ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΙΝ, ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΙΝ, ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Χρυσάνθη Βλαχάκη, MSc Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Τηλ.: 210 63 98 905 Κιν: 693 80 95 550 e-mail: info@clinicaldietitian.gr www.clinicaldietitian.gr 24

ΠΕΜΠΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΒΒΑΤΟ ΚΥΡΙΑΚΗ Η διατροφή αποτελεί ένα σηµαντικό κοµµάτι της θεραπείας σας ενάντια του καρκίνου. Τρώγοντας σωστά πριν, κατά τη διάρκεια και µετά τη θεραπεία σας, θα νιώθετε καλύτερα και ο οργανισµός σας θα παραµένει δυνατός! ιαβάστε προσεκτικά τις διατροφικές συµβουλές που βρίσκονται σε αυτό το φυλλάδιο και ελπίζουµε να σας βοηθήσουν σε όλες τις φάσεις της θεραπείας σας. 2 23

Εβδοµάδα από../.. έως../.. ΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κάνατε σήµερα χηµειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία; Ποιά φάρµακα πήρατε σήµερα; Πριν τη θεραπεία σας 4 Κατά τη διάρκεια της θεραπείας σας 5 πάτε στη δουλειά; οδηγήσετε; διαβάσετε ένα βιβλίο; φροντίσετε την οικογένειά σας; προετοιµάσετε το γεύµα σας; συµµετέχετε σε δραστηριότητες; Όταν έχετε μειωμένη όρεξη 7 Όταν διαπιστώνετε απώλεια βάρους 8 Όταν διαπιστώνετε αύξηση βάρους 8 Όταν έχετε ενοχλήσεις στο στόμα ή το λαιμό 9 Όταν νιώθετε το στόμα σας στεγνό 10 Όταν νιώθετε αλλαγή στη γεύση ή την οσμή 11 Όταν νιώθετε ναυτία 12 Όταν παρουσιάζετε συχνούς εμετούς 14 Όταν νιώθετε κούραση 15 Όταν έχετε διάρροια 16 Όταν έχετε δυσκοιλιότητα 17 κάνετε έναν περίπατο; Δώστε έμφαση στην υγιεινή των τροφίμων 18 Συµπληρώστε την ένταση της ναυτίας Μετά τη θεραπεία σας 19 Συµπληρώστε τον αριθµό των εµέτων Ημερολόγιο καταγραφής αυμπτωμάτων 20 Σηµειώστε το σύµπτωµα που βιώσατε 22 3

ΠΡΙΝ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΑΣ ΠΕΜΠΤΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΒΒΑΤΟ ΚΥΡΙΑΚΗ Ο ι διατροφικές συµβουλές για ασθενείς µε καρκίνο διαφέρουν σηµαντικά από τις γενικές οδηγίες για ισορροπηµένη διατροφή, και αυτό γιατί είναι σχεδιασµένες να σας βοηθήσουν να αντιµετωπίσετε τις επιπτώσεις της ασθένειας αλλά και τις παρενέργειες των διαφορετικών τύπων θεραπείας. Όταν νιώθετε υγιής, αρκεί να τρώτε αρκετά ώστε να καλύπτετε τις διατροφικές σας ανάγκες. Όταν όµως ξεκινά η θεραπεία του καρκίνου ή όταν δεν νιώθετε καλά, τότε σας χρειάζονται µικρά µυστικά που θα σας βοηθήσουν να τρώτε όσον το δυνατόν καλύτερα. Π ριν ξεκινήσει η θεραπεία σας προσπαθήστε να έχετε θετική στάση σε ότι σας συµβαίνει, να εκφράζετε τα συναισθήµατά σας και να αντιµετωπίζετε τις δύσκολες στιγµές µε όσο το δυνατόν λιγότερο άγχος, διότι αυτό θα σας βοηθήσει να κρατάτε τον έλεγχο της κατάστασης και να διατηρείτε την όρεξή σας. Ακόµα και αν έχετε διατροφικά προβλήµατα, το φαγητό εξακολουθεί να αποτελεί απόλαυση! Μ ια ισορροπηµένη διατροφή είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισµού. Αυτό είναι ακόµα πιο σηµαντικό για εσάς που πρόκειται να ξεκινήσετε θεραπεία, έτσι ώστε να έχετε όλες τις δυνάµεις σας και να διατηρείτε την άµυνα του οργανισµού σας έναντι λοιµώξεων. Επίσης η ισορροπηµένη διατροφή θα σας βοηθήσει να αντιµετωπίσετε καλύτερα τις παρενέργειες της θεραπείας. 4 21

Εβδοµάδα από../.. έως../.. ΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ Κάνατε σήµερα χηµειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία; Ποιά φάρµακα πήρατε σήµερα; πάτε στη δουλειά; οδηγήσετε; ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΑΣ... διαβάσετε ένα βιβλίο; φροντίσετε την οικογένειά σας; προετοιµάσετε το γεύµα σας; Ό σο είστε στο νοσοκοµείο, ζητήστε από το γιατρό σας και το διαιτολόγο σας να απαντήσουν οποιαδήποτε απορία σας σχετικά µε το φαγητό και να σας δώσουν λύσεις σε προβλήµατα που εµποδίζουν τη σωστή διατροφή σας. Να θυµάστε ότι δεν υπάρχουν γενικευµένες διατροφικές οδηγίες για όλους τους ασθενείς µε καρκίνο, αλλά εξατοµικεύονται ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητες του ασθενή. συµµετέχετε σε δραστηριότητες; κάνετε έναν περίπατο; Συµπληρώστε την ένταση της ναυτίας Συµπληρώστε τον αριθµό των εµέτων Σηµειώστε το σύµπτωµα που βιώσατε 20 5

Παρακάτω ακολουθούν ορισµένες συµβουλές που ελπίζουµε να σας φανούν χρήσιµες. Για κάθε συµβουλή που θεωρείτε εφικτή µπορείτε να σηµειώνετε ένα ώστε να την βρίσκετε πιο εύκολα κάθε φορά που ξεφυλλίζετε αυτό το φυλλάδιο. Π.χ. Όταν νιώθετε ότι έχετε όρεξη για φαγητό, δοκιµάστε να καταναλώσετε γεύµατα πλούσια σε θερµίδες, διότι θα σας βοηθήσουν να διατηρήσετε τις δυνάµεις σας και να ξαναχτίσετε τους ιστούς που βλάπτει ο καρκίνος. Όταν νιώθετε ότι έχετε όρεξη για φαγητό, δοκιµάστε να καταναλώσετε γεύµατα πλούσια σε θερµίδες, διότι θα σας βοηθήσουν να διατηρήσετε τις δυνάµεις σας και να ξαναχτίσετε τους ιστούς που βλάπτει ο καρκίνος. Καταναλώνετε µεγαλύτερα γεύµατα τις πρωινές ώρες της ηµέρας, που είναι πιθανό να έχετε περισσότερη όρεξη και ελαφρύτερα γεύµατα προς τις βραδινές ώρες. ΜΕΤΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΑΣ... ώστε έµφαση στην ποικιλία των τροφίµων. Κανένα τρόφιµο από µόνο του δεν αρκεί να καλύψει τις ανάγκες σας. Προτιµήστε πολλά φρούτα και λαχανικά, ωµά ή µαγειρεµένα, καθώς και χυµούς. Καταναλώστε δηµητριακά ολικής αλέσεως. Περιορίστε το λίπος, το αλάτι, τη ζάχαρη, το αλκοόλ, καθώς και τα καπνιστά και τα τουρσιά. Επιλέξτε γαλακτοκοµικά προϊόντα χαµηλών λιπαρών και µικρές ποσότητες άπαχου κρέατος ή κοτόπουλου χωρίς πέτσα. οκιµάστε µεθόδους µαγειρέµατος που προσδίδουν στα τρόφιµα λιγότερες θερµίδες, όπως βράσιµο ή στον ατµό. Ρ ωτήστε τον γιατρό σας πριν πάρετε συµπληρώµατα διατροφής. Όταν η διατροφή σας είναι επαρκής, το πιο πιθανό είναι να µη σας χρειάζονται. Μεγάλες δόσεις βιταµινών µπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη πορεία της θεραπείας σας. Αν δε νιώθετε καλά και µπορείτε να καταναλώσετε µόνο µία συγκεκριµένη ή δύο τροφές, επιµένετε να τρώτε µόνο αυτές τις τροφές µέχρι να αισθανθείτε καλύτερα. Αν κάποια ηµέρα δεν µπορείτε να καταναλώσετε καµιά τροφή, µην ανησυχήσετε. Κάντε ότι καλύτερο µπορείτε για να νιώθετε καλά! Ξεκινήστε να τρώτε όσο το δυνατόν νωρίτερα µπορέσετε και να ενηµερώνετε συνεχώς τον γιατρό σας. Προσπαθήστε να πίνετε αρκετά υγρά, ιδιαίτερα τις ηµέρες που δεν νιώθετε καλά και δεν έχετε όρεξη για φαγητό. Το νερό είναι το πιο σηµαντικό από τα υγρά για τη σωστή λειτουργία του οργανισµού και χρειάζονται περίπου 6-8 ποτήρια την ηµέρα για να καλύψουν τις ανάγκες σας. Προσπαθήστε να έχετε πάντα µαζί σας ένα µπουκαλάκι νερό για να µη το ξεχνάτε. Πηγές: Ζαµπέλας Α. (2007). Κλινική ιαιτολογία & ιατροφή µε στοιχεία Παθολογίας, Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης National Cancer Institute (2006). Eating Hints for Cancer Patients: Before, During and After Treatment. National Institutes of Health, US Department of Health and Human Services 6 19

ώστε έµφαση στην υγιεινή των τροφίµων Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια και προς το τέλος της θεραπείας σας, είναι απαραίτητο να φροντίζετε την υγιεινή των τροφίµων. Η υγιεινή στα τρόφιµα µπορεί να προστατέψει τον οργανισµό σας από τροφογενείς ασθένειες, κυρίως τις περιόδους που είναι πιο αδύναµος λόγω της θεραπείας. Μη ξεχνάτε να πλένετε πολύ καλά τα φρούτα και τα λαχανικά. Αν δε µπορείτε, καλύτερα να αποφύγετε τα τρόφιµα που δεν είναι καλά καθαρισµένα. Θυµηθείτε να πλένετε καλά τα τρόφιµα µε σκληρές επιφάνειες, όπως π.χ. το πεπόνι, πριν τα καθαρίσετε. Φροντίστε την επιφάνεια εργασίας στην κουζίνα. Πλύνετε τα χέρια σας πολύ καλά, καθώς και τα εργαλεία σας, π.χ. µαχαίρια, ιδιαίτερα όταν µαγειρεύετε ωµό κρέας ή κοτόπουλο. Θυµηθείτε να ξεπαγώνετε το κρέας στο ψυγείο και όχι πάνω στον πάγκο της κουζίνας. Προτιµήστε παστεριωµένα γαλακτοκοµικά προϊόντα. Όταν έχετε µειωµένη όρεξη Προτιµήστε να καταναλώνετε µικρά και συχνά γεύµατα υψηλής θερµιδικής αξίας κατά τη διάρκεια της ηµέρας, έναντι λίγων και µεγάλων γευµάτων. Να έχετε διαθέσιµα γρήγορα και εύκολα γεύµατα, όπως µιλκσέικ, γιαούρτι, πουτίγκα, κρέµα, ζελέ, παγωτό. Καταναλώνετε τα υγρά µια ώρα πριν ή µετά τα γεύµατα. Κατά τη διάρκεια του γεύµατος προτιµήστε µόνο λίγες γουλιές νερού µε το καλαµάκι. Προτιµήστε µαλακές και κρύες τροφές που καταπίνονται πιο εύκολα. Όταν δεν έχετε τη διάθεση να καταναλώσετε στερεή τροφή, δοκιµάστε υγρές τροφές, όπως σούπες, φυσικούς χυµούς φρούτων, γάλα, που θα σας δώσουν απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Αλλάζοντας τον τρόπο κατανάλωσης ενός τροφίµου µπορεί να σας φανεί γευστικότερο, όπως π.χ. αν δεν έχετε όρεξη για ένα φρέσκο φρούτο, µπορείτε να το αναµείξετε µε γάλα και να φτιάξετε ένα µιλκσέικ. Εκµεταλλευτείτε τις ώρες που νιώθετε καλά καλά για να καταναλώσετε τότε ένα µεγαλύτερο γεύµα. Συνήθως αυτό συµβαίνει το πρωί που ο οργανισµός έχει ξεκουραστεί αρκετά. Πάντα µε ιατρική έγκριση, µπορείτε να συνοδεύσετε το γεύµα σας µε ένα ποτήρι κρασί ή µπύρα, καθώς και να ασκείστε συστηµατικά, όταν αυτό είναι ανεκτό, διότι µε τον τρόπο αυτό διεγείρετε την όρεξή σας. 18 7

Όταν διαπιστώνετε απώλεια βάρους Να θυµάστε, ότι κατά τη διάρκεια της θεραπείας, είναι πιθανό να χάσετε βάρος λόγω των επιπτώσεων της ασθένειας στο σώµα, αλλά και λόγω άγχους στην περίπτωση που τρώτε λιγότερο. Ο πρώτος στόχος σας είναι να ελαττώσετε την απώλεια βάρους και στη συνέχεια να αυξήσετε σιγά σιγά το βάρος σας. Προσθέστε στις σούπες βραστές πατάτες, ρύζι, µαγειρεµένα λαχανικά, δηµητριακά ή ζυµαρικά. Προτιµήστε πλήρη γαλακτοκοµικά προϊόντα έναντι ηµι-αποβουτυρωµένων ή πλήρως αποβουτυρωµένων. Προσθέστε τυρί στην οµελέτα, στα τοστ και στις πατάτες. Όταν έχετε δυσκοιλιότητα Πίνετε αρκετά υγρά, τουλάχιστον 8-10 ποτήρια την ηµέρα. οκιµάστε ζεστά ροφήµατα. Προσπαθήστε να αυξήσετε τη φυσική σας δραστηριότητα, π.χ. µε περπάτηµα. Προτιµήστε τρόφιµα πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως ξερά φρούτα, δηµητριακά ολικής αλέσεως, φρέσκα φρούτα µε τη φλούδα και λαχανικά, όσπρια και αρακά. οκιµάστε τη φλούδα της πατάτας. Συµβουλευτείτε το γιατρό σας για φάρµακα που µπορούν να ανακουφίσουν τη δυσκοιλιότητα. Χρησιµοποιήστε µαγιονέζα στα τοστ, στα γεύµατα που έχουν κρέας, ψάρι ή αυγό. Προσθέστε µέλι, µαρµελάδα ή ζάχαρη σε ψωµί, δηµητριακά και γάλα, και καταναλώστε περισσότερα φρούτα ή γιαούρτι. Όταν διαπιστώνετε αύξηση βάρους ώστε έµφαση σε φρούτα, λαχανικά και δηµητριακά ολικής αλέσεως. Προτιµήστε άπαχα κρέατα και χαµηλών λιπαρών γαλακτοκοµικά προϊόντα. Περιορίστε την κατανάλωση βουτύρου, µαγιονέζας, γλυκών, κ.ά. Προτιµήστε µεθόδους µαγειρέµατος που προσδίδουν λιγότερες θερµίδες και λίπος στα τρόφιµα, όπως βράσιµο ή στον ατµό. Αποφύγετε σνακ υψηλής θερµιδικής αξίας ανάµεσα στα γεύµατα. Όταν νιώθετε καλά, αυξήστε τη φυσική σας δραστηριότητα. 8 17

Όταν έχετε διάρροια Μην ξεχνάτε να πίνετε αρκετά υγρά για να αναπληρώνετε τις απώλειες, όπως νερό, τσάι, φυσικούς χυµούς, ζωµό, γάλα, µιλκσέικ, χυµούς λαχανικών. Καταναλώνετε µικρές ποσότητες φαγητού κατά τη διάρκεια της ηµέρας έναντι 3 µεγάλων γευµάτων. Προτιµήστε τρόφιµα και υγρά πλούσια σε κάλιο και νάτριο, τα οποία χάνονται σε µεγάλες ποσότητες µε τη διάρροια. Πλούσιες πηγές είναι οι µπανάνες, τα ροδάκινα, οι βραστές πατάτες, οι ζωµοί, οι σούπες, τα αθλητικά ποτά. Προτιµήστε γιαούρτι, τυρί τύπου κότατζ, ρύζι, ζυµαρικά, πατάτες, κρέµα, αυγά, λευκό ψωµί, κοµπόστες, φρούτα χωρίς φλούδα, καλοµαγειρεµένα λαχανικά, κοτόπουλο ή γαλοπούλα χωρίς πέτσα, βραστό ή ψητό ψάρι ή άπαχο κρέας. Αποφύγετε λιπαρά ή τηγανιτά φαγητά, αν επιδεινώνουν τη διάρροια, ωµά λαχανικά, φλούδες και σπόρια φρούτων, καθώς και µαγειρεµένα λαχανικά µε πολλές φυτικές ίνες, όπως µπρόκολο, καλαµπόκι, αρακάς, λάχανο και κουνουπίδι. Αποφύγετε πολύ ζεστά ή κρύα τρόφιµα και ποτά. Προτιµήστε θερµοκρασία δωµατίου. Περιορίστε τρόφιµα και ποτά πλούσια σε καφεΐνη, όπως καφές και σοκολάτα. Αν σας συµβεί ξαφνικά και έχει µικρή διάρκεια, αποφύγετε τα τρόφιµα για τις επόµενες 12 µε 14 ώρες και προτιµήστε µόνο υγρά. Θα αναπληρώσετε τις απώλειες υγρών και θα ξεκουράσετε το έντερο από τη διάρροια. Όταν έχετε ενοχλήσεις στο στόµα ή το λαιµό οκιµάστε µαλακά τρόφιµα που είναι εύκολο να τα µασήσετε και να τα καταπιείτε, όπως µιλκσέικ, µπανάνα, ροδάκινο, αχλάδι, βερίκοκο, καρπούζι, τυρί τύπου κότατζ, γιαούρτι, πουρέ, ζυµαρικά, ζελέ, καγιανά, µαγειρεµένο αρακά και καρότα, πολτοποιηµένο κρέας, κοτόπουλο ή ψάρι. Αποφύγετε τρόφιµα που µπορούν να κάνουν πιο έντονη την ενόχληση, όπως πορτοκάλι, λεµόνι, τοµατοχυµός, γενικά σάλτσες από ντοµάτα, πικάντικα και αλµυρά φαγητά, ωµά λαχανικά, τοστ, κράκερς. Μαγειρέψτε τα τρόφιµα µέχρι να γίνουν πολύ µαλακά και τρυφερά. Τεµαχίστε τα τρόφιµα σε µικρά κοµµάτια. Αναµείξτε τα τρόφιµα µε σάλτσες, βούτυρο ή µαργαρίνη ώστε να καταπίνονται πιο εύκολα. Χρησιµοποιήστε καλαµάκι για να πίνετε τα υγρά και ένα µικρό κουτάλι ή πιρούνι για τα τρόφιµα. οκιµάστε να τρώτε τα γεύµατά σας σε θερµοκρασία δωµατίου ή κρύα, διότι τα ζεστά τρόφιµα µπορούν να εντείνουν περισσότερο την ενόχληση. οκιµάστε να πιπιλάτε παγάκια σαν καραµέλα. Χρησιµοποιήστε παστίλιες για το λαιµό που µπορούν να µουδιάσουν το στόµα ή το λαιµό. Αν η δυσανεξία στη λακτόζη προκαλεί πρόβληµα, περιορίστε την κατανάλωση γαλακτοκοµικών προϊόντων σε λιγότερα από 2 µερίδες, όπως είναι ανεκτά. 16 9

Όταν νιώθετε το στόµα σας στεγνό οκιµάστε µια γουλιά νερό κάθε λίγα λεπτά, για να βοηθηθείτε στην κατάποση και την οµιλία. Θυµηθείτε να έχετε πάντα µαζί σας ένα µπουκάλι νερό. οκιµάστε πολύ γλυκά ή ξινά τρόφιµα και ποτά, όπως λεµονάδα, που πιθανόν να αυξήσουν την έκκριση σιέλου. οκιµάστε καραµέλες, παγάκια, γρανίτα σε ξυλάκι ή µασήστε τσίχλες, ώστε να αυξήσετε την παραγωγή σιέλου. Προτιµήστε τρόφιµα µαλακά ή πολτοποιηµένα, που είναι πιο εύκολα στην κατάποση. Προσθέστε σάλτσες, ζωµούς και λαδόξυδο στα φαγητά. Κρατήστε τα χείλη σας ενυδατωµένα µε κάποια αλοιφή. Αποφύγετε στοµατικά διαλύµατα που περιέχουν αλκοόλ. Όταν νιώθετε κούραση Μιλήστε για τα συναισθήµατα και τους φόβους σας. Προσπαθήστε να έρθετε σε επικοινωνία µε τον ειδικό γιατρό που µπορεί να σας βοηθήσει. Προσπαθήστε να µάθετε περισσότερα για την ασθένειά σας, τις πιθανές παρενέργειες και τρόπους να τις αντιµετωπίζετε. Οι γνώσεις µπορεί να µειώσουν τις φοβίες σας. Μη φοβάστε να κάνετε ερωτήσεις στο γιατρό σας. Μην ξεχνάτε να ξεκουράζεστε αρκετά και να προγραµµατίζετε την ηµέρα σας µε διαλείµµατα ξεκούρασης. δοκιµάσετε αρκετά µικρά διαλείµµατα έναντι ενός µεγάλου. Προσπαθήστε να δηµιουργήσετε µια ώρα ηρεµίας για να απολαύσετε ένα βιβλίο ή να δείτε µια ταινία µε ένα φίλο. Μην πιέζετε τον εαυτό σας να κάνει περισσότερα πράγµατα απ όσα µπορείτε. οκιµάστε τα αγαπηµένα σας φαγητά κάποια χρονικά διαστήµατα που δεν συνδέονται µε θεραπείες, έτσι ώστε να µην τα συνδυάσετε µε θλιβερές στιγµές. Κάντε περιπάτους, αν είναι δυνατόν. 10 15

Όταν παρουσιάζετε συχνούς εµετούς Να θυµάστε ότι όσο καλύτερα ελέγχετε τη ναυτία, τόσο λιγότερο αίσθηµα για εµετό θα νιώθετε. Μην φάτε και µην πιείτε τίποτα µέχρι να νιώσετε ότι ελέγχετε το αίσθηµα του εµετού. Στη συνέχεια δοκιµάστε µικρές ποσότητες υγρών, όπως νερό ή ζωµός. Ξεκινήστε µε 1 κουταλάκι του γλυκού κάθε 10 λεπτά, σταδιακά αυξήστε το σε 1 κουταλιά της σούπας ανά 20 λεπτά, ώστε τελικά να φτάσετε στα 2 κουτάλια της σούπας ανά 30 λεπτά. Όταν το προηγούµενο βήµα είναι καλά ανεκτό, ξεκινήστε να καταναλώνετε µαλακά τρόφιµα σε µικρές ποσότητες. Σταδιακά, αν νιώθετε καλά εµπλουτίστε τη διατροφή σας. Κάντε περιπάτους, αν είναι δυνατόν. Όταν νιώθετε αλλαγή στη γεύση ή την οσµή Επιλέξτε πιο συχνά τρόφιµα που σας ταιριάζουν καλύτερα σε οσµή και γεύση και σας είναι ευχάριστα. Αν το κόκκινο κρέας, όπως το χοιρινό, έχει περίεργη γεύση ή οσµή, δοκιµάστε κοτόπουλο, γαλοπούλα, αυγά, γαλακτοκοµικά προϊόντα ή ψάρι. Βελτιώστε τη γεύση του κρέατος, του ψαριού και του κοτόπουλου µαρινάροντας σε χυµούς φρούτων, γλυκό κρασί, λάδι και λεµόνι. οκιµάστε να προσθέσετε µικρές ποσότητες µπαχαρικών και µυρωδικών, όπως βασιλικός, ρίγανη, δεντρολίβανο. οκιµάστε ξινά τρόφιµα, όπως πορτοκάλια ή λεµονάδα, τα οποία ίσως να έχουν περισσότερη γεύση. Χρησιµοποιήστε γλυκές σάλτσες ή µαρµελάδες πάνω στο κρέας. οκιµάστε µπέικον, κρεµµύδι και ζαµπόν για να προσθέσετε γεύση στα λαχανικά. Αν η οσµή των τροφίµων σας ενοχλεί: δοκιµάστε τα σε θερµοκρασία δωµατίου ζητήστε βοήθεια από άλλους να ετοιµάσουν τα γεύµατα σκεπάστε τα φαγητά όταν µαγειρεύονται χρησιµοποιείτε εξαεριστήρα ή ανεµιστήρα προετοιµάστε τα γεύµατα εκτός σπιτιού, όπως σε µια σχάρα ψησίµατος. 14 11

Όταν νιώθετε ναυτία Προτιµήστε τρόφιµα που είναι πιο ανεκτά για το στοµάχι σας, όπως γιαούρτι, ρυζόγαλο, κρέµα, βραστές πατάτες, ρύζι ή ζυµαρικά, κοτόπουλο ψητό ή βραστό, κοµπόστα, µαλακά και λιγότερο γευστικά φρούτα ή λαχανικά, αφράτο κέικ και ανθρακούχα αναψυκτικά. Αποφύγετε τρόφιµα που είναι τηγανιτά, λιπαρά, πολύ γλυκά, όπως καραµέλες και µπισκότα, πικάντικα ή µε πολύ δυνατή οσµή. Καταναλώνετε µικρές ποσότητες φαγητού, συχνά και αργά. Αρχίστε να τρώτε πριν πεινάσετε, διότι η πείνα θα επιδεινώσει το αίσθηµα της ναυτίας. Αν η ναυτία σας προκαλεί απέχθεια για κάποια τρόφιµα, αποφύγετέ τα και προτιµήστε κάποια άλλα που τα ανέχεστε καλύτερα. Αποφύγετε να τρώτε σε χώρους που δεν αερίζονται καλά, πολύ ζεστούς, ή µε οσµές µαγειρέµατος που δε σας αρέσουν. Όταν νιώθετε ναυτία (συνέχεια) Προσπαθήστε να πίνετε λιγότερα υγρά µε τα γεύµατα για να µην αισθανθείτε γρήγορο κορεσµό. οκιµάστε να χρησιµοποιήσετε καλαµάκι καθ όλη τη διάρκεια της ηµέρας. ιατηρήστε τρόφιµα και ποτά σε θερµοκρασία δωµατίου ή στο ψυγείο. Τα ζεστά φαγητά µπορεί να επιδεινώσουν τη ναυτία. Προσπαθήστε να µη πιέζετε τον εαυτό σας να καταναλώσετε αγαπηµένα φαγητά κατά τη διάρκεια ναυτίας. Μπορεί να προκληθεί µόνιµη απέχθεια για τα τρόφιµα αυτά. Ξεκουραστείτε µετά από ένα γεύµα για περίπου µία ώρα, διότι η οποιαδήποτε δραστηριότητα µπορεί να µειώσει το ρυθµό πέψης. Αν η ναυτία εµφανίζεται το πρωί, δοκιµάστε στεγνό τοστ ή κράκερς πριν σηκωθείτε. Αν η ναυτία εµφανίζεται κατά τη διάρκεια ακτινοθεραπείας ή χηµειοθεραπείας, αποφύγετε το φαγητό 1 µε 2 ώρες πριν τη θεραπεία. Προτιµήστε ρούχα χαλαρά που δε σας σφίγγουν. Κρατήστε ηµερολόγιο για το πότε σας συµβαίνει µια ναυτία και τι την προκαλεί. Μοιραστείτε αυτές τις πληροφορίες µε το γιατρό και τον διαιτολόγο σας. 12 13