Η υπερηχογραφική απεικόνιση των ανατομικών ανωμαλιών του ομφάλιου λώρου

ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΜ.1, ΤΕΥΧ.3, ΣΕΛ. 187-194, 2004 Κ. Κολιοπούλου, Δ. Μπότσης Β Μαιευτική & Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Αρεταίειο Νοσοκομείο, Τμήμα Εμβρυομητρικής Ιατρικής Η υπερηχογραφική απεικόνιση των ανατομικών ανωμαλιών του ομφάλιου λώρου Περίληψη Κατά την υπερηχογραφική εξέταση του εμβρύου είναι δυνατόν να ανιχνευθούν παθολογικά ευρήματα από τον ομφάλιο λώρο, τα οποία κατατάσσονται σε ανωμαλίες του μήκους, της διαμέτρου, της πορείας, του αριθμού των αγγείων, της έκφυσης από τον πλακούντα ή από το εμβρυϊκό τοίχωμα και σε όγκους ή κύστεις. Αν και η απεικόνιση του συνολικού μήκους του ομφάλιου λώρου δεν είναι συνήθως εφικτή, θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια υπερηχογραφικού ελέγχου όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τμήματος, γιατί έχει αποδειχθεί ότι οι ανωμαλίες του ομφάλιου λώρου σχετίζονται με χρωμοσωμικές ανωμαλίες και άλλες εμβρυϊκές ανωμαλίες καθώς και με επιπλοκές στην κύηση. Λέξεις Κλειδιά: Ανωμαλίες Ομφάλιου λώρου, Ομφαλικά αγγεία, Υπερηχογράφημα, Χρωμοσωμικές ανωμαλίες, Συγγενείς ανωμαλίες Αλληλογραφία: Καρολίνα Κολιοπούλου Βασ. Σοφίας 35, 10675 Αθήνα Τηλ: 210-7239223 e-mail: koliopoulou@teledomenet.gr Κατατέθηκε 11.8.2004 Έγινε δεκτή 15.9.2004 Εισαγωγή Ο ομφάλιος λώρος (ΟΛ) αποτελείται από τρία αγγεία, δύο αρτηρίες και μία φλέβα, που παρουσιάζουν σπειροειδή ή ελικοειδή πορεία και από την ουσία του Wharton ("Wharton's jelly") που προστατεύει τα αγγεία από συμπίεση. Η υπερηχογραφική απεικόνιση του ΟΛ μπορεί είναι εφικτή από την 6η εβδομάδα κύησης. Μεταξύ της 6ης και 11ης εβδομάδας παρατηρείται η φυσιολογική ομφαλοκήλη του μέσου εντέρου (Εικόνα 1). Η υπερηχογραφική μελέτη του ΟΛ περιλαμβάνει την εκτίμηση του αριθμού των αγγείων που τον αποτελούν, των ελίκων και βρόγχων που σχηματίζει, του σημείου έκφυσης του από το εμβρυϊκό κοιλιακό τοίχωμα και τον πλακούντα, των πιθανών ανατομικών ανωμαλιών 187

Η υπερηχογραφική απεικόνιση των ανωμαλιών του ομφάλιου λώρου Κολιοπούλου και Μπότσης που μπορεί να παρουσιάσει και της ταχύτητας ροής του αίματος στα αγγεία του με Doppler. Η παρουσία των τριών αγγείων μπορεί να διαπιστωθεί ή σε μια εγκάρσια διατομή του ΟΛ, οπότε απεικονίζεται ο μεγαλύτερος αυλός της φλέβας κεντρικά και περιφερικά αυτής οι μικρότεροι αυλοί των δύο αρτηριών ή σε μια λοξή διατομή της πυέλου του εμβρύου οπότε απεικονίζονται οι δύο αρτηρίες πλαγίως της ουροδόχου κύστης. Τα παθολογικά ευρήματα που προκύπτουν από την υπερηχογραφική εκτίμηση του ΟΛ κατατάσσονται σε ανωμαλίες του μήκους και της διαμέτρου του, σε ανωμαλίες της πορείας του, σε παραλλαγές του αριθμού των αγγείων του, σε διαταραχές που συνοδεύουν ανωμαλίες του κοιλιακού τοιχώματος του εμβρύου, σε ανωμαλίες της έκφυσής του από τον πλακούντα και τέλος, σε όγκους και κύστεις (Πίνακας 1). Οι περισσότερες από τις παραπάνω ανωμαλίες φαίνεται ότι σχετίζονται με χρωμοσωμικές ανωμαλίες και άλλες εμβρυϊκές ανωμαλίες καθώς και με επιπλοκές στην κύηση. Ανωμαλίες του μήκους και της διαμέτρου του ΟΛ. Το μέσο μήκος του ΟΛ είναι 60εκ., ενώ κοντός θεωρείται ο ΟΛ που έχει μήκος μικρότερο από 35εκ στο τέλος της κύησης 1. Η υπερηχογραφική εκτίμηση του συνολικού μήκους του ΟΛ δεν ειναι συνήθως εφικτή. Σε φυσιολογικά έμβρυα το μέσο μήκος του ΟΛ αύξάνεται από 2,9 mm (σε CRL 45 mm) έως 4,4 mm (σε CRL 84 mm) 2. To μήκος του ΟΛ βρέθηκε να έιναι μικρότερο σε έμβρυα 11-14 εβδομάδων με τρισωμία 21 από ότι σε φυσιολογικά έμβρυα αντίστοιχης ηλικίας, όμως δεν παρατηρήθηκε να επηρεάζεται σε άλλες χρωμοσωμικές ανωμαλίες 2. Επίσης η διάμετρος του ΟΛ επηρεάζεται σε κάποιες παθολογικές καταστάσεις. Έμβρυα με ενδομήτρια υπολειπόμμενη ανάπτυξη παρουσίασαν πιο λεπτούς ΟΛ από ότι έμβρυα φυσιολογικής ανάπτυξης και αντίστοιχης ηλικίας 3. Εξάλλου, η πρώιμη εμφάνιση προεκλαμψίας συσχετίζεται με μείωση της ουσίας του Wharton και της διαμέτρου της ομφαλικής φλέβας, ώστε η υπερηχογραφική αξιολόγηση της διαμέτρου του ΟΛ, θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει στο να εντοπισθούν νωρίς οι γυναίκες, που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για προεκλαμψία 4. H τοπική ιδιοπαθής στένωση του ΟΛ οφείλεται σε τοπική απουσία της ουσίας του Wharton, με επακόλουθη στένωση των τοιχωμάτων των αγγείων και μείωση της διαμέτρου του αυλού τους. Σχεδόν όλες οι περιπτώσεις τοπικής ιδιοποθούς στένωσης που έχουν καταγραφεί, έχουν διαγνωσθεί μετά τη γέννηση. Τέλος η παρουσία υποπλαστικής ομφαλικής αρτηρίας της οποίας η διάγνωση βασίζεται στη διαφορά μεγέθους και ταχύτητας ροής του αίματος μεταξύ των δύο αρτηριών 5, σχετίζεται με ανωμαλίες του πλακούντα και της έκφυσης του ΟΛ από τον πλακούντα 6. Ανωμαλίες της πορείας του ΟΛ. Η πορεία του ΟΛ μέσα στον αμνιακό σάκο είναι ελικοειδής ώστε να προστατεύεται από τάση και συμπίεση. Συχνά όμως περιελίσσεται γύρω από τμήματα του σώματος του εμβρύου, με πιο συνηθισμένη θέση τον αυχένα του εμβρύου, όπου παρατηρείται στο 25% των κυήσεων (Εικόνα 2). Ως αυχενική περιτύλιξη ορίζεται η περιστροφή του ΟΛ κατα 360 μοίρες γύρω από το λαιμό του εμβρύου. Η προγεννητική ανίχνευση αυχενικών περιτυλίξεων γίνεται με το έγχρωμο Doppler που έχει ευαισθησία πάνω από 80% 7. Μια μονήρης περιτύλιξη γύρω από τον αυχένα του εμβρύου δε θεωρείται ότι αυξάνει την εμβρυϊκή θνησιμότητα και νοσηρότητα 8. Αντίθετα η παρουσία πολλαπλών περιτυλίξεων έχει σχετισθεί με επιβραδύνσεις του εμβρυϊκού καρδιακού ρυθμού κατά τον τοκετό, με κεχρωσμένο αμνιακό υγρό, με ανάγκη εντατικής ανάνηψης του νεογέννητου και με ελαττωμένο ph ομφαλικής αρτηρίας 9. Έχει αναφερθεί περίπτωση εμβρύου ισχιακής προβολής με ΟΛ μήκους 190 cm και πέντε αυχενικές περιτυλίξεις, που κατέλειξε σε ενδομήτριο θάνατο στην 37η εβδομάδα της κύησης 10. 188

ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΜ.1, ΤΕΥΧ.3, ΣΕΛ. 187-194, 2004 Πίνακας 1: Ανωμαλίες του ομφάλιου λώρου. (ΟΑ: ομφαλική αρτηρία, ΟΦ: ομφαλική φλέβα) Ανωμαλίες του μήκους και της διαμέτρου. Ανωμαλίες της πορείας Παραλλαγές του αριθμού των αγγείων. Ανωμαλίες έκφυσης από τον πλακούντα. Κοντός/ Μακρύς Λεπτός/ Χονδρός Τοπική στένωση Υποπλαστική ΟΑ Περιτύλιξεις Συστροφή Αληθείς κόμβοι Μονήρης ΟΑ Τρίτη ΟΑ Παραμονή Δεξιάς ΟΦ Παρουσία περισσότερων αγγείων Υμενώδης έκφυση Προδρομικά αγγεία Ανωμαλίες έκφυσης από το κοιλιακό τοίχωμα του εμβρύου. Κύστεις ΟΛ Όγκοι ΟΛ Γαστρόσχιση Ομφαλοκήλη Ανωμαλία καθηλωμένου εμβρύου Αληθείς Ψευδείς Κιρσός Αιμάτωμα Αιμαγγείωμα Ανεύρυσμα Θρόμβωση Έλκος Θεωρείται ότι η κλινική σημασία της απεικόνισης των περιτυλίξεων σε φυσιολογική κύηση με κεφαλική προβολή του εμβρύου είναι περιορισμένη. Αντίθετα μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη σε ισχιακές προβολές, πολύδυμες κυήσεις και έμβρυα υπολειπόμμενης ανάπτυξης 11. Άλλες ανωμαλίες της πορείας του ΟΛ είναι η συστροφή του, που μπορεί να αποτελέσει αιτία ενδομητρίου θανάτου και οι αληθείς κόμβοι, οι οποίοι έχουν επίσης συσχετισθεί με ενδομήτρια υπολειπόμμενη ανάπτυξη και ενδομήτριο θάνατο και των οποίων η υπερηχογραφική διαφορική διάγνωση από τους ψευδείς κόμβους είναι πολύ δύσκολη. Παραλλαγές του αριθμού των αγγείων του ΟΛ. Η μονήρης ομφαλική αρτηρία είναι από τις πιο συχνές συγγενείς ανωμαλίες του εμβρύου 189

Η υπερηχογραφική απεικόνιση των ανωμαλιών του ομφάλιου λώρου Κολιοπούλου και Μπότσης Εικόνα 2: Διπλή αυχενική περιτύλιξη ομφάλιου λώρου σε έμβρυο ηλικίας 40 εβδομάδων Εικόνα 1: Φυσιολογική ομφαλοκήλη εμβρύου ηλικίας 9 εβδομάδων - με συχνότερη την απουσία της αριστερής ομφαλικής αρτηρίας - και παρατηρείται στο 0,08% έως 2,5% των κυήσεων 12 (Εικόνα 3). Μεταξύ των πιθανών αιτιοπαθογενετικών μηχανισμών είναι η αγενεσία ή ατρησία της μίας αρτηρίας και η δευτεροπαθής ατροφία της. Η κατάσταση αυτή έχει σχετισθεί με αυξημένη περιγεννητική θνησιμότητα και νοσηρότητα, κυρίως επειδή συνυπάρχει με αυξημένο ποσοστό χρωμoσωμικών ανωμαλιών (10.3% vs. 1.0%), όπως τρισωμία 13, 18, 21, Χ και το σύνδρομο Turner και άλλων συγγενών ανωμαλιών (27% vs. 8%), από όλα τα εμβρυικά συστήματα, ιδιαίτερα από τo καρδιαγγειακό, το γαστρεντερικό, το ουρογεννητικό και το ΚΝΣ 12, 13. Η απεικόνιση μονήρους ομφαλικής αρτηρίας θα πρέπει να ακολουθείται από αναλυτικό υπερηχογράφημα και εμβρυϊκό υπερηχοκαρδιογράφημα 8. Αν δεν παρατηρηθεί ανατομική ανωμαλία, τότε η αμνιοπαρακέντηση δεν καθίσταται αναγκαία, όμως η παρακολούθηση πρέπει να είναι στενή και να περιλαμβάνει εκτίμηση της εμβρυϊκής ανάπτυξης στο τρίτο τρίμηνο, γιατί υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για ενδομήτρια υπολειπόμμενη ανάπτυξη, πρόωρο τοκετό και ενδομήτριο θάνατο 1. Η παραμονή της δεξιάς ομφαλικής φλέβας, η οποία φυσιολογικά υποστρέφει στην 6η εβδομάδα της κύησης, παρατηρείται σε 1:500 κυήσεις, και θεωρείται η συχνότερη ανωμαλία του ενδοκοιλιακού τμήματος της ομφαλικής φλέβας. Η διάγνωση γίνεται με το έχρωμο Doppler, όπου απεικονίζεται η συνέχεια του εξωκοιλιακού και ενδοκοιλιακού τμήματος της φλέβας. Συνοδεύεται από συγγενείς ανωμαλίες σε ποσοστό 10-25%. Ως μεμονωμένο εύρημα έχει καλή πρόγνωση και θεωρείται παραλλαγή του φυσιολογικού 14. Μερικές φορές παρατηρείται τρίτη ομφαλική αρτηρία, που έχει διάμετρο μικρότερη από 0,5mm και η παρουσία της δε φαίνεται να σχετίζεται με εμβρυϊκές ανωμαλίες. Τέλος σε σιαμαία έμβρυα έχει παρατηρηθεί ομφάλιος λώρος με περισσότερα από τέσσερα αγγεία 15. Ανωμαλίες έκφυσης του ΟΛ από τον πλακούντα. Ο ΟΛ εκφύεται κοντά ή από το κέντρο του πλακούντα στο 90% των περιπτώσεων. Οι ανωμαλίες έκφυσης του ΟΛ είναι δυνατόν να ανιχνευθούν υπερηχογραφικά και μπορεί να έχουν κλινική σημασία. Η έκφυση του ΟΛ από την περιφέρεια του πλακούντα ονομάζεται περιφερική και παρατηρείται στο 5-7% τελειόμηνων κυήσεων. Όταν τα αγγεία του 190

ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΜ.1, ΤΕΥΧ.3, ΣΕΛ. 187-194, 2004 ΟΛ διακόπτουν την παράλληλη διαδρομή τους και αποχωρίζονται μέσα σε μια πτυχή άμνιου χωρίς παρουσία ουσίας του Wharton, για να καταλήξουν στην περιφέρεια του πλακούντα, πρόκειται για την υμενώδη έκφυση του ΟΛ και παρατηρείται στο 1-2% τελειόμηνων κυήσεων, ενώ είναι πιο συχνή στις πολύδυμες κυήσεις. Κλινικά, η υμενώδης έκφυση του ΟΛ έχει συσχετισθεί με συμπίεση και θρόμβωση του ΟΛ, υπολειπόμμενη ανάπτυξη του εμβρύου, επιπωματικό πλακούντα και προδρομικά αγγεία (vasa previa) 8. Η τελευταία περίπτωση μπορεί να ανιχνευθεί υπερηχογραφικά, καθώς τα αγγεία απεικονίζονται να διατρέχουν την πορεία τους εντός των μεμβρανών που βρίσκονται πάνω από το έσω τραχηλικό στόμιο και κάτω από την προβάλλουσα μοίρα του εμβρύου. Παράγοντες κινδύνου για την παρουσία προδρομικών αγγείων είναι η υμενώδης έκφυση του ΟΛ, η ύπαρξη παραπλακούντα και η χαμηλή πρόσφυση του πλακούντα 16. Η πρώιμη υπερηχογραφική διάγνωση των προδρομικών αγγείων στο δεύτερο τρίμηνο με το διακολπικό υπερηχογράφημα μπορεί να μειώσει την εμβρυϊκή θνησιμότητα και νοσηρότητα που σχετίζεται με αυτή την κατάσταση 16, 17. Ανωμαλίες έκφυσης του ΟΛ από το κοιλιακό τοίχωματο του εμβρύου. Η γαστρόσχιση, η ομφαλοκήλη και η ανωμαλία του καθηλωμένου εμβρύου (body stalk anomaly) ειναι ανωμαλίες του κοιλιακού τοιχώματος και σχετίζονται με την ανάπτυξη του ΟΛ. Η γαστρόσχιση οφείλεται πιθανώς σε αγγειακή ανωμαλία με αποτέλεσμα έλλειμμα συνήθως δεξιά παραομφαλικά. Ο ΟΛ εισέρχεται κανονικά στο κοιλιακό τοίχωμα ενώ στο δεξιό πλάγιο κοιλιακό τοίχωμα παρατηρείται κήλη του εντέρου χωρίς μεμβρανώδες κάλυμμα. Στην ομφαλοκήλη η έκφυση του ΟΛ παρατηρείται στην κορυφή του μεμβρανώδους κηλικού σάκου. Η ανωμαλία του καθηλωμένου εμβρύου οφείλεται σε εξαιρετικά κοντό ΟΛ ή απουσία ΟΛ με αποτέλεσμα τα ενδοκοιλιακά οργανα να βρίσκονται έξω Εικόνα 3: Μονήρης ομφαλική αρτηρία από την κοιλιά και να φαίνονται προσκολλημένα στον πλακούντα. Η αιτιολογία αυτού του συνδρόμου μπορεί να είναι πρώιμη ρήξη αμνιακού σάκου, αγγειακή ανωμαλία ή μη σύγκλειση του κοιλιακού τοιχώματος 1. Οι υπερηχογραφικές ενδείξεις για την ανωμαλία καθηλωμένου εμβρύου είναι η παρουσία μεγάλου θωρακικού και κοιλιακού ελλείματος, σκελετικών ανωμαλιών, όπως κύφωση και σκολίωση και ΟΛ που απουσιάζει ή είναι πολύ κοντός 18, 19. Κύστεις και όγκοι του ΟΛ Η παρουσία κύστεων ή όγκων στον ΟΛ επιβάλλει την εκτέλεση αναλυτικού υπερηχογραφήματος για την διερεύνηση εμβρυϊκών ανωμαλιών ή εμβρυϊκής δυσφορίας από συμπίεση ή θρόμβωση των αγγείων του ΟΛ. Κύστεις του ΟΛ Οι κύστεις του ΟΛ διακρίνονται σε ψευδοκύστεις και σε αληθείς κύστεις. Οι ψευδοκύστεις οφείλονται σε εντοπισμένο οίδημα της ουσίας του Wharton, ή σε ρευστοποίηση αιματωμάτων ή θρόμβων του ΟΛ. Σε αντίθεση με την αληθή κύστη η ψευδοκύστη δεν καλύπτεται από επιθήλιο. Οι Sciesser και συν. παρουσίασαν μια περίπτωση σταδιακώς αυξανόμενου οιδήματος στην ουσία του Wharton, ορατού από την 14η εβδομάδα, την 191

Η υπερηχογραφική απεικόνιση των ανωμαλιών του ομφάλιου λώρου Κολιοπούλου και Μπότσης οποία ακολούθησε ο σχηματισμός ψευδοκύστεων στο εγγύς τμήμα του ΟΛ που οφειλόταν σε διαβατό ουραχό 20. Η παρουσία ψευδοκύστης του ΟΛ θεωρείται πιθανός δείκτης της τρισωμίας 18 21. Οι αληθείς κύστεις προέρχονται από εμβρυϊκά υπολέιμματα της αλλαντοϊδας ή του ομφαλομεσεντερικού πόρου και εντοπίζονται συχνότερα κοντά στο εμβρυϊκό άκρο του ΟΛ. Αναφέρεται ότι παρατηρούνται με συχνότητα 3,4% στις κυήσεις πρώτου τριμήνου 22 (Εικόνα 4). Αν και μεγάλο ποσοστό υποστρέφει μέχρι το δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο, πάνω από το 20% επιμένουν, ιδιαίτερα οι περιπτώσεις πολλαπλών κύστεων 23, οι οποίες σχετίζονται με εμβρυϊκή ανευπλοειδία και δομικές ανωμαλίες 22. Ως εκ τούτου και στην περίπτωση ανίχνευσης κύστεων ΟΛ στο δεύτερο τρίμηνο πρέπει να συζητηθεί η πιθανότητα αμνιοπαρακέντησης. Εξάλλου έχει αναφερθεί ως επιπλοκή μεγάλης κύστης η ανάπτυξη συμπίεσης στα αγγεία του ΟΛ. Κιρσοειδής διεύρυνση της ομφαλικής φλέβας. H κιρσοειδής διεύρυνση της ομφαλικής φλέβας μπορεί να παρατηρηθεί και στο τμήμα του ΟΛ που βρίσκεται στην αμνιακή κοιλότητα αλλά και στο τμήμα που βρίσκεται στην κοιλιά του εμβρύου και παρουσιάζεται σαν ανώμαλη διάταση της φλέβας στο σημείο έκφυσης από το κοιλιακό τοίχωμα (Εικόνα 5). Το εξωηπατικό τμήμα της ενδοκοιλιακής μοίρας της ομφαλικής φλέβας έχει φυσιολογική διάμετρο 3mm στην 15η εβδομάδα της κύησης και αυξάνει έως 8mm στο τέλος της κύησης 24. Η κιρσοειδής διεύρυνση αυτού του τμήματος της φλέβας απεικονίζεται ώς ωοειδής κυστική μάζα μεταξύ του κοιλιακού τοιχώματος και του κατώτερου χείλους του εμβρυϊκού ήπατος. Με την απεικόνιση φλεβώδους ροής στο έγχρωμο Doppler γίνεται η διαφορική διάγνωση από άλλα είδη διογκώσεων 24. Ο Mahoney και συν. θεωρούν ότι η παρουσία κιρσού ομφαλικής φλέβας σχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις στην κύηση, συμπεριλαμβανομένου του ενδομήτριου θανάτου και προτείνουν στενή προγεννητική παρακολούθηση 24. Αιμάτωμα του ΟΛ Το αυτόματο αιμάτωμα ΟΛ είναι πολύ σπάνια κατάσταση. Συνήθως συμβαίνει ιατρογενώς μετά από ομφαλιδοπαρακέντηση ή πιο σπάνια μετά από αμνιοπαρακέντηση. Απεικονίζεται σαν εντοπισμένη μάζα και σχετίζεται με 50% κίνδυνο εμβρυϊκής απώλειας 8. Αιμαγγειώματα του ΟΛ Τα αιμαγγειώματα, αν και σπάνια, είναι οι πιο συχνοί όγκοι του ΟΛ και χρήζουν στενής ακολούθησης, γιατι έχουν συσχετισθεί με ενδομήτριο θάνατο 25. Εντοπίζονται συνήθως κοντά στην πλακουντιακή έκφυση του ΟΛ και έχουν πολύμορφη υπερηχογραφική απεικόνιση, συνήθως ώς υπερηχογενείς μάζες ή μάζες που φέρουν πολλαπλές κύστεις 26, ενώ συχνά συνυπάρχει υδράμνιο. Ανεύρυσμα του ΟΛ Το ανεύρυσμα της ομφαλικής αρτηρίας θεωρείται επίσης δείκτης της τρισωμίας 18 27. Υπερηχογραφικά παρουσιάζεται σαν μια κυστική διάταση με υπερηχογενές περίγραμμα και στροβιλώδη ροή με έλλειψη παλμικότητας στο Doppler υπερηχογράφημα. Εικόνα 4: Αληθής κύστη ομφάλιου λώρου Θρόμβωση του ΟΛ Η θρόμβωση ενός αγγείου του ΟΛ απεικονίζεται σαν υπερηχογενής περιοχή στην αντί- 192

ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΜ.1, ΤΕΥΧ.3, ΣΕΛ. 187-194, 2004 Karolina Koliopoulou, Dimitris Mpotsis Β Department of Οbstetrics and Gynecology, University of Athens, Greece Correspondence to: Karolina Koliopoulou Βαs. Sofias 35, 10675 Greece Τel: 210-7239223 e-mail: koliopoulou@teledomenet.gr Εικόνα 5: Κιρσοειδής διεύρυνση ενδοκοιλιακής μοίρας ομφαλικής φλέβας στοιχη αρτηρία ή φλέβα. Έλκος ΟΛ Έχει παρατηρηθεί η παρουσία έλκους του ΟΛ, οφειλόμενο σε συγγενή ατρησία του δωδεκαδακτύλου. Αν και δεν έχει αναφερθεί προγεννητική διάγνωση αυτής της επιπλοκής 28, θα ήταν χρήσιμη η προσεκτική υπερηχογραφική απεικόνιση του ΟΛ σε περίπτωση εμβρύου με ατρησία δωδεκαδακτύλου. Συμπέρασμα Η προσεκτική απεικόνιση του ΟΛ κατά τον προγεννητικό έλεγχο είναι πολύ σημαντική, έχει όμως αρκετές δυσκολίες και πολλές φορές η αξία της στην καθημερινή πρακτική παραβλέπεται. Αν και ο έλεγχος του συνολικού μήκους του ΟΛ δεν είναι συνήθως εφικτός, θα πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια υπερηχογραφικής εκτίμησης όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τμήματος αυτού, γιατί πολλές ανωμαλίες του φαίνεται ότι σχετίζονται με συγγενείς ανωμαλίες ή με παθολογική έκβαση της κύησης. Ultrasound assessment of umbilical cord anatomical anomalies Summary Ultrasound examination of the embryo may reveal umbilical cord disorders such as abnormal length or diameter of the cord, abnormal number of vessels, disorders of the insertion in the placenta or the abdominal wall of the embryo and various cysts and tumors arising from the umbilical cord. Despite the fact that the examination of the total length of the umbilical cord is not usually feasible, an effort should be made to observe as many parts of the cord as possible, because it has been proven that the disorders of the umbilical cord are related to chromosomal disorders and other abnormalities of the embryo, as well as poor pregnancy outcome. Key Words: Umbilical cord anomalies, Umbilical vessels, Ultrasound, Chromosomal anomalies, Congenital anomalies Βιβλιογραφία 1. Sherer DM and Anyaegbunam A. Prenatal ultrasonographic morphologic assessment of the umbilical cord: a review. Part I. Obstet Gynecol Surv. 1997;52:506-514. 2. Rembouskos G, Cicero S, Papadopoulos V, et al. Umbilical cord diameter at 11-14 weeks of gestation: relation to chromosomal defects. Ultrasound Obstet Gynecol. 2004;23:237-9 3. Raio L, Ghezzi F, Di Naro E, et al. Umbilical cord morphologic characteristics and umbilical artery Doppler parameters in intrauterine growthrestricted fetuses. J Ultrasound Med. 2003;22:1341-7. 4. Raio L, Ghezzi F, Di Naro E, et al. Altered sonographic umbilical cord morphometry in earlyonset preeclampsia. Obstet Gynecol. 2002;100:311-6. 5. Sepulveda W, Flack NJ, Bower S and Fisk NM. The 193

Η υπερηχογραφική απεικόνιση των ανωμαλιών του ομφάλιου λώρου Κολιοπούλου και Μπότσης value of color Doppler ultrasound in the prenatal diagnosis of hypoplastic umbilical artery. Ultrasound Obstet Gynecol. 1994;4:143-6. Comment in: Ultrasound Obstet Gynecol. 1994;4:515. 6. Raio L, Ghezzi F, Di Naro E, et al. The clinical significance of antenatal detection of discordant umbilical arteries. Obstet Gynecol. 1998;91:86-91. 7. Hanaoka U, Yanagihara T, Tanaka H and Hata T. Comparison of three-dimensional, two-dimensional and color Doppler in predicting the presence of a nuchal cord at birth. Ultrasound Obstet Gynecol. 2002;19:471-475 8. Teressa Marino. Ultrasound abnormalities of the amniotic fluid, membranes, umbilical cord and placenta. Clin Obstet Gynecol N Am. 2004;31:177-200 9. Jauniaux E, Ramsay B, Peellaerts C and Scholler Y. Perinatal features of pregnancies complicated by nuchal cord. Am J Perinatol. 1995;12:255-258 10. Dursun P, Salman MC, Ozyuncu O and Aksu T. Nuchal cord type B associated with an excessively long umbilical cord as a cause of stillbirth: a case report. Clin Exp Obstet Gynecol. 2004;31:158-9. 11. Jauniaux E, Mawissa C, Peellaerts C, Rodesch F. Nuchal cord in normal third-trimester pregnancy: a color Doppler imaging study. Ultrasound Obstet Gynecol. 1992;2:417-9. 12. Θ.Μίκος και Ε. Ασημακόπουλος. Μονήρης ομφαλική αρτηρία. Η σημασία της κατά τον προγεννητικό έλεγχο. Υπερηχογραφία. 2004;1:95-106 13. Prucka S, Clemens M, Craven C and McPherson E. Single umbilical artery: what does it mean for the fetus? A case-control analysis of pathologically ascertained cases. Genet Med. 2004;6:54-7. 14. Mubiayi N, Le Goueff F, Decocq J and Delahousse G Contribution of Doppler ultrasound to the antenatal diagnosis of persistent right umbilical vein: case report.j Gynecol Obstet Biol Reprod (Paris). 2003;32:252-5. 15. Cohen HL, Shapiro ML, Haller JO and Schwartz D. The multivessel umbilical cord: an antenatal indicator of possible conjoined twinning.j Clin Ultrasound. 1992;20:278-82. 16. Fung TY and Lau TK. Poor perinatal outcome associated with vasa previa. Is it preventable? A report of three cases and review of the literature. Ultrasound Obstet Gynecol. 1998;12:430-433 17. Nomiyama M, Toyota Y and Kawano H. Antenatal diagnosis of velamentous cord insertion and vasa previa with color Doppler imaging. Ultrasound Obstet Gynecol. 1998;12:426-429 18. Daskalakis G, Pilalis A, Papadopoulos D and Antsaklis A. Body stalk anomaly diagnosed in the 2nd trimester. Fetal Diagn Ther. 2003;18:342-4. 19. Craven C and Ward K. Placental causes of fetal malformations. Clin Obstet Gynecol. 1996;39:588-606 20. Schiesser M, Lapaire O, Holzgreve W and Tercanli S. Umbilical cord edema associated with patent urachus. Ultrasound Obstet Gynecol. 2003;22:646-7. 21. Kuwata T, Matsubara S, Izumi A, et al. Umbilical cord pseudocyst in a fetus with trisomy 18. Fetal Diagn Ther. 2003;18:8-11. 22. Ross JA, Jurlovic D, Zosmer N, et al. Umbilical cord cysts early in pregnancy. Obstet Gynecol. 1997;89:442-445 23. Ghezzi F, Raio L, Di Naro E, et al. Single and multiple umbilical cord cysts in early gestation: two different entities. Ultrasound Obstet Gynecol. 2003;21:215-9. Comment in: Ultrasound Obstet Gynecol. 2003;21:213-4. 24. Mahoney BS, McGahan JP, Nyberg DA and Reisner DP. Varix of the fetal intra-abdominal umbilical vein: comparison with normal. J Ultrasound Med. 1992;11:73-76 25. Caldarella A, Buccoliero AM, Taddei A, et al. Hemangioma of the umbilical cord: report of a case. Pathol Res Pract. 2003;199:51-5. 26. Sherer DM and Anyaegbunam A. Prenatal ultrasonographic morphologic assessment of the umbilical cord: a review. Part II. Obstet Gynecol Surv. 1997;52:515-523 27. Sepulveda W, Corral E, Kottmann C, et al. Umbilical artery aneurysm: prenatal identification in three fetuses with trisomy18 Ultrasound Obstet Gynecol. 2003;21:292-6. Comment in:ultrasound Obstet Gynecol. 2003;21:213-4. 28. Kimura T, Usui N, Kamata S, et al. Umbilical cord ulcer associated with fetal jejunal atresia: report of 2 cases. Fetal Diagn Ther. 2003;18:144-7. 194