόμενων αγορών. Ητρίτημορφήτουριστικήςαγοράςπουεξετάζεταιείναι του μονοπωλιακού τουριστικού ανταγωνισμού. Τέλος, η τέταρτη μορφή τουριστικής αγοράς που είναι του τουριστικού ολιγοπωλίου (καθαρό και διαφοροποιημένο), που αντιπροσωπεύει πιο πιστά τις συνθήκες που απαντώνται στις περισσότερες τουριστικές επιχειρήσεις.
Κύρια χαρακτηριστικά των βασικών μορφών της τουριστικής αγοράς
Ο τέλειος τουριστικός ανταγωνισμός Το μοντέλο του τέλειου ή αμιγούς ή πλήρους τουριστικού ανταγωνισμού παρουσιάζει την οριακή περίπτωση μιας τουριστικής αγοράς, όπου είναι αδύνατο για τους συναλλασσομένους αγοραστές ή πωλητές ενός τουριστικού προϊόντος να επηρεάσουν την τιμή διάθεσής του με αυξομειώσεις των ζητούμενων ή προσφερόμενων ποσοτήτων αυτού. Η τιμή του τουριστικού προϊόντος είναι δεδομένη τόσο για τους αγοραστές όσο και για τους πωλητές (τουριστικές επιχειρήσεις). Κάθε τουριστική επιχείρηση αποδέχεται ότι η τρέχουσα τιμή της αγοράς είναι ανεξάρτητη από το δικό της επίπεδο παραγωγής.
Υποθέσεις της αγοράς του τέλειου τουριστικού ανταγωνισμού Το προσφερόμενο στην τουριστική αγορά προϊόν είναι ομοιογενές (δηλ. όμοιο με το προϊόν οποιουδήποτε άλλου πωλητή), έτσι ώστε οι αγοραστές να μπορούν να διαλέξουν μεταξύ διαφόρων επιχειρήσεων αν οι τιμές τους διαφέρουν. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός απότουριστικές επιχειρήσεις, κάθε μια ασήμαντη σε σχέση με τον κλάδο ως σύνολο, έτσι ώστε να μη μπορούν να επηρεάσουν την τιμή του τουριστικού προϊόντος. Υπάρχειελεύθερηείσοδοςκαιέξοδος των παραγωγικών συντελεστών στον τουριστικό κλάδο και δεν τίθενται σχετικοί φραγμοί (εμπόδια), έτσι ώστε να μην υπάρχει κίνητρο για τις υπάρχουσες τουριστικές επιχειρήσεις να συνεννοούνται με στόχο την άσκηση κοινής πολιτικής. Οι αγοραστές και οι πωλητές των τουριστικών προϊόντων έχουνπλήρη γνώση των συνθηκών της τουριστικής αγοράς σχετικά με την τιμή και την ποιότητα των αγαθών που πωλούνται, έτσι ώστε οι αγοραστές να αναγνωρίζουν ότι τα προϊόντα διαφορετικών επιχειρήσεων είναι πράγματι ίδια.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα της αγοράς του τέλειου τουριστικού ανταγωνισμού Στην τουριστική βιομηχανία, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, το οποίο θα μπορούσε να πλησιάζει τις παραπάνω υποθέσεις συνθήκες του τέλειου τουριστικού ανταγωνισμού, είναι η ύπαρξη των πολυάριθμων παραγωγών σνάκς, φαγητών και ποτών που πωλούνται στους δρόμους και στις παραλίες των τουριστικών προορισμών που βρίσκονται σε σχετικά φτωχές περιοχές ή χώρες.
Το καθαρό τουριστικό μονοπώλιο Το καθαρό τουριστικό μονοπώλιο αποτελεί μια ακραία περίπτωση τουριστικής αγοράς της οποίας κύριο χαρακτηριστικό είναι η συγκέντρωση ολόκληρης της παραγωγής ενός τουριστικού προϊόντος σε έναν παραγωγό. Συνεπώς, υπάρχει μια τουριστική επιχείρηση δηλ. ένα μονοπώλιο που αντιπροσωπεύει ολόκληρο τον τουριστικό κλάδο και κατά συνέπεια δεν υφίστανται άμεσα ανταγωνιστές αυτής. Το τουριστικό μονοπώλιο διαθέτει σημαντική δυνατότητα ελέγχου πάνω στην τιμή του τουριστικού προϊόντος και το επίπεδο της τουριστικής παραγωγής..
Ο μονοπωλιακός τουριστικός ανταγωνισμός Ο μονοπωλιακός τουριστικός ανταγωνισμός είναι μια μορφή τουριστικής αγοράς, όπου υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός τουριστικών επιχειρήσεων που προσφέρουν παρεμφερή προϊόντα, τα οποία είναι μεταξύ τους στενά υποκατάστατα. Ετσι, κάθε τουριστική επιχείρηση προσπαθεί να διαφοροποιήσει το προϊόν της, από αυτά των άλλων επιχειρήσεων του τουριστικού κλάδου. Φυσικά, όσο πιο επιτυχής είναι η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος από τα παρεμφερή τουριστικά προϊόντα που πωλούνται από τις άλλες επιχειρήσεις τόσο μεγαλύτερη είναι και η μονοπωλιακή ισχύς τους, δηλ. τόσο λιγότερο ελαστική είναι η καμπύλη τουριστικής ζήτησης αυτού του προϊόντος. Το μέγεθοςτωντουριστικώνεπιχειρήσεων πουαποτελούντη δομή του κλάδου είναι σχετικά μικρό και κατά συνέπεια καμιά από αυτές δεν μπορεί να ελέγξει μεγάλο μέρος της συνολικής τουριστικής αγοράς.
Υποθέσεις του μονοπωλιακού τουριστικού ανταγωνισμού Οι επιχειρήσεις παράγουν διαφοροποιημένα τουριστικά προϊόντα ή προσφέρουν ελαφρώς διαφορετικές παραλλαγές του ίδιου προϊόντος. Αντικειμενικός σκοπός των τουριστικών επιχειρήσεων είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους Υπάρχει ελεύθερη είσοδος των επιχειρήσεων στον τουριστικό κλάδο, αλλά και έξοδος από αυτόν. Όλες οι επιχειρήσεις του κλάδου έχουν πλήρη γνώση των συνθηκών της τουριστικής αγοράς.
Παραδείγματααπό την αγορά του μονοπωλιακού τουριστικού ανταγωνισμού Στην τουριστική βιομηχανία ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός ισχύει, κυρίως στον ξενοδοχειακό κλάδο, ο οποίος χαρακτηρίζεται από πολλούς προμηθευτές υπηρεσιών διαμονής, που παρέχουν παρεμφερείς υπηρεσίες, αλλά δεν υποκαθιστούν ακριβώς η μία την άλλη, έτσι ώστε υπάρχει σε ένα βαθμό ενίσχυση της διαφοροποίησής των, λόγω του χωρικού διαχωρισμού και της θέσης των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Επίσης, ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός ισχύει στα εστιατόρια, στα γραφεία που οργανώνουν συνέδρια και στις επιχειρήσεις που ενοικιάζουν πούλμαν.
Το τουριστικό ολιγοπώλιο Τοτουριστικόολιγοπώλιοείναιμιαμορφήτουριστικήςαγοράς η οποία χαρακτηρίζεται από τον περιορισμένο αριθμό τουριστικών επιχειρήσεων που η κάθε μία παράγει σημαντικό μέρος της συνολικά προσφερόμενης ποσότητας στην τουριστική αγορά και από την αλληλεξάρτηση των ενεργειών των επιμέρους επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα οι αποφάσεις τους να επηρεάζουν αποφασιστικά την οικονομική τους κατάσταση και την συμπεριφορά των άλλων επιχειρήσεων του τουριστικού κλάδου. Το παραγόμενο τουριστικό προϊόν από τις επιχειρήσεις του κλάδου μπορεί να είναι ομοιογενές ή διαφοροποιημένο.
Παραδείγματα ολιγοπωλιακής τουριστικής αγοράς Στην τουριστική βιομηχανία, χαρακτηριστικό παράδειγμα ολιγοπωλιακής αγοράς αποτελούν οι διεθνείς αερομεταφορές, όπου κάθε επιχείρηση ασκεί κάποιον έλεγχο στις αποφάσεις της, σχετικά με τις τιμές και το μέγεθος της παραγωγής, όπου υπάρχουν μερικοί φραγμοί στην είσοδο και την έξοδο των επιχειρήσεων στον αεροπορικό κλάδο. Οι συμφωνίες μεταξύ των αεροπορικών επιχειρήσεων για τις τιμές (ενδο-αεροπορική τιμολόγηση) και το μοίρασμα των δρομολογίων είναι ένα παράδειγμα στρατηγικής που υιοθετείται προκειμένου να αυξηθούν τα κέρδη.