ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13ο. µείζονες κλίµακες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13ο 9 µείζονες κλίµακες Kλίµακα ή σκάλα ονοµάζεται µία σειρά από τους επτά φθόγγους της µουσικής που σαν 1ο και τελευταίο φθόγγο έχει την ίδια νότα αλλά σε διαφορετικό ύψος. Τοποθετούµε τους φθόγγους έτσι ώστε ο επόµενος να είναι ο αµέσως πιο πάνω από τον προηγούµενο. Τοποθετούµε τους µε διαδοχική σειρά. Καθώς οι φθόγγοι ανεβαίνουν λέµε ότι η κλίµακα, ή η σκάλα, ανεβαίνει (ανιούσα) και όταν κατεβαίνει, µε τον ίδιο τρόπο, διαδοχικά, λέµε ότι κατεβαίνει (κατιούσα) Τους φθόγγους της κλίµακας τους αριθµούµε από κάτω προς τα πάνω µε τους λατινικούς αριθµούς. Κάθε µία βαθµίδα (και έτσι λέγεται η κάθε νότα της κλίµακας) έχει και ένα δικό της όνοµα που χαρακτηρίζει την θέση της µέσα στην κλίµακα: η Ι λέγεται ΤΟΝΙΚΗ διότι αυτή δίνει το όνοµα στην κλίµακα και είναι η πρώτη κατά κυριότητα βαθµίδα της κλίµακας, I η ΙΙ ΕΠΙΤΟΝΙΚΗ διότι βρίσκεται πάνω από την τονική, II η ΙΙΙ ΜΕΣΗ γιατί δίνει την χροιά της κλίµακας (µείζονα ή ελάσσονα), III ή ΙV ΥΠΟ ΕΣΠΟΖΟΥΣΑ γιατί βρίσκεται κάτω από την δεσπόζουσα και είναι η τρίτη κατά σειρά, σε κυριότητα IV βαθµίδα στην κλίµακα. ή V ΕΣΠΟΖΟΥΣΑ και είναι η δεύτερη κατά σειρά σε κυριότητα βαθµίδα στην κλίµακα V VΙ ΕΠΙ ΕΣΠΟΖΟΥΣΑ που βρίσκεται πάνω από την δεσπόζουσα VI

10 η VΙΙ ΠΡΟΣΑΓΩΓΕΑΣ γιατί αυτός ο φθόγγος µας οδηγεί σε µία µελωδία πάντα στον φθόγγο της τονικής VII ή VIIΙ ή I που είναι ίδια µε την Ι ΤΟΝΙΚΗ ή ΟΓ ΟΗ VIII ή I α ν ι ο ύ σ α πορεία (προς τα πάνω ) I ΙI ΙΙΙ IV V VI VII VIII κ α τ ι ο ύ σ α πορεία (προς τα κάτω ) I VIII I VII VI V IV III II I Παρατηρούµε ότι οι αποστάσεις της κλίµακας είναι: I => II ΙΙ => ΙΙΙ ΙΙΙ => IV IV => V V => VI VI =>VII VII =>VIII και υπάρχουν ΤΟΝΟΙ µεταξύ των βαθµίδων Ι-ΙΙ, ΙΙ-ΙΙΙ, ΙV-V, V-VI, VI-VII και ΗΜΙΤΟΝΙΑ µεταξύ ΙΙΙ-ΙV και VII-VIII (Τ.Τ.Η.Τ.Τ.Τ.Η. ή 2Τ.Η 3 Τ.Η) που είναι και ο ΤΥΠΟΣ της µείζονας κλίµακας. I ΙI ΙΙΙ IV V VI VII VIII Αν παρατηρήσουµε καλύτερα θα προσέξουµε ότι: Οι πρώτες τέσσερεις νότες (1ο τετράχορδο) Α) µε τις επόµενες τέσσερεις (2ο τετράχορδο) Β) έχουν τα ίδια διαστήµατα στην ίδια σειρά (θέση) τα οποία συνδέονται µε ένα τόνο που ονοµάζεται

Πώς κατασκευάζουµε τις κλίµακες µε διέσεις. 11 µία άλλη κλίµακα θα βρούµε ότι πρέπει στην καινούργια να βάλουµε 1 δίεση στην νότα φα. # # µία άλλη κλίµακα θα βρούµε ότι πρέπει στην καινούργια να βάλουµε 2 διέσεις (σε αυτήν που είχαµε και στην νότα ντο) # # # # µία άλλη κλίµακα θα βρούµε ότι πρέπει στην καινούργια να βάλουµε 3 διέσεις (σε αυτές που είχαµε και στην νότα σολ) # # # # µία άλλη κλίµακα θα βρούµε ότι πρέπει στην καινούργια να βάλουµε 4 διέσεις (σε αυτές που είχαµε και στην νότα ρε) # # # # # #

12 µία άλλη κλίµακα θα βρούµε ότι πρέπει στην καινούργια να βάλουµε 5 διέσεις (σε αυτές που είχαµε και στην νότα λα) # # # # # # # # µία άλλη κλίµακα θα βρούµε ότι πρέπει στην καινούργια να βάλουµε 6 διέσεις (σε αυτές που είχαµε και στην νότα µι) # # # # # # # # # # # µία άλλη κλίµακα θα βρούµε ότι πρέπει στην καινούργια να βάλουµε 7 διέσεις (σε αυτές που είχαµε και στην νότα σι) # # # # # # # # # # #

13 Παρατηρούµε: 1ο: Ότι αν βάλουµε τις κλίµακες σε σειρά αναλόγως τον οπλισµό τους παρατηρούµε ότι όλες απέχουν από την προηγούµενη και την επόµενη 5 φθόγγους. Αυτό λέγεται και ''κύκλος των πεµπτών'' 2ο: Ότι όσες 5ες ανεβαίνουµε τόσες διέσεις έχουµε 3ο: Ότι η διέσεις είναι ''κοινές'' δηλ. δεν αλλάζουνε σειρά και 4ο: Είναι σε απόσταση 5ης προς τα πάνω η κάθε µία από την άλλη. 0# 1η 1# 2η 2# 3η 3# 4η 4# 5η 5# # 6η 6# # 7η 7# # η ΣΟΛ έχει την: η ΡΕ έχει τις: η ΛΑ έχει τις: # η ΜΙ η ΣΙ έχει τις: έχει τις: # η ΦΑ# η ΝΤΟ# έχει τις: έχει τις: #

14 Πώς κατασκευάζουµε τις κλίµακες µε υφέσεις. Αν τώρα αντί να πάρουµε τον πρώτο φθόγγο από το 2ο τετράχορδο πάρουµε το 1ο τετράχορδο και το κάνουµε 2ο και προσθέσουµε ένα 1ο τετράχορδο από κάτω τότε θα έχουµε µία κλίµακα µε µία ύφεση (σε αυτές που είχαµε και στην νότα σολ) Αν τώρα πάρουµε το 1ο τετράχορδο και το κάνουµε 2ο και προσθέσουµε ένα 1ο τετράχορδο από κάτω τότε θα έχουµε µία κλίµακα µε δύο υφέσεις (αυτήν που είχαµε και στη νότα µι) Αν τώρα πάρουµε το 1ο τετράχορδο και το κάνουµε 2ο και προσθέσουµε ένα 1ο τετράχορδο από κάτω τότε θα έχουµε µία κλίµακα µε τρεις υφέσεις (αυτές που είχαµε και στη νότα λα)

15 Αν τώρα πάρουµε το 1ο τετράχορδο και το κάνουµε 2ο και προσθέσουµε ένα 1ο τετράχορδο από κάτω τότε θα έχουµε µία κλίµακα µε τέσσερεις υφέσεις (αυτές που είχαµε και στη νότα ρε) Αν τώρα πάρουµε το 1ο τετράχορδο και το κάνουµε 2ο και προσθέσουµε ένα 1ο τετράχορδο από κάτω τότε θα έχουµε µία κλίµακα µε πέντε υφέσεις (αυτές που είχαµε και στη νότα σολ) Αν τώρα πάρουµε το 1ο τετράχορδο και το κάνουµε 2ο και προσθέσουµε ένα 1ο τετράχορδο από κάτω τότε θα έχουµε µία κλίµακα µε έξη υφέσεις (αυτές που είχαµε και στη νότα ντο) Αν τώρα πάρουµε το 1ο τετράχορδο και το κάνουµε 2ο και προσθέσουµε ένα 1ο τετράχορδο από κάτω τότε θα έχουµε µία κλίµακα µε επτά υφέσεις (αυτές που είχαµε και στη νότα φα)

16 Παρατηρούµε: 1ο: Ότι αν βάλουµε τις κλίµακες σε σειρά αναλόγως τον οπλισµό τους παρατηρούµε ότι όλες απέχουν από την προηγούµενη και την επόµενη 5 φθόγγους. Αυτό λέγεται και ''κύκλος των πεµπτών'' 2ο: Ότι όσες 5ες κατεβαίνουµε τόσες υφέσεις έχουµε 3ο: Ότι οι υφέσεις είναι ''κοινές'' δηλ. δεν αλλάζουνε σειρά και 4ο: Είναι σε απόσταση 5ης προς τα κάτω η κάθε µία από την άλλη. 0# 1η 1b 2η 2b 3η 3b 4η 4b 5η 5b 6η 6b 7η 7b b η ΦΑ έχει την: η ΣΙb b b έχει τις: η ΜΙb έχει b b τις: b η ΛΑb b b έχει τις: b b η ΡΕb b b έχει τις: b b b η ΣΟΛb έχει τις: b b b b b b η ΝΤΟb b b έχει τις: b b b b b

Παρατηρούµε: 17 1ο: Ότι η σειρά των κλιµάκων µε διέσεις είναι (ΝΤΟ) ΣΟΛ-ΡΕ-ΛΑ-ΜΙ-ΣΙ-ΦΑ#-ΝΤΟ# και των υφέσεων (είναι αντίθετη από την ΦΑ και µετά) : ΦΑ-ΣΙb-ΜΙb-ΛΑb-ΡΕb-ΣΟΛb-ΝΤΟb (ΝΤΟ) -- ΣΟΛ -- ΡΕ -- ΛΑ -- ΜΙ -- ΣΙ -- ΦΑ# -- ΝΤΟ# # # 2ο: Ότι οι σειρά των διέσεων είναι ΦΑ#-ΝΤΟ#-ΣΟΛ#-ΡΕ#-ΛΑ#-ΜΙ#-ΣΙ# # b b b b b b b και των υφέσεων είναι αντίθετη από την σειρά των διέσεων. ΣΙb-ΜΙb-ΛΑb-ΡΕb-ΣΟΛb-ΝΤΟb-ΦΑb 2ο: Ότι οι κλίµακες µε το ίδιο όνοµα αλλά διαφορετικό οπλισµό, αν προσθέσουµε τον οπλισµό τους θα έχουµε άθροισµα ΠΑΝΤΑ τον αριθµό επτά. 1# b b 6b 2# 5b 3# b b 4b 4# 3b 5# b 2b 6# # 1b 7 7 7 7 7 7

18 Μόνο η κλίµακα ΝΤΟ έχει δύο κλίµακες γιατί επειδή δεν έχει οπλισµό τότε οι άλλες έχουν από επτά b # 7b 0 7# Ερώτηση: Τί οπλισµό έχει η ΜΙ Μείζονα; Για να βρούµε τον οπλισµό µιας κλίµακας σκεφτόµαστε ως εξής: 1ο: Σχηµατίζουµε την κλίµακα µε πρώτο φθόγγο τον ΜΙ Πώς βρίσκουµε τον οπλισµό µιας κλίµακας. 1ος τρόπος 2ο: Τοποθετούµε τον τύπο των αποστάσεων της Μείζονας κλίµακας Τ.Τ.Η.Τ.Τ.Τ.Η ή(2τ.η.3.τ.η.) Τ Τ Η Τ Τ Τ Η 3ο: Τώρα αλλάζουµε τις αποστάσεις των διαστηµάτων όπου χρειασθεί και έχουµε την ΜΙ Μείζονα κλίµακα µε 4 διέσεις # # # # Τ Τ Η Τ Τ Τ Η ή την ΡΕb Μείζονα 1ο: Σχηµατίζουµε την κλίµακα µε πρώτο φθόγγο την ΡΕb 2ο: Τοποθετούµε τον τύπο των αποστάσεων της Μείζονας κλίµακας Τ.Τ.Η.Τ.Τ.Τ.Η ή (2Τ.Η.3.Τ.Η.) Τ Τ Η Τ Τ Τ Η 3ο: Τώρα αλλάζουµε τις αποστάσεις των διαστηµάτων όπου χρειασθεί και έχουµε την ΡΕb Μείζονα κλίµακα µε 5 υφέσεις (η νότα ρε που έχει ύφεση στην αρχική και στην τελική νότα µετράει για µία.) Τ Τ Η Τ Τ Τ Η

2ος τρόπος Ερώτηση: Τί οπλισµό έχει η ΜΙ Μείζονα 19 1ο: Ανεβαίνω από την νότα ΝΤΟ πέµπτες µέχρι να βρω την νότα ΜΙ Την βρήκα µετά από 4 πέµπτες, άρα θα έχει τέσσερεις διέσεις. 1η 2η 3η 4η 2ο: Σκέφτοµαι τον οπλισµό των τεσσάρων διέσεων. Αν δεν επηρεάζει την νότα ΜΙ τότε είναι η ΜΙ Μείζονα. Τί οπλισµό έχει η ΦΑ Μείζονα 1ο: Ανεβαίνω από την νότα ΝΤΟ πέµπτες µέχρι να βρω την νότα ΦΑ Την βρήκα µετά από 6 πέµπτες, άρα θα έχει έξη διέσεις. 1η 2η 3η 4η 5η 6η 2ο: Σκέφτοµαι τον οπλισµό των έξη διέσεων. Παρατηρώ ότι ο οπλισµός αλλάζει την νότα ΦΑ και την κάνει ΦΑ# Άρα είναι η αντίθετή της µε υφέσεις. (η ΦΑ# έχει 6 διέσεις αν αφαιρέσουµε από τον αριθµό 7 θα βρούµε ότι η ΦΑ έχει µία ) Τί οπλισµό έχει η ΣΟΛb Μείζονα 1ο: Eπειδή η ΣΟΛb έχει υφέσεις κατεβαίνω από την ΝΤΟ πέµπτες µέχρι να βρω την νότα ΣΟΛ 1η 2η 3η 4η 5η 6η 2ο: Βρήκα την νότα ΣΟΛ αφού κατέβηκα 6 πέµπτες. Άρα θα έχει 6 υφέσεις. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι η σειρά των διέσεων και των υφέσεων είναι ΑΠΟΛΥΤΗ µε ΙΕΣΕΙΣ # # # ΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ # # # # µε ΥΦΕΣΕΙΣ b b b b b b b

20 3ος τρόπος Ερώτηση: Ποιά κλίµακα έχει 6 διέσεις; 1ο: Επειδή η κλίµακα πρέπει να έχει διέσεις ανεβαίνουµε από την ΝΤΟ Μείζονα 6 πέµπτες και βρίσκουµε την νότα ΦΑ. 1η 2η 3η 4η 5η 6η 2ο: Σχηµατίζουµε την καινούργια κλίµακα µε τονική την νότα ΦΑ 3ο: Τοποθετούµε τις 6 διέσεις στους φθόγγους και έτσι έχουµε ότι η κλίµακα που έχει 6 διέσεις είναι η ΦΑ# (νότα ΦΑ άλλαξε και έγινε ΦΑ # γιατί επηρεάστηκε από τον οπλισµό της κλίµακας) # # # # # # # Ή µε 4 υφέσεις 1ο: Επειδή η κλίµακα πρέπει να έχει υφέσεις κατεβαίνουµε από την ΝΤΟ Μείζονα 4 πέµπτες και βρίσκουµε την νότα ΛΑ. 2ο: Σχηµατίζουµε την καινούργια κλίµακα µε τονική την νότα ΛΑ 3ο: Τοποθετούµε τις 4 υφέσεις στους φθόγγους και έτσι έχουµε ότι η κλίµακα που έχει 4 υφέσεις είναι η ΛΑb (νότα ΛΑ άλλαξε και έγινε ΛΑb γιατί επηρεάστηκε από τον οπλισµό της κλίµακας καθώς επίσης ο οπλισµός της ΛΑb µετράει µονός)

4ος τρόπος 21 Ερώτηση: Τί οπλισµό έχει η ΜΙ Μείζονα 1ο: Ανεβαίνω από την νότα ΝΤΟ πέµπτες µέχρι να βρω την νότα ΜΙ Την βρήκα µετά από 4 πέµπτες, άρα θα έχει τέσσερεις διέσεις. 1η 2η 3η 4η 2ο: Σκέφτοµαι τον οπλισµό των τεσσάρων διέσεων. Αν δεν επειρεάζει την νότα ΜΙ τότε είναι η ΜΙ Μείζονα. Τί οπλισµό έχει η ΦΑ Μείζονα 1ο: Ανεβαίνω από την νότα ΝΤΟ πέµπτες µέχρι να βρω την νότα ΦΑ Την βρήκα µετά από 6 πέµπτες, άρα θα έχει έξη διέσεις. 1η 2η 3η 4η 5η 6η 2ο: Σκέφτοµαι τον οπλισµό των έξη διέσεων. Παρατηρώ ότι ο οπλισµός αλλάζει την νότα ΦΑ και την κάνει ΦΑ# Άρα είναι η αντίθετή της µε υφέσεις. (η ΦΑ# έχει 6 διέσεις αν αφαιρέσουµε από τον αριθµό 7 θα βρούµε ότι η ΦΑ έχει µία ) Τί οπλισµό έχει η ΣΟΛb Μείζονα 1ο: Eπειδή η ΣΟΛb έχει υφέσεις κατεβαίνω από την ΝΤΟ πέµπτες µέχρι να βρω την νότα ΣΟΛ 2ο: Βρήκα την νότα ΣΟΛ αφού κατέβηκα 6 πέµπτες. Άρα θα έχει 6 υφέσεις. 1η 2η 3η 4η 5η 6η εν πρέπει να ξεχνάµε ότι η σειρά των διέσεων και των υφέσεων είναι ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ # µε ΙΕΣΕΙΣ # # # # # # b µε ΥΦΕΣΕΙΣ b b b b b b