Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Κρήτης Σηµειώσεις από τις διαλέξεις του διατµηµατικού µαθήµατος επιλογής: Ζαµπετάκης Α. Λεωνίδας Bsc., M.Env.Eng., M.Ind. Eng. Υποψήφιος ιδάκτορας, Τµήµατος Μηχανικών Παραγωγής & ιοίκησης, Πολυτεχνείου Κρήτης Ηράκλειο, Μάρτιος 2005
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Κεφάλαιο 1. Ο επιχειρηµατίας και η επιχειρηµατική διαδικασία... 7 1.1 Η έννοια της επιχειρηµατικότητας...7 1.2 Μα καλά. Γιατί τόσο ενδιαφέρον για την επιχειρηµατικότητα;...9 1.3 Τα προσωπικά χαρακτηριστικά του επιχειρηµατία... 10 1.2.1 Η δηµιουργική επίλυση προβληµάτων... 11 1.2.2 Η ικανότητα να ξεπερνά «Εµπόδια Αντίληψης» καθώς και Πολιτιστικά και Κοινωνικά εµπόδια... 14 1.2.3 Η αντιµετώπιση της αβεβαιότητας από την ανάληψη ρίσκων.... 16 1.2.4 Το αίσθηµα της ανεξαρτησίας... 16 1.2.5 Η ανάγκη για επίτευξη υψηλών στόχων... 17 1.4 Υπάρχουν ακατάλληλα χαρακτηριστικά, για κάποιον που επιθυµεί να γίνει επιχειρηµατίας;... 17 1.5 Ορισµένοι µύθοι γύρω από τους επιχειρηµατίες... 18 1.6 Το σύµβολο της πίστης του επιχειρηµατία... 19 1.7 Τα παράδοξα της επιχειρηµατικότητας... 20 1.7 Κοινωνικοί & Γεωγραφικοί παράγοντες που επηρεάζουν την επιχειρηµατικότητα. 21 1.8 Συνοψίζοντας Η επιχειρηµατική διαδικασία... 22 Κεφάλαιο 2. Η έννοια της δηµιουργικότητας και της Καινοτοµίας...25 2.1 Η έννοια της ηµιουργικότητας... 25 2.1.1 Είναι άραγε η δηµιουργικότητα το τελικό αποτέλεσµα;... 26 2.1.2 Ή µήπως είναι η διαδικασία;... 27 2.2 Χαρακτηριστικά ηµιουργικών Ατόµων... 27 2.3 Ανάπτυξη της ηµιουργικότητας... 29 2.3.1 Πώς µπορεί να αναπτυχθεί η ηµιουργικότητα;... 29 2.3.2 Μπορεί η ηµιουργικότητα να διδαχθεί;... 31 2.3.3 ηµιουργική εκπαίδευση και Οργανισµοί... 32 2.3.4 Τεχνικές Ανάπτυξης της ηµιουργικότητας... 34 2.4 Τι ονοµάζουµε πρόβληµα;... 37 2.5 υτική και Ανατολική Φιλοσοφία... 39 2.6 Η ηµιουργικότητα στις επιχειρήσεις... 40 2.7 Καινοτοµία. Ένα φαινόµενο µε πολλές πλευρές.... 41 2.8 Καινοτοµία και ηµιουργικότητα... 42 2.9 Γιατί τόσο ενδιαφέρον για την Καινοτοµία;... 45 2.10 ύο λόγια για την επιχείρηση της Γνώσης... 47 2.11 Ενθαρρύνοντας την καινοτοµία και τη δηµιουργικότητα στην Ε.Ε.... 48 2.12 Η σχέση επιχειρηµατικότητας και καινοτοµίας... 49 Κεφάλαιο 3. Η επιχειρηµατική ευκαιρία...51 3.1 Η επιχειρηµατική ευκαιρία... 51 3.2 Τύποι επιχειρηµατικών ευκαιριών... 52 3.3 Η δηµιουργία της Επιχειρηµατικής Ευκαιρίας... 54 3.4 Η γνώση και ο εντοπισµός των επιχειρηµατικών ευκαιριών... 55 3.5 Η διαδικασία εντοπισµού των επιχειρηµατικών ευκαιριών... 57 3.6 Συνοψίζοντας..... 59 2
Κεφάλαιο 4. Επιχειρηµατικότητα και Περιβάλλον...61 4.1 Η σηµερινή κατάσταση του Φυσικού Περιβάλλοντος... 61 4.1.1 Η κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ελλάδα... 64 4.2 Περί Αειφόρου Ανάπτυξης..... 68 4.2.1 Σύντοµη αναφορά στα εργαλεία περιβαλλοντικής πολιτικής... 70 4.2.2 Γιατί είναι σηµαντική η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης;... 72 4.2.3 Αειφορική ανάπτυξη. Η περίπτωση της Γεωργίας.... 72 4.2.4 Πώς αντιδρούν οι επιχειρήσεις στην αρχή της αειφορίας;... 73 4.2.5 Αειφόρος ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα... 75 4.2.6 Ο δρόµος προς τον Πράσινο καπιταλισµό! Ορίστε?... 76 4.3 Περιβαλλοντική Επιχειρηµατικότητα. Τι ακριβώς σηµαίνει;... 78 4.3.1 Έχει ο «πράσινος» επιχειρηµατίας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά;... 79 4.3.2 The Body Shop και η Anita Roddick, µια µικρή ιστορία... 80 4.3.3 Αρχές και πρακτικές του Body Shop... 82 4.4 Η Περιβαλλοντική Βιοµηχανία... 84 4.4.1 Η κατάσταση στην Ελλάδα... 85 4.5. Τεχνολογική εξέλιξη & Καινοτοµία στον τοµέα Περιβάλλοντος... 88 4.6 Παραδείγµατα Πράσινων Τεχνολογιών... 91 4.7 Η περιβαλλοντική νοµοθεσία στην Ελλάδα... 93 Κεφάλαιο 5. Επιχειρηµατικός Σχεδιασµός... 101 5.1 Το επιχειρηµατικό σχέδιο ως εργαλείο... 101 5.1.1 Για ποίους λόγους είναι απαραίτητη η σύνταξη Επιχειρηµατικού Σχεδίου;... 102 5.1.2 Ποιος συντάσσει το επιχειρηµατικό σχέδιο;... 103 5.1.3 ιεθνής και ελληνική πραγµατικότητα σχετικά µε το επιχειρηµατικό σχέδιο... 103 5.2 Στοιχεία που πρέπει να περιλαµβάνει ένα επιχειρηµατικό σχέδιο... 104 5.3 Οι στόχοι της επιχείρησης και το επιχειρηµατικό σχέδιο... 106 5.4 Η µορφή και διάρθρωση του Επιχειρηµατικού Σχεδίου... 107 5.5 Ανάλυση των επί µέρους τµηµάτων του επιχειρηµατικού σχεδίου... 108 5.5.1 Περιεχόµενα - Περίληψη και συνοπτική περιγραφή... 109 5.5.2 Περιγραφή της Επιχείρησης... 109 5.5.3 Ανάλυση Κλάδου-Αγοράς... 110 5.5.4 Το σχέδιο Μάρκετινγκ (Marketing Plan)... 110 5.5.5 ιοίκηση και Λειτουργική διαχείριση (Management Plan)... 112 5.5.6 Οικονοµικός Σχεδιασµός και Χρηµατοοικονοµική κατάσταση... 112 5.5.7 Παράρτηµα... 114 5.6 Επιχειρηµατική Βιωσιµότητα & Επιχειρηµατικό Σχέδιο... 115 5.7 Τρόποι χρηµατοδότησης επιχειρήσεων... 115 5.7.1 Αυτοχρηµατοδότηση... 116 5.7.2 Φίλοι και συγγενείς... 116 5.7.3 Επενδυτές και Μέτοχοι... 117 5.7.4 ανειακά Κεφάλαια... 117 5.7.5 Άλλες πηγές χρηµατοδότησης... 119 6. Το µικρό λεξικό της Επιχειρηµατικότητας... 121 7. Βιβλιογραφία... 149 3
4
Αντί Προλόγου Η βιοµηχανική επανάσταση και γενικότερα η τεχνολογική άνθηση του 20 ου αιώνα, αναµφισβήτητα οδήγησαν σε σηµαντικές βελτιώσεις τη ζωή µας. Εντούτοις, οι επιδράσεις των εξελίξεων αυτών πάνω στο περιβάλλον, και στις φυσικές πηγές, δεν έχουν ακόµα προσδιοριστεί µε ακρίβεια. Ορισµένα γνωστά περιβαλλοντικά προβλήµατα, σε παγκόσµια κλίµακα, είναι : Η καταστροφή του στρώµατος του όζοντος της ατµόσφαιρας Ο περιορισµός του πόσιµου νερού και η ρύπανση των υδροφορέων Η αλλαγή των καιρικών συνθηκών Ο εξαφάνιση µορφών ζωής Η υποβάθµιση των εδαφών Η αυξηµένη ανησυχία του κοινού, σε παγκόσµια κλίµακα, αναφορικά µε την ρύπανση του περιβάλλοντος, έχει οδηγήσει στη θέσπιση νέων κανονισµών και νόµων από τις κυβερνήσεις, σχετικά µε την περιβαλλοντική προστασία. Οι νόµοι αυτοί γίνονται ολοένα και πιο αυστηροί σχετικά µε τα επίπεδα ρύπανσης, τις αποδεκτές τεχνολογίες που χρησιµοποιούνται από τις επιχειρήσεις κτλ. Παράλληλα γίνεται λόγος για την λεγόµενη Αειφόρος ή Βιώσιµη ανάπτυξη, δηλαδή την ανάπτυξη που καλύπτει τις σηµερινές ανάγκες χωρίς να µειώνει την ικανότητα των επόµενων γενιών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Το παραπάνω πλαίσιο δηµιουργεί ένα πολύπλοκο επιχειρηµατικό περιβάλλον, στο οποίο θα πρέπει οι σύγχρονες επιχειρήσεις να προσαρµοστούν: Από τη µια, να εφαρµόζουν στην παραγωγική τους διαδικασία τεχνολογίες οι οποίες περιορίζουν τη ρύπανση και τα απόβλητα και εξοικονοµούν ενέργεια, και από την άλλη να παράγουν φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα και υπηρεσίες. Μέχρι εδώ καλά Αλλά τι σχέση έχει όµως η επιχειρηµατικότητα µε το περιβάλλον, θα αναρωτηθείτε. Η απάντηση είναι απλή. Οι αρχαίοι έλληνες έλεγαν, ουδέν κακό αµιγές καλού, έτσι δεν είναι; Αυτό σηµαίνει ότι τα περιβαλλοντικά προβλήµατα αλλά και οι ίδιοι οι κανονισµοί που θεσπίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος, δηµιουργούν ταυτόχρονα νέες επιχειρηµατικές ευκαιρίες, διευρύνοντας σηµαντικά τις επιχειρηµατικές δραστηριότητες, που µπορεί ένας επιχειρηµατίας να αναπτύξει. Έχετε αναρωτηθεί, πόσες επιχειρηµατικές δραστηριότητες µπορούν να αναπτυχθούν στα πλαίσια του περιβάλλοντος; Ορισµένες από τις δυνατές επιχειρηµατικές δράσεις παρουσιάζονται στο Σχήµα 1. 5
Σχήµα 1. Μερικούς από τους τοµείς ανάληψης επιχειρηµατικής δράσης στον τοµέα του περιβάλλοντος Οι σελίδες που ακολουθούν απευθύνονται όχι µόνο στους σπουδαστές οι οποίοι επιθυµούν να δηµιουργήσουν µια νέα επιχείρηση, αλλά και σε αυτούς που θέλουν να αναπτύξουν και να βελτιώσουν την ικανότητα τους για δηµιουργική επίλυση προβληµάτων προκειµένου να τις χρησιµοποιήσουν κατά τη διάρκεια της όποιας σταδιοδροµίας επιλέξουν. Πιο συγκεκριµένα θα γίνει αναφορά στα εξής: 1. Πώς οι µεταβολές της αντίληψης του κοινού σε θέµατα που σχετίζονται µε την προστασία του περιβάλλοντος, αποτελούν ταυτόχρονα και επιχειρηµατικές ευκαιρίες και ποιες είναι οι απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις που βοηθούν στην αναγνώριση των επιχειρηµατικών ευκαιριών. 2. Στις έννοιες της δηµιουργικότητας και της καινοτοµίας και πώς αυτές σχετίζονται µε την ανάπτυξη «πράσινων» προϊόντων και υπηρεσιών. 3. Στα βασικά στοιχεία της επιχειρηµατικής δραστηριότητας 4. Στη διαδικασία παραγωγής, αξιολόγησης, και µετατροπής νέων ιδεών και εννοιών σε επιχειρήσεις. 5. Στο σχεδιασµό και την προετοιµασία µιας νέας επιχείρησης, µέσω της παρουσίασης του επιχειρηµατικού σχεδίου, ως επιχειρηµατικού εργαλέιου καθώς και στις µεθοδολογίες για την άντληση οικονοµικών κεφαλαίων από διάφορους φορείς της αγοράς. 6
Κεφάλαιο 1. Ο επιχειρηµατίας και η επιχειρηµατική διαδικασία 1.1 Η έννοια της επιχειρηµατικότητας Η έννοια της επιχειρηµατικότητας είναι πολυδιάστατη και µπορεί να εµφανίζεται σε διάφορα πλαίσια (οικονοµικά ή µη) και σε κάθε είδος οργάνωσης (του ιδιωτικού ή δηµόσιου τοµέα). Στο παρόν βιβλίο θα εξετάσουµε την επιχειρηµατικότητα στο πλαίσιο της δηµιουργίας νέας επιχείρησης. Ο όρος επιχειρηµατικότητα, προέρχεται από το ρήµα «επιχειρώ», που σηµαίνει ενεργώ µε συγκεκριµένο στόχο και που περιλαµβάνει το σύνολο των δραστηριοτήτων για την κινητοποίηση των πόρων µε σκοπό τη διάθεση στην αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών, χωρίς να υπάρχει βεβαιότητα για το τελικό αποτέλεσµα. Λέγοντας «πόρους», εννοούµε τα µέσα που απαιτούνται να χρησιµοποιηθούν, ώστε η επιχειρηµατική ιδέα να γίνει πράξη. Σύµφωνα µε την Πράσινη βίβλο για την Επιχειρηµατικότητα στην Ευρώπη, «η επιχειρηµατικότητα αποτελεί κατά κύριο λόγο νοοτροπία. Πρόκειται για την δραστηριοποίηση και την ικανότητα που έχει ένα άτοµο, µεµονωµένα ή στο πλαίσιο ενός οργανισµού, να αναγνωρίζει τις ευκαιρίες και να τις εκµεταλλεύεται προκειµένου να επιτύχει προστιθέµη αξία ή να έχει οικονοµικό όφελος». Παρατηρούµε λοιπόν ότι στην καρδιά της έννοιας της επιχειρηµατικότητας βρίσκεται η δηµιουργία ή αναγνώριση της ευκαιρίας, καθώς και η θέληση του ατόµου να κυνηγήσει αυτήν την ευκαιρία, πολλές φορές ανεξάρτητα από τους πόρους που έχει στη διάθεση του. Αναλυτικότερα για την επιχειρηµατική ευκαιρία θα αναφερθούµε στο τρίτο κεφάλαιο, του παρόντος βιβλίου. Ο επιχειρηµατίας δεν είναι άλλος από το άτοµο το οποίο κινητοποιεί τους απαραίτητους πόρους και τους εκµεταλλεύεται παραγωγικά για την υλοποίηση µιας επιχειρηµατικής ευκαιρίας. Είναι ο άνθρωπος, που έχει τη θέληση να αναλάβει ρίσκο, τόσο προσωπικό όσο και οικονοµικό, αλλά µέσω µιας ελεγχόµενης διαδικασίας, έτσι ώστε να µεταβάλλει διαρκώς τις πιθανότητες προς όφελος του. Σήµερα η έννοια της επιχειρηµατικότητας, έχει επεκταθεί πέρα από την κλασική αντίληψη της δηµιουργίας µιας επιχείρησης και περιλαµβάνει επιχειρήσεις και οργανισµούς όλων των τύπων. Έτσι η επιχειρηµατικότητα είναι δυνατόν να συµβεί τόσο σε νέες επιχειρήσεις όσο και σε παλιές, σε επιχειρήσεις ιδιωτικές, µη κερδοσκοπικές, ακόµα και σε επιχειρήσεις του δηµοσίου τοµέα, σε όλα τα γεωγραφικά σηµεία, σε όλα τα στάδια ανάπτυξης µιας χώρας, ανεξάρτητα της πολιτικής κατάστασης. Η επιχειρηµατικότητα, η οποία υλοποιείται στα πλαίσια µιας υφιστάµενης επιχείρησης, όταν για παράδειγµα, κάποιος εργαζόµενος κάνει µια πρόταση για τη 7
βελτίωση των υφιστάµενων προϊόντων ή υπηρεσιών, δηµιουργώντας µε τον τρόπο αυτό νέες επιχειρηµατικές ευκαιρίες για την επιχείρηση, ονοµάζεται ενδοεταιρική επιχειρηµατικότητα. Στο σηµείο αυτό πρέπει να διευκρινίσουµε το εξής: Σε καµία περίπτωση δεν θα πρέπει να συγχέουµε την έννοια της ιοίκησης της επιχείρησης, µε αυτήν της επιχειρηµατικότητας. Η έννοια της διοίκηση της επιχείρησης, αφορά την οργάνωση, τον έλεγχο και τη διοίκηση µιας υφιστάµενης επιχείρησης από στελέχη που λαµβάνουν αποφάσεις για τα επί µέρους τµήµατα της και στη συνέχεια λογοδοτούν στους µετόχους-ιδιοκτήτες και στον επιχειρηµατία. Από την άλλη, η επιχειρηµατικότητα αναφέρεται τόσο στον επιχειρηµατία, ο οποίος δηµιουργεί και αναπτύσσει την επιχείρηση του µέσα σε κάποιο συγκεκριµένο περιβάλλον, όσο και ευρύτερα οφέλη και πλεονεκτήµατα, που διοχετεύονται στην οικονοµία µέσω της δράσης του. Αναφέρθηκε προηγουµένως ότι, η επιχειρηµατικότητα αποτελεί κατά κύριο λόγο νοοτροπία. Μια νοοτροπία η οποία σχετίζεται µε την υιοθέτηση µιας θετικής στάσης απέναντι στο ενδεχόµενο της αποτυχίας, που δεν πρέπει να θεωρείται ότι στιγµατίζει αυτόν που επιχειρεί, δηλαδή τον επιχειρηµατία. Στο σηµείο αυτό θα επιµείνουµε ιδιαίτερα και αξίζει να αναφερθεί η εντυπωσιακή η διαφορά της νοοτροπίας µεταξύ Ευρώπης και Αµερικής στο θέµα της αποτυχίας. Στην Αµερική, η αποτυχία καταγράφεται ως εµπειρία επωφελής. Αντίθετα στην Ευρώπη η αποτυχία θεωρείται ως καταστροφή της καριέρας. Χαρακτηριστικά έχει ειπωθεί ότι «αν στήσεις µια εταιρεία στο Λονδίνο ή στο Παρίσι και πέσει έξω έχεις καταστρέψει το µέλλον σου. Αν το ίδιο πράγµα σου συµβεί στην περιοχή της Silicon Valley των Η.Π.Α., έχεις ολοκληρώσει την κατάρτισή σου στην επιχειρηµατικότητα». Η αλλαγή της στάσης µας απέναντι στην αποτυχία, βασικό στοιχείο της επιχειρηµατικότητας. Η αλλαγή αυτή βρίσκεται στη βάση όχι µόνο της ανάληψης του επιχειρηµατικού κινδύνου, αλλά και της διαύγειας, και της διανοητικής ετοιµότητας που απαιτείται για τη νηφάλια στάθµιση και ανάλυση των συνθηκών και την αναγνώριση των ευκαιριών. Η αλλαγή της στάσης απέναντι στην αποτυχία είναι το εφαλτήριο για την ανάπτυξη της αυτενέργειας, την ανάδυση της δηµιουργικότητας, τη δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών και την ανάπτυξη της υπευθυνότητας. Επιµένω ότι, η επιχειρηµατικότητα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα πολύπλευρο φαινόµενο που καλύπτει ένα µεγάλο εύρος δραστηριοτήτων, από το στήσιµο µιας επιχείρησης µέχρι τη διαχείριση της προσωπικής ζωής. Η τέχνη της επιχειρηµατικότητας δεν αφορά µόνο τους επιχειρηµατίες. Είναι µια στάση ζωής, είναι το θάρρος που χρειάζεται ακόµη και για να ενεργοποιείς τις δυνατότητες αντίληψης, για να κατανοείς το τι συµβαίνει γύρω σου και για να αποφασίζεις για τον ίδιο σου τον εαυτό, να γίνεις δηλαδή επιχειρηµατίας του ίδιου σου του εαυτού. Έχετε πάντα στο µυαλό σας ότι η επιχειρηµατικότητα είναι µια δυναµική διαδικασία ενόρασης, αλλαγής και δηµιουργίας!! Απαιτεί δε, την διάθεση ενέργειας και πάθους, προς την κατεύθυνση δηµιουργίας και εφαρµογής, νέων ιδεών και δηµιουργικών λύσεων. 8
1.2 Μα καλά. Γιατί τόσο ενδιαφέρον για την επιχειρηµατικότητα; Στην Ευρώπη, και όχι µόνο, τα τελευταία χρόνια υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την επιχειρηµατικότητα. Ο λόγος είναι ότι η επιχειρηµατικότητα σχετίζεται άµεσα µε την οικονοµική πρόοδο, την κοινωνική ευηµερία και την ανάπτυξη γενικότερα µιας χώρας. Με άλλα λόγια, η επιχειρηµατικότητα, συµβάλει στη δηµιουργία ενός επιπέδου ζωής το οποίο είναι ικανοποιητικό και εξασφαλίζει την ευηµερία σε όλα τα άτοµα. Η έννοια της ευηµερίας δεν αναφέρεται µόνο στην οικονοµική κατάσταση, αλλά αντικατροπτίζεται σε πολλούς άλλους τοµείς, όπως στην ποιότητα των υπηρεσιών υγείας, στο επίπεδο της εκπαίδευσης που παρέχεται στην κοινωνία, στο επίπεδο πολιτισµού, στη µείωση της ανεργίας, κτλ. Σύµφωνα µε την πράσινη βίβλο για την επιχειρηµατικότητα στην Ευρώπη, η επιχειρηµατικότητα είναι σηµαντική για τους παρακάτω λόγους: Η επιχειρηµατικότητα συµβάλλει στη δηµιουργία θέσεων εργασίας και στην ανάπτυξη Οι νέες και µικρές επιχειρήσεις δηµιουργούν όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας έναντι των µεγάλων επιχειρήσεων. Οι χώρες που παρουσιάζουν τη µεγαλύτερη αύξηση στα ποσοστά επιχειρηµατικότητας τείνουν να παρουσιάζουν και τη µεγαλύτερη µείωση των ποσοστών ανεργίας. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, οι ταχέως αναπτυσσόµενες επιχειρήσεις συνέβαλαν σηµαντικά στη δηµιουργία θέσεων εργασίας. Η επιχειρηµατικότητα µπορεί, επίσης, να συµβάλλει στην ενίσχυση της οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής στις περιφέρειες εκείνες που παρουσιάζουν υστέρηση στην ανάπτυξη, στην ενθάρρυνση της οικονοµικής δραστηριότητας και δηµιουργίας θέσεων εργασίας ή στην ένταξη ανέργων ή µειονεκτούντων ατόµων στην ενεργό ζωή. Η επιχειρηµατικότητα αποτελεί βασικό παράγοντα ανταγωνιστικότητας Νέες επιχειρηµατικές πρωτοβουλίες, που αφορούν την ίδρυση µιας νέας επιχείρησης ή τον αναπροσανατολισµό µιας υπάρχουσας (π.χ. µετά τη µεταβίβαση µιας επιχείρησης σε ένα νέο ιδιοκτήτη), δίνουν ώθηση στην παραγωγικότητα. Αυξάνουν την ανταγωνιστική πίεση, αναγκάζοντας άλλες επιχειρήσεις να αντιδράσουν βελτιώνοντας τις επιδόσεις τους ή καινοτοµώντας. Οι υψηλότερες επιδόσεις των επιχειρήσεων, σε επίπεδο οργάνωσης, µεθόδων, προϊόντων, υπηρεσιών ή αγορών, βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας συνολικά. Η διαδικασία αυτή, προσφέρει στους καταναλωτές πλεονεκτήµατα χάρη στην αύξηση των επιλογών και στη µείωση των τιµών. Η επιχειρηµατικότητα απελευθερώνει το δυναµικό του ατόµου. 9
Από έρευνες που έχουν πραγµατοποιηθεί προκύπτει ότι, εκτός από τα υλικά κίνητρα (χρήµατα και κοινωνική θέση), η επιλογή του να γίνει κάποιος επιχειρηµατίας βασίζεται και στην αυτοπραγµάτωση (ελευθερία, ανεξαρτησία και πρόκληση). Ανεξάρτητα όµως, από τη σηµασία που έχει η επιχειρηµατικότητα, για την ανάπτυξη µιας χώρας, τίθεται το ερώτηµα: ο επιτυχηµένος επιχειρηµατίας γεννιέται ή γίνεται; Έχουν άραγε οι επιχειρηµατίες κάποια κοινά προσωπικά χαρακτηριστικά; Η απάντηση ακολουθεί στις επόµενες παραγράφους 1.3 Τα προσωπικά χαρακτηριστικά του επιχειρηµατία Έχουν άραγε οι επιχειρηµατίες, συγκεκριµένα προσωπικά χαρακτηριστικά, τα οποία τους διαφοροποιούν από τους υπόλοιπους ανθρώπους; Άραγε οι επιτυχηµένοι επιχειρηµατίες που δραστηριοποιούνται γύρω µας, αλλά και σε παγκόσµιο επίπεδο, γεννιούνται; Πολυάριθµες έρευνες γύρω από χαρακτηριστικά που έχουν επιτυχηµένοι επιχειρηµατίες έχουν δείξει ότι παρουσιάζουν ορισµένα κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα. Βέβαια, χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι υπάρχουν επιχειρηµατικά ταλέντα (π.χ. Ωνάσης, Bill Gates κτλ), γενικά, η επιχειρηµατικότητα και οι επιχειρηµατίες µπορούν να καλλιεργηθούν και να δηµιουργηθούν. Ας υποθέσουµε, ότι έστω ο επιτυχηµένος επιχειρηµατίας γεννιέται. Τότε θα συνέβαιναν τα εξής: Θα µπορούσαµε να αναγνωρίσουµε τα βασικά τους χαρακτηριστικά γνωρίσµατα Θα µπορούσαµε να εντοπίζουµε επιτυχηµένους επιχειρηµατίες, από τα νηπιαγωγεία! Θα µπορούσαµε να αποθαρρύνουµε, από το να γίνουν επιχειρηµατίες, άτοµα που στερούνται τα χαρακτηριστικά αυτά Ας υποθέσουµε, τώρα ότι ο επιτυχηµένος επιχειρηµατίας δεν γεννιέται αλλά γίνεται. Τότε θα συνέβαιναν τα εξής: Τα σχολεία θα µπορούσαν να διδάξουν τον κάθε ένα Ο επιχειρηµατίας θα ήταν επάγγελµα όπως π.χ. ο γιατρός ή ο δικηγόρος Οι επιχειρήσεις θα δηµιουργούσαν θερµοκοιτίδες επιχειρηµατιών Η αλήθεια ανάµεσα στις παραπάνω ακραίες περιπτώσεις βρίσκεται κάπου στη µέση. Αν αναλογιστείτε ότι σήµερα, ο µέσος όρος ηλικίας των επιχειρηµατιών, είναι µεταξύ 30 και 40 χρονών, τότε αυτό σηµαίνει ότι οι άνθρωποι αυτοί θα πρέπει να έχουν λάβει κάποια µορφή «µόρφωσης» πριν δραστηριοποιηθούν επιχειρηµατικά. Εποµένως, µπορούµε να πούµε ότι ο επιχειρηµατίας συνδυάζει το ταλέντο µε την µόρφωση. Αναλύοντας τις διαφορετικές προσεγγίσεις για τα προσωπικά χαρακτηριστικά του επιχειρηµατία, καταλήγουµε σε πέντε βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα τα 10
οποία, συναντάµε συχνά στον επιχειρηµατία. Πρέπει να καταλάβετε όµως ότι, τα γνωρίσµατα αυτά δεν αποτελούν και προϋπόθεση για να γίνει κάποιος επιχειρηµατίας. Με άλλα λόγια δεν σηµαίνει ότι κάποιος που δεν διαθέτει τα γνωρίσµατα αυτά δεν µπορεί να γίνει επιχειρηµατίας. Τα προσωπικά γνωρίσµατα είναι τα εξής: 1 Η δηµιουργική επίλυση προβληµάτων 2 Η ικανότητα να ξεπερνά «Εµπόδια Αντίληψης» καθώς και Πολιτιστικά και Κοινωνικά εµπόδια 3 Η αντιµετώπιση της αβεβαιότητας από την ανάληψη ρίσκων. 4 Το αίσθηµα της ανεξαρτησίας 5 Η ανάγκη για επίτευξη υψηλών στόχων Στις σελίδες που ακολουθούν θα αναλύσουµε προσεκτικά κάθε ένα από τα παραπάνω γνωρίσµατα 1.2.1 Η δηµιουργική επίλυση προβληµάτων Κατά την µελέτη της δηµιουργικότητας, ως χαρακτηριστικό των επιχειρηµατιών, χρησιµοποιούνται διάφοροι όροι, για τους οποίους δεν υπάρχουν σαφή εννοιολογικά όρια. Για παράδειγµα, συχνά αναφερόµαστε στις έννοιες δηµιουργική σκέψη, επίλυση προβληµάτων, "δηµιουργική επίλυση προβληµάτων", χωρίς να τις διαχωρίζουµε µεταξύ τους. Στην πράξη όµως υπάρχει διαφορά, ως προς τη σηµασία τους. Έτσι η έννοια της δηµιουργικής σκέψης ή της ηµιουργικής επίλυσης προβληµάτων, αναφέρεται κυρίως σε καταστάσεις όπου απαιτούνται νέες ιδέες και για τις οποίες οι ειδικοί στο θέµα δε γνωρίζουν τις κατάλληλες απαντήσεις. Από την άλλη, η έννοια της Επίλυσης προβληµάτων, αναφέρεται σε καταστάσεις, όπου αρχάριοι στην επίλυση προβληµάτων βρίσκουν λύσεις, τις οποίες όµως ήδη τις γνωρίζουν οι ειδικοί στο θέµα (Σχήµα 1.1) Για πολλούς ερευνητές, υπάρχει στενή συσχέτιση ανάµεσα στη δηµιουργικότητα και στην επίλυση προβληµάτων. Για ορισµένους ερευνητές για παράδειγµα, πρόκειται για όρους που αναφέρονται στην ίδια πνευµατική διεργασία. Για άλλους ερευνητές, η δηµιουργικότητα αποτελεί µια ειδική διαδικασία επίλυσης προβληµάτων, η οποία χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία, επιµονή και έλλειψη συµβατικότητας στον τρόπο προσέγγισης. Η έννοια της δηµιουργικότητας εποµένως, λαµβάνει σάρκα και οστά όταν χρησιµοποιείται για την επίλυση προβληµάτων (περισσότερα για την έννοια της δηµιουργικότητας θα αναφέρουµε στο 2 ο Κεφάλαιο) 11
Σχήµα 1.1. Η έννοια της Επίλυσης Προβληµάτων Παράδειγµα Ο κ. Γιάννης είναι ιδιοκτήτης µιας αλιευτικής εταιρείας, αντικείµενο της οποίας ήταν η αλίευση, η µεταφορά και πώληση ψαριών. Στους πρώτους µήνες λειτουργίας, οι ψαριές, ήταν πολύ καλές και τα καΐκια επέστρεφαν γεµάτα ψάρια ενώ παράλληλα η ζήτηση των ψαριών από τους καταναλωτές ήταν υψηλή. Ξαφνικά, και ενώ οι ψαριές, εξακολουθούσαν να είναι πολύ καλές, παρατηρήθηκε σηµαντική µείωση της ζήτησης από τους καταναλωτές. Τι είχε συµβεί; Ποιο ήταν το πρόβληµα; Ένα από τα σηµαντικότερα χαρακτηριστικά των επιχειρηµατιών είναι ο εντοπισµός του σωστού προβλήµατος που καλούνται να επιλύσουν. Προσέξτε σηµασία που έχει η έννοια σωστό πρόβληµα. Οι άνθρωποι, στην προσπάθεια τους να επιλύσουν τα προβλήµατα, έχουν προχωρήσει στην ταξινόµηση τους σε διάφορες κατηγορίες. Η ταξινόµηση αυτή σε πολλές περιπτώσεις καθορίζει και τον τρόπο επίλυσης των προβληµάτων. Ενδεικτικές ταξινοµήσεις είναι: ανάλογα µε τον τύπο του προβλήµατος (π.χ. επιχειρηµατικά, πολιτικά, κοινωνικά), ανάλογα µε την µέθοδο επίλυσης, ανάλογα µε τις κοινωνικές αντιλήψεις κτλ. Το µόνο σίγουρο είναι ότι, όταν εµφανίζονται τα προβλήµατα στη ζωή µας, σπάνια "αυτο-παρουσιάζονται" να ανήκουν σε κάποιες από τις κατηγορίες που οι άνθρωποι τα έχουν ταξινοµήσει. Προσπαθώντας λοιπόν, οι άνθρωποι να βρουν τις κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα προβλήµατα που τους απασχολούν, ασχολούνται µε το πρόβληµα εξετάζοντας σε ποια κατηγορία ανήκει, αν το έχουν αντιµετωπίσει στο παρελθόν κτλ. και όχι ουσιαστικά µε τη λύση του προβλήµατος. τη 12
Παράδειγµα Ο κ. Γιάννης βλέποντας τις πωλήσεις των ψαριών να φθίνουν µε σταθερό ρυθµό, άρχισε να αναρωτιέται τι µπορεί να συµβαίνει. Αρχικά πίστεψε ότι πρόκειται για µια απλή τάση των πελατών, η οποία θα ήταν παροδική. Παρατηρώντας όµως τους ανταγωνιστές του έβλεπε ότι οι πωλήσεις τους ήταν αυξανόµενες ενώ παράλληλα άρχισαν να παίρνουν και το δικό του κοµµάτι από την αγορά. Αλλού ήταν λοιπόν το πρόβληµα. Ορίζοντας την έννοια του προβλήµατος µε βάση τους σκοπούς που το άτοµο προσπαθεί να επιτύχει, µεγιστοποιείται η πιθανότητα να προσδιοριστεί και να επιλυθεί το σωστό πρόβληµα. ιαφορετικά, η ανάλυση του προβλήµατος µε βάση τις διάφορες προκαθορισµένες ταξινοµήσεις, τείνει να επιβάλει ένα ορισµένο τύπο λύσης. Στην πράξη πολλοί άνθρωποι, κάνουν δηλώσεις µέσα από τις οποίες φαίνεται ότι προσδιορίζουν ένα συγκεκριµένο πρόβληµα: για παράδειγµα Πρέπει να προστατεύσουµε το περιβάλλον, ή πρέπει να αυξήσουµε τις πωλήσεις. Οι δηλώσεις όµως αυτές πολύ γρήγορα περιορίζουν το σύνολο των δυνατών λύσεων, εξετάζοντας το πρόβληµα κάτω από ένα στενό πρίσµα. Αν όµως η προσοχή στραφεί προς τον σκοπό που το άτοµο προσπαθεί να επιτύχει, οι πιθανές λύσεις του προβλήµατος, αλλά και το ίδιο το πρόβληµα, επεκτείνονται οδηγώντας σε αποτελεσµατικότερες λύσεις. Οι επιτυχηµένοι επιχειρηµατίες το γνωρίζουν πολύ καλά. Το παράδειγµα που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικό. Φανταστείτε ένα αυτοκίνητο να ταξιδεύει σε ένα ερηµικό επαρχιακό δρόµο και κάποια στιγµή σκάει, το ένα λάστιχο. Οι ιδιοκτήτες του αυτοκινήτου διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχει στο πόρτ- µπαγκάς ο γρύλος, για να αλλάξουν το λάστιχο. Θέτουν λοιπόν το εξής ερώτηµα: Που µπορούµε να βρούµε ένα γρύλο; Θυµούνται ότι πριν από κάµποσα χιλιόµετρα είχαν δει ένα βενζινάδικο και έτσι αποφασίζουν να περπατήσουν µέχρι εκεί, ώστε να ζητήσουν ένα γρύλο. Την ίδια στιγµή, ένα άλλο αυτοκίνητο ερχόµενο από την αντίθετη κατεύθυνση, παθαίνει επίσης λάστιχο. Και στην περίπτωση αυτή, εντελώς τυχαία, οι ιδιοκτήτες του αυτοκινήτου διαπιστώνουν ότι επίσης δεν διαθέτουν γρύλο. Το ερώτηµα όµως που θέτουν στην περίπτωση αυτή είναι διαφορετικό: Πώς µπορούµε να σηκώσουµε το αυτοκίνητο; Κοιτώντας στον περιβάλλοντα χώρο, διαπιστώνουν ότι δίπλα στο δρόµο υπάρχει ένας αχυρώνας, στον οποίο µια τροχαλία χρησιµοποιείται για να σηκώνουν οι αγρότες τις αχυρένιες µπάλες. 'Έτσι, σπρώχνουν το αυτοκίνητο προς τον αχυρώνα, το σηκώνουν µε τη βοήθεια της τροχαλίας, και αλλάζουν το λάστιχο. Οι ιδιοκτήτες του πρώτου αυτοκινήτου ακόµα περπατούσαν προς το βενζινάδικο. Πολλοί είναι αυτοί που θα σχολιάσουν : Τι έξυπνη λύση! Το σωστότερο όµως είναι να πούµε: Τι έξυπνη ερώτηση! Αρκετοί ερευνητές µάλιστα, έχουν τονίσει ότι η εύρεση του σωστού προβλήµατος καθώς και η σωστή διατύπωση του προβλήµατος, αποτελούν σηµαντικά στοιχεία της δηµιουργικής διαδικασίας. 13
Παράδειγµα Ο κ. Γιάννης άρχισε να στρέφει τη σκέψη του, προς τον προϊόν που πουλούσε, δηλαδή τα ψάρια. Σύντοµα διαπίστωσε ότι, η γεύση των ψαριών τού ήταν κάπως δυσάρεστη. Το γεγονός αυτό οφειλόταν στο ότι, επειδή οι δεξαµενές ήταν γεµάτες ψάρια, µετά από κάθε ψαριά, ο χώρος για την κίνηση των ψαριών ήταν περιορισµένος, µε αποτέλεσµα να συσσωρεύουν λίπος κάτω από το δέρµα τους. Αυτό είχε σαν αποτέλεσµα και την πτώση των πωλήσεων. Αφού ο κ. Γιάννης εντόπισε το σωστό πρόβληµα, έπρεπε να το επιλύσει µε κάποιο τρόπο. Μπορείτε εσείς να σκεφτείτε τον πιο δηµιουργικό τρόπο επίλυσης του προβλήµατος αυτού; ηλαδή µε ποιο τρόπο θα µπορούσε ο κ. Γιάννης να περιορίσει το λίπος των ψαριών; 1.2.2 Η ικανότητα να ξεπερνά «Εµπόδια Αντίληψης» καθώς και Πολιτιστικά και Κοινωνικά εµπόδια Ένα άλλο σηµαντικό χαρακτηριστικό των επιχειρηµατιών, µεταξύ άλλων, είναι ότι έχουν την ικανότητα να υπερνικούν διάφορα εννοιολογικά εµπόδια. Τα εννοιολογικά εµπόδια, αποτελούν στην ουσία φράγµατα, τα οποία στήνουν οι άνθρωποι στον τρόπο σκέψης τους και προέρχονται από επιρροές του κοινωνικού, εκπαιδευτικού και πολιτιστικού συστήµατος. Τα φράγµατα αυτά, εµποδίζουν τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν πιθανές επιχειρηµατικές ευκαιρίες και επιπλέον περιορίζουν τη δηµιουργική ικανότητα επίλυσης προβληµάτων. Να είστε σίγουροι ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι, που να µην έχουν τέτοια εµπόδια-φράγµατα το µυαλό τους. Τα εµπόδια αυτά διαφέρουν σε ποσότητα και ένταση από άτοµο σε άτοµο και οι περισσότεροι από εµάς, δεν γνωρίζουµε καν την ύπαρξη τους. ιάφοροι ερευνητές έχουν ασχοληθεί µε τα εννοιολογικά εµπόδια και διακρίνουν τις παρακάτω τέσσερις κατηγορίες. (Σχήµα 1.2) Η πρώτη κατηγορία περιλαµβάνει τα λεγόµενα "Εµπόδια αντίληψης", τα οποία εµποδίζουν να αντιληφθεί κάποιος το σωστό πρόβληµα ή και τις πληροφορίες που σχετίζονται µε αυτό. Τέτοια εµπόδια είναι: η δυσκολία να αποµονώσουµε το σωστό πρόβληµα, η τάση που έχουµε να οριοθετούµε το πρόβληµα πολύ στενά, η αδυναµία µας να κοιτάξουµε το πρόβληµα κάτω από διαφορετικές οπτικές γωνίες, το γεγονός ότι βλέπουµε αυτό που ακριβώς επιθυµούµε και περιµένουµε να δούµε από µια κατάσταση, η αδυναµία µας να χρησιµοποιήσουµε όλες τις αισθήσεις µας για τον καθορισµό του προβλήµατος, η αδυναµία που έχουµε στο να ερευνήσουµε κάτι το οποίο θεωρούµε προφανές. Η δεύτερη κατηγορία περιλαµβάνει τα εµπόδια που επιβάλλονται από το πολιτιστικό και κοινωνικό περιβάλλον, στο οποίο κινούµαστε. Παραδείγµατα που ανήκουν στην κατηγορία αυτή είναι: η πεποίθηση που έχουµε ότι η επίλυση 14
προβληµάτων είναι µια σοβαρή εργασία στην οποία το χιούµορ δεν έχει θέση, ότι η φαντασία αποτελεί χάσιµο χρόνου και είναι χαρακτηριστικό των τεµπέληδων, ότι η λογική, οι αριθµοί, οι εφαρµογές, η πρακτικότητα είναι καλά στοιχεία ενώ τα αισθήµατα, η διαίσθηση, οι ποιοτικές κρίσεις, η ευχαρίστηση, αποτελούν κακά στοιχεία, ότι κάθε πρόβληµα µπορεί να επιλυθεί µέσω της επιστηµονικής σκέψης και µε τη βοήθεια αρκετών χρηµάτων. Σχήµα 1.2. Εννοιολογικά εµπόδια Η τρίτη κατηγορία, περιλαµβάνει τα λεγόµενα "Συναισθηµατικά εµπόδια", τα οποία παρεµποδίζουν την ελευθερία µε την οποία εξερευνούµε, επεξεργαζόµαστε και αντιλαµβανόµαστε τις διάφορες ιδέες καθώς και τη δυνατότητα να επικοινωνούµε και να µεταδίδουµε αυτό που έχουµε στο µυαλό µας, στους άλλους ανθρώπους. Σχετικά παραδείγµατα αποτελούν, ο φόβος να κάνουµε κάποιο λάθος και να αποτύχουµε, η αδυναµία που έχουµε να αντέχουµε την αβεβαιότητα, η προτίµηση που δείχνουµε στο να κριτικάρουµε ιδέες και όχι να παράγουµε. Η τέταρτη κατηγορία περιλαµβάνει τα λεγόµενα "Πνευµατικά και εκφραστικά εµπόδια", τα οποία παρεµποδίζουν την επιλογή κατάλληλης πνευµατικής τακτικής για την αντιµετώπιση προβληµατικών καταστάσεων. Για παράδειγµα αναφέρουµε, την επίλυση προβληµάτων χρησιµοποιώντας λάθος "γλώσσα", η έλλειψη ή και η εύρεση λάθος πληροφοριών κτλ. Παράδειγµα Ο Αντώνης ζει σε ένα µικρό, ορεινό χωρίο της Βόρειας Ελλάδας. Από µικρός ήθελε να δηµιουργήσει ένα αγρόκτηµα µε διάφορα ζώα, στο οποίο, επισκέπτες θα είχαν τη δυνατότητα να διαµένουν και να παρατηρούν τα ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον. Συνεχώς όµως αναβάλει τη δηµιουργία του αγροκτήµατος γιατί οι συγχωριανοί τού του λένε: Και ποιος θα ήθελε να επισκεφτεί το µικρό ορεινό χωριό µας, που έχει µόνο πέτρες; Οι επιχειρηµατίες λοιπόν, βρίσκονται διαρκώς αντιµέτωποι µε διάφορα εννοιολογικά εµπόδια. ιαθέτουν όµως το πάθος και τη δύναµη να τα ξεπεράσουν µε επιτυχία. Ταυτόχρονα, διαµορφώνουν τριγύρω τους ένα κατάλληλο περιβάλλον το 15
οποίο επιτρέπει την ανάπτυξη της δηµιουργικής έκφρασης. Σε γενικές γραµµές τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος αυτού είναι: Επιτρέπει τους πειραµατισµούς χωρίς το φόβο της αξιολόγησης Είναι ανεκτικό στις αποτυχίες Είναι ανοικτό στις εξωτερικές επιδράσεις Προσφέρει ανταµοιβή για τις νέες ιδέες ηµιουργεί ένα κλίµα αποδοχής της διαφορετικής προσωπικότητας του κάθε ατόµου ηµιουργεί ενθουσιασµό για τις νέες ιδέες και ενθαρρύνει το προσωπικό προς την κατεύθυνση παραγωγής νέων ιδεών Επιτρέπει την εξέταση πολλών εναλλακτικών υποθέσεων. Επιτρέπει την συναισθηµατική έκφραση Επιτρέπει τις ανοικτές συζητήσεις των προβληµάτων που παρουσιάζονται 1.2.3 Η αντιµετώπιση της αβεβαιότητας από την ανάληψη ρίσκων. Η πολυπλοκότητα του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος, στο οποίο δραστηριοποιείται ο επιχειρηµατίας, συχνά απαιτεί την αντιµετώπιση προβληµάτων τα οποία δεν είναι απλά. Απεναντίας, είναι αρκετά µπερδεµένα και πολύπλοκα. Η διαδικασία επίλυσης τέτοιων πολύπλοκων προβληµάτων είναι θα λέγαµε κάπως ακατάστατη και χαοτική και δηµιουργεί αβεβαιότητα, ανασφάλεια αλλά και άγχος σε πολλούς ανθρώπους. εν υπάρχει άνθρωπος που να µην ήθελε όλα στη ζωή του να είναι τακτοποιηµένα και να γνωρίζει τι πρόκειται επακολουθήσει µετά από κάθε του ενέργεια. Σπάνια όµως συµβαίνει αυτό! Ο επιχειρηµατίας γενικά, καθηµερινά αντιµετωπίζει µεγάλο όγκο αβέβαιων πληροφοριών, που µπορεί να είναι γνώµες από άλλους ανθρώπους, δοξασίες και παγιωµένες αντιλήψεις, λάθος πληροφορίες για τους ανταγωνιστές του κτλ. Επίσης έχει να αντιµετωπίσει την ανασφάλεια που προκύπτει από παράγοντες που δεν είναι σε θέση να ελέγξει (π.χ. τα καιρικά φαινόµενα, τις µεταβολές στις τιµές των προϊόντων και στις προτιµήσεις των καταναλωτών κτλ). Αφήστε δε, που ο χρόνος του γενικά είναι περιορισµένος, και οι αποφάσεις είναι συχνά ανοµοιογενείς. Παρόλα αυτά καταφέρνει να αντιµετωπίσει αυτήν την αβέβαιη κατάσταση µε επιτυχία. 1.2.4 Το αίσθηµα της ανεξαρτησίας Η ανάγκη για ανεξαρτησία ή αυτονοµία έχει συνδεθεί µε την ιδιοσυγκρασία των επιχειρηµατιών. Οι λόγοι για τους οποίους µπορεί να δηµιουργήσει κανείς τη δική του επιχείρηση έγκειται στην επιθυµία του επίδοξου επιχειρηµατία να εργασθεί σαν αφεντικό του εαυτού του αναλαµβάνοντας εξ ολοκλήρου την ευθύνη για τις πράξεις του. Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι επιχειρηµατίες ιδιαίτερα εκείνοι οι οποίοι είχαν δουλέψει σε άλλες δουλειές πριν ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση, δεν 16
άντεχαν τον έλεγχο των προϊσταµένων τους. Οι επιχειρηµατίες αυτοί χαρακτηρίζονται από µια ισχυρή ανάγκη για αυτονοµία. 1.2.5 Η ανάγκη για επίτευξη υψηλών στόχων ιάφορες έρευνες γύρω από τα προσωπικά χαρακτηριστικά του επιχειρηµατία, δείχνουν ότι οι επιχειρηµατίες είναι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από την επιθυµία, την ανάγκη, επίτευξης υψηλών στόχων, που τους ωθούν να επιτύχουν ένα σκοπό, όχι για την κοινωνική αναγνώριση, το κύρος και τα χρήµατα, αλλά από µια εσωτερική ανάγκη εκπλήρωσης των στόχων τους. Οι επιχειρηµατίες µε υψηλό δείκτη επίτευξης υψηλών στόχων, συµπεριφέρονται ως εξής: Αναλαµβάνουν προσωπική ευθύνη για τις αποφάσεις τους Εφαρµόζουν κάποιο είδος καινοτοµίας (για την καινοτοµία θα µιλήσουµε στο 2 ο κεφάλαιο) Προβλέπουν τις µελλοντικές ευκαιρίες και προσπαθούν εκ των προτέρων να προσδιορίσουν τα αποτελέσµατα των προσπαθειών τους. Αναλαµβάνουν ένα επίπεδο κινδύνου και βασίζονται στην ικανότητα τους να τον διαχειριστούν και όχι στην τύχη. Αυτή η ανάγκη για επίτευξη υψηλών στόχων ωθεί τον επιχειρηµατία να φέρει σε πέρας κάτι πολύ δύσκολο, να ηγηθεί µιας οµάδας ανθρώπων, να οργανώσει αυτήν την οµάδα, τις ιδέες και τους πόρους που διαθέτει, προκειµένου να επιτύχει το στόχο του. 1.4 Υπάρχουν ακατάλληλα χαρακτηριστικά, για κάποιον που επιθυµεί να γίνει επιχειρηµατίας; Παρά το γεγονός ότι, η έρευνα προς την κατεύθυνση αυτή δεν είναι πλήρης, εντούτοις µπορούν να αναφερθούν κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία θα λέγαµε ότι χαρακτηρίζουν το µη επιχειρηµατικό πνεύµα. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι: Να θεωρείς ότι είσαι άτρωτος! Υπάρχουν άνθρωποι, που νιώθουν ότι τίποτε άσχηµο δεν θα µπορούσε να τους συµβεί! Οι άνθρωποι αυτοί είναι πιθανόν να ρισκάρουν χωρίς κάποιο συγκεκριµένο λόγο, µε αποτέλεσµα να δηµιουργήσουν σοβαρά προβλήµατα στην επιχείρηση τους Να θεωρείς ότι είσαι καλύτερος από όλους τους άλλους! Στην περίπτωση αυτή, έχουµε ανθρώπους οι οποίοι, προσπαθούν διαρκώς να δείξουν ότι είναι πολύ καλύτεροι από τους άλλους και ότι µπορούν να τους νικήσουν σε όλα. Έχουν την τάση να προσπαθούν να εντυπωσιάσουν τους άλλους κάνοντας πράγµατα µη ουσιαστικά και αναλαµβάνουν ρίσκα πολύ επικίνδυνα. 17
Να είσαι παρορµητικός Σε στιγµές που είναι απαραίτητη η λήψη κάποιας απόφασης, ορισµένοι άνθρωποι, αισθάνονται ότι πρέπει οπωσδήποτε να δράσουν κάνοντας οτιδήποτε και να δράσουν πολύ γρήγορα. Με τον τρόπο αυτό όµως, δεν µπορούν να αντιληφθούν τις επιπτώσεις των πράξεων τους και επιπλέον, δεν είναι σε θέση να εξετάσουν εναλλακτικούς τρόπους δράσης. Να θεωρείς ότι τα γνωρίζεις όλα Οι επιχειρηµατίες που νοµίζουν ότι γνωρίζουν όλες τις απαντήσεις, στην πραγµατικότητα γνωρίζουν πολύ λίγες. Μάλιστα σπάνια παραδέχονται ότι δεν γνωρίζουν ένα θέµα, δηµιουργώντας διάφορα προβλήµατα στην επιχείρηση τους. 1.5 Ορισµένοι µύθοι γύρω από τους επιχειρηµατίες Παρακάτω αναφέρουµε ορισµένους µύθους που υπάρχουν για τους επιχειρηµατίες, καθώς και ποια είναι η πραγµατικότητα µε βάση τεκµηριωµένες έρευνες. Αρχίζουµε λοιπόν: Μύθος Νο1- Οι επιχειρηµατίες γεννιούνται δε γίνονται Πραγµατικότητα: Ενώ πολλοί επιχειρηµατίες γεννιούνται µε ορισµένα χαρακτηριστικά και ταλέντα, αυτά στην πραγµατικότητα είναι όπως ο ακατέργαστος πυλός. Η δηµιουργία ενός επιχειρηµατία πραγµατοποιείται καθώς γνώση, δεξιότητες, εµπειρία, συσσωρεύονται, µε την πάροδο των χρόνων, η οποία περιλαµβάνει επίσης και µεγάλες δώσεις αυτό-βελτίωσης. Μύθος Νο2- Ο κάθε ένας από µας µπορεί να δηµιουργήσει µια επιχείρηση Πραγµατικότητα: Οι επιχειρηµατίες οι οποίοι αναγνωρίζουν τη διαφορά ανάµεσα σε µια ιδέα και µια ευκαιρία, ξεκινούν επιχειρήσεις οι οποίες έχουν πολλές πιθανότητες να επιτύχουν. Ακόµα και η τύχη, όπου αυτή εµπλέκεται, απαιτεί κατάλληλη προετοιµασία. Ας σηµειωθεί ότι είναι πολύ εύκολο να δηµιουργήσει κάποιος µια επιχείρηση. Το δύσκολο κοµµάτι είναι να την διατηρήσει ώστε να µπορεί ο επιχειρηµατίας να έχει οικονοµικές απολαβές. Μύθος Νο3- Οι επιχειρηµατίες είναι τζογαδόροι Πραγµατικότητα: Οι επιτυχηµένοι επιχειρηµατίες αναλαµβάνουν προσεκτικά και υπολογισµένα ρίσκα. Απλά προσπαθούν να επηρεάσουν τις πιθανότητες, προς το δικό τους όφελος. Ποτέ δεν αναλαµβάνουν περισσότερους κινδύνους από ότι χρειάζεται και 18
ούτε αποµακρύνονται φοβισµένοι από κάποιον κίνδυνο που δεν µπορούν να αποφύγουν. Μύθος Νο4- Οι επιχειρηµατίες υφίστανται σηµαντικές πιέσεις ψυχολογικού στρες και το πληρώνουν ακριβά. Πραγµατικότητα: Το να είναι κάποιος επιχειρηµατίας, δεν υπάρχει καµία αµφιβολία ότι είναι αρκετά απαιτητική εργασία. Έρευνες όµως που έχουν γίνει, δε αποδεικνύουν ότι ο επιχειρηµατίας υφίσταται περισσότερες πιέσεις από οποιονδήποτε άλλο επαγγελµατία που απλά προσπαθεί να είναι καλός στη δουλειά του. Μύθος Νο5- Το να ξεκινήσει κάποιος µια επιχείρηση είναι επικίνδυνο και συχνά καταλήγει σε αποτυχία. Πραγµατικότητα: Ο επιτυχηµένος και έµπειρος επιχειρηµατίας- επειδή αναγνωρίζει την κατάλληλη ευκαιρία, τους κατάλληλους συνεργάτες, αντλεί τα απαραίτητα κεφάλαια,, ώστε να κάνει την επιχείρηση να δουλέψει-συνήθως ηγούνται επιτυχηµένων επιχειρήσεων. Γενικά ναι, οι επιχειρήσεις αποτυγχάνουν, αλλά όχι οι επιχειρηµατίες. Συχνά, οι αποτυχίες θωρακίζουν τις εµπειρίες και τη θέληση για επιτυχία του επιχειρηµατία. Μύθος Νο6- Τα χρήµατα είναι το σηµαντικό συστατικό για την έναρξη µιας επιχείρησης. Πραγµατικότητα: Γενικά τα χρήµατα είναι το λιγότερο σηµαντικό συστατικό για την επιτυχία µιας νέας επιχείρησης. Αν υπάρχει το ταλέντο και τα άλλα συστατικά στοιχεία, τα χρήµατα είναι φυσικό επακόλουθο. Σκεφτείτε απλά τα χρήµατα ως το πινέλο ενός ζωγράφου. Στα χέρια του κατάλληλου, µπορεί να δηµιουργήσει αριστουργήµατα. Μύθος Νο7- Οι επιχειρηµατίες είναι µοναχικοί άνθρωποι και δεν µπορούν να συνεργαστούν µε άλλους. Πραγµατικότητα: Οι πλέον επιτυχηµένοι επιχειρηµατίες είναι ηγέτες, οι οποίοι δηµιουργούν αποτελεσµατικές οµάδες και συνεργάζονται αρµονικά µε πλήθος ανθρώπων όπως πελάτες, προµηθευτές, πωλητές, επενδυτές κτλ. 1.6 Το σύµβολο της πίστης του επιχειρηµατία Ρωτώντας επιχειρηµατίες που δραστηριοποιούνται σε διάφορους χώρους, ποιες πιστεύουν ότι είναι οι πλέον χρήσιµες ικανότητες, και γνώσεις που πρέπει να έχει κάποιος για να δηµιουργήσει µια επιχείρηση, οι απαντήσεις τους ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικές και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ιδού µερικές από τις απαντήσεις: 19
Κάνε πάντα αυτό που σου δίνει ενέργεια-διασκέδαζε Πάντα να σκέφτεσαι πώς θα το κάνεις να «δουλέψει» Τα πάντα είναι πιθανά, αν πιστέψεις ότι θα µπορείς να το κάνεις Κάνε τα πράγµατα µε διαφορετικό τρόπο Οι επιχειρήσεις αποτυγχάνουν. Οι επιτυχηµένοι επιχειρηµατίες µαθαίνουν, απλά φρόντισε να κρατήσεις τα «δίδακτρα» χαµηλά. Φρόντιζε διαρκώς να βελτιώνεσαι Φρόντισε το πάθος σου να είναι η αναγνώριση της ευκαιρίας και το αποτέλεσµα-όχι τα χρήµατα. Επιτυχία είναι να έχεις αυτό που θέλεις. Από την άλλη, ευτυχία είναι να ξέρεις τις θέλεις! 1.7 Τα παράδοξα της επιχειρηµατικότητας Ένα από τα πιο συναρπαστικά χαρακτηριστικά της επιχειρηµατικότητας είναι τα παράδοξα και οι αντιθέσεις που περικλείει. Για να δούµε µαζί µερικά από αυτά. Μια ευκαιρία πολύ χαµηλό ή καθόλου δυναµικό, µπορεί στην πραγµατικότητα να είναι µια ευκαιρία τεραστίων διαστάσεων. είτε για παράδειγµα την περίπτωση της εταιρείας υπολογιστών Apple. Οι ιδρυτές της εταιρείας Steve Jobs και Steve Wosniak, ήταν υπάλληλοι της εταιρείας HP. Είχαν λοιπόν την ιδέα για τη δηµιουργία ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή και την συζήτησαν µε τα αφεντικά τους στην HP. Η απάντηση που πήραν ήταν ότι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, δεν αποτελεί ευκαιρία για την εταιρεία. Έτσι οι Jobs & Wosniak, έφτιαξαν τη δική τους εταιρεία, την Apple Computers! Προκειµένου κάποιος επιχειρηµατίας να πετύχει, θα πρέπει πρώτα να γευτεί την αποτυχία. Στον κόσµο των επιχειρήσεων είναι αρκετά συνηθισµένο, η πρώτη επιχειρηµατική προσπάθεια να αποτυγχάνει. Παρόλα αυτά όµως ο επιχειρηµατίας µαθαίνει από τα λάθη του και συνεχίζει δηµιουργώντας νέες και επιτυχηµένες επιχειρήσεις. Η επιχειρηµατικότητα απαιτεί σηµαντική σκέψη, προετοιµασία και σχεδίαση, όµως παρόλα αυτά, στη βάση της, είµαι ένα µια δραστηριότητα χωρίς σχεδίαση Λαµβάνοντας υπόψη τους γρήγορους ρυθµούς µε τους οποίους εξελίσσεται, η τεχνολογία σήµερα, είναι πολύ δύσκολο κάποιος επιχειρηµατίας να γνωρίζει όλους τους ανταγωνιστές του, σήµερα, πόσο µάλλον µετά από πέντε χρόνια. Έτσι σηµαντική 20