Χημειοθεραπεία Ο ςτόχοσ τθσ διατροφικισ κεραπείασ κατά τθ διάρκεια τθσ Χθμειοκεραπείασ μπορεί να είναι κεραπευτικόσ αλλά και ανακουφιςτικόσ. Θεραπευτικόσ γιατί ο αςκενισ πρζπει να είναι ςε καλι διατροφικι κατάςταςθ προτοφ χορθγθκεί θ κεραπεία και αυτι να διατθρθκεί και κατά τθ διάρκεια τθσ κεραπείασ. Θ διατροφικι κατάςταςθ του ατόμου κα πρζπει να αξιολογθκεί από το ιςτορικό (απϊλεια βάρουσ, κατανάλωςθ τροφισ γαςτρεντερολογικά ςυμπτϊματα και μεταβολικζσ απαιτιςεισ) και τθ φυςικι του κατάςταςθ (λιπϊδθσ & μυϊκι μάηα, οίδθμα, αςκίτθσ). Με τθ διατροφι μποροφμε επίςθσ να ενιςχφςουμε τα αποτελζςματα τθσ κεραπείασ μειϊνοντασ το βακμό εμφάνιςθσ των παρενεργειϊν, δθμιουργϊντασ ςυνάμα καλφτερθ ποιότθτα ηωισ για τουσ αςκενείσ. Εύναι ςημαντικό να αναφερθεύ ότι: Αςκενείσ που αρχίηουν μια ςυγκεκριμζνθ κεραπεία όταν είναι ςε κατάςταςθ καλισ κρζψθσ ζχουν καλφτερα αποτελζςματα από τθ κεραπεία, μειωμζνθ νοςθρότθτα και γρθγορότερθ ανάρρωςθ. Μείωςθ του βάρουσ των καρκινοπακϊν ζςτω και κατά 5% ςυςχετίηεται με μειωμζνθ ανταπόκριςθ ςτθ χθμειοκεραπεία. Θ διατροφικι αγωγι με ςκοπό τθ διατιρθςθ καλισ διατροφικισ κατάςταςθσ είναι μία από τισ ςθμαντικότερεσ παραϊατρικζσ επεμβάςεισ για καλφτερα αποτελζςματα ςτθ κεραπεία. Πλεσ οι κεραπείεσ κατά του καρκίνου (ακτινοκεραπεία, χθμειοκεραπεία, εγχείρθςθ, ορμονοκεραπεία κτλ.) ζχουν μεν ωσ ςτόχο τα καρκινικά κφτταρα, επθρεάηουν όμωσ και τα υγιι κφτταρα που πολλαπλαςιάηονται με γριγορουσ ρυκμοφσ όπωσ είναι τα κφτταρα του βλεννογόνου του ςτόματοσ, του γαςτρεντερικοφ ςωλινα και των τριχϊν. Θ βλάβθ όμωσ που γίνεται αναπόφευκτα ςε υγιι κφτταρα προκαλεί δυςάρεςτεσ παρενζργειεσ που δθμιουργοφν προβλιματα ςτθ διατροφι. Οι παρενζργειεσ αυτζσ ζχουν άμεςθ ςχζςθ με το είδοσ τθσ κεραπείασ, τθ δόςθ που κα χορθγθκεί, το ςυνδυαςμό κεραπειϊν, τθν ατομικι αντίδραςθ του αςκενοφσ και τθν κατάςταςθ τθσ υγείασ του. Στόχοσ τησ Διατροφικόσ Αγωγόσ εύναι: Α. Μείωςθ τθσ απϊλειασ βάρουσ (επίτευξθ κετικοφ ιςοηφγιου κερμίδων) Β. Αποφυγι ζλλειψθσ μικροκρεπτικϊν ςυςτατικϊν (Βιταμίνεσ και ιχνοςτοιχεία) Γ. Ρροςφορά ικανοποιθτικϊν κερμίδων: Να αποφεφγεται θ χρθςιμοποίθςθ τθσ αποκθκευμζνθσ ενζργειασ (λιπϊδουσ μάηασ) Να αποφεφγεται ο καταβολιςμόσ (διάςπαςθ μυϊκισ μάηασ)
Παρενϋργειεσ Κατϊ τη Διϊρκεια τησ Χημειοθεραπεύασ: Καχεξύα Γενικευμζνθ νόςοσ και υποκρεψία. Χαρακτθρίηεται από αδυναμία και ζνα ςυνεχζσ αίςκθμα κόπωςθσ. Δραματικι μείωςθ τθσ λιπϊδουσ και μυϊκισ μάηασ. Απώλεια Βάρουσ Λόγω Θεραπείασ 64% των αςκενϊν αντιμετωπίηουν πρόβλθμα ανορεξίασ θ οποία οφείλεται ςτισ παρενζργειεσ τθσ κεραπείασ όπωσ εμετοί, αναγοφλεσ, αλλοίωςθ γεφςθσ, πόνοσ, κόπωςθ, άγχοσ και κατάκλιψθ. Αντιμετώπιςη ανορεξίασ και απώλειασ βάρουσ Μικρά, ςυχνά και ενδιάμεςα γεφματα (3 γεφματα και 2-3 ςνακ). Να κυμάςτε ότι ακόμα και μικρζσ μπουκιζσ όταν δεν πεινάτε μετροφν. Στισ πρωινζσ ϊρεσ ςυνικωσ θ όρεξθ είναι αυξθμζνθ. Ζνα μικρό βραδινό ςνακ πριν τον φπνο, δεν επθρεάηει τθν όρεξι ςτο επόμενο γεφμα. Καλι παρζα, ευπαρουςίαςτο πιάτο, χαλαρι ατμόςφαιρα ανοίγουν τθν όρεξθ. Τροφζσ / ροφιματα ψθλοφ βακμοφ ενζργειασ και πρωτεΐνεσ π.χ. milkshakes, smthies, ενεργειακά ποτά ακλθτϊν, προςκικθ γάλακτοσ, τυριοφ, φρζςκασ κρζμασ ςε ςυνταγζσ ι ακόμα ζτοιμα ςυμπλθρϊματα διατροφισ. Τα πιο κάτω μπορεί να προςτεκοφν ςε ροφιματα ι ςε ςυνταγζσ φαγθτϊν μετά τθ ςυμβουλι του κλινικοφ ςασ διαιτολόγου για τθ ςωςτι δοςολογία : 1. ςκόνθ γάλακτοσ 2. ςκόνθ ψθλι ςε πρωτεΐνθ 3. πολυμερίδιο γλυκόηθσ 4. κερμιδικό ςυμπλιρωμα διατροφισ ςε ςκόνθ από μείγμα λίπουσ (MCT) και υδατανκράκων (γλυκόηθσ) 5. κερμιδικό ςυμπλιρωμα διατροφισ ςε υγρι μορφι από λίποσ (MCT ι LCT il) 6. Να προτιμάται μαλακι διατροφι που ςυνικωσ είναι πιο ανεκτι. 7. Ππου επιτρζπεται, μικρι ποςότθτα οινοπνεφματοσ π.χ. λικζρ πριν από τα γεφματα
Πωσ να αυξήςουμε τισ θερμίδεσ: Αμυλοφχα Λαχανικά & όςπρια: πατάτεσ, ςιταροποφλα, μπιηζλι, κολοκάςι, όςπρια Ρρόςκεςε αβοκάντο ςτισ ςαλάτεσ ι κατανάλωςε το ωσ ςνακ με ελαιόλαδο και λεμόνι Ρρόςκεςε ςτο φαγθτό ελιζσ και ξθροφσ καρποφσ ι κατανάλωςε τουσ ξθροφσ καρποφσ ωσ ςνακ Συνόδεψε το φαγθτό ςου με γιαοφρτι ι ταχίνι, ταραμά κτλ. Αντί για φρζςκα χρθςιμοποίθςε αποξθραμζνα φροφτα και / ι κομπόςτα ςε φρουτοςαλάτεσ, κζικ ακόμα και ωσ ςνακ. Βλενογονίτιδα / Στοματίτιδα Ραροδικι παρενζργεια που μπορεί να διαρκζςει για 1-3 εβδομάδεσ. Θ ταχφτθτα αποκατάςταςθσ τθσ υγείασ του ςτόματοσ εξαρτάται από τθ διατροφικι κατάςταςθ του ατόμου και τον βακμό ςοβαρότθτασ τθσ φλεγμονισ. Ο κίνδυνοσ ανάπτυξθσ ςτοματίτιδασ μειϊνεται εάν κατά τθ διάρκεια χοριγθςθσ τθσ κεραπείασ καταναλωκοφν παγάκια. Πρόληψη εύναι η καλύτερη αντιμετώπιςη Επίςκεψθ ςτον οδοντίατρο για ζλεγχο τθσ οδοντοςτοιχίασ ειδικότερα πριν από ακτινοκεραπεία ςτον τράχθλο και κεφαλι. Σε περίπτωςθ ερεκιςμοφ των οφλων και ςτόματοσ βοθκά το ςυχνό ξζπλυμα των δοντιϊν με χλιαρό νερό. Λιψθ τροφισ ςε μαλακι ι υγρι μορφι. Πταν καταναλϊνονται τροφζσ πλοφςιεσ ςε ηάχαρθ ι φαγθτά που κολλοφν ςτα δόντια τότε τα δόντια πρζπει να βουρτςίηονται αμζςωσ μετά ι να χρθςιμοποιοφνται υποκατάςτατα τθσ ηάχαρθσ π.χ με αςπαρτάμθ. Εάν χρθςιμοποιείτε οδοντοςτοιχία φορζςτε τθν μόνο κατά τθ διάρκεια του φαγθτοφ για να αποφφγετε περαιτζρω ερεκιςμό Ραγωτό με καψαϊκίνθ και καραμζλα Ρλφςεισ ςτόματοσ με χαμομιλι και λιψθ γνιςιου μελιοφ Να αποφεφγονται τα εξισ τρόφιμα και υγρά: ξινά, αλμυρά, πικάντικα, πολφ κρφα και πολφ ηεςτά, τα οινοπνευματϊδθ, τα καφεϊνοφχα
Διεγερτικό τθσ γεφςθσ : Ανάμειξθ καλαμποκάλευρου με λίγο μοςχοκάρυδο ι κανζλα ςε κρφο νερό. Συνταγι καραμζλασ καψαϊκίνθσ ι 1/8 ¼ κουταλάκι κόκκινο πιπζρι (cayene) ςε ½ φλυντηάνι παγωτό Ναυτία / Αναγούλεσ Ραρουςιάηονται ακριβϊσ μετά τθ χοριγθςθ τθσ κεραπείασ ι ακόμθ και 2-3 μζρεσ αργότερα. Συςτινονται τα εξισ : Φαρμακευτικι αγωγι Λίγα υγρά (γουλιζσ) να καταναλϊνονται μεταξφ των γευμάτων. Αποφυγι αιςκιματοσ πείνασ Μικρά, ςυχνά γεφματα ςτα ενδιάμεςα Κρφα ι ςε κερμοκραςία δωματίου γεφματα είναι πιο ανεκτά Αποφυγι τροφϊν με λίποσ, φυτικζσ ίνεσ, πικάντικα ι αυτϊν που προκαλοφν αζρια Αποφυγι κατανάλωςθσ οινοπνεφματοσ Εξωτερικοί παράγοντεσ (φρζςκοσ αζρασ, μουςικι, ελαφριά ενδυμαςία, ςκοτεινό δωμάτιο) Αποφυγι ζντονων μυρωδιϊν Αποφυγι ξαπλϊματοσ αμζςωσ μετά το γεφμα Αποφυγι φαγθτϊν που ςασ αρζςουν ςε περίοδο κεραπείασ Ναυτία / Αναγούλεσ Δοκιμάςτε τροφζσ που δεν κα αναςτατϊςουν το ςτομάχι όπωσ: Ψωμί, κράκερ, παξιμάδι, γιαοφρτι, βραςτά λαχανικά (καρότα, ςιταροποφλα, κολοκυκάκι), ρφηι, βραςτι πατάτα ι μακαρόνια, κοτόπουλο χωρίσ το δζρμα (όχι τθγανιτό) φροφτα κονςζρβασ (π.χ. ροδάκινα) Πάρτε διαυγι υγρά όπωσ τςάι, νερό, ςοφπα χωρίσ λίποσ (ρφηι, φιδζ), χυμό ςταφυλιοφ, ιςοτονικά ποτά ακλθτϊν, αεριοφχα ποτά Αποφφγετε:
Λιπαρά φαγθτά όπωσ φρζςκα κρζμα, τθγανιτά, βοφτυρο Τροφζσ πλοφςιεσ ςε ηάχαρθ όπωσ καραμζλεσ, μπιςκότα, γλυκά. Φαγθτά μαγειρεμζνα με πολλά μπαχαρικά Φαγθτά με ζντονθ μυρωδιά Κατανάλωςθ υγρϊν με το φαγθτό Ηεςτά φαγθτά (προτιμιςτε φαγθτά ςε κερμοκραςία δωματίου) Τθν κατανάλωςθ τροφισ 1-2 ϊρεσ πριν τθ κεραπεία Εμετοί Αποφφγετε τθν κατανάλωςθ τροφισ μζχρι να ςταματιςουν οι εμετοί Ράρτε αρκετά υγρά για αποφυγι αφυδάτωςθσ Ξεκινάτε με μικρζσ, ςυχνζσ γουλιζσ νεροφ και προχωράτε ςε άλλα διαυγι υγρά όπωσ τςάι, νερό, ςοφπα χωρίσ λίποσ (ρφηι, φιδζ), χυμό ςταφυλιοφ, ιςοτονικά ποτά ακλθτϊν, αεριοφχα ποτά. Εάν θ κατανάλωςθ υγρϊν δεν προκάλεςε εμετό τότε δοκιμάςτε υγρι διατροφι: χυμοφσ φροφτων, ςοφπεσ, βοφτυρο, λάδια, μαργαρίνθ, αεριοφχα ποτά, καφζ, γιαοφρτι, φρουτοποτά, μζλι ι μαρμελάδα, γάλα, milkshake, χυμό λαχανικϊν, κρζμεσ. Ράρτε μικρζσ ποςότθτεσ ξθρϊν, αμυλοφχων τροφϊν ανάλογα με τθν ανεκτικότθτα Αυξιςτε ςιγά-ςιγά τισ μερίδεσ Συςτινονται τροφζσ με φυτικζσ ίνεσ και λίποσ για μείωςθ του χρόνου κζνωςθσ του ςτομάχου. Αποφεφγετε να τρϊτε 1 ½ με 2 ϊρεσ πριν και μετά τθν κεραπεία. Αν δεν βελτιωκείτε ςε 72 ϊρεσ ςυςτινεται ιατρικι παρακολοφκθςθ. Διάρροια Εάν θ διάρροια διαρκεί περιςςότερο από 2 μζρεσ μιλιςτε με το γιατρό ςασ. Αφυδάτωςη: καταναλϊςτε μπόλικα υγρά για να αντικαταςτιςετε τθν ποςότθτα που χάςατε Καταναλϊνετε μικρά και πολλά γεφματα Ρροςκζςτε τροφζσ πλοφςιεσ ςε Νάτριο: ςοφπα φτιαγμζνθ με ηωμό, τυρί τφπου cttage, ιςοτονικά ποτά ακλθτϊν Κάλιο: Μπανάνα, ροδάκινα, χρυςόμθλα, βραςτζσ πατάτεσ ι πουρζ, ιςοτονικά ποτά ακλθτϊν
Δοκιμάςτε φαγθτά όπωσ γιαοφρτι, ρφηι, μακαρόνια, πατάτα, αυγά (το αςπράδι να πιξει), άςπρο ψωμί, κοτόπουλο ι γαλοποφλα χωρίσ το δζρμα ι ψάρι (όχι τθγανιτό) Αποφφγετε: Λιπαρζσ τροφζσ, τθγανιτά, λαδερά φαγθτά Ωμά λαχανικά, ςπόρουσ, φροφτα με τθ φλοφδα Λαχανικά πλοφςια ςε φυτικζσ ίνεσ: μπρόκολο, ςιταροποφλα, όςπρια, κραμπί, μπιηζλι και κουνουπίδι Ρολφ ηεςτά ι κρφα ροφιματα Καφεΐνθ: καφζδεσ, ςτιγμιαίοσ καφζσ, αναψυκτικά, ςοκολάτα Αν θ διάρροια ςυνεχίηει : Να αποφεφγονται διεγερτικζσ ουςίεσ όπωσ καφεΐνθ, οινοπνευματϊδθ ποτά, χυμόσ δαμάςκθνου κλπ Κατανάλωςθ λίπουσ ανάλογα με τθν ανεκτικότθτα του κάκε αςκενι Ρεριοριςμόσ τροφϊν με ψθλι περιεκτικότθτα ςε λακτόηθ Ρεριοριςμόσ τροφϊν με ψθλι περιεκτικότθτα ςε φυτικζσ ίνεσ Ρεριοριςμόσ τροφϊν που προκαλοφν τθν παραγωγι αερίων Ρεριοριςμόσ πικάντικων τροφϊν Δυςκοιλιότητα Τι μπορεί να τθν προκαλζςει; Φάρμακα, διατροφι χαμθλι ςε φυτικζσ ίνεσ και υγρά, ακινθςία για μερικζσ μζρεσ Αντιμετϊπιςθ: Μπόλικα υγρά: 30ml / κιλό βάρουσ ι 8-12 ποτιρια θμερθςίωσ Εμπλουτίςτε τθ διατροφι ςασ με φυτικζσ ίνεσ (ςε μερικζσ περιπτϊςεισ και ςε μερικά είδθ καρκίνων θ πλοφςια ςε φυτικζσ ίνεσ δίαιτα πρζπει να αποφεφγεται ) 1 ποτιρι ηεςτό ρόφθμα το πρωί Φυςικι δραςτθριότθτα κακθμερινά Κόπωςη Ρεριγράφεται ωσ ζντονο και ςυνεχζσ αίςκθμα κοφραςθσ. Ρικανά αίτια: κεραπεία, πόνοσ, κατάκλιψθ, διαταραχζσ φπνου, αναιμία, κακι διατροφικι κατάςταςθ ι / και χαμθλά επίπεδα φυςικισ δραςτθριότθτασ. Αντιμετϊπιςθ:
Στρατθγικι διαφφλαξθσ ενζργειασ Τεχνικζσ απαςχόλθςθσ Τεχνικζσ χαλάρωςθσ Φυςικό Δραςτηριότητα: Μειϊνει τουσ παλμοφσ τθσ καρδιάσ όπωσ επίςθσ και τθν πίεςθ ςε κατάςταςθ ανάπαυςθσ Ενδυναμϊνει τουσ μυσ Βοθκά για ζνα ξεκοφραςτο φπνο, μειϊνει τισ ορμόνεσ του άγχουσ και αντικακιςτά τθν κόπωςθ με ζνα αίςκθμα δφναμθσ και αιςιόδοξθσ αντιμετϊπιςθσ τθσ κεραπείασ. Ρρζπει να γίνεται με μζτρο και χωρίσ υπερβολζσ Κοινζσ παρενζργειεσ τθσ ακτινοκεραπείασ και τθσ χθμειοκεραπείασ είναι θ ανορεξία / απώλεια βάρουσ, θ ναυτία, οι εμετοί και θ διάρροια και θ αντιμετϊπιςθ τουσ αναφζρεται ςτο μζροσ ανάλυςθσ τθσ διατροφικισ παρζμβαςθσ ςτθ χθμειοκεραπεία. Άλλεσ κοινζσ παρενζργειεσ τθσ χθμειοκεραπείασ και τθσ ακτινοκεραπείασ είναι η αλλαγή ή απώλεια τησ γεφςησ και η ξηροςτομία ή παχφρρευςτο / ιξώδεσ ςάλιο, των οποίων η αντιμετϊπιςθ αναφζρεται πιο κάτω ςτο μζροσ ανάλυςθσ τθσ διατροφικισ παρζμβαςθσ ςτθν ακτινοκεραπεία.