ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΩΜΑΛΙΩΝ ΤΩΝ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΕ ΚΥΗΣΗ 1 ου ΤΡΙΜΗΝΟΥ: ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗ, ΜΟΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΩΜΑΛΙΩΝ ΤΩΝ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΕ ΚΥΗΣΗ 1 ου ΤΡΙΜΗΝΟΥ: ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗ, ΜΟΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Β. Βελισσαρίου 1, Σ. Χριστοπούλου 1, Ζ. Ντόνοχιου 1, Γ. Χριστοπούλου 1, Μ. Καρκαλέτση 1, Ε. Μανίσαλη 1, Α. Σπρινγκ 1, Θ. Τσεβά 1, Α. Χατζάκη 2, Δ. Αποστολοπούλου 2, Δ. Μπουζαρέλου 2, Σ. Μαραγκού 3, Α. Σταύρου 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Παρουσιάζεται περίπτωση εγκύου ηλικίας 32 ετών που παραπέμφθηκε για λήψη χοριονικών λαχνών λόγω ιστορικού μεταβολικού νοσήματος τη 12 η εβδομάδα της κύησης. Σε τμήμα του δείγματος ζητήθηκε να πραγματοποιηθεί και έλεγχος χρωμοσωματικών ανωμαλιών. Κατά την ταχεία προγεννητική διάγνωση των συχνοτέρων τρισωμιών του εμβρύου με τη μοριακή μέθοδο QF-PCR (quantitative fluorescense polymerase chain reaction- ποσοτική φθορίζουσα αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) o λόγος των χρωμοσωμάτων του φύλου βρέθηκε διαταραγμένος (Χ/Υ 5,7). Λόγω περιορισμένης ποσότητας του δείγματος δεν κατέστη δυνατή η καλλιέργεια προκειμένου να αποτυπωθεί ο καρυότυπος του εμβρύου και συστήθηκε αμνιοπαρακέντηση. Κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο τη 18 η εβδομάδα παρατηρήθηκαν φυσιολογικά γεννητικά όργανα άρρενος. Στο αμνιακό υγρό με τη μέθοδο QF-PCR παρατηρήθηκε και πάλι διαταραγμένος λόγος Χ/Υ 0,76. Στην καλλιέργεια του αμνιακού υγρού παρατηρήθηκαν δύο κυτταρικές σειρές σε μωσαϊκό: μία 45,Χ και μία με ανακαταγμένο χρωμόσωμα Υ de novo, σε ποσοστά 75% και 25%, αντίστοιχα [mos 45, X/46, X rea (Y) de novo]. O μοριακός έλεγχος, τόσο στις χοριονικές λάχνες, όσο και στο αμνιακό υγρό, έδειξε την παρουσία του γονιδίου SRY (sex determining region on the Y chromosome) και την απουσία των γενετικών περιοχών AZFb και AZFc του παράγοντα της αζωοσπερμίας ΑΖF (azoospermia factor). Στον πατέρα το χρωμόσωμα Υ βρέθηκε φυσιολογικό. Συζητείται η κλινική σημασία των ευρημάτων, καθώς και η αναγκαιότητα λεπτομερούς κυτταρογενετικής, μοριακής και υπερηχογραφικής μελέτης παρόμοιων περιστατικών προκειμένου να ακολουθήσει η κατάλληλη γενετική καθοδήγηση στους γονείς. Όροι ευρετηρίου: προγεννητική διάγνωση, ανωμαλίες χρωμοσωμάτων του φίλου, ανακαταταγμένο χρωμόσωμα Υ, χιοριονικές λάχνες, παράγοντας αζωοσπερμίας (AZF). ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στον άνθρωπο ο καθορισμός του φύλου εξαρτάται από γενετικούς, αναπτυξιακούς και ορμονικούς παράγοντες. Το φύλο του εμβρύου καθορίζεται όταν οι μη διαφοροποιημένες γονάδες διαφοροποιούνται σε ωοθήκες ή όρχεις. Η διαδικασία επηρεάζεται από την έκφραση γονιδίων που έχουν ανακαλυφθεί από γενετικές μελέτες ασθενών με αναστροφή φύλου, ΧΥ θήλεων, ΧΧ αρρένων και ΧΧ αληθών ερμαφρόδιτων. Η ανάπτυξη των γονάδων είναι καλύτερα μελετημένη στους άρρενες. Το γονίδιο SRY που εδράζεται στο βραχύ σκέλος του χρωμοσώματος Υ ευθύνεται για μία σύνθετη αλληλουχία γενετικών διαδικασιών που έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη των όρχεων. Δύο γονίδια που παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση των όρχεων είναι τα SOX9 και FGF9. Άλλα γονίδια, όπως το DAΧ1, που εδράζεται στο Χ χρωμόσωμα, ανταγωνίζεται το SRY και είναι δυνατό να επηρεάσει την ανάπτυξη των ωοθηκών (Wilson and Davies, 2007). Το χρωμόσωμα Υ είναι απαραίτητο για φυσιολογική ορχική διαφοροποίηση και σπερματογένεση. Κυτταρογενετικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε άτομα με αζωοσπερμία πριν περίπου 30 χρόνια οδήγησαν στην αναγνώριση μιας γενετικής περιοχής στο άνω ευχρωματινικό τμήμα του μακρού σκέλους του χρωμοσώματος Υ (Yq11) που ονομάστηκε παράγοντας αζωοσπερμίας (AZF: Azoospermia Factor, (Σχήμα 1). Αργότερα, ενδείξεις για τη γενετική λειτουργία αυτού του παράγοντα προήλθαν από τον έλεγχο μεγάλου αριθμού υπογόνιμων ανδρών στους οποίους παρατηρήθηκαν μικροελλείψεις στο Yq11, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι οι μικροελλείψεις αυτές αντιπροσωπεύουν την αιτία της ιδιοπαθούς αζωοσπερμίας και της σοβαρής ολιγοσπερμίας στο 10-15% αυτών των ασθενών. Επιπλέον, προσδιορίστηκαν με μεγαλύτερη ακρίβεια τρεις μη αλληλεπικαλυπτόμενες περιοχές του Yq11 που σχετίζονται με τη σπερματογένεση, οι οποίες ονομάστηκαν AZFa, AZFb και AZFc, υποδεικνύοντας τη 181

Πίνακας 1. Γενετικές θέσεις/δείκτες STS παρόντες (+)/απόντες (-) στα εξεταζόμενα δείγματα ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΔΕΙΚΤΗΣ STS Yp11.3 SRY SY14 + Yq11.2 DYS271 SY81 + Yq11.2 AZFa DYS148 SY86 + DYS273 SY84 + KALY SY182 + Yq11.2 AZFb DYS212 SY121 - SMCY SYPR3 - DYS215 SY124 - DYS218 SY127 - DYS219 SY128 - DYS221 SY130 - DYS223 SY133 - DYS224 SY134 - Yq11.2 AZFc prox. DYF51S1 SY145 - DYS237 SY153 DYS236 SY152 - Yq11.2 AZFc distal DAZ SY242 - DAZ SY208 - DAZ SY254 - DAZ SY255 - DYS240 SY157 - συμμετοχή διαφόρων γονιδίων στη σπερματογένεση (Reijo et al., 1995, Najmabadi et al., 1996). Υποψήφια γονίδια που απομονώθηκαν στις περιοχές αυτές είναι: α) Η οικογένεια RBM (RNA-binding motif), αποτελούμενη από 30 αντίγραφα που ανήκουν σε τουλάχιστον 6 υποοικογένειες. Από αυτά το καλύτερο υποψήφιο γονίδιο για την περιοχή AZFb είναι το RBM-I το οποίο μεταγράφεται και τα περισσότερα λειτουργικά του αντίγραφα βρίσκονται στο μεσοδιάστημα 6B β) Το γονίδιο DAZ (Deleted in AZoospermia) στο μεσοδιάστημα 6D, αντιπροσωπεύοντας έτσι το επικρατέστερο υποψήφιο γονίδιο για την περιοχή AZFc (Σχήμα 1) γ) Το γονίδιο DFFRY (Drosophila fat-facets related Y), που χαρακτηρίστηκε πρόσφατα, βρίσκεται στο μεσοδιάστημα 6C και αντιπροσωπεύει το επικρατέστερο υποψήφιο γονίδιο για την περιοχή AZFa (Ferlin et al., 1999). Στον κυτταρογενετικό προγεννητικό έλεγχο η ανίχνευση μωσαϊκισμού διαφορετικών ως προς τη χρωμοσωματική σύσταση κυτταρικών σειρών, καθώς και de novo δομικών ανωμαλιών των χρωμοσωμάτων είναι δυνατό να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα, όσον αφορά στη διάγνωση και στη γενετική καθοδήγηση. Όταν η κυτταρική σειρά 45, Χ συνυπάρχει με κάποια κυτταρική σειρά που περιέχει είτε ολόκληρο το χρωμόσωμα Υ, είτε τμήμα αυτού που είναι αποτέλεσμα ανακατάταξης, τα γεννητικά όργανα είναι δυνατό να είναι είτε αμιγώς θήλεος, ή να παρουσιάζουν οποιοδήποτε βαθμό αρρενοποίησης, από κλειτοριδομεγαλία ή αμφιβολία φύλου μέχρι φαινότυπο άρρενος με υποσπαδία ή κρυψορχία. Δεν υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ του ποσοστού των κυττάρων που περιέχουν υλικό του Υ και του βαθμού αρρενοποίησης (Schinzel, 2001). Το φαινοτυπικό φύλο όμως σχετίζεται στενά με το ποσοστό, την κατανομή του χρωμοσώματος Υ και του αριθμού αντιγράφων του SRY γονιδίου στις γονάδες (Bettio et al., 2006). Σε άτομα με εξωτερικά γεννητικά όργανα άρρενος είναι δυνατό να υπάρχουν υπολείμματα πόρων του Μuller, μήτρας ή σαλπίγγων. Oι γονάδες είναι δυνατό να είναι είτε ταινιοειδείς (περίπου 1/2), είτε να περιέχουν ωοθηκικό και ορχικό ιστό ή να έχουν οποιοδήποτε από τους παραπάνω συνδυασμούς (μεικτή γοναδική δυσγενεσία) (Schinzel, 2001). Παρουσιάζεται περίπτωση εμβρύου με μωσαϊκισμό 45, Χ και de novo ανακαταταγμένο χρωμόσωμα Υ με έλλειμμα των γενετικών περιοχών της αζωοσπερμίας AZFb και AZFc. Πραγματοποιήθηκε λεπτομερής κυτταρογενετικός, 182

μοριακός και υπερηχογραφικός έλεγχος, προκειμένου να γίνει πρόγνωση του φαινοτυπικού φύλου και της λειτουργίας των γονάδων. Η παρούσα περίπτωση αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα όπου είναι απαραίτητη η εφαρμογή τόσο των συμβατικών μεθόδων της κυτταρογενετικής, όσο και των μεθόδων της μοριακής βιολογίας, καθώς και η λεπτομερής υπερηχογραφική παρακολούθηση του εμβρύου για να είναι σε θέση οι γονείς μετά από γενετική καθοδήγηση να πάρουν τις αποφάσεις τους όσον αφορά στην έκβαση της κύησης. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Έγκυος 32 ετών παραπέμφθηκε για προγεννητική διάγνωση στο πρώτο τρίμηνο της κύησης λόγω ιστορικού του μεταβολικού νοσήματος Gaucher. Πραγματοποιήθηκε λήψη χοριονικών λαχνών την 12 η εβδομάδα κύησης. Ένα τμήμα του δείγματος εστάλη σε εργαστήριο του εξωτερικού για τη διάγνωση του μεταβολικού νοσήματος και ένα τμήμα επεξεργάσθηκε στο τμήμα μας για διάγνωση χρωμοσωματικών ανωμαλιών του εμβρύου. Λόγω των ευρημάτων κατά την ταχεία προγεννητική διάγνωση πραγματοποιήθηκε αμνιοπαρακέντηση τη 18 η εβδομάδα της κύησης. Ταχεία Προγεννητική Διάγνωση με τη Μέθοδο Qf-Pcr Η ταχεία προγεννητική διάγνωση πραγματοποιείται για την ανίχνευση των συχνότερων αριθμητικών ανωμαλιών του εμβρύου με την ανάλυση πολυμορφικών δεικτών στο DNA. Ο δείκτης ΑΜΧΥ (περιοχή του γονιδίου της Σχήμα 1. Γενετικός χάρτης του χρωμοσώματος Υ όπου φαίνονται οι δείκτες STS στο Yq. αμελογενίνης-aml) χρησιμοποιείται για την ανίχνευση αλληλουχίων του Χ και του Υ χρωμοσώματος, παράγοντας δύο διαφορετικού μοριακού μεγέθους προϊόντα (δυο κορυφές). Στα φυσιολογικά άρρενα οι αλληλουχίες του Χ και του Υ χρωμοσώματος αντιπροσωπεύονται εξίσου (ισοϋψείς κορυφές με λόγο Χ/Υ=1, Σχήμα 2α), ενώ όταν υπάρχει αριθμητική ανωμαλία εμφανίζεται εκτροπή του λόγου αυτού από τη μονάδα. Στο περιστατικό που παρουσιάζεται, μετά από ανάλυση DNA που απομονώθηκε από χοριονικές λάχνες, ο δείκτης ΑΜΧΥ εμφάνισε λόγο 5,7 υποδηλώνοντας την παρουσία περισσότερων αλληλουχιών του χρωμοσώματος Χ σε σχέση με του Υ (Σχήμα 2β). Το εύρημα επιβεβαιώθηκε σε ανεξάρτητο δείγμα χοριονικών λαχνών. Λόγω του ευρήματος αυτού και των αποτελεσμάτων του καρυοτύπου πραγματοποιήθηκε αμνιοπαρακέντηση και ανάλυση DNA δείγματος αμνιακού υγρού. Σε ότι αφορά στο δείκτη ΑΜΧΥ ο λόγος ήταν 0,76 υποδηλώνοντας αυτή τη φορά την παρουσία περισσότερων αλληλουχιών του χρωμοσώματος Υ από ότι του Χ (Σχήμα 2γ). Το εύρημα επιβεβαιώθηκε σε ανεξάρτητο δείγμα. Σε δείγματα του πλακούντα και δέρματος από πτέρνα του εμβρύου που ελέγχθηκαν μετά τη διακοπή της κύησης οι λόγοι του ΑΜΧΥ ήταν 4,42 και 0,85, αντίστοιχα. Κυτταρογενετική Ανάλυση Η καλλιέργεια των εμβρυϊκών ιστών καθώς και η ανάλυση των χρωμοσωμάτων του εμβρύου πραγματοποιήθηκε με τις συμβατικές μεθόδους κυτταρογενετικής. Η καλλιέργεια των χοριονικών λαχνών δεν κατέστη δυνατή λόγω μη διαθέσιμου δείγματος. Στο αμνιακό υγρό αναλύθηκαν 32 κύτταρα από δύο διαφορετικές καλλιέργειες. Σε 24/32 των κυττάρων ο καρυότυπος με ζώνωση GTG ήταν 45, Χ (75%), ενώ σε 8/32 παρατηρήθηκε ανακαταταγμένο χρωμόσωμα Υ [rea (Y)] (25%). Στο ανακαταταγμένο Υ, ενώ παρατηρείται ένα κεντρομερίδιο και φυσιολογικό βραχύ σκέλος Υp, το μακρύ σκέλος Υq δε φαίνεται να έχει φυσιολογική δομή (Σχήμα 3). Το χρωμόσωμα Υ του πατέρα βρέθηκε φυσιολογικό. Μοριακή Ανάλυση Η ανάλυση πραγματοποιήθηκε σε DNA που απομονώθηκε από το αρχικό δείγμα χοριονικών λαχνών, από 183

Σχήμα 2. Οι αναλογίες αλληλουχιών Χ/Υ σε: α) φυσιολογικό άρρεν, β) μετά από λήψη χοριονικών λαχνών και γ) μετά από αμνιοπαρακέντηση του δείκτη ΑΜΧΥ. δείγμα αμνιακού υγρού καθώς και από καλλιεργημένα κύτταρα αμνιακού υγρού. Χρησιμοποιήθηκε το σύστημα ανίχνευσης ελλειμμάτων του Υ χρωμοσώματος (Y chromosome deletion detection-promega) καθώς και επιπλέον STS (SY153) δίπλα στο σύμπλεγμα των γονιδίων DAZ. Η ανάλυση μικροελλειμμάτων περιελάμβανε το γονίδιο SRY (Yp) και 20 STS (sequence tagged sites) στις περιοχές AZFa, AZFb και AZFc άπω και εγγύς (Yq), (Σχήμα 1). Σχήμα 3. Το φυσιολογικό χρωμόσωμα Υ του πατέρα και το ανακαταταγμένο rea (Y) του εμβρύου με ζώνωση GTG. Υπερηχογραφικός έλεγχος Κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο, τόσο την 16 η όσο και την 20 η ε- βδομάδα κύησης, διαπιστώθηκε ότι το έμβρυο παρουσίαζε φυσιολογική εικόνα γεννητικών οργάνων άρρενος. Δεν παρατηρήθηκαν εμφανείς ανωμαλίες στη διάπλαση του εμβρύου. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Κατά την ταχεία προγεννητική διάγνωση σε δείγμα των χοριονικών λαχνών παρατηρήθηκε διαταραγμένος λόγος των χρωμοσωμάτων του φύλου Χ/Υ 5,7 (Σχήμα 2β). Το παραπάνω εύρημα υποδηλώνει την παρουσία δύο ή και περισσοτέρων κυτταρικών σειρών σε μωσαϊκό με την εμπλοκή ανευπλοειδιών των χρωμοσωμάτων Χ και Υ, γεγονός που δεν επιτρέπει την πρόγνωση του φαινοτυπικού φύλου και της λειτουργίας των γονάδων. Η παρουσία του γονιδίου SRY στο δείγμα DNA που απομονώθηκε από τις λάχνες και η απεικόνιση γεννητικών οργάνων άρρενος κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο τη 16 η εβδομάδα της κύησης, υποδηλώνουν ότι πιθανόν να πρόκειται για άρρεν έμβρυο με μωσαϊκισμό των κυτταρικών σειρών όσον αφορά στα χρωμοσώματα Χ και Υ. Ο μωσαϊκισμός είναι δυνατό να εντοπίζεται είτε μόνο στον πλακούντα, φαινόμενο που συναντάται σε ποσοστό 1%-2% των δειγμάτων χοριονικών λαχνών, ή να πρόκειται για αληθή μωσαϊκισμό του εμβρύου. Στη δεύτερη περίπτωση αυτό διαπιστώνεται μόνο μετά από αμνιοπαρακέντηση (Gardner and Sutherland, 2004). Κατόπιν αμνιοπαρακέντησης, τη 18 η εβδομάδα της κύησης με τη μέθοδο ταχείας προγεννητικής διάγνωσης QF-PCR, διαπιστώθηκε και πάλι διαταραγμένος λόγος Χ/Υ 0,76 (Σχήμα 2γ). Στην καλλιέργεια παρατηρήθηκαν δύο κυτταρικές σειρές: 45, Χ σε ποσοστό 75% και 46, Χ rea (Y) de novo σε ποσοστό 25%. Το ανακαταταγμένο Υ φαίνεται να έχει ένα κεντρομερίδιο, το βραχύ σκέλος του Υ όπου εδράζεται το γονίδιο SRY είναι χωρίς εμφανείς δομικές ανωμαλίες, ενώ το μακρύ σκέλος φαίνεται να έχει δομική ανακατάταξη που δεν είναι δυνατό να προσδιορισθεί με τις συμβατικές μεθόδους της κυτταρογενετικής ανάλυσης και να προσδιορισθεί αν εμπλέκεται 184

και άλλο χρωμόσωμα (Σχήμα 3). Το γεγονός ότι με τη μέθοδο QF-PCR που εφαρμόσθηκε σε μη καλλιεργημένο δείγμα αμνιακού υγρού ο λόγος Χ/Υ υποδηλώνει την παρουσία περισσοτέρων αντιγράφων του Υ από του χρωμοσώματος Χ, ενώ μετά από καλλιέργεια φαίνεται το αντίθετο, είναι δυνατό να ερμηνευθεί είτε με την αστάθεια του ανακαταταγμένου χρωμοσώματος Υ κατά την κυτταρική διαίρεση στην καλλιέργεια ή την παρουσία περισσοτέρων του ενός αντιγράφου του γονιδίου AML στο ανακαταταγμένο Υ. Η μοριακή ανάλυση στο δείγμα DNA που απομονώθηκε από αμνιακό υγρό ανέδειξε εκτεταμένο έλλειμμα στο μακρύ σκέλος του χρωμοσώματος Υ συμπεριλαμβανομένων των γενετικών περιοχών του παράγοντα αζωοσπερμίας AZFb και AZFc. Παρατηρήθηκε τελική έλλειψη με σημείο τομής στη θέση Υq11.2 μεταξύ των δεικτών SY182 (KALY) και SY121 (Yq11.221-q11.222), (Πίνακας 1). Τα ίδια ευρήματα παρατηρήθηκαν στο DNA που απομονώθηκε από χοριονικές λάχνες και από κύτταρα καλλιέργειας του αμνιακού υγρού. Παρ όλο που από περιστατικά που έχουν περιγραφεί μεταγεννητικά δεν είναι πάντα ασφαλές να εξάγουμε συμπεράσματα για ανάλογα περιστατικά κατά την προγεννητική διάγνωση, είναι δυνατό να έχουμε πληροφορίες για το φάσμα των φαινοτυπικών ανωμαλιών που αφορούν συγκεκριμένα γενετικά ευρήματα (Toth et al.,2001; Hsu et al.,1994; Velissariou et al., 2001). Στην παρούσα περίπτωση είναι δυνατό λοιπόν να προβλεφθεί, λαμβάνοντας υπ όψιν τα αποτελέσματα της γενετικής ανάλυσης και του υπερηχογραφικού ελέγχου, ότι το έμβρυο θα εξελιχθεί σε άρρεν με μεικτή γοναδική δυσγενεσία και αζωοσπερμία. Κατόπιν της γενετικής καθοδήγησης από κλινικό γενετιστή, οι γονείς επέλεξαν διακοπή της κύησης. Δεν επιθυμούσαν την περαιτέρω διερεύνηση με τις σύγχρονες μεθόδους μοριακής βιολογίας προκειμένου να αποσαφηνισθεί η ακριβής δομή του ανακαταταγμένου χρωμοσώματος Υ (Οostlander et al., 2004). Τα αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν στον πλακούντα και σε ιστούς του εμβρύου μετά τη διακοπή της κύησης την 20η εβδομάδα της κύησης. Το παρόν περιστατικό καταδεικνύει την αναγκαιότητα στενής συνεργασίας εργαστηριακών γενετιστών, υπερηχογραφιστών, του θεράποντος ιατρού μαιευτήρα και τέλος του κλινικού γενετιστή προκειμένου οι γονείς να πάρουν τις αποφάσεις τους όσον αφορά στην έκβαση της κύησης. SUMMARY A case of mosaic 45, X/ 46 de novo rearranged chromosome Y [mos 45, X/rea (Y)] fetus is presented which was originally diagnosed after chorionic villus sampling at 12 weeks and confirmed after an amniocentesis at 18 weeks of gestation. Ultrasound examination at 16 and 20 weeks showed normal male external genitalia. Molecular analysis revealed the presence of the SRY gene (sex determining region on the Y) and the absence of the AZFb and AZFc genetic regions of the azoospermia factor AZF. The parents were counseled accordingly and decided to terminate the pregnancy. The present case shows that the close collaboration of laboratory geneticists, ultrasonographers, obstetrician and finally the clinical geneticist is necessary in order to help the parents make their decision on the outcome of pregnancy. Key words: prenatal diagnosis, sex chromosome abnormalities, rearranged chromosome Y, chorionic villi, azoospermia factor (AZF). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Gardner RJM, Sutherland GR. Chromosome abnormalities and Genetic Counselling, 3rd edition. Oxford Monorgaphs on Medical Genetics, Oxford University Press, 2004. 2. Schinzel A. Catalogue of Unbalanced Chromosome Aberrations in Man, 2nd revised and expanded edition. Walter de Gruyter Berlin, New York 2001. 3. Bettio D, Venzi A, Rizzi N, Negri L, Levi Setti P. Clinical and molecular cytogenetic studies in three infertile patients with mosaic rearranged Y chromosome. Human Reproduction 2006; 4:972-975. 4. DiNapoli L, Capel B. SRY and the standoff in sex determination. Molecular Endocrinology 2009; 22(1):1-9. 5. Ferlin A, Moro E, Garolla A, Foresta C. Human male infertility and Y chromosome: role of the AZF-candidate genes DAZ, RBM and DFFRY. Human Reproduction 1999; 14(7): 1710-1716. 6. Hsu LYF. Phenotype/karyotype correlations of Y chromosome aneuploidy with emphasis on structural aberrations in postnatally diagnosed cases. Am J Med Genet 1994; 53:108-140. 7. Kocer A, Reichmann J, Best D, Adams IR. Germ cell sex determination in mammals. Molecular Human Reproduction 2009; 15(4):205-213. 8. Kucinskas L and Just W. Human male determination and sexual differentiation: pathways, molecular interactions and genetic disorders. Medicina (Kaunas) 2005; 41(8):633-640. 9. Najmabadi H, Huang V, Yen P, Subbarao MN, Bhasin D, Banaag L, Naseeruddin S, de Kretser DM, Gordon Baker HW, McLachlan RI, Loveland KA, Bhasin S. Substantial prevalence of microdeletions of the Y-chromosome in infertile men with idiopathic azoospermia and oligozoospermia detected using a sequence-tagged site-based mapping strategy. J. of Clin Endocr. and Metab 1996; 81(4):1347-1352. 185

10. Oostlander AE, Meijer GA, Ylstra B. Microarray-based comparative genomic hybridization and its application in human genetics. Clin Genet 2004; 66(6):488-495. 11. Reijo R, Tien-Yi L, Salo P, Alagappan R, Brown LG, Rosenberg M, Rozen S, Jaffe T, Straus D, Hovatta O, de la Chapelle A, Silber S, Page DC. Diverse spermatogenic defects in humans caused by Y chromosome deletions encompassing a novel RNA-binding protein gene. Nature Genetics 1995; 10:383-393. 12. Thomas MA, Desilets V, Halal F, Duncan AMV. The importance of investigating an apparently simple Yq deletion detected prenatally. Prenatal Diagnosis 2005; 25:612-627. 13. Toth A, Tardy EP, Gombos S, Hajdu K, Batorfi J, Krausz C. AZFc deletion detected in a newborn with prenatally diagnosed Yq deletion. Prenatal Diagnosis 2001; 21:253-255. 14. Velissariou V, Antoniadi T, Patsalis P, Christopoulou S, Hatzipouliou A, Donogue J, Bakou K, Kaminopetros P, Athanassiou V, Petersen MB. Prenatal diagnosis of two rare de novo structural aberrations of the Y chromosome: cytogenetic and molecular analysis. Prenatal diagnosis 2001; 21:484-487. 15. Wilson CA, Davies DC. The control of sexual differentiation of the reproductive system and brain. Reproduction 2007; 133:331-359. 1 Εργαστήριο Κυτταρογενετικής, Τμήμα Γενετικής και Μοριακής Βιολογίας, Γενική, Μαιευτική-Γυναικολογική και Παιδιατρική Κλινική Μητέρα 2 Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας, Τμήμα Γενετικής και Μοριακής Βιολογίας, Μαιευτική-Γυναικολογική και Παιδιατρική Κλινική Μητέρα 3 Γενική, Μαιευτική-Γυναικολογική και Παιδιατρική Κλινική Μητέρα 4 Ιατρική Εμβρύου, Γενική, Μαιευτική-Γυναικολογική και Παιδιατρική Κλινική Μητέρα 186