Η επίδραση των μικροθρεπτικών συστατικών στη ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος Νίκη Κούρτογλου MSc Κλινική Διαιτολόγος- Διατροφολόγος Επιστημονική Συνεργάτης Εξωτερικού Ιατρείου Παχυσαρκίας Νοσοκομείου ΑΧΕΠA
Μικροθρεπτικά συστατικά
Βιταμίνες
Μέταλλα & Ιχνοστοιχεία Macrominerals (π.χ Ca, Mg)-> grams/day Trace minerals/ microminerals (π.χ Cr, Se) -> mg/day, mcg/day
Αντιοξειδωτική δράση
Επίδραση στον μεταβολισμό υδατ/κων
Γλυκαιμική Ρύθμιση (HbA1c, γλυκόζη νηστείας,μεταγευματική γλυκόζη) Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Διατροφή, Υψηλό οξειδωτικό φαρμακευτική στρες (μηχανισμοί αγωγή, άσκηση (ΣΔ) υπό έρευνα) Εναλλακτικές θεραπείες -> αντιοξειδωτικές θεραπείες (antioxidant therapies)
Ένας από τους κύριους μηχανισμούς που συμβάλει στην δυσλειτουργία του ενδοθηλίου στο ΣΔ τύπου ΙΙ είναι τα αυξημένα επίπεδα οξειδωτικού στρες (Montero et al 2014) Πιθανοί μηχανισμοί H υπεργλυκαιμία ενδέχεται να επιδεινώνεται λόγω της παραγωγής οξειδωτικών ουσιών και με τη σειρά της να επηρεάζει τη λειτουργία του ενδοθηλίου. Η υπεργλυκαιμία αυξάνει την παραγωγή ελευθέρων ριζών μέσω της μη ενζυματικής γλυκοζυλίωσης και της αυτόματης οξείδωσης της γλυκόζης (Ceriello et al 2000) Οξειδωτικό στρες και Γλυκαιμική Ρύθμιση
ΣΔ και μικροθρεπτικά συστατικά Ασθενείς με χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών στο αίμα: 1. Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβητικών επιπλοκών (Gey et al 1993) 2. Χειρότερη γλυκαιμική ρύθμιση σε σχέση με ασθενείς με υψηλότερα επίπεδα μικροθρεπιτκών συστατικών στο αίμα (Abdali et al 2015)
ADA Guidelines 2015
ADA Guidelines 2015 Δεν υπάρχει κάποιο πλεονέκτημα από τη λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων (βιταμινών και ιχνοστοιχείων) σε ασθενείς χωρίς ανεπάρκεια του συστατικού αυτού Δεν συνιστάται οι χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων στους διαβητικούς ασθενείς, εφόσον δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για την ασφάλεια της μακροπρόθεσμης χορήγησης αυτών. Δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις ότι τα μικροθρεπτικά συστατικά όπως το χρώμιο και η βιταμίνη D, βελτιώνει το γλυκαιμικό έλεγχο. Η εξατομικευμένη διατροφική προσέγγιση του ασθένη θα πρέπει να στοχεύει και στην κάλυψη των ημερησίων αναγκών σε μικροθρεπτικά συστατικά
Βιταμίνες
Βιταμίνη Α Ρετινόλη - ζωικά τρόφιμα Προβιταμίνη Α (καροτενοειδή) - φυτικά τρόφιμα Φρούτα, λαχανικά (π.χ καρότα, κολοκύθα), γάλα, αυγά, λίπη, έλαια. Διατροφή πλούσια σε α- και β- καροτένιο συσχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης ΣΔΙΙ σε υγιή πληθυσμό (Sluijs et al 2014)
Καροτενοειδή Mειώνουν το οξειδωτικό στρες Παθογένεια ΣΔΙΙ Ανάπτυξη του παγκρέατος & ρύθμιση λειτουργίας των νησιδίων Ιqbal et al 2014
Μελέτες παρατήρησης ΣΔ ασθενείς είχαν χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης Α στο αίμα σε σύγκριση με τον υγιή πληθυσμό (Coyne et al 2005) ΣΔΙ -> Χαμηλά επίπεδα βιτ. Α στο αίμα (Rhee et al 2012) ΣΔΙΙ -> Διφορούμενα - Χαμηλά επίπεδα βιτ. Α στο αίμα και δεσμευτικής πρωτείνης της βιτ. Α (Abdali et al 2015)
1 RCT 50 mg/ημέρα βιταμίνης E ή 20 mg/ημέρα β- καροτενίου ή και τα δύο ή placebo για 6 χρόνια Στα πλαίσια της Alpha-Tocopherol, Beta- Carotene Cancer Prevention Study, σε 1700 άνδρες διαβητικούς ασθενείς Κανένα προστατευτικό όφελος στα μακροαγγειακά δεδομένα των ασθενών αυτών. Kataja et al 2010
Βιταμίνη Ε Λιποδιαλυτή βιταμίνη 4 βασικές μορφές: α-, β-, γ- και δ- τοκοφερόλη Προστατευτικό ρόλο ενάντια στην υπεροξείδωση των λιπών Μετα-ανάλυση (2008) σε προοπτικές μελέτες αρνητική συσχέτιση πρόσληψης βιτ. Ε & κινδύνου εμφάνισης ΣΔ ΙΙ(Hamer et al 2007)
Μετα-ανάλυση n= 9 n= 9 RCTs
Επιδρά στον κυτταρικό πολλαπλασιασμό & κυτταρική διαφοροποίηση των β- παγκρεατικών κυττάρων. Λιποδιαλυτή βιταμίνη 90% παράγεται μέσω της ηλιακής έκθεσης Επίδραση στην λειτουργία των παγκρεατικών κυττάρων μέσω της πρόληψης απόπτωσης των β- κυττάρων 25(OH)D3. Επίπεδα βιτ. D στην κυκλοφορία του αίματος Βιταμίνη D D2- εργοκαλσιφερόλη D3- χολεκάλσιφερόλη 1,25(ΟΗ)D καλσιτριόλη - >ενεργός μορφή της.
Μειωμένος κίνδυνος εμφάνισης ΣΔΙ σε νεογνά που έλαβαν συμπληρώματα βιτ. D
ΣΔΙΙ Nurses Health Study βιτ. D > 800 IU, μείωση κινδύνου εμφάνισης ΣΔ ΙΙ Women s Health Study βιτ. D >500 IU, μείωση κινδύνου εμφάνισης ΣΔ ΙΙ 1. Liu S et al (2005)Diabetes Care 2. Pittas AG et al (2006) Diabetes Care 3. Knekt P et al (2008) Epidemiology Mini- Finland Health Survey αυξημένη πρόσληψη βιτ.d, μείωση κινδύνου εμφάνισης ΣΔ ΙΙ μόνο στους άνδρες
Βιταμίνη C Χημική ομοιότητα γλυκόζης& βιτ C H μεταφορά και η συσσώρευση της στα β-κύτταρα του παγκρέατος θεωρείται ότι επηρεάζει την έκκριση ινσουλίνης και κατ επέκταση τη γλυκαιμική ρύθμιση. Υδατοδιαλυτή βιταμίνη
Επίδραση της λήψης βιτ. C στον ζάχαρο νηστείας και HbA 1 C RCTs (N=5) όσο και Observational Studies (N=26). Στατιστικά σημαντική θετική επίδραση της λήψης ασκορβικού οξέος στο ζάχαρο νηστείας (p= 0,04) σε αντίθεση με την HbA 1 C (p= 0,4) Μεγάλη ετερογένεια - περιορισμένο αριθμό των μελετών - ανεπαρκή στοιχεία όσο αφορά την ασφάλεια της μακροπρόθεσμης λήψης τέτοιων συμπληρωμάτων.
Πρόληψη Προοπτική μελέτη->σχέση μεταξύ των επιπέδων της βιταμίνης C στο αίμα, της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών και του κινδύνου εμφάνισης ΣΔ τύπου ΙΙ Στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων της βιταμίνης*** και της εμφάνισης ΣΔ ΙΙ. *φρούτα&λαχανικά. **επίπεδο μόρφωσης, ευρύτερος τρόπος ζωής Harding et al 2008
Βιτ. Ε αναχθείσα μορφή βιταμίνη C Συμπαράγοντες
Μετα- αναλύσεις 2014(Montero et al 2014) 2015 (Khodaeian et al 2015) 10 RCTs 14 RCTs Ενδοθηλιακή λειτουργία ασθενών με ΣΔ ΙΙ Ινσουλινοαντίσταση ασθενών με ΣΔ ΙΙ (ΗΟΜΑ index) Καμία επίδραση Καμία επίδραση Μόνο μη-παχύσαρκοι *Υψηλά επίπεδα οξειδωτικού στρες παχυσάρκων & *υψηλή ινσουλινοαντίσταση.
Μέταλλα & Ιχνοστοιχεία
Χρώμιο (Cr) Το οργανικό χρώμιο απορροφάται καλύτερα σε σχέση με το ανόργανο. Μετά την είσοδο του στην κυκλοφορία του αίματος δεσμεύεται από τις πρωτεΐνες και μεταφέρεται στα κύτταρα όπου και συμβάλει στην χρησιμοποίηση της γλυκόζης από αυτά (Lin 2015) Μεταβολισμός των υδατανθράκων, λιπιδίων, πρωτεϊνών Δύσκολη αξιολόγηση ->η ποσότητα χρωμίου στο αίμα, δεν υπάρχει συγκεκριμένο όριο τιμών και η ποσότητα σε αυτό είναι ελάχιστη
Μελέτες παρατήρησης ΣΔΙ - Στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση Cr& γλυκαιμικού ελέγχου σε ασθενείς - Υπήρχε διαφορά μεταξύ των επιπέδων χρωμίου των διαβητικών ασθενών (χαμηλότερα) και του υγιούς πληθυσμού (p>0.05) ΣΔΙΙ - Xαμηλά επίπεδα χρωμίου στο αίμα σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου *η έλλειψη αυτή οφείλεται στο ότι οι ασθενείς έχουν υποστεί μεταβολές στον μεταβολισμό του χρωμίου? Peruzzu et al 2015, Kazi et al 2008
RCTs ΣΔΙ ΣΔΙΙ-Meta-analysis 1. Λήψη συμπληρωμάτων χρωμίου είχε στατιστικά σημαντική επίδραση στη γλυκόζη νηστείας αλλά όχι στην γλυκοζυλιωμένη, στο λιπιδαιμικό πρφίλ και στο BMI των ασθενών αυτών. *η γλυκόζη νηστείας δεν αρκεί από μόνης για την μακροπρόθεσμη γλυκαιμική ρύθμιση. 2. Λήψη τέτοιων συμπληρωμάτων βελτιώνει την γλυκοζυλιωμένη και τη γλυκόζη νηστείας. Δόσεις 200-1000 μg θα μπορούσαν να δοθούν στους ασθενείς με διαταραγμένα επίπεδα χρωμίου. *οι ασθενείς βρίσκονταν υπο φαρμακευτική αγωγή *διαφορετικές δόσεις χρωμίου 3. RCTs >2007 -> κανένα πλεονέκτημα 4. Χρηματοδότηση από τη βιομηχανία Abdollahi et al 2013, Suksomboon et al 2014, Bailey et al 2014, Balk et al 2007
Συμπαράγοντας της λιποπρωτεινικής λιπάσης Απαραίτητο ιχνοστοιχείο Επιδρά και βελτιώνει την ινσουλινοαντίσταση αλλά και την οξείδωση της γλυκόζης. Συμπαράγοντας στον μεταβολισμό υδατανθράκων - >βοηθώντας την ινσουλίνη να προσδεθεί στον υποδοχέας ινσουλίνης των κυττάρων. Εμπλέκεται στην διαδικασία της λιπόλυσης και της ηπατικής πρόσληψης των λιπιδίων ( Lin et al 2015
Μελέτες παρατήρησης Ασθενείς τύπου Ι με κακή γλυκαιμική ρύθμιση παρουσίαζαν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα μαγνησίου στο αίμα σε σύγκριση με ασθενείς που παρουσίαζαν το αντίθετο - Σταστιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση μεταξύ Mg&HbA1c. Tsinopoulou et al 2014 Ασθενείς με ΣΔΙ χαμηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με υγιή πληθυσμό (P<0.05) *χωρίς στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ των επιπέδων μαγνησίου, της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης ή της διάρκειας της ασθένειας Lin et al 2015
Πρόληψη Μετα-ανάλυση προοπτικών μελετών Ισχυρές συσχετίσεις μεταξύ των επιπέδων μαγνησίου στο αίμα, της διαιτητικής πρόσληψης αυτού και του κινδύνου εμφάνισης ΣΔ τύπου ΙΙ. Dong et al 2011
RCTs ΣΔΙΙ -> Aντικρουόμενα αποτελέσματα *διαφορετικά αρχικά επίπεδα μαγνησίου στο αίμα *διάρκεια της ασθένειας.
Ψευδάργυρος Βασικές κυτταρικές λειτουργίες (π.χ σύνθεση DNA,RNA και τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό (Kloubert et al 2015) Λειτουργία περισσότερων από 300 ενζύμων Φυτικό οξύ ανασταλτικός παράγοντα απορρόφησης του διαιτητικού ψευδαργύρου Μεγάλες ποσότητες στα β- παγκρεατικά κύτταρα - > ευθύνεται αποθήκευση, έκκριση & λειτουργία (Li et al 2014). ΣΔ -> παρατηρείται αύξηση των απωλειών -> γλυκοζουρία - πολυουρία
ΣΔΙ ->στατιστικά σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα Zn και οξειδωτικού στάτους σε σύγκριση με υγιή πληθυσμό. Mετα-ανάλυση RCTs -> n= 3 μελέτες με ασθενείς τύπου Ι & n=22 με ασθενείς τύπου ΙΙ. 1. στατιστικά σημαντικά χαμηλότερες τιμές HbA 1 C και γλυκόζης νηστείας σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. ** υπάρχει θετική επίδραση της λήψης ψευδαργύρου τόσο στο γλυκαιμικό όσο και στο λιπιδαιμικό προφίλ των ασθενών *** ετερογένεια μελετών **** Ίσως ευνοούνται οι ασθενείς με διαταραγμένη γλυκαιμική ρύθμιση ή με διαταραγμένα επίπεδα του ιχνοστοιχείου στο αίμα LI et al 2014, Jayawardena et al 2012
Σελήνιο (Se) Ρόλο στην αντιοξειδωτική δράση ουσιών (π.χ υπεροξειδάσες γλουταθειόνης) κυρίως στο ΣΔ κύησης ΣΔΙΙ έχουν αυξημένα επίπεδα στο αίμα τους Πρόληψη ΣΔΙΙ-> καμία σημαντική επίδραση Ινσουλινομιμητική δράση Martina et al 2015, Iqbal et al 2014, Mao et al 2014
Μετα-ανάλυση Μελέτες παρατήρησης Εγκυμονούσες γυναίκες με διαβήτη κύησης εμφανίζουν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα σεληνίου στο αίμα, σε σύγκριση με αυτές χωρίς διαβήτη κύησης. * Ισχυρή αρνητική συσχέτιση μεταξύ Se αίματος και των τιμών της γλυκόζης του αίματος. Askari et al 2014
RCTs *αποτελούν μέρος μεγαλύτερων μελετών που εξετάζουν παθήσεις όπως ο καρκίνος και αξιολογούν τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ τύπου ΙΙ ύστερα από την λήψη τέτοιων συμπληρωμάτων ***υψηλά επίπεδα σεληνίου στο αίμα σχετίζονται με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ Rayman et al 2013
RCT 60 μg/ημέρα σεληνίου για 3 μήνες 60 ασθενείς ΣΔΙΙ Γλυκαιμικό και λιπιδαιμικό προφίλ Σημαντικά υψηλότερες τιμές σεληνίου στο αίμα. Σημαντικά υψηλότερες τιμές HbA1C, γλυκόζης νηστείας και HDL.! Λήψη Se ενδέχεται να έχει αρνητικές επιδράσεις στη γλυκαιμική ρύθμιση ακόμα και αν τα επίπεδα του στο αίμα εμφανίζουν αύξηση Faghihi et al 2014
Συμπεράσματα Αποτελέσματα μελετών Τείνουν να ευνοούνται ασθενείς με ήδη διαταραγμένα επίπεδα του εκάστοτε μικροθρεπτικού συστατικού στο αίμα Δεν συστήνεται η χρήση τους
Λόγοι > 5 χρόνια για να δράσει μια αντιοξειδωτική θεραπεία και να υπάρξει αντιστροφή κάποιας εκ των παθολογικών καταστάσεων στο διαβήτη. )(27)
Καλύτερα σχεδιασμένες RCTs- ίδιο πρωτόκολλο δόσεων -ίδια χρονική διάρκεια. Αξιολόγηση διατροφικής πρόσληψης των συστατικών αυτών. Μακροπρόθεσμη ασφάλεια συμπληρωμάτων Διερεύνηση των εμπλεκόμενων μηχανισμών
Ευχαριστώ για την προσοχή σας