ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑΣ Ε Εξαµήνου σπουδών: «Αναψυχή Ανοικτών Χώρων, ραστηριότητες Βουνού» 10η η ιάλεξη: «Η δραστηριότητα του κανό σε εσωτερικά ύδατα» Ι ΑΣΚΩΝ: ρ. Κουθούρης Χαρίλαος, Λέκτορας στην ιοίκηση ραστηριοτήτων Αναψυχής Θέµατα που θα αναπτυχθούν στην παρούσα διάλεξη: Περιγραφή του εξοπλισµού Τεχνικές προώθησης και ελιγµών Τακτική πλεύσης προσανατολισµός στην λίµνη Ασφάλεια κατά την πλεύση Σχεδιασµός και οργάνωση πλεύσης Ενηµέρωση και προετοιµασία οµάδος πελατών για την είσοδό τους σε πρόγραµµα διάπλου λίµνης Οι ωραιότεροι προορισµοί στην Ελλάδα για την δραστηριότητα του κανό. Περιγραφή εξοπλισµού Ο τύπος του σκάφους «κανό» που συνήθως χρησιµοποιείται σε προγράµµατα υπαίθριων δραστηριοτήτων αναψυχής, είναι σκάφη διθέσια, µήκους 4,5 < 5 µέτρων & βάρους 40<50 κιλών, από υλικό πολυουραιθάνης που τους προσδίδει µεγάλη αντοχή, σχεδόν αβύθιστα (λόγο ύπαρξης στεγανών) και που η οδήγησή τους επιτυγχάνεται µε διπλά κουπιά. Ο απαραίτητος εξοπλισµός για µία δραστηριότητα συµπληρώνεται για µεν τους πελάτες από στολές νεοπρέν (τους χειµερινούς µήνες) και ατοµικά σωσίβια για ε τους συνοδούς από πυξίδα-χάρτη της περιοχής, υλικό τηλεπικοινωνίας, survival kit και φαρµακείο Επιλογή του κατάλληλου χώρου Ως χώρος εκτέλεσης αναψυχικών προγραµµάτων «κανό» ενδείκνυνται οι λίµνες ή τα ποτάµια 1ου βαθµού δυσκολίας (πχ Νέστος) ακόµη και θαλάσσιες παρόχθιες διαδροµές µε ελεύθερη από βράχια επιβίβαση και αποβίβαση(όχι διαπλεύσεις). Προεργασίες & προετοιµασία της δραστηριότητας Αν και η δραστηριότητα γενικά θεωρείται χαµηλής επικινδυνότητας, και σε µικρό χρονικό διάστηµα «ο συνοδός» αισθάνεται ικανός να ηγηθεί ενός προγράµµατος,, υπάρχουν πολλά σηµεία που πρέπει να προσεχθούν και να εφαρµοσθούν κατά γράµµα εάν θέλουµε η δραστηριότητα να έχει αίσιο τέλος. Η διαδροµή πρέπει να σχεδιασθεί απευθυνόµενη στον µέσο όρο των ικανοτήτων (τεχνικής, φυσικής κατάστασης και ψυχικής διάθεσης) των συµµετεχόντων. Να υπολογισθεί ο χρόνος, η απόσταση και η δυσκολία (ρεύµατα, καιρικές συνθήκες), ώστε να είναι στα µέτρα των πελατών και στο τέλος να είναι ευχαριστηµένοι.. Να προετοιµασθεί κατάλληλα ο εξοπλισµός (καθαριότητα σκαφών, αριθµός σωσίβιων, ποιότητα κουπιών), και να προετοιµασθούν σωστά οι πελάτες για την δραστηριότητα: α) να γνωρισθούν µεταξύ τους, β) να πληροφορηθούν για την τεχνική κωπηλασίας γ) να τους εξηγηθεί ο τρόπο πλεύσης στην λίµνη (αρίθµηση των σκαφών) και τους λόγους, δ) να αισθάνονται ασφαλείς, ε) να καταλάβουν ότι είναι οµάδα και όχι µεµονωµένα σκάφη 1
Ασφάλεια Οι δυσκολίες που µπορούν να προκύψουν σε µία απλή πλεύση σε λίµνη, είναι ποικίλες και πολλές φορές απρόσµενες,.όπως: α) η άρνηση ενός σκάφους να ακολουθήσει λόγο διαπληκτισµού του πληρώµατος, β) αναποδογύρισµα ενός σκάφους (από παιγνίδια), γ) να πέσει οµίχλη και χαθεί ο προσανατολισµός της οµάδος,, δ) να φυσάει και ένα πλήρωµα πελατών µην έχει τις ικανότητες να ακολουθήσει, κλπ Πρέπει λοιπόν να υπάρχουν πάντοτε στην πλεύση δύο συνοδοί. Ο «οδηγός» που είναι πάντα το πρώτο σκάφος υπεύθυνο για την πορεία, και η σκούπα που είναι πάντα το τελευταίο σκάφος υπεύθυνο να µην χαθεί κανείς. Τα δύο αυτά σκάφη πρέπει να επικοινωνούν µεταξύ τους ακουστικά (έστω µε VHF) και να έχουν οπτική επαφή. Ο «οδηγός» πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά την περιοχή, σχήµα και προσανατολισµό της λίµνης,, τοπικούς ανέµους, ρεύµατα του νερού, σηµεία εισόδου και εξόδου, εναλλακτικές διαδροµές, και έχει σενάριο αντιµετώπισης για κάθε πιθανή αντιξοότητα. Οι συνοδοί πρέπει να φορούν σωσίβιο, να γνωρίζουν κολύµβηση και διάσωση σκαφών Υποδοχή πελατών Όταν οι πελάτες έρχονται στον χώρο συνάντησης πρέπει: α) οι συνοδοί να έχουν ήδη προετοιµάσει τον εξοπλισµό και να είναι ντυµένοι κατάλληλα. β) να δηµιουργήσουν κλίµα εµπιστοσύνης, «σπάνοντας τον πάγο» µεταξύ συµµετεχόντων, γ) να αντιληφθούν τις προσδοκίες των πελατών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (χαρακτήρα τους), δ) να είναι πρόθυµοι, ευγενικοί και ευχάριστοι Τεχνική Γίνεται περιγραφή του σκάφους, τρόπος εισόδου εξόδου, κάθισµα στο σκάφος και θέση του σώµατος κατά την κωπηλασία, επίσης ότι το πλέον έµπειρο ή ικανότερο ή βαρύτερο άτοµο κάθεται πίσω και είναι κυρίως υπεύθυνο για την πορεία πλεύσης Στην συνέχεια γίνεται ανάλυση της τεχνικής χρήσης του διπλού κουπιού. Το διπλό κουπί έχει πλεονέκτηµα ότι το άτοµο δαπανά λιγότερη ενέργεια, η κίνηση είναι συµµετρική και ευκολότερος ο συγχρονισµός των δύο κωπηλατών, ακόµη µπορεί µόνον ένα άτοµο να οδηγήσει το σκάφος Μειονέκτηµααρχικά είναι η δυσκολία κωπηλασίας λόγω του ότι οι δύο λεπίδες (κουτάλες) είναι καθετές µεταξύ τους και αργότερα ότι χωρίς κατάλληλη προστασία τα απόνερα µουσκεύουν τον κωπηλάτη. Το κουπί κρατιέται οριζόντια µε τέτοιο τρόπο, ώστε η κοίλη πλευρά της µίας λεπίδας να βλέπει προς τα επάνω, ενώ η άλλη να βλέπει προς τον κωπηλάτη. Αν η κοίλη πλευρά της δεξιάς λεπίδας βλέπει κωπηλάτη, το δεξί χέρι είναι δεσµευµένο, δηλαδή κρατάει συνεχώς σφικτά τον άξονα του κουπιού.. Το αριστερό χέρι είναι αδέσµευτο, δηλαδή διατηρεί ένα χαλαρό πιάσιµο στο κουπί, ώστε να αφήνει τον άξονα του να περιστρέφεται ελεύθερα µέσα σ αυτό. Αν η κοίλη πλευρά της αριστερής λεπίδας βλέπει κωπηλάτη, τότε το αριστερό χέρι θα είναι αναλογικά το δεσµευµένο. Για να είναι σωστό το άνοιγµα των χεριών σας, πιάστε το κουπί µε τρόπο, ώστε οι αγκώνες σας να είναι λυγισµένοι σε γωνία 90 µοιρών, όταν κρατάτε τον άξονα του σε οριζόντια θέση πάνω από το κεφάλι σας. 2
Φάσεις κινήσεων κατά την διαδικασία της κουπιάς Μία πλήρη κουπιά χωρίζεται σε τέσσερις φάσεις (από την µία πλευρά του σκάφους). 1η φάση: Εισαγωγής του κουπιού και αρπάγµατος του νερού. 2η φάση: Πίεσης του νερού. 3η φάση: τελειώµατος της κουπιάς και εξόδου από το νερό. 4η φάση: Επαναφοράς του κουπιού εµπρός. Όταν δουλεύουµε διπλό κουπί η 2η φάση γίνεται ταυτόχρονα µε την 4η φάση από την άλλη πλευρά του σκάφους Πορεία σκάφους - στρατηγική Στόχος του πληρώµατος είναι να ακολουθεί µία σταθερή πορεία, όµως πρέπει να επισηµανθεί από τους οδηγούς ότι αυτό λόγο ανέµου ή κρυφών ρευµάτων είναι δύσκολο, ιδίως στους αρχάριους. Η παραµικρή αλλαγή πορείας να µην αποθαρρύνει ή εκνευρίζει το πλήρωµα δηµιουργώντας προστριβές µεταξύ τους. Ακόµη, για να διορθωθεί το σφάλµα πλεύσης πρέπει να εστιάζουν στην σωστή ατοµική τους κίνηση και όχι τόσο στην προσπάθεια να διορθώσουν άµεσα την πορεία τους Προβλήµατα κατά την πλεύση Ηπρώτη πλεύση που επιδιώκεται από τους συµµετέχοντες είναι συγχρονισµένη «προώθηση προς τα εµπρός» σε ευθεία µε συγχρονισµένη εισαγωγή των κουπιών από σύµµετρη πλευρά. Στην συνέχεια «το φρενάρισµα», «η προς τα πίσω κίνηση», και στην συνέχεια ακολουθούν οι αλλαγές κατεύθυνσης δεξιά αριστερά Αλλαγές στην κατεύθυνση Οι τεχνικές αλλαγών κατεύθυνσης χωρίζονται ανάλογα α) της ακτίνας στροφής που χρησιµοποιείται (µικρή ή µεγάλη), σε συνδυασµό του χρόνου που απαιτείται (άµεση αλλαγή ή αδιάφορος χρόνος). Αλλαγή κατεύθυνσης δεξιά µε µεγάλη ακτίνα πχ 30 µέτρα: ο εµπρός κωπηλάτης συνεχίζει εναλλάξ κουπιές κανονικού ρυθµού, ενώ ο πίσω ενεργεί µόνον από αριστερά, η αλλαγή θα γίνει σταδιακά στα επόµενα 50 µέτρα Αλλαγή κατεύθυνσης δεξιά µε µεσαία ακτίνα πχ 15 µέτρα: το πλήρωµα κωπηλατεί ταυτόχρονα αλλά µόνον από την αριστερή πλευρά, η αλλαγή θα γίνει σταδιακά και σε απόσταση 25 µέτρων. Αλλαγή κατεύθυνσης δεξιά µε µικρή ακτίνα πχ 5 µέτρα: ο εµπρός κωπηλάτης κάνει κουπιές γρήγορου ρυθµού µόνον από αριστερά, ενώ ο πίσω βυθίζει το κουπί του δεξιά και ανάλογα απλώς φρενάρει ή και ενεργεί αντίθετα µακριά και δεξιά σε γωνία µεγαλύτερη από 60 µοίρες. Η αλλαγή θα γίνει γρήγορα, αποτελεσµατικά, όµως θα ανακοπεί και η ορµή του σκάφους µε σοβαρή επιβράδυνση της ταχύτητας του Αποφυγή εµποδίων Πολλές φορές σε δύσκολα σηµεία µε πολλά δένδρα ή νησάκια ή σε περιπτώσεις που πρέπει το σκάφος να µετακινηθεί παράλληλα µε τον κατά µήκος άξονα του, πχ για να πλευρίσει µία όχθη προς αποβίβαση, χρησιµοποιείται η τεχνική DRAW ή APPEL. Η αντίθετη τεχνική δηλαδή της παράλληλης αποµάκρυνσης από την όχθη ονοµάζεται PRY. Η τεχνική DRAW ή τεχνική της πλάγιας µετατόπισης, γίνεται χωρίς ταχύτητα. Εισάγονται οι λεπίδες των κουπιών και των δύο κωπηλατών από την ίδια µεριά του σκάφους και στο ίδιο ύψος µε το σηµείο που κάθονται στο σκάφος, ενώ έχουν προσανατολισµό παράλληλο προς τον κατά µήκος άξονα του σκάφους. 3
Κανό στην λίµνη Κερκίνη Ηεσωτερική άκρη της λεπίδας, η κοίλη πλευρά βλέπει βάρκα. Ο άξονας είναι το δυνατόν κάθετος, η λεπίδα είναι όλη µέσα στο νερό, και ταυτόχρονα γίνεται έλξη του νερού προς την βάρκα µε στόχο να περάσει ο όγκος του νερού κάτω από την βάρκα. Ταυτόχρονα τα γόνατα έχοντας την βάρκα ελαφρά γερµένη σπρώχνουν προς την πλευρά που γίνεται η κίνηση. Με σπάσιµο του καρπού η λεπίδα εντός του νερού και κάθετα αποµακρύνεται µέχρι το αρχικό σηµείο και η κίνηση επαναλαµβάνεται συνεχώς. Τα κανό µε ταυτόχρονες κουπιές σε πλώρη και πρύµη µετατοπίζεται πλάγια προσεγγίζοντας το όποιο σηµείο Παραδείγµατα για εφαρµογή Στην Ελλάδα υπάρχουν θαυµάσιες περιοχές για την δραστηριότητα του κανό σε λίµνη: Λίµνη του Πλαστήρα Λίµνη Κερκίνη µε τον οµώνυµο βιότοπο Τεχνική λίµνη των Κρεµαστών Λίµνη Βόλβη Λίµνη Τριχωνίδα Παραδείγµατα για εφαρµογή Επίσης στην Ελλάδα υπάρχουν θαυµάσιες θαλάσσιες διαδροµές όπως: Η περιοχή της Χαλκιδικής Η περιοχή του Παγασητικού κόλπου Η περιοχή του Αµβρακικού κόλπου Όπως επίσης και ποτάµια σχεδόν πλωτά όπως: Ο Νέστος ποταµός Ο Αχελώος ποταµός Σχετική βιβλιογραφία Ray Rowe (1985). Canoeing Handbook, British Canoe Union Steidle (1976). Wild Water Canoeing and Kayaking, Jolex Sport Publication, Paramus New Jersey Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Κατά την διάρκεια µιας προγραµµατισµένης πλεύσης µε πελάτες, στην λίµνη Πλαστήρα, εµφανίζεται ένας πελάτης που έχει έρθει µαζί µε την κόρη του ηλικίας 5 χρόνων και απαιτεί να κάνει την πλεύση µαζί µε την κόρη του. Πως θα αντιµετωπίσετε το θέµα ως ο συνοδός των σκαφών; 4
Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Κατά την επιστροφή στην βάση, µε πλεύση µε διθέσια κανό σε λίµνη, οµάδος σχετικά αρχαρίων αλλά δυνατών σωµατικά πελατών, αλλάξουν οι καιρικές συνθήκες και αρχίσει ένας τοπικός άνεµος που γνωρίζετε ότι θα ενισχυθεί αρκετά στην επόµενη 1 ώρα και θα κρατήσει τουλάχιστον για 2 επί πλέον ώρες. Πως θα ενεργούσατε ως συνοδός; Επίλογος Ηδραστηριότητα του κανό ενδείκνυται για λίµνες, ποτάµια µικρού βαθµού δυσκολίας, όπως επίσης ειδικά για την πατρίδα µας για θαλάσσιες διασχίσεις. Ο εξοπλισµός που απαιτείται δεν είναι µεγάλος όπως επίσης και οι τεχνικές απαιτήσεις. Αντίθετα η διάθεση περιπέτειας εξερεύνησης άσκησης και αναζωογόνησης που αποκοµίζει µετά την εµπειρία συµµετοχής ο συµµετέχον είναι µεγάλης σηµασίας. Επίλογος Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες πλεύσεις είναι κοντά σε χερσαίο έδαφος, ρεύµατα ανατροπές και οµίχλη αποτελούν δυνητικούς κινδύνους. Με σωστό σχεδιασµό και οργάνωση των διαδροµών, µπορούν να συµµετέχουν κάθε ηλικίας άτοµα µε ασφάλεια και άνεση. 5