«ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ»

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ» Της σπουδάστριας ΜΠΑΜΠΑΜΤΣΗ ΔΗΜΗΤΡΑΣ Επιβλέπων Δρ. ΓΕΡΟΝΤΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Αναπληρωτής Καθηγητής ΚΑΒΑΛΑ 2007

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΕIΣΑΓΩΓΗ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΚΑΙ LOGISTICS-ΔΥΟ ΑΜΕΣΑ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1.1 Ο όρος logistics και εφοδιαστικης αλυσίδας 3 1.2 Διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας σχετικά με logistics 4 1.3 Οι ψηφιακές τεχνολογίες που απαντώνται στα logistics και στην εφοδιαστική αλυσίδα 14 1.4 Τα οφέλη που απορρέουν από την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στα logistics και την εφοδιαστική αλυσίδα 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ-ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 2.1 Σχεδιασμός εφοδιαστικής αλυσίδας 18 2.2 Εξαγορά ομοειδούς επιχείρησης 24 2.3 Προγραμματισμός παραγωγής και πωλήσεων με εκπτώσεις 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥΣ 3.1 Επιλογή τόπου εγκατάστασης 34 3.2. Επιλογή μέσου μεταφοράς 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ 4.1. Παράδειγμα 51

4.2 Το cross-docking στην εφοδιαστική αλυσίδα 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ 5.1 Βελτιστοποιώντας τη διοίκηση της εφοδιαστικής αλυσίδας 62 5.2 Τα κυριότερα στοιχεία της διαδικασίας της εφοδιαστικής αλυσίδας 63 5.3 Παρακολούθηση και βελτιστοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας 68

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα αλλά και μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην κοινωνία της πληροφορίας είναι ο σωστός σχεδιασμός και διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας (Supply Chain Management, SCM). Η εφοδιαστκή αλυσίδα μιας επιχείρησης αποτελείται από γεωγραφικά κατανεμημένες μονάδες, όπως προμηθευτές πρώτων υλών, εργοστάσια, αποθήκες, κέντρα διανομής, σημεία πώλησης, καθώς και από τις μεταφορικές συνδέσεις μέσω των οποίων μεταφέρονται πρώτες ύλες, καθώς και ενδιάμεσα ή τελικά προϊόντα μεταξύ των μονάδων αυτών. Επομένως, μια εφοδιαστική αλυσίδα καλύπτει προμήθειες και αποθέματα, παραγωγή και διανομή. Είναι προφανές ότι οι μονάδες μιας εφοδιαστικής αλυσίδας δεν ανήκουν όλες στην ίδια επιχείρηση, καθώς μερικές μπορεί να ανήκουν στους προμηθευτές ή στους πελάτες της επιχείρησης, καθώς και άλλες στην ίδια την επιχείρηση. Αυτός είναι και ένας παράγων που συντελεί στην δυσκολία της διαχείρισης μιας εφοδιαστικής αλυσίδας, προκειμένου να πετύχουμε όχι μόνο χαμηλό κόστος, αλλά και υψηλό βαθμό εξυπηρέτησης, ποιότητας, χρόνου, προσαρμογής στον πελάτη και άλλων κριτηρίων που επηρεάζουν σημαντικά την επιτυχία της εφοδιαστικής αλυσίδας στην αγορά. Η Διοικητική Επιστήμη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην αντιμετώπιση προβλημάτων σχετικά με το σχεδιασμό και τη διαχείριση μιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Στα κεφάλαια που θα ακολουθήσουν θα δούμε κάποιες γενικές πληροφορίες για την εφοδιαστική αλυσίδα και μερικά ενδεικτικά προβλήματα από το χώρο του σχεδιασμού και της διαχείρισης μιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Στο πρώτο κεφάλαιο υπάρχει μια γενική ενημέρωση όσον αφορά τον όρο εφοδιαστική αλυσίδα και τον άμεσα συνδεδεμένο μ αυτήν όρο logistics. Στο δεύτερο κεφάλαιο έχουμε ένα πρόβλημα σχεδιασμού μιας εφοδιαστικής αλυσίδας που διατυπώνεται σαν μοντέλο Ακέραιου Προγραμματισμού με στόχο την 1

αριστοποίηση του συνολικού κέρδους της αλυσίδας και λύνεται με το Solver. Επίσης, έχουμε ένα πρόβλημα αξιολόγησης της εξαγοράς μιας επιχείρησης, προκειμένου να ενταχθεί και αυτή στην εφοδιαστική αλυσίδα και να πετύχουμε αποτελεσματικότερη ολοκλήρωση των διαδικασιών. Το πρόβλημα λύνεται με ευρεστικό τρόπο χρησιμοποιώντας Γραμμικό Προγραμματισμό και το Solver. Στο ίδιο κεφάλαιο παρουσιάζουμε και ένα πρόβλημα συντονισμού της παραγωγής με τις πωλήσεις, όταν η διαδικασία παραγωγής παράγει πολλαπλά προϊόντα (και υπό-προϊόντα) και υπάρχουν εκπτώσεις στις τιμές πώλησης ανάλογα με τον όγκο. Το πρόβλημα διατυπώνεται με Γραμμικό Προγραμματισμό και λύνεται με το Solver. Στο τρίτο κεφάλαιο αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα επιλογής τόπου εγκατάστασης, ένα συνηθισμένο πρόβλημα στο σχεδιασμό μιας εφοδιαστικής αλυσίδας και στο marketing. Το πρόβλημα διατυπώνεται σαν πρόβλημα πολλαπλών κριτηρίων και λύνεται με την Αναλυτική Μέθοδο Ιεράρχησης χρησιμοποιώντας το Expert Choice. Στο ίδιο κεφάλαιο έχουμε ένα αντίστοιχο πρόβλημα επιλογής μεταφορικού μέσου που λύνεται με παρόμοια μεθοδολογία. Στο κεφάλαιο τέταρτο έχουμε ένα πρόβλημα συντονισμού μιας αλυσίδας επιχειρήσεων που εμπλέκονται στο σχεδιασμό και την παραγωγή ενός νέου προϊόντος. Θεωρούμε ότι υπάρχει αβεβαιότητα στην επιτυχία κάθε σταδίου και χρησιμοποιούμε προσομοίωση με το @Risk, για την επίλυση του προβλήματος. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο επιχειρούμε μια σφαιρική παρουσίαση του θέματος της βελτιστοποίησης μιας εφοδιαστικής αλυσίδας. 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΚΑΙ LOGISTICS-ΔΥΟ ΑΜΕΣΑ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1.1 Ο ΟΡΟΣ LOGISTICS ΚΑΙ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Ο όρος logistics αποτελεί πολυσήμαντη και πολυσύνθετη έννοια, καλύπτοντας μια τεράστια γκάμα διαδικασιών σχεδιασμού, υλοποίησης και ελέγχου στο επιχειρηματικό πεδίο. Τα βασικά στοιχεία που συνυφαίνουν τα logistics είναι η διοίκηση και ο στρατηγικός σχεδιασμός της επιχείρησης, η βέλτιστη αξιοποίηση των έμψυχων (ανθρώπινων) και των άψυχων (υλικών) πόρων της, η παραγωγή, η αποθήκευση και η διανομή των αγαθών, από την πρώτη ύλη μέχρι το έτοιμο προϊόν και από την παραγωγή στο ράφι. Θεωρητικά τα logistics εξυπηρετούν την κερδοφορία μιας επιχείρησης, εξασφαλίζοντας τη συνεχή διαθεσιμότητα των προϊόντων και των λοιπών πόρων της, επιτρέποντας παράλληλα την ομαλή ροή επιτέλεσης των διαδικασιών που αναφέρθηκαν παραπάνω. Τα logistics αποσκοπούν στην παραγωγή προϊόντων με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος, στη διατήρηση των προϊόντων με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, στην πλήρη αξιοποίηση των υλικών μέσων της επιχείρησης, στη μεταφορά των προϊόντων με το χαμηλότερο δυνατό κόστος και τις μικρότερες δυνατές καθυστερήσεις και τελικά στην επίτευξη κερδοφορίας και οικονομίας κλίμακας για την επιχείρηση. Αν και αφορούν σε κάθε είδους επιχειρηματικό τομέα και κάθε είδους επιχείρηση, εκεί που βρίσκουν κατεξοχήν πρόσφορο έδαφος εφαρμογής είναι 3

οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην εφοδιαστική αλυσίδα (εμπορικές, μεταφορικές, παραγωγικές, εταιρίες αποθήκευσης κ.ά.), ανεξαρτήτως του τομέα της οικονομίας στον οποίο ανήκουν. Ο όρος "εφοδιαστική αλυσίδα" περιγράφει το πλέγμα διαδικασιών που απαιτούνται ώστε ένα προϊόν να περάσει από τη φάση της παραγωγής στη φάση της κατανάλωσης. Μεταξύ των διαδικασιών αυτών ξεχωρίζει η παραγωγή, η τυποποίηση, η αποθήκευση, η διακίνηση και η διάθεση του προϊόντος. Όπως διαφαίνεται από τα παραπάνω, logistics και εφοδιαστική αλυσίδα συνδέονται άρρηκτα. Η εφοδιαστική αλυσίδα αποτελεί το βασικότερο πεδίο εφαρμογής των logistics, τα οποία αποτελούν το βασικότερο ζητούμενο για την ορθολογικοποίηση και την επιτυχία των διαδικασιών της εφοδιαστικής αλυσίδας. Τα logistics απαντούν στο πώς πρέπει να οργανωθούν οι διαδικασίες της εφοδιαστικής αλυσίδας - π.χ. πώς πρέπει να γίνεται η διακίνηση των προϊόντων, με τι συχνότητα πρέπει να εκτελούνται οι παραδόσεις, μέσω ποιου δρομολογίου κ.λ.π. Τα τελευταία χρόνια, νέες και καινοτόμες ψηφιακές τεχνολογίες έχουν εισέλθει στο χώρο των logistics και έχουν επιφέρει θεαματικές αλλαγές: εκεί που η απογραφή της αποθήκης απαιτούσε μολύβι, χαρτί και αρκετό χρόνο, τώρα πραγματοποιείται αυτόματα μέσω φορητών τερματικών (σκάνερ) και ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η κακή οργάνωση της αποθήκης, ο ανεφοδιασμός χωρίς πρόγραμμα και σύστημα και τόσα άλλα αρνητικά, έχουν δώσει τη θέση τους σε ολοκληρωμένα συστήματα υψηλής ευφυΐας και αποτελεσματικότητας. 1.2 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ LOGISTICS Διαχείριση Eφοδιαστικής Αλυσίδας 4

Η Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας αναφέρεται στο σχεδιασμό και τη διαχείριση όλων των ενεργειών-δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τις διαδικασίες προμήθειας, την παραγωγή-μεταποίηση και όλες τις δραστηριότητες της διανομής. Επιπλέον, συμπεριλαμβάνει το συντονισμό και τη συνεργασία με όλους τους εταίρους του καναλιού εφοδιασμού, πού μπορεί να είναι προμηθευτές, μεσάζοντες, εταιρείες παροχής υπηρεσιών Third Party Logistics (3PL) και πελάτες. Κατ' ουσία, η Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας ενοποιεί και ολοκληρώνει το σχεδιασμό, τις προμήθειες, την παραγωγή, την αποθήκευση, τη μεταφορά και τις πωλήσεις τόσο μέσα στις επιχειρήσεις όσο και μεταξύ αυτών. Ο αντικειμενικός λοιπόν σκοπός της Διαχείρισης της Εφοδιαστικής Αλυσίδας είναι η αύξηση της συνολικής κερδοφορίας κατά μήκος της αλυσίδας που συνεπάγεται την αύξηση της κερδοφορίας όλων των εταίρων της. Αυτό επιτυγχάνεται με την κατανόηση και ικανοποίηση των πελατειακών αναγκών στον απαιτούμενο χρόνο, και με την προσφορά προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και ανταγωνιστικού κόστους. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, απαραίτητα χαρακτηριστικά των εφοδιαστικών αλυσίδων που ανταγωνίζονται μέσα στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι η ευελιξία και η ταχεία προσαρμοστικότητα τους στις δυναμικά μεταβαλλόμενες συνθήκες. Logistics Logistics είναι εκείνο το τμήμα της Διαχείρισης Εφοδιαστικής Αλυσίδας που σχεδιάζει, υλοποιεί και ελέγχει την αποδοτική και αποτελεσματική κανονική και αντίστροφη ροή και αποθήκευση των προϊόντων, υπηρεσιών και των σχετικών πληροφοριών από το σημείο προέλευσης τους έως το σημείο κατανάλωσης τους, ώστε να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις των πελατών. Ενδεικτικές περιοχές εφαρμογών των Logistics περιλαμβάνουν τα: Business Logistics, Systems Logistics, Maritime Logistics, Logistics Υγείας, Logistics Στρατού, Περιβαλλοντικά Logistics, City Logistics, Crisis Logistics, Logistics Υπηρεσιών, Agro-logistics και Reverse Logistics. 5

Τα Logistics βρίσκουν εφαρμογή σε δύο κυρίως πεδία. Το πρώτο πεδίο είναι η επιχείρηση, η οποία πρέπει να οργανώσει την εισροή, την εσωτερική διακίνηση και την εκροή υλικών και προϊόντων κατά τέτοιον τρόπο, έτσι ώστε να εξασφαλίζει τη μέγιστη ικανοποίηση των πελατών της. Το δεύτερο πεδίο είναι η εφοδιαστική αλυσίδα, η οποία αποτελείται από όλες εκείνες τις επιχειρήσεις και οργανισμούς που είναι απαραίτητοι έτσι ώστε ένα προϊόν, από πρώτες ύλες να καταλήξει στον τελικό πελάτη. Η αποτελεσματική οργάνωση και διοίκηση της ροής προϊόντων και πληροφοριών σε αυτήν την αλυσίδα αποτελεί επιτακτική ανάγκη σε μία παγκοσμιοποιημένη και ψηφιακή οικονομία, όπου ο ανταγωνισμός από ατομικός (επιχείρηση εναντίον επιχείρησης) γίνεται συλλογικός (εφοδιαστική αλυσίδα εναντίον εφοδιαστικής αλυσίδας). Διάφοροι τομείς των Logistics είναι οι εξής: Business Logistics Systems Logistics Defense Logistics Crisis Logistics Supply Chain Management Environmental Logistics Logistics in Services 6

Logistics Information Systems Τα Logistics αφορούν σε: Απαιτήσεις: Οι δραστηριότητες των Logistics εμπλέκονται με την ανάλυση, σύνθεση και καθορισμό των πόρων που απαιτούνται να επιτύχουμε ένα σκοπό ή να φέρουμε σε πέρας μία επιχείρηση κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Ο συνολικός στόχος, του να καθορίσουμε απαιτήσεις είναι μία λειτουργία σχεδιασμού που εμπλέκει ταυτόχρονα και την στρατηγική και τα Logistics. Ο καταμερισμός των κυρίων διαθέσιμων πόρων, αν είναι λιγότεροι από τους απαιτούμενους και η αξιολόγηση του αποτελέσματος των ελλείψεων για την επίτευξη των κυρίων στόχων, είναι κύριες ευθύνες της στρατηγικής και όχι λειτουργία των Logistics. Σχεδιασμό: Αυτή η λειτουργία περιλαμβάνει όλο το πλάνο του σχεδιασμού μέσα από λεπτομερή σχεδιασμό των προϊόντων, συστημάτων και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων της ανάπτυξης, δοκιμής και αξιολόγησης του σχεδιασμού. Το Logistics Engineering έχει να κάνει με τον σχεδιασμό του εφοδιασμού και της συντήρησης κάτω από το πρίσμα της αποτελεσματικότητος κόστους, σε αντίθεση του σχεδιασμού της εύκολης παραγωγής ή χρήσης. Εφοδιασμό: Αυτή η περιοχή εμπλέκει τον φυσικό εφοδιασμό και διανομή όλων των διαθέσιμων πόρων π.χ. προμήθειες, πρόσληψη και εκπαίδευση Προσωπικού, 7

υποστήριξη παραγωγής, συσκευασία, Διοίκηση Αποθεμάτων, διακίνηση και μεταφορές, ιχνηλασιμότητα προϊόντων, διαδικασία παραγγελιών, αποθήκευση, αποσύρσεις, κ.λ.π. Υπάρχουν λειτουργίες που δημιουργούν 'χρονική και χωροταξική χρησιμότητα' σε αντίθεση με τις λειτουργίες παραγωγής που χρησιμοποιούν 'χρησιμότητα τυποποίησης' και τις λειτουργίες του marketing που δημιουργούν 'χρησιμότητα ιδιοκτησίας'. Συντήρηση: Η συντήρηση εκλαμβάνεται ευρέως σαν την διατήρηση των εγκαταστάσεων, προϊόντων, ανθρώπινου δυναμικού, συστημάτων και υπηρεσιών των παραγωγών και χρηστών, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας, διατήρησης και ανάκτησης όλων των διατιθέμενων πόρων. Πόρους: Πρώτες ύλες (υλικά), εξοπλισμό εγκαταστάσεις, Προσωπικό, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων και πληροφοριών. Τα Logistics συχνά συνδέονται με την διοίκηση των υλικών, όμως οι τεχνικές της διοίκησης των υλικών μπορούν επίσης να εφαρμοσθούν στην διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού, χρημάτων και πληροφοριών. Οι δραστηριότητες των Logistics συμπληρώνουν και υποστηρίζουν την στρατηγική και την τακτική. Υποστηρίζουν τους στόχους, τα σχέδια και τις επιχειρησιακές δραστηριότητες των συστημάτων. Τα υποστηριζόμενα συστήματα μπορεί να είναι Οργανισμοί ή μεμονωμένα άτομα. Ο παραπάνω ορισμός των Logistics δεν δηλώνει ότι τα Logistics προσδιορίζουν τις απαιτήσεις, ούτε ότι είναι μηχανικός σχεδιασμός, ούτε ότι είναι διοίκηση. Δηλώνει μόνο ότι: όταν μία προκαθορισμένη διοίκηση, συγκεκριμένη τεχνική μεθοδολογία και συγκεκριμένες τεχνικές δραστηριότητες, εμπλέκονται με 8

ειδικές λειτουργίες υποστήριξης, τότε ο συνδυασμός των παραγόντων αυτών αποτελεί εφαρμογή των Logistics. Η εφαρμογή των Logistics έχει διαφορετικούς τρόπους δράσης και διαφορετικά αποτελέσματα κατά περίπτωση, που εξαρτώνται από το περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσονται και τους παράγοντες που το επηρεάζουν. Παράγοντες όπως: Η οικονομική κατάσταση Η πολιτική κατάσταση Το κοινωνικό καθεστώς Το μορφωτικό επίπεδο Το ηθικό περιβάλλον Το τεχνολογικό περιβάλλον Το νομικό καθεστώς Το φυσικό περιβάλλον Εκείνος όμως ο παράγοντας που έχει την μεγαλύτερη βαρύτητα, είναι ο ανθρώπινος παράγοντας και η ανθρώπινη λογική, που αν είναι αλόγιστη, μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα όχι μόνο την αποτυχία του οποιουδήποτε εγχειρήματος αλλά και την καταστροφή του ίδιου του ανθρώπου και κατ 'επέκταση της ίδιας της φύσης. 9

BUSINESS LOGISTICS Business Logistics είναι η διαδικασία του σχεδιασμού, της υλοποίησης και του ελέγχου της επιτυχημένης (efficient) και της αποτελεσματικής (cost effective) ροής των πάσης φύσεως υλικών, από την πρώτη ύλη μέχρι το τελικό προϊόν, και όλων των σχετιζομένων πληροφοριών, από την πηγή προμήθειας (point of origin) μέχρι τον τελικό καταναλωτή (point of consumption). Ερμηνεύοντας τον παραπάνω ορισμό διαπιστώνουμε ότι στην σύγχρονη επιχείρηση τα logistics είναι υπεύθυνα για την διάθεση όλων των κατηγοριών υλικών (από την πρώτη ύλη μέχρι το έτοιμο προϊόν) στην κατάλληλη ποσότητα, ποιότητα, τόπο και χρόνο και στο χαμηλότερο δυνατό κόστος, αξιοποιώντας όλους τους διατιθέμενους πόρους. Logistics λοιπόν στην σύγχρονη επιχείρηση σημαίνει τις παρακάτω δραστηριότητες: Διανομή των προϊόντων (Physical Distribution) από την επιχείρηση μέχρι τον τελικό καταναλωτή. Υποστήριξη της παραγωγής (Production Support) με όλο το απαιτούμενο στην κάθε φάση υλικό (πρώτες ύλες, ημιέτοιμα προϊόντα, υλικά συσκευασίας κ.λ.π.) Προμήθειες για την απόκτηση όλου του απαραίτητου υλικού για την υλοποίηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. 10

Για να υλοποιηθούν οι παραπάνω δραστηριότητες, εμπλέκονται και συνεργάζονται σχεδόν όλα τα τμήματα της σύγχρονης επιχείρησης, δηλαδή αναλυτικότερα και με απλά λόγια σε μία επιχείρηση Logistics σημαίνει: Μεταφορικά μέσα: (αριθμός, μέγεθος, είδος κλπ)προκειμένου να μεταφερθεί το προϊόν από και προς την επιχείρηση. Management Διανομών: Καθορισμός βελτιστοποιημένων δρομολογίων, χρόνων παράδοσης των προϊόντων κ.λ.π. Αποθηκευτικοί Χώροι: Θέση, μέγεθος, εξοπλισμός κλπ. Αποθέματα: Καθορισμός ειδών, ύψους αποθεμάτων, σημείων αναπαραγγελίας μοντέλων παρακολούθησης των αποθεμάτων, πολιτικής ελέγχου κλπ. Ιχνηλασιμότητα: Υποτύπωση του τι έχουμε διαθέσει που και τι έχουμε προμηθευτεί από που. Η υποτύπωση αυτή αποδεικνύεται πολύτιμη σε περιπτώσεις ανακλήσεως προϊόντων. Προμήθειες: Επιλογή πηγών προμήθειας, καθορισμός κριτηρίων επιλογής προμηθευτών, καθορισμός πολιτικής ποιότητας πρώτων υλών κλπ. Προσωπικό: Απαιτήσεις σε προσωπικό ποσοτικά και ποιοτικά για την υλοποίηση του συγκεκριμένου επιχειρηματικού έργου. Εκπαίδευση: Προσδιορισμός και παροχή της απαιτούμενης εκπαίδευσης στο προσωπικό προκειμένου να είναι σε θέση να φέρει σε πέρας με επιτυχία το έργο που του έχει ανατεθεί. Εγκαταστάσεις: Προσδιορισμός και απόκτηση όλων των απαραίτητων εγκαταστάσεων που είναι απαραίτητες για την διεκπεραίωση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. 11

Τεκμηρίωση: Ανάπτυξη γραπτών οδηγιών και διαδικασιών για όλες τις δραστηριότητες με τη σύνταξη εγχειριδίων και λοιπών γραπτών οδηγιών που είναι ουσιαστικές για την ορθή διεξαγωγή των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Logistics Information System: με βάση το οποίο θα επεξεργάζονται και θα αξιοποιούνται όλες οι απαραίτητες για τα Logistics, πληροφορίες. Είναι προφανές ότι ο βαθμός συσχέτισης και αλληλεπίδρασης των τομέων δράσης των Logistics δηλαδή του physical distribution, της υποστήριξης της παραγωγής και των αγορών/προμηθειών είναι μεγάλος και απαιτεί επιτυχημένη και αποτελεσματική επιχειρηματική δράση και αρμονική συνεργασία των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ενδεικτικά,απαιτείται συνεχής συνεργασία με τις Διευθύνσεις Μάρκετινγκ και Παραγωγής ώστε: Να τεθούν τα επίπεδα (όρια) εξυπηρέτησης πελατών. Να καθοριστούν οι ανάγκες των πελατών για την εξυπηρέτηση τους. Να καθοριστούν οι αντιδράσεις των πελατών στην παρεχόμενη εξυπηρέτηση. Να καθορίζονται συγκεντρωτικές ποσότητες για παραγγελίες πρώτων υλών. Να επιτευχθεί συντονισμός του ρυθμού και χρόνου παραγωγής με τις δραστηριότητες Logistics. SYSTEMS LOGISTICS 12

Με τον όρο Systems Logistics ορίζεται το σύνολο των δραστηριοτήτων και ενεργειών συντονισμένης ανάπτυξης όλων των στοιχείων υποστήριξης ενός συστήματος, οι οποίες αρχίζουν από τη φάση της σχεδίασης του συστήματος και ολοκληρώνονται παράλληλα με αυτό, με σκοπό να το διατηρούν διαθέσιμο (available) στο μέγιστο της απόδοσης του (Systems Effectiveness) με ταυτόχρονη μείωση του Συνολικού Κόστους στον προγραμματισμένο Κύκλο Ζωής (Life Cycle Cost) Το βασικό εργαλείο management με το οποίο γίνεται πράξη η φιλοσοφία της ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής υποστήριξης του κάθε συστήματος στον κύκλο ζωής του είναι το Integrated Logistics Support (ILS) που βασίζεται: Στο Configuration του Συστήματος Στο μοντέλο Επιχειρησιακής Λειτουργίας και Στις απαιτήσεις σε Logistics Οι τομείς υποστήριξης που καλύπτει ένα πρόγραμμα ILS είναι: Συντήρηση. Σωστή και προγραμματισμένη συντήρηση του συστήματος (προληπτική και διορθωτική), προκειμένου να βρίσκεται πάντα σε καλή κατάσταση και σε επιχειρησιακή ετοιμότητα, ώστε να μεγιστοποιείται η αποδοτικότητα και ο ωφέλιμος χρόνος ζωής. Εφοδιασμός. Τα υλικά διαθέσιμα στην σωστή ποσότητα, ποιότητα, τόπο και χρόνο ώστε να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία και συντήρηση του συστήματος. Μέσα Ελέγχου και Υποστήριξης. Όλα τα απαραίτητα μέσα ελέγχου και συντήρησης του συστήματος. 13

Physical Distribution-Materials Handling & Storage Equipment. Διάθεση και πλήρης αξιοποίηση όλων των απαραίτητων μέσων για την διατήρηση, αποθήκευση και διακίνηση τόσο του κυρίως συστήματος καθώς και όλων των υποσυστημάτων και απαραίτητων για την υποστήριξη και τη λειτουργία των μέσων και υλικών. Προσωπικό και Εκπαίδευση. Αφορά το απαραίτητο ποσοτικά και ποιοτικά αλλά και κατάλληλο εκπαιδευμένο προσωπικό για την ορθή και απρόσκοπτη λειτουργία του συστήματος. Εγκαταστάσεις. Αφορά τις εγκαταστάσεις που είναι αναγκαίες και πρέπει να είναι διαθέσιμες προκειμένου το σύστημα να λειτουργεί και να συντηρείται στο κατάλληλο περιβάλλον. Τεκμηρίωση. Όλα τα απαραίτητα για το χειρισμό, τη λειτουργία και τη συντήρηση του συστήματος, εγχειρίδια στην κατάλληλη μορφή και όλες τις απαραίτητες σε ποσότητα και ποιότητα πληροφορίες. Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές. Υποστήριξη του συστήματος με Η/Υ στους τομείς λειτουργίας (π.χ. Computer simulation) και υποστήριξης (π.χ. management προσωπικoύ αποθεμάτων κ.λ.π.) 1.3 ΟΙ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΙ ΣΤΑ LOGISTICS ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ Οι ψηφιακές τεχνολογίες που απαντώνται συχνότερα στα logistics και την εφοδιαστική αλυσίδα είναι οι ακόλουθες: 14

α) Συστήματα πληροφορικής: Είναι εξειδικευμένες εφαρμογές λογισμικού, που αναλαμβάνουν να εξυπηρετήσουν το σύνολο των διαδικασιών της εφοδιαστικής αλυσίδας. Οι πιο γνωστές είναι τα συστήματα επιχειρηματικού σχεδιασμού (Enterprise Resource Planning - ERP) και τα πληροφοριακά συστήματα διαχείρισης της Εφοδιαστικής Αλυσίδας (Supply Chain Execution - SCE). Η συνηθέστερη μορφή των συστημάτων SCE είναι τα προγράμματα διαχείρισης αποθηκών (Warehouse Management System - WMS), τα οποία εν πολλοίς ταυτίζονται με τα συστήματα SCE. β) Τεχνολογίες αναγνώρισης και κτήσης δεδομένων: Είναι εξειδικευμένες τεχνολογικές υποδομές (hardware και software), που συλλέγουν την πληροφορία τη στιγμή της δημιουργίας της -σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, λ.χ. μέσα στην αποθήκη- και τη μεταβιβάζουν στο εκάστοτε πρόγραμμα (λ.χ. WMS) για επεξεργασία. Τέτοιες υποδομές είναι τα φορητά τερματικά χειρός, τα τερματικά περονοφόρων οχημάτων, οι τεχνολογικές λύσεις Αυτόματης Αναγνώρισης και Κτήσης Δεδομένων (Automatic Identification and Data Capture - AIDC), στις οποίες ανήκουν ο γραμμωτός κώδικας (barcode), οι "έξυπνες" κάρτες, τα συστήματα αναγνώρισης χαρακτήρων και οι εφαρμογές ασύρματης αναγνώρισης, ευρύτερα γνωστές με το ακρωνύμιο RFID (Radio Frequency IDentification). γ) Συστήματα Τηλεματικής: Είναι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στις μεταφορές και αποτελούνται από πολλά μέρη hardware (πομποδέκτες, κεραίες, μικροϋπολογιστές, τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, δορυφόροι) και software (συστήματα GIS, πρωτόκολλα επικοινωνίας), με βασική λειτουργία την καταγραφή της γεωγραφικής θέσης του οχήματος σε πραγματικό χρόνο και την απεικόνισή της σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Χάρη σ' αυτά, ο επιχειρηματίας μπορεί π.χ. να βλέπει ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονται τα οχήματα και τα εμπορεύματά του, ενώ οι δυνατότητες σύνδεσης και αξιοποίησης των τεχνολογιών της πρώτης και της δεύτερης κατηγορίας είναι απεριόριστες. 15

δ) Υποδομές δικτύων: Ο λόγος για τα ενσύρματα και τα ασύρματα τοπικά δίκτυα, που συνήθως βρίσκονται σε μια αποθήκη εξυπηρετώντας τη μετάδοση των δεδομένων από τις διάφορες φορητές συσκευές, τους υπολογιστές κλπ. Τα δίκτυα αυτά αποτελούνται από υπολογιστές, καλωδίωση ή ασύρματα σημεία πρόσβασης (access points). 1.4 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΑ LOGISTICS KAI ΤΗΝ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ Τα οφέλη που απορρέουν από την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στα logistics και την εφοδιαστική αλυσίδα είναι σε γενικές γραμμές τα ακόλουθα: α) Καλύτερη εκμετάλλευση των υλικών (άψυχων) πόρων της επιχείρησης. Υλικοί πόροι θεωρούνται τα οχήματα, οι αποθηκευτικοί χώροι, ο εξοπλισμός κ.λπ. Για παράδειγμα, η χρήση ενός συστήματος τηλεματικής στα οχήματα της επιχείρησης (διαχείριση στόλου, fleet management) έχει ως αποτέλεσμα πιο οργανωμένες κινήσεις και λιγότερα δρομολόγια. Σχετικά με τον αποθηκευτικό χώρο, ένα σύστημα WMS και η εγκατάσταση κάποιου ασύρματου τοπικού δικτύου έχουν ως αποτέλεσμα αφενός την αξιοποίηση κάθε σπιθαμής της αποθήκης, αφετέρου τη γρηγορότερη επιτέλεση των διαδικασιών μέσα σ' αυτήν. Λόγου χάρη, το σκάνερ διαβάζει το γραμμωτό κώδικα μιας κούτας και στέλνει αυτόματα την πληροφορία (τι περιέχει η κούτα) σε κεντρικό υπολογιστή εφοδιασμένο με σύστημα WMS, μέσω του ασύρματου τοπικού δικτύου. β) Καλύτερη αξιοποίηση των έμψυχων πόρων της επιχείρησης. Εδώ εντάσσονται όχι μόνο οι εργαζόμενοι αλλά και οι πελάτες, οι προμηθευτές κ.λπ. Για παράδειγμα, ένα σύστημα ERP ή WMS ενημερώνει σχετικά με το 16

ποιοι είναι οι επικερδείς πελάτες, εξασφαλίζει πολύτιμες εργατοώρες για το προσωπικό και συντελεί στην καλύτερη οργάνωση των εισερχόμενων ροών από τους προμηθευτές. Ο ενδιαφερόμενος δεν χρειάζεται πλέον να ασχολείται με τον έλεγχο του στοκ, αφού αυτό το έχει αναλάβει το ίδιο το σύστημα, η απογραφή αποθήκης γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού, ενώ το ίδιο απαιτείται για να μάθουμε τα έσοδα, τα έξοδα και τα κέρδη για μία ημέρα ή ένα μήνα. Συγχρόνως, γνωρίζει ποια είδη διακινούνται περισσότερο και αναλόγως διαμορφώνει τις παραγγελίες του. Στο επιχειρηματικό περιβάλλον, όπως αυτό διαμορφώνεται σήμερα, ζητούμενο της διοίκησης δεν είναι ο λεπτομερής έλεγχος κάθε τμήματος της επιχείρησης -καθώς κάτι τέτοιο απαιτεί πολλή ενέργεια και χρόνο- αλλά η αυτοματοποίηση διαδικασιών με τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων. Οι τεχνολογίες που εξετάσαμε παρέχουν πλήθος πληροφοριών στη διοίκηση και τα στελέχη της επιχείρησης, ώστε να είναι δυνατή η λήψη ορθών και άμεσων αποφάσεων, καθώς και η χάραξη μακρόπνοης αναπτυξιακής στρατηγικής. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ-ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 2.1 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ Η εταιρεία ΕΠΙΠΛΑ ΚΗΠΟΥ Α.Ε., η οποία παράγει έπιπλα κήπου, ετοιμάζει το ετήσιο πλάνο της και επιθυμεί να σχεδιάσει την άριστη εφοδιαστική αλυσίδα για τα προϊόντα της. Η εταιρεία προμηθεύεται ξυλεία από 2 προμηθευτές της (Α και Β) και διαθέτει 3 εργοστάσια (Γ, Ε και Δ) που κατασκευάζουν έπιπλα. Τα τελικά προϊόντα της εταιρείας μεταφέρονται σε δύο χώρους έκθεσης (Υ και Ζ) από όπου και πωλούνται και στη λιανική. Το κόστος μεταφοράς ενός τόνου ξυλείας από τους προμηθευτές στα εργοστάσια και το κόστος μεταφοράς για 100 μονάδες τελικών προϊόντων (π.χ. καρέκλες) από τα εργοστάσια στις εκθέσεις φαίνεται στον πίνακα 2.1. Εργοστάσιο Γ Εργοστάσιο Δ Εργοστάσιο Ε Προμηθευτής Α 250 300 350 Προμηθευτής Β 200 180 150 Έκθεση Υ 80 100 120 Έκθεση Ζ 100 80 90 Πίνακας 2.1. Κόστη μεταφοράς (σε ) ενός τόνου ξυλείας (ή 100 μονάδες τελικών προϊόντων) 18

Το κάθε εργοστάσιο μπορεί να παράγει 100 μονάδες τελικών προϊόντων από κάθε 1 τόνο ξυλείας. Το ετήσιο σταθερό κόστος λειτουργίας του εργοστασίου Γ είναι 200.000, του εργοστασίου Δ είναι 250.000 και του εργοστασίου Ε είναι 500.000. Η εταιρεία μπορεί να μη λειτουργήσει κάποια εργοστάσια, εάν αυτό είναι προς το συμφέρον της. Το κόστος αγοράς πρώτης ύλης και επεξεργασίας για την κατασκευή μιας μονάδας τελικού προϊόντος είναι 40 σε κάθε εργοστάσιο. Οι προμηθευτές Α και Β μπορούν να στείλουν το πολύ 140 και 90 τόνους ξυλείας, αντίστοιχα, στα εργοστάσια, τα δε εργοστάσια Γ, Δ, Ε μπορούν να επεξεργαστούν ποσότητες το πολύ 120, 100, και 60 τόνους, αντίστοιχα. Η εταιρεία πρέπει να στείλει τουλάχιστον 8.000 μονάδες τελικών προϊόντων στις εκθέσεις Υ, Ζ, αντίστοιχα, για να ικανοποιήσει υπάρχουσες παραγγελίες. Αν η εταιρεία πωλεί κάθε μονάδα προϊόντος προς 70, να σχεδιαστεί η άριστη εφοδιαστική αλυσίδα, προκειμένου να μεγιστοποιήσει ή εταιρεία το κέρδος της. Λύση Με τον όρο άριστος σχεδιασμός εφοδιαστικής αλυσίδας εννοούμε μια σειρά από αποφάσεις που εμπλέκονται στο σχεδιασμό του δικτύου από τους προμηθευτές στους πελάτες, ώστε η επιχείρηση να επιτύχει τον στόχο της. Επομένως, μερικά από τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι τα εξής: Από ποιους προμηθευτές συμφέρει να προμηθεύεται πρώτη ύλη η επιχείρηση; Τι ποσότητες πρώτης ύλης να προμηθεύεται από τον καθένα; Ποια εργοστάσια θα ασχοληθούν με την παραγωγή του συγκεκριμένου προϊόντος ; Τι παραγωγή να κάνουν τα εργοστάσια της επιχείρησης για το συγκεκριμένο προϊόν; Πού (δηλ. σε ποια έκθεση) να στείλει την παραγωγή του το κάθε εργοστάσιο και σε τι ποσότητες; 19

Θα διατυπώσουμε το πρόβλημα σαν μοντέλο Ακέραιου Προγραμματισμού. Εφόσον ο αριθμός των μεταβλητών δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλος, μπορούμε να έχουμε και άριστη λύση με το Solver. Θα χρησιμοποιήσουμε γραμμικές μεταβλητές για τις ποσότητες (αγοράς, επεξεργασίας, αποστολής) και 0/1 μεταβλητές για τις επιλογές που συνεπάγονται σταθερό κόστος (λειτουργία εργοστασίων). Έστω: ΑΓ, ΑΔ, ΑΕ και ΒΓ, ΒΔ, ΒΕ οι ποσότητες σε τόνους ξυλείας που οι προμηθευτές Α και Β θα προμηθεύσουν τα εργοστάσια Γ, Δ, Ε, αντίστοιχα. ΓΥ, ΔΥ, ΕΥ, και ΓΖ, ΔΖ, ΕΖ οι ποσότητες σε τόνους που επεξεργάζονται τα εργοστάσια Γ, Δ και Ε και μεταφέρονται ισόποσες ποσότητες σε μονάδες τελικού προϊόντος ( 100) στις εκθέσεις Υ και Ζ, αντίστοιχα. ΥΓ= 1, εάν το εργοστάσιο Γ λειτουργήσει 0, διαφορετικά Αντίστοιχες μεταβλητές ΥΔ και ΥΕ ορίζονται (0 ή 1) και για την λειτουργία των εργοστασίων Δ και Ε. Το πρόβλημα μπορεί να παρασταθεί ως δίκτυο ως εξής: 20

Προμηθευτές Εργοστάσια Εκθέσεις Γ Α 120 Υ 8.000 140 Δ 100 Β Ζ 8.000 90 Ε 60 Σχήμα 2.1. Το δίκτυο της εφοδιαστικής αλυσίδας Τα έσοδα της εταιρείας προκύπτουν από τις πωλήσεις στις εκθέσεις της εταιρείας. Εφόσον η τιμή πώλησης είναι 70 ανά μονάδα τελικού προϊόντος, τα συνολικά έσοδα ισούνται με Έσοδα= 70*100*[ΓΥ+ΔΥ+ΕΥ+ΓΖ+ΔΖ+ΕΖ] Τα κόστη περιλαμβάνουν τα κόστη αγοράς και επεξεργασίας της πρώτης ύλης, τα κόστη μεταφοράς (από προμηθευτές σε εργοστάσια και από εργοστάσια σε εκθέσεις) και τα κόστη λειτουργίας των εργοστασίων. Επομένως, τα συνολικά κόστη ισούνται με Κόστη=40*100[ΓΥ+ΔΥ+ΕΥ+ΓΖ+ΔΖ+ΕΖ]+[250ΑΓ+300ΑΔ+350ΑΕ]+ [200ΒΓ+180ΒΔ+150ΒΕ]+[80ΓΥ+100ΔΥ+120ΕΥ]+[100ΓΖ+80ΔΖ+90ΕΖ] +[200.000ΥΓ+250.000ΥΔ+500.000ΥΕ] 21

Το πρόβλημα επομένως διατυπώνεται ως εξής: Να μεγιστοποιηθεί το κέρδος της εταιρείας (έσοδα-κόστη): Ζ=2920ΓΥ+2900ΔΥ+2880ΕΥ+2900ΓΖ+2920ΔΖ+2910ΕΖ-250ΑΓ-300ΑΔ- 350ΑΕ-200ΒΓ-180ΒΔ-150ΒΕ-200.000ΥΓ-250.000ΥΔ-500.000ΥΕ Με τους περιορισμούς: ΑΓ+ΑΔ+ΑΕ 140 (1) ΒΓ+ΒΔ+ΒΕ 90 (2) ΓΥ+ΓΖ 120*ΥΓ (3) ΔΕ+ΔΖ 100*ΥΔ (4) ΕΥ+ΕΖ 60*ΥΕ (5) ΓΥ+ΔΥ+ΕΥ 80 (6) ΓΖ+ΔΖ+ΕΖ 80 (7) ΓΥ+ΓΖ = ΑΓ+ΒΓ (8) ΔΥ+ΔΖ = ΑΔ+ΒΔ (9) ΕΥ+ΕΖ = ΑΕ+ΒΕ (10) ΑΓ, ΑΔ, ΑΕ, ΒΓ, ΒΔ, ΒΕ, ΓΥ, ΓΖ, ΔΥ, ΔΖ, ΕΥ, ΕΖ 0 ΥΓ, ΥΔ, ΥΕ = 0/1 Οι περιορισμοί (1) και (2) επιβάλλονται από την ποσότητα παραγωγής προμήθειας των Α και Β, οι περιορισμοί (3) ως (5) λόγω δυναμικότητας των εργοστασίων, αν αυτά λειτουργήσουν, οι περιορισμοί (6) και (7) λόγω του ελάχιστου μεγέθους μεταφοράς καρεκλών στις εκθέσεις Υ και Ζ οι οποίες θα προκύψουν από (8000:100 = 80 τόνους). Τέλος, οι περιορισμοί (8)-(10) επιβάλλονται από τη σχέση εισροές = εκροές. 22

Η λύση του προβλήματος με το Solver είναι η εξής: Πίνακας 2.1. Αναφορά Απάντησης για την Εφοδιαστική Αλυσίδα Από την λύση του προβλήματος βλέπουμε ότι η εταιρεία θα προμηθευτεί 130 τόνους ξυλείας από τον προμηθευτή Α εκ των οποίων οι 120 τόνοι θα αποσταλούν για επεξεργασία στο εργοστάσιο Γ και οι υπόλοιποι 10 τόνοι στο εργοστάσιο Δ, καθώς και 90 τόνους ξυλείας από τον προμηθευτή Β που θα αποσταλούν στο εργοστάσιο Δ. Το εργοστάσιο Γ θα επεξεργαστεί συνολικά 120 τόνους, δηλαδή θα παραγάγει 120*100=12.000 μονάδες τελικού προϊόντος, τις οποίες θα στείλει στην έκθεση Υ. Το εργοστάσιο Δ θα επεξεργαστεί 100 τόνους, δηλαδή θα παραγάγει 100*100=10.000 μονάδες προϊόντος, οι οποίες θα σταλούν όλες στην έκθεση Ζ. Το εργοστάσιο Ε δε θα λειτουργήσει (ΥΕ = 0). Το κέρδος της εταιρείας με αυτό το πρόγραμμα παραγωγής αναμένεται να είναι 143.200. 23

2.2 ΕΞΑΓΟΡΑ ΟΜΟΕΙΔΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Ένα πρόβλημα που σχετίζεται με το προηγούμενο είναι το πρόβλημα της ανάπτυξης της επιχείρησης με την εξαγορά μιας ομοειδούς επιχείρησης. Ας δούμε το παράδειγμα που ακολουθεί. Ας υποθέσουμε ότι η εταιρεία κατασκευής επίπλων κήπου του προηγούμενου παραδείγματος διαπραγματεύεται τη δυνατότητα εξαγοράς ενός νέου εργοστασίου επεξεργασίας (Κ), το οποίο θα μπορούσε να αυξήσει την παραγωγική ικανότητα της εταιρείας. Για το λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε έρευνα αγοράς για λογαριασμό της εταιρείας, η οποία έδειξε ότι αναμένεται μια σημαντική αύξηση στη ζήτηση των επίπλων κήπου που κατασκευάζει η εταιρεία μέσα στα επόμενα χρόνια. Πιο συγκεκριμένα το τμήμα marketing της επιχείρησης έκανε την πρόβλεψη ότι η ζήτηση σε κάθε μία από τις εκθέσεις για το επόμενο έτος θα έχει μια αύξηση που η πιθανοτική της κατανομή θα κυμανθεί ως εξής: Ποσοστό αύξησης, π 0,10 0,30 0,50 Πιθανότητα αύξησης 15% 50% 35% Πίνακας 2.2 α. Ποσοστά και πιθανότητες αύξησης της ζήτησης Δηλαδή, η ζήτηση το επόμενο έτος Ζήτηση(ΝΕΑ) θα ισούται με Ζήτηση(ΝΕΑ)= Ζήτηση(ΠΑΛΑΙΑ)+ π Ζήτηση(ΠΑΛΑΙΑ) Όπου το ποσοστό αύξησης π θα κυμανθεί στις τιμές και σύμφωνα με τις πιθανότητες του πίνακα 2.2 α. Ο κάθε προμηθευτής μπορεί να αυξήσει την παραγωγική του ικανότητα κατά 10% για το επόμενο έτος. Προκειμένου η εταιρεία κατασκευής επίπλων κήπου να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτή την αυξανόμενη ζήτηση, σκέπτεται να αγοράσει ένα νέο εργοστάσιο (Κ), το οποίο διατίθεται προς πώληση. Για την 24

αγορά του νέου εργοστασίου απαιτούνται 200.000 συν 25.000 για βελτίωση του πάγιου εξοπλισμού. Το σταθερό κόστος λειτουργίας τους νέου εργοστασίου υπολογίζεται σε 150.000 ετησίως και η μέγιστη παραγωγική ικανότητα του φτάνει τους 55 τόνους το χρόνο. Τέλος το κόστος μεταφοράς (σε ) ενός τόνου ξυλείας από τους ήδη υπάρχοντες προμηθευτές στο καινούργιο εργοστάσιο, καθώς και το κόστος μεταφοράς για 100 μονάδες τελικού προϊόντος από το εργοστάσιο στις εκθέσεις φαίνεται στον πίνακα 2.2β. Τωρινοί κόμβοι Προμηθευτής Α Προμηθευτής Β Έκθεση Υ Έκθεση Ζ Εργοστάσιο Κ 100 50 40 35 Πίνακας 2.2β. Κόστη μεταφοράς (σε ) από- και προς- το νέο εργοστάσιο Υπάρχει επίσης η δυνατότητα πώλησης του εργοστασίου στο τέλος του επόμενου έτους. Σε αυτή την περίπτωση η εταιρεία υπολογίζει ότι μπορεί να πουλήσει το νέο εργοστάσιο προς 145.000 (να υποτεθεί ότι το επιτόκιο είναι αμελητέο). Να βρεθεί αν είναι συμφέρον για την εταιρεία να προχωρήσει στην εξαγορά του νέου εργοστασίου καθώς και ποιο θα είναι το αναμενόμενο κέρδος στο τέλος του επόμενου έτους. Λύση Προκειμένου να επιλυθεί το πρόβλημα πρέπει πρώτα να υπολογιστεί η αναμενόμενη αύξηση στη ζήτηση για κάθε έκθεση. Με βάση τις πιθανοτικές κατανομές της ζήτησης, η αύξηση της ζήτησης μπορεί να υπολογιστεί ως εξής: 0,10*15% + 0,30*50% + 0,50*35% = 0,34 = 34% 25

Μια αναμενόμενη αύξηση κατά 34% σημαίνει ότι οι ποσότητες που θα μεταφερθούν σε κάθε μια από τις εκθέσεις Υ και Ζ πρέπει να είναι τουλάχιστον 8.000*1,34 = 10.720 μονάδες. Όσον αφορά τις μέγιστες ποσότητες με τις οποίες μπορούν να προμηθεύσουν οι προμηθευτές τα εργοστάσια, η αύξηση 10% που μπορεί να πραγματοποιηθεί δίνει τη δυνατότητα στον προμηθευτή Α να προμηθεύσει τα εργοστάσια με (140) + (10%)* (140) = 154 τόνους και ο προμηθευτής Β με (90) + (10%)*(90) = 99 τόνους. Έστω ΥΚ = 0/1 είναι η μεταβλητή που αναφέρεται στην αγορά ή όχι του νέου εργοστασίου Κ. Το συνολικό κόστος της επένδυσης στο νέο εργοστάσιο για 1 χρόνο είναι: Συνολικό Κόστος= (Κόστος αγοράς + Κόστος μετατροπής + Σταθερό κόστος λειτουργίας Αξία εργοστασίου στο τέλος του έτους) = 200+25+150-145=230 (σε χιλιάδες ) Επομένως, δεδομένου ότι το κόστος της επένδυσης στο καινούργιο εργοστάσιο είναι 230.000, το πρόβλημα διατυπώνεται ως εξής : Να μεγιστοποιηθεί το κέρδος της εταιρείας Ζ=(70*100-40*100)[ΓΥ+ΔΥ+ΕΥ+ΚΥ+ΓΖ+ΔΖ+ΕΖ+ΚΖ]- (250ΑΓ+300ΑΔ+350ΑΕ+100ΑΚ)-(200ΒΓ+180ΒΔ+150ΒΕ+50ΒΚ)- (80ΓΥ+100ΔΥ+120ΕΥ+40ΚΥ)-(100ΓΖ+80ΔΖ+90ΕΖ+35ΚΖ)-200.000ΥΓ- 250.000ΥΔ-500.000ΥΕ-230.000ΥΚ Με τους περιορισμούς: ΑΓ+ΑΔ+ΑΕ+ΑΚ 154 (1) ΒΓ+ΒΔ+ΒΕ+ΒΚ 99 (2) 26

ΓΥ+ΓΖ 120ΧΥΓ (3) ΔΥ+ΔΖ 100ΧΥΔ (4) ΕΥ+ΕΖ 60ΧΥΕ (5) ΚΥ+ΚΖ 55ΧΥΚ (6) ΓΥ+ΔΥ+ΕΥ+ΚΥ 107,2 (7) ΓΖ+ΔΖ+ΕΖ+ΚΖ 107,2 (8) ΑΓ+ΒΓ=ΓΥ+ΓΖ (9) ΑΔ+ΒΔ=ΔΥ+ΔΖ (10) ΑΕ+ΒΕ=ΕΥ+ΕΖ (11) ΑΚ+ΒΚ=ΚΥ+ΚΖ (12) ΑΓ, ΑΔ, ΑΕ, ΑΚ, ΒΓ, ΒΔ, ΒΕ, ΒΚ, ΓΥ, ΓΖ, ΔΥ, ΔΖ, ΕΥ, ΕΖ, ΚΥ, ΚΖ 0 ΥΓ, ΥΔ, ΥΕ, ΥΚ=0/1 Προσέξτε ότι οι περιορισμοί (1), (2) άλλαξαν λόγω της μεγαλύτερης δυνατότητας παραγωγής των προμηθευτών Α, Β. Επίσης προστέθηκε ο περιορισμός (6) ο οποίος εκφράζει τη μέγιστη παραγωγική ικανότητα του νέου εργοστασίου. Οι περιορισμοί (7) και (8) διαφοροποιήθηκαν λόγω της αυξημένης ζήτησης, η οποία και πρέπει να ικανοποιηθεί. Τέλος ο περιορισμός (12) υπάρχει προκειμένου οι εισροές και εκροές να είναι ίσες. Η λύση του προβλήματος με το Solver φαίνεται στον πίνακα 2.2. 27

Πίνακας 2.2. Αναφορά απάντησης σχετικά με τη νέα εφοδιαστική αλυσίδα Από την λύση βλέπουμε ότι δε συμφέρει η εξαγορά της νέας επιχείρησης με βάση τα δεδομένα που έχουν τεθεί. Η εταιρεία μπορεί να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση με τα εργοστάσια που διαθέτει και τα συνολικά κέρδη της εταιρείας αναμένεται να ανέλθουν σε 144.136. Να σημειωθεί ότι η παραπάνω μέθοδος είναι ευρεστική, εφόσον βασιζόμαστε στις αναμενόμενες τιμές ζήτησης. Εναλλακτικά θα μπορούσαν να αναλυθούν 3 σενάρια (αντίστοιχα με τις 3 πιθανές τιμές αύξησης της ζήτησης), να υπολογισθεί το κέρδος κάθε στρατηγικής (αγορά ή όχι) σε κάθε σενάριο και να επιλεγεί η στρατηγική που μεγιστοποιεί το αναμενόμενο κέρδος, ή αυτή που είναι η πιο συντηρητική κλπ. 28

2.3 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ Μία επιχείρηση παράγει και πωλεί τέσσερα προϊόντα, τα Π1, Π2, Π3, Π4. Τα κέρδη τα οποία αποκομίζει από τις πωλήσεις αυτών των προϊόντων έχουν ως εξής: Το προϊόν Π1 αποφέρει κέρδος 1.000 ανά τόνο για τους πρώτους 10 τόνους παραγωγής του. Παραγωγή μεγαλύτερη από τους 10 τόνους γίνεται με αυξημένο μοναδιαίο κόστος παραγωγής και αποδίδει μικρότερο κέρδος, ίσο προς 700 ανά τόνο, μέχρι ποσότητα 25 τόνους. Μετά από αυτή την ποσότητα το μοναδιαίο κόστος παραγωγής αυξάνεται ακόμη περισσότερο και το κέρδος πέφτει στα 500 ανά τόνο. Το προϊόν Π2 αποδίδει κέρδος 800 ανά τόνο για κάθε ποσότητα παραγωγής. Όποιος αγοράζει το προϊόν Π2 αγοράζει και το Π4 που το συνοδεύει. Τα προϊόντα Π1 και Π2 μπορούν να πωληθούν σε απεριόριστες ποσότητες. Το προϊόν Π3 είναι ένα υπο-προϊόν της παραγωγής του Π1. Μέχρι 10 τόνοι του Π3 μπορούν να πωληθούν με κέρδος 200 ανά τόνο. Ποσότητα όμως μεγαλύτερη των 10 τόνων δεν μπορεί να απορροφηθεί από την αγορά. Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα αποθήκευσης, η επιπλέον αυτή ποσότητα πρέπει να απομακρυνθεί με κόστος 300 ανά τόνο για την επιχείρηση. Το προϊόν Π4 είναι ένα υπο-προϊόν της παραγωγής του Π2, μπορεί όμως να παραχθεί και ανεξάρτητα. Κάθε πελάτης που αγοράζει Χ τόνους Π 2 πρέπει να αγοράζει και Χ/2 τόνους του Π4. Παράλληλα, το Π4 έχει μία δίκη του αγορά όπου μπορεί να πωληθεί σε απεριόριστες ποσότητες. Όταν πωλείται συνοδεύοντας το Π2, αποδίδει ένα κέρδος 300 ανά τόνο. Όταν όμως πωλείται ανεξάρτητα, αποδίδει κέρδος 250 ανά τόνο. Η παραγωγή ενός τόνου Π1 χρειάζεται 1 ώρα λειτουργίας της μηχανής Α και 2 ώρες της μηχανής Β. Αντίστοιχα, ένας τόνος Π2 χρειάζεται 2 ώρες της μηχανής Α και 3 ώρες της μηχανής Β. Κάθε παραγόμενος τόνος του Π1 αυτόματα αποδίδει και 1,5 τόνο Π3, καθώς επίσης και κάθε τόνος του Π2 αποδίδει και 0,25 τόνο του Π4, σαν υποπροϊόντα. Τέλος η παραγωγή ενός τόνου του Π4 ανεξάρτητα του Π2, απαιτεί 3 ώρες λειτουργίας της μηχανής Γ. 29

Η διαθεσιμότητα των τριών μηχανών είναι 96 ώρες, 120 ώρες και 240 ώρες, αντίστοιχα. Η επιχείρηση έχει τη δυνατότητα να προγραμματίσει την παραγωγή και τις πωλήσεις της (σε είδος και ποσότητες). Να βρεθεί το άριστο πρόγραμμα, ώστε να μεγιστοποιηθεί το συνολικό κέρδος. Λύση Για να λύσουμε το πρόβλημα θα χρησιμοποιήσουμε Γραμμικό Προγραμματισμό. Η ιδιομορφία αυτού του προβλήματος είναι ότι οι συντελεστές μερικών μεταβλητών στην αντικειμενική ανάρτηση δεν είναι σταθεροί, αλλά αλλάζουν με την τιμή της μεταβλητής. Για παράδειγμα, εάν χ1 είναι η συνολική παραγωγή Π1 και c1 είναι η τιμή πώλησης του Π1, τότε έχουμε: C1 1000 750 500 10 25 x1 10 25 X1 Σχήμα 2.3. Κλίμακες τιμών πώλησης του προϊόντος Π1 30

Για να αντιμετωπίσουμε αυτή την ιδιομορφία, θα ορίσουμε διαφορετικές μεταβλητές για κάθε περιοχή του xi στην οποία έχει διαφορετικό συντελεστή. Επομένως, έχουμε: Χ11= η ποσότητα παραγωγής Π1 μέχρι 10 τόνους, Χ12= η ποσότητα παραγωγής Π1 πάνω από 10 τόνους και μέχρι 25 τόνους, Χ13= η ποσότητα παραγωγής Π1 πάνω από 25 τόνους, Χ2= η ποσότητα παραγωγής Π2, Χ31= η ποσότητα παραγωγής Π3 μέχρι 10 τόνους, Χ32= η ποσότητα παραγωγής Π3 πάνω από 10 τόνους, Χ41= η ποσότητα παραγωγής Π4 ως υποπροϊόν του Π2, Χ42= η ποσότητα παραγωγής Π4 ανεξάρτητα του Π2, Y41= οι πωλήσεις του Π4 μαζί με το Π2, Y42= οι πωλήσεις του Π4 ανεξάρτητα του Π2 Χρησιμοποιώντας αυτές τις μεταβλητές, το κέρδος Ζ1, το οποίο προέρχεται από την παραγωγή (και τις πωλήσεις) του προϊόντος Π1, διαμορφώνεται ως εξής: Ζ1 = 1.000χ11 + 700χ12 + 500χ13 Με τους περιορισμούς: Χ11 10 Χ12 15 Χ11, χ12, χ13 0 Εννοείται ότι τελικά η συνολική παραγωγή του Π1 θα ισούται με: Χ1=χ11+χ12+χ13 31

Επίσης, πρέπει να σημειώσουμε ότι με την παραπάνω διατύπωση, εφόσον πρόκειται για πρόβλημα μεγιστοποίησης και ο συντελεστής της χ11 είναι και ο μεγαλύτερος, αυτή η μεταβλητή θα έχει εξαντλήσει το ανώτατο όριο της (χ11=10), προτού αρχίσει να αυξάνεται η μεταβλητή χ12. Το ίδιο ισχύει και μεταξύ των χ12 και χ13. Έτσι, το πρόβλημα διατυπώνεται ως εξής: Να μεγιστοποιηθεί το συνολικό κέρδος Ζ= 1.000χ11+700χ12+500χ13+800χ2+200χ31-300χ32+300y41+250y42 Με τους περιορισμούς: Χ11 10 (1) Χ12 15 (2) Χ31 10 (3) 1,5(χ11+χ12+χ13)= χ31+χ32 (4) χ41= 0,25χ2 (5) y41= 0,50x2 (6) y41+y42=x41+x42 (7) x11+x12+x13+2x2 96 (8) 2(x11+x12+x13)+3x2 120 (9) 3x42 240 (10) x11,.,x42, y41, y42 0 Οι περιορισμοί (1)-(3) προέρχονται από τα όρια τα οποία έχουν επιβληθεί σε αυτές τις μεταβλητές λόγω της τιμής του συντελεστή τους στην αντικειμενική συνάρτηση. Οι περιορισμοί (4)-(5) και (8)-(10) υπαγορεύονται από τις προδιαγραφές παραγωγής και τέλος οι περιορισμοί (6)-(7) συνδέουν τις πωλήσεις του Π4 με την παραγωγή του. 32

Πίνακας 2.3. Αναφορά απάντησης του προβλήματος εκπτώσεων Η λύση του προβλήματος με το Solver φαίνεται στον πίνακα 2.3. Από τη λύση του προβλήματος βλέπουμε τα εξής: Το άριστο πρόγραμμα παραγωγής είναι να παραχθούν 6,67 μονάδες Π1, 35,56 μονάδες Π2, 10 μονάδες Π3 και 88,9 μονάδες Π4, από τις οποίες οι 8,89 θα παραχθούν σαν υποπροϊόν του Π2 και οι υπόλοιπες 80 ανεξάρτητα. Το πρόγραμμα πωλήσεων του Π4 είναι ότι 17,78 μονάδες θα πωληθούν μαζί με το Π2 και οι υπόλοιπες 71,11 μονάδες ανεξάρτητα. Το συνολικό κέρδος που αναμένεται να προέλθει από αυτό το πρόγραμμα παραγωγής και πωλήσεων ισούται με 60.222. 33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥΣ 3.1 ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Η επιλογή του τόπου εγκατάστασης είναι ένα σημαντικό επιχειρησιακό πρόβλημα. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με πολλές μεθόδους, οι κυριότερες από τις οποίες είναι τρεις: Ακέραιος προγραμματισμός, Πολυκριτήρια Ανάλυση ή Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήματα. Θεωρούμε ότι η διατύπωση με Ακέραιο Προγραμματισμό, που προϋποθέτει την ικανοποίηση ενός μοναδικού στόχου, καθώς και ακριβή δεδομένα, ίσως δε βρίσκει μεγάλη εφαρμογή στην πράξη. Ας δούμε ένα παράδειγμα που αντιμετωπίζουμε με Πολυκριτήρια Ανάλυση. Μια επιχείρηση επιθυμεί να προχωρήσει στην αγορά ενός οικοπέδου για την κατασκευή ενός εργοστασίου. Προκειμένου να επιλέξει ποιο οικόπεδο θα αγοράσει, έχει θέσει μια σειρά από παράγοντες τους οποίους και θα πρέπει να λάβει υπόψη της. Αυτοί οι παράγοντες αφορούν το κόστος αγοράς (τιμή, όροι), την απόσταση από τους προμηθευτές και από τους πελάτες, την ποιότητα του οδικού δικτύου, την ύπαρξη εργατικού δυναμικού κοντά στην περιοχή, καθώς και τη δυνατότητα μεταπώλησης του οικοπέδου. Μετά από μια λεπτομερή εξέταση των περιοχών και των οικοπέδων προς πώληση, η εταιρεία έχει καταλήξει σε 4 πιθανές περιοχές για να χτιστεί το εργοστάσιο. Αυτές είναι τα Γρεβενά από τα οποία περνάει ή Εγνατία, όπου βρίσκονται και οι προμηθευτές της, η περιοχή του αεροδρομίου των Σπάτων, όπου βρίσκονται και οι περισσότεροι πελάτες της, το Λαύριο ή οι Θρακομακεδόνες (Ολυμπιακό χωριό). 34

Επιλογή Οικοπέδου Κόστος Απόσταση Οδικό Δίκτυο Μεταπώληση Εργατικό Δυναμικό Από πελάτες Από προμηθευτές Γρεβενά Σπάτα Λαύριο Θρακομακεδόνες Σχήμα 3.1. Το πρόβλημα της επιλογής τόπου εγκατάστασης Θεωρούμε ότι η επιχείρηση μπορεί να συγκρίνει την κάθε εναλλακτική επιλογή που έχει με τις άλλες σε σχέση με κάθε κριτήριο, καθώς επίσης και να συγκρίνει τα κριτήρια αυτά μεταξύ τους σχετικά με τη σπουδαιότητα που έχουν για την επιχείρηση. Λύση Για να λύσουμε το πρόβλημα θα χρησιμοποιήσουμε τη Μέθοδο Αναλυτικής Ιεράρχησης και το πακέτο Expert Choice. Το πρώτο βήμα είναι η κατασκευή του κατάλληλου μοντέλου στο Expert Choice, το οποίο θα περιλαμβάνει όλα τα κριτήρια και υποκριτήρια του προβλήματος καθώς και όλες τις εναλλακτικές, όπως φαίνεται στο σχήμα 3.2. 35

Σχήμα 3.2. Η αρχική οθόνη του EC για το πρόβλημα επιλογής τόπου εγκατάστασης Το δεύτερο βήμα είναι η σύγκριση ανά δύο των εναλλακτικών, των οικοπέδων δηλαδή, αναφορικά με κάθε κριτήριο. Οι παρακάτω πίνακες δείχνουν τις εκτιμήσεις μας για τις εναλλακτικές για τα διάφορα κριτήρια. ΚΟΣΤΟΣ Γρεβενά «μέτρια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Γρεβενά «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Λαύριο Γρεβενά «ισχυρά» προτιμάται από Σπάτα Θρακομακεδόνες «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Λαύριο Θρακομακεδόνες «μέτρια» προτιμάται από Σπάτα Λαύριο «μέτρια» προτιμάται από Σπάτα ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΠΕΛΑΤΕΣ Σπάτα «μέτρια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Σπάτα «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Λαύριο Σπάτα «εξαιρετικά» προτιμάται από Γρεβενά Θρακομακεδόνες «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Λαύριο Θρακομακεδόνες «πολύ ισχυρά προς εξαιρετικά» προτιμάται από Γρεβενά Λαύριο «πολύ ισχυρά προς εξαιρετικά» προτιμάται από Γρεβενά 36

ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ Γρεβενά «πολύ ισχυρά» προτιμάται από Σπάτα Γρεβενά «πολύ ισχυρά» προτιμάται από Λαύριο Γρεβενά «πολύ ισχυρά» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Σπάτα «όμοια» προτιμάται από Λαύριο Σπάτα «όμοια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Λαύριο «όμοια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ Σπάτα «ισχυρά» προτιμάται από Λαύριο Σπάτα «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Σπάτα «πολύ ισχυρά» προτιμάται από Γρεβενά Λαύριο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Λαύριο «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Γρεβενά Θρακομακεδόνες «μέτρια» προτιμάται από Γρεβενά ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΠΩΛΗΣΗΣ Σπάτα «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Γρεβενά Σπάτα «μέτρια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Σπάτα «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Λαύριο Γρεβενά «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Γρεβενά «μέτρια» προτιμάται από Λαύριο Θρακομακεδόνες «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Λαύριο ΥΠΑΡΞΗ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Λαύριο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Θρακομακεδόνες Λαύριο «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» προτιμάται από Γρεβενά Λαύριο «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Σπάτα Θρακομακεδόνες «ισχυρά» προτιμάται από Γρεβενά Θρακομακεδόνες «μέτρια» προτιμάται από Σπάτα Σπάτα «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Γρεβενά Πίνακας 3.3 α. Σύγκριση των τόπων σε σχέση με κάθε κριτήριο Το επόμενο στάδιο είναι η αξιολόγηση των κριτηρίων ανάλογα με τη σημαντικότητα τους. Οι παρακάτω πίνακες παρουσιάζουν τις εκτιμήσεις για τα διάφορα υποκριτήρια. 37

ΑΠΟΣΤΑΣΗ Πελάτες «μέτρια προς ισχυρά» πιο σημαντικό από Προμηθευτές Πίνακας 3.3 β. Σύγκριση της σπουδαιότητας των υποκριτηρίων μεταξύ τους Τέλος, εισάγονται οι εκτιμήσεις για τα τρία βασικά κριτήρια όπως φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ Κόστος «όμοια» πιο σημαντικό από Απόσταση Κόστος «όμοια προς μέτρια» πιο σημαντικό από Εργατικό Δυναμικό Κόστος «μέτρια προς ισχυρά» πιο σημαντικό από Οδικό Δίκτυο Κόστος «ισχυρά» πιο σημαντικό από Μεταπώληση Απόσταση «όμοια προς μέτρια» πιο σημαντικό από Εργατικό Δυναμικό Απόσταση «μέτρια προς ισχυρά» πιο σημαντικό από Οδικό Δίκτυο Απόσταση «ισχυρά» πιο σημαντικό από Μεταπώληση Εργατικό Δυναμικό «μέτρια» πιο σημαντικό από Οδικό Δίκτυο Εργατικό Δυναμικό «μέτρια προς ισχυρά» πιο σημαντικό από Μεταπώληση Οδικό Δίκτυο «όμοια προς μέτρια» πιο σημαντικό από Μεταπώληση Πίνακας 3.3 γ. Σύγκριση της σπουδαιότητας των κριτηρίων μεταξύ τους Από το Expert Choice παίρνουμε τις ακόλουθες προτεραιότητες για κάθε εναλλακτική, σε σχέση με κάθε κριτήριο και υποκριτήριο: 38

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΤΕΡ. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΤΕΡ. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΤΕΡ. Κόστος 0,331 Απόσταση 0,331 Από Πελάτες 0,265 Από Προμηθευτές 0,066 Γρεβενά Θρακ/μακ Λαύριο Σπάτα Εργατικό Δυναμικό Λαύριο Θρακ/μακ Σπάτα Γρεβενά 0,541 Σπάτα 0,230 Θρακ/μακ 0,154 Λαύριο 0,076 Γρεβενά 0,199 Οδικό Δίκτυο 0,490 Σπάτα 0,308 Λαύριο 0,145 Θρακ/μακ 0,057 Γρεβενά 0,545 0,250 0,170 0,035 Γρεβενά Σπάτα Λαύριο Θρακ/μακ 0,700 0,100 0,100 0,100 0,084 Μεταπώληση 0,055 0,641 Σπάτα 0,467 0,186 Γρεβενά 0,277 0,117 Θρακ/μακ 0,160 0,056 Γρεβενά 0,095 Πίνακας 3.3δ. Επιμέρους Ιεράρχηση υποψηφίων και προτεραιότητες ανά κριτήριο και υποκριτήριο Η τελική ιεράρχηση των υποψηφίων παρουσιάζεται στο σχήμα 4.6. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο δείκτης αναξιοπιστίας είναι 0,03<0,1, άρα και αποδεκτός. Σχήμα 3.4. Τελική ιεράρχηση των εναλλακτικών 39

Με βάση λοιπόν το μοντέλο της αναλυτικής ιεράρχησης θα προτιμηθεί το οικόπεδο στα Σπάτα. Πίνακας 3.5 α. Αρχική κατάταξη των εναλλακτικών Πίνακας 3.5β. Κατάταξη εναλλακτικών μετά την αύξηση της βαρύτητας του κριτηρίου κόστους 40

Πίνακας 3.5γ. Κατάταξη εναλλακτικών μετά τη μείωση της βαρύτητας του κριτηρίου απόσταση Πίνακας 3.5δ. Κατάταξη εναλλακτικών μετά την αύξηση βαρύτητας του κριτηρίου εργατικό δυναμικό 41

Επειδή οι λύσεις εμφανίζονται σχετικά «κοντά» μεταξύ τους, θα προχωρήσουμε σε ανάλυση ευαισθησίας. Από το σχήμα 4.8β παρατηρούμε ότι η πρότασή μας αλλάζει, αν αυξηθεί η βαρύτητα του κόστους πάνω από 0,36432, οπότε η καλύτερη λύση θα είναι η αγορά οικοπέδου στα Γρεβενά. Η πρόταση μας επίσης αλλάζει, αν μειωθεί η βαρύτητα του κριτηρίου απόσταση κάτω του 0,29648, όπως φαίνεται και στον πίνακα 4.8γ, οπότε οριακά καλύτερη λύση θα είναι η αγορά οικοπέδου στα Γρεβενά. Παρομοίως, αν αυξηθεί η βαρύτητα του κριτηρίου εργατικό δυναμικό πάνω από 0,28894, η πρόταση μας θα αλλάξει, όπως φαίνεται και στον πίνακα 4.8δ.Σε αυτή την περίπτωση οριακά καλύτερη λύση θα είναι η αγορά οικοπέδου στο Λαύριο. Σε όλες τις παραπάνω μεταβολές, πάντως, πρέπει να σημειωθεί ότι, ακόμα και εάν η αρχική μας λύση άλλαξε, η αρχική μας πρόταση (αγορά στα Σπάτα) παραμένει πολύ κοντά στην πρώτη επιλογή και επομένως εμφανίζεται σαν η ασφαλέστερη επιλογή. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι για οποιεσδήποτε άλλες αυξομειώσεις της βαρύτητας των κριτηρίων η αρχική μας λύση εξακολουθεί να είναι η καλύτερη. Γι αυτό το πρόβλημα επιλέχθηκαν κριτήρια τα οποία ισχύουν για την περίπτωση στη οποία το οικόπεδο θα χρησιμοποιηθεί για επαγγελματικούς λόγους. Είναι σαφές ότι στην περίπτωση που το οικόπεδο αγοράζεται για ιδιωτική χρήση, τα κριτήρια και ο τρόπος επιλογής διαφέρουν πολύ. 3.2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΣΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Μια εταιρεία πρόκειται να προμηθεύσει με φυσικό αέριο την Ελλάδα από τα Βαλκάνια. Προκειμένου να το πετύχει αυτό, θέλει να μεταφέρει τους σωλήνες που θα χρησιμοποιηθούν στη Βουλγαρία, όπου και βρίσκεται το εργοστάσιο της. Τα πιθανά μέσα μεταφοράς που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να μεταφέρει τους σωλήνες, είναι το αεροπλάνο, το πλοίο, το φορτηγό ή το τρένο. Οι παράγοντες τους οποίους η εταιρεία θα λάβει υπόψη της για τη 42

μεταφορά είναι το κόστος μεταφοράς και ασφάλισης, η ταχύτητα, η αξιοπιστία του μεταφορικού μέσου (πιθανότητα απώλειας ή καταστροφής του εμπορεύματος) και το κατά πόσο το μεταφορικό μέσο επηρεάζεται από αστάθμητους παράγοντες, όπως οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες ή οι απεργίες. Επιλογή Μεταφορικού Μέσου Κόστος Μεταφοράς & Ασφάλισης Αξιοπιστία Ταχύτητα Αστάθμητοι Παράγοντες Πιθανότητα Απώλειας Πιθανότητα Καταστροφής Δυσμενείς Καιρικές Συνθήκες Απεργίες Αεροπλάνο Πλοίο Φορτηγό Τρένο Σχήμα 3.2. Το πρόβλημα επιλογής μεταφορικού μέσου Λύση Για να λύσουμε το πρόβλημα θα χρησιμοποιήσουμε πάλι τη Μέθοδο Αναλυτικής Ιεράρχησης και το πακέτο Expert Choice. Θα πρέπει να κατασκευαστεί στο Expert Choice το κατάλληλο μοντέλο που θα περιλαμβάνει όλα τα κριτήρια και υποκριτήρια του προβλήματος καθώς και όλες τις εναλλακτικές, όπως φαίνεται στο σχήμα 3.2. 43

Σχήμα 3.2. Η αρχική οθόνη του EC για το πρόβλημα επιλογής μέσου μεταφοράς Στην συνέχεια, θα πρέπει να συγκριθούν οι εναλλακτικές, τα μεταφορικά μέσα δηλαδή, ανά δύο, αναφορικά με κάθε κριτήριο. Οι παρακάτω πίνακες δείχνουν τις εκτιμήσεις για τις εναλλακτικές για τα διάφορα κριτήρια. ΚΟΣΤΟΣ Πλοίο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Τρένο Πλοίο «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» προτιμάται από Φορτηγό Πλοίο «εξαιρετικά» προτιμάται από Αεροπλάνο Τρένο «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Φορτηγό Τρένο «πολύ ισχυρά προς εξαιρετικά» προτιμάται από Αεροπλάνο Φορτηγό «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» προτιμάται από Αεροπλάνο ΑΠΩΛΕΙΑ Φορτηγό «μέτρια» προτιμάται από Πλοίο Φορτηγό «μέτρια» προτιμάται από Αεροπλάνο Φορτηγό «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Τρένο Πλοίο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Αεροπλάνο Πλοίο «μέτρια» προτιμάται από Τρένο Αεροπλάνο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Τρένο 44

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ Πλοίο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Αεροπλάνο Πλοίο «ισχυρά» προτιμάται από Φορτηγό Πλοίο «ισχυρά» προτιμάται από Τρένο Αεροπλάνο «μέτρια» προτιμάται από Φορτηγό Αεροπλάνο «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Τρένο Φορτηγό «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Τρένο ΚΑΙΡΟΣ Φορτηγό «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Τρένο Φορτηγό «ισχυρά» προτιμάται από Αεροπλάνο Φορτηγό «πολύ ισχυρά προς εξαιρετικά» προτιμάται από Πλοίο Τρένο «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Αεροπλάνο Τρένο «πολύ ισχυρά» προτιμάται από Πλοίο Αεροπλάνο «μέτρια» προτιμάται από Πλοίο ΑΠΕΡΓΙΕΣ Πλοίο «μέτρια» προτιμάται από Τρένο Πλοίο «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Αεροπλάνο Πλοίο «πολύ ισχυρά» προτιμάται από Φορτηγό Τρένο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Αεροπλάνο Τρένο «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» προτιμάται από Φορτηγό Αεροπλάνο «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Φορτηγό ΤΑΧΥΤΗΤΑ Αεροπλάνο «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» προτιμάται από Φορτηγό Αεροπλάνο «πολύ ισχυρά προς εξαιρετικά» προτιμάται από Τρένο Αεροπλάνο «εξαιρετικά» προτιμάται από Πλοίο Φορτηγό «μέτρια προς ισχυρά» προτιμάται από Τρένο Φορτηγό «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» προτιμάται από Πλοίο Τρένο «όμοια προς μέτρια» προτιμάται από Πλοίο Πίνακας 3.3 α. Σύγκριση των μεταφορικών μέσων σε σχέση με κάθε κριτήριο Το επόμενο στάδιο είναι η αξιολόγηση των κριτηρίων ανάλογα με τη σημαντικότητα τους. Οι παρακάτω πίνακες παρουσιάζουν τις εκτιμήσεις για τα διάφορα υποκριτήρια. 45

ΑΣΤΑΘΜΗΤΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Απεργία «μέτρια» πιο σημαντικό από Καιρό ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ Απώλεια «όμοια» πιο σημαντικό από Καταστροφή Πίνακας 3.3 β. Σύγκριση της σπουδαιότητας των υποκριτηρίων σε κάθε κριτήριο Τέλος εισάγονται οι εκτιμήσεις για τα τέσσερα βασικά κριτήρια όπως φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ Αξιοπιστία «όμοια προς μέτρια» πιο σημαντικό από Κόστος Αξιοπιστία «μέτρια» πιο σημαντικό από Ταχύτητα Αξιοπιστία «ισχυρά προς πολύ ισχυρά» πιο σημαντικό από Αστάθμητοι Παράγοντες Κόστος «όμοια προς μέτρια» πιο σημαντικό από Ταχύτητα Κόστος «ισχυρά» πιο σημαντικό από Αστάθμητοι Παράγοντες Ταχύτητα «μέτρια προς ισχυρά» πιο σημαντικό από Αστάθμητοι Παράγοντες Πίνακας 3.3 γ. Σύγκριση της σπουδαιότητας των κριτηρίων μεταξύ τους Από το Expert Choice παίρνουμε τις ακόλουθες προτεραιότητες για κάθε εναλλακτική, για κάθε κριτήριο και υποκριτήριο. 46

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΤΕΡ. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΡΟΤΕΡ. Αξιοπιστία 0,476 Απώλεια Φορτηγό Πλοίο Αεροπλάνο Τρένο 0,500 0,508 0,245 0,154 0,093 Καταστροφή Πλοίο Αεροπλάνο Φορτηγό Τρένο 0,500 0,510 0,298 0,116 0,077 Αστάθμητοι Παράγοντες 0,059 Απεργίες Πλοίο Τρένο Αεροπλάνο Φορτηγό 0,750 0,548 0,252 0,149 0,051 Καιρός Φορτηγό Τρένο Αεροπλάνο Φορτηγό 0,250 0,514 0,331 0,107 0,048 Κόστος 0,289 Ταχύτητα 0,176 Πλοίο Τρένο Φορτηγό Αεροπλάνο 0,523 0,320 0,120 0,037 Αεροπλάνο Φορτηγό Τρένο Πλοίο 0,680 0,205 0,070 0,045 Πίνακας 3.3 δ. Επιμέρους ιεράρχηση εναλλακτικών και προτεραιότητες ανά κριτήριο και υποκριτήριο Η τελικά ιεράρχηση παρουσιάζεται στο σχήμα 7.8. Να σημειωθεί ότι ο δείκτης αναξιοπιστίας είναι 0,04< 0,1, άρα και αποδεκτός. 47

Σχήμα 3.4. Τελικά ιεράρχηση μεταφορικών μέσων Με βάση λοιπόν το μοντέλο της αναλυτικής ιεράρχησης θα επιλεχθεί το πλοίο για τη μεταφορά των σωλήνων. Αν και η διαφορά μεταξύ των εναλλακτικών είναι σημαντική, εφόσον κριθεί απαραίτητο, μπορούμε να προχωρήσουμε και σε ανάλυση ευαισθησίας. Παρατηρούμε ότι η λύση μας δεν αλλάζει (πίνακας 3.5) σε τυχόν αλλαγές της βαρύτητας των διάφορων κριτηρίων με εξαίρεση 48

Πίνακας 3.5. Κατάταξη των εναλλακτικών με τα αρχικά κριτήρια. Την ταχύτητα. Αν για κάποιο λόγο η ταχύτητα της μεταφοράς γίνει περισσότερο σημαντική, τότε, όπως φαίνεται και από τη σύγκριση παρακάτω, αλλάζει η διάταξη των προτάσεων και το αεροπλάνο είναι η καλύτερη λύση (βλ. πίνακα 3.6). 49

Πίνακας 3.6. Κατάταξη των εναλλακτικών με αύξηση της σημαντικότητας του κριτηρίου της ταχύτητας 50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ 4.1. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η εταιρεία Car Hellas Α.Ε. σκέφτεται να προχωρήσει στην κατασκευή ενός νέου αυτοκινήτου. Για να αποφασιστεί η παραγωγή ενός αυτοκινήτου πρέπει πρώτα να περάσει με επιτυχία από τέσσερα στάδια, το καθένα από τα οποία θα εκπονηθεί από διαφορετική εταιρεία μέσα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Καταρχάς πρέπει να γίνει η έρευνα και ανάπτυξη (R&D) από την ίδια την εταιρεία Car Hellas. Στη συνέχεια πρέπει να γίνουν και να εγκριθούν τα σχέδια από εξειδικευμένη εταιρεία στο χώρο. Το τρίτο στάδιο είναι η προσομοίωση από μια τρίτη εταιρεία, όπου θα γίνουν όλα τα τεστ ασφάλειας, κλπ. Τέλος, το τέταρτο στάδιο είναι η κατασκευή του μοντέλου από την ίδια την εταιρεία. Στην περίπτωση που οποιοδήποτε από τα στάδια δεν εγκριθεί από την ειδική ομάδα εμπειρογνωμόνων, η διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή. Το κόστος και η πιθανότητα επιτυχίας κάθε σταδίου της διαδικασίας φαίνονται στους πίνακες 4.1 4.2. Να σημειωθεί εδώ ότι ακόμα και αν δεν εγκριθεί το αποτέλεσμα οποιουδήποτε σταδίου, τα απαιτούμενα χρήματα για τα προηγούμενα στάδια πρέπει να πληρωθούν από την εταιρεία. 51

Στάδια Α. Έρευνα & Ανάπτυξη Β. Σχεδιασμός Γ. Προσομοίωση Δ. Κατασκευή Μοντέλου Κόστη (σε εκατ. ) Ελάχιστο Μέγιστο Αναμενόμενο 30 72 42 10 20 17 100 180 120 80 125 100 Πίνακας 4.1. Κόστη των διαφόρων σταδίων Η πιθανότητα να εγκριθεί το κάθε στάδιο από την ομάδα εμπειρογνωμόνων είναι: Στάδια Πιθανότητες Επιτυχίας Ελάχιστη Μέγιστη Αναμενόμενη Α. Έρευνα & Ανάπτυξη 0,30 0,43 0,35 Β. Σχεδιασμός 0,25 0,34 0,30 Γ. Προσομοίωση 0,40 0,60 0,48 Δ. Κατασκευή Μοντέλου 0,70 0,90 0,78 Πίνακας 4.2. Πιθανότητες επιτυχίας των διάφορων σταδίων Τα αναμενόμενα έσοδα, αν τελικά εγκριθούν όλα τα στάδια του σχεδιασμού και το αυτοκίνητο προχωρήσει στην κατασκευή, είναι 2,5 δις. Τα ελάχιστα έσοδα υπολογίζεται ότι είναι 1 δις και το μέγιστο ποσό εσόδων πιστεύεται ότι ανέρχεται στα 70 δις. Η τεράστια αυτή απόκλιση οφείλεται στο γεγονός ότι μπορεί να μην επιτύχει ένα μοντέλο. Να βρεθεί εάν είναι συμφέρον για την εταιρεία παραγωγής αυτοκινήτων να επιχειρήσει την εισαγωγή ενός νέου μοντέλου στην αγορά. 52

Ε&Α Σχεδιασμός Προσομοίωση Μοντέλο Σχήμα 4.3. Τα στάδια παραγωγής του αυτοκινήτου Λύση Προκειμένου να λάβουμε υπόψη την αβεβαιότητα στα διάφορα στάδια, θα χρησιμοποιήσουμε προσομοίωση και το @Risk. Τα δεδομένα του προβλήματος πρέπει να περαστούν στο Excel και να υπολογιστεί το κόστος κάθε σταδίου και το συνολικό κόστος. Πίνακας 4.4. Αρχικός πίνακας στο Excel Το κόστος κάθε σταδίου μπορεί να υπολογιστεί με τον τύπο: 53

=RiskTriang(Ελάχιστο, Αναμενόμενο, Μέγιστο). Έτσι για παράδειγμα, στο κελί C5 πρέπει να γραφεί: =RiskTriang (C6, C8, C7) Αφού υπολογιστεί το κόστος, πρέπει να υπολογιστεί η πιθανότητα επιτυχίας του κάθε σταδίου. Αυτή μπορεί να υπολογιστεί με τον ίδιο τρόπο. Έτσι, στο κελί J5, για παράδειγμα, πρέπει να γραφεί: =RiskTriang(K5, K6, K7) Πίνακας 4.5. Υπολογισμός πιθανοτήτων επιτυχίας με βάση την τριγωνική κατανομή Το εάν θα επιτύχει ή όχι το κάθε στάδιο πρέπει να υπολογιστεί στα κελιά I5:I8 και για το κελί I5 για παράδειγμα υπολογίζεται με τον παρακάτω τύπο: =Risk Binomial (1,J5) 54

Πίνακας 4.6. Το επόμενο στάδιο είναι να υπολογίσουμε το συνολικό κόστος. Αυτό θα υπολογιστεί με τα εξής βήματα: 1. Επειδή ακόμα και αν κάποιο στάδιο αποτύχει πρέπει να το πληρώσουμε, στο κελί Q5 πρέπει να περαστεί το κόστος της έρευνας και ανάπτυξης. =-C5 2. Αν και μόνο αν το πρώτο στάδιο είναι επιτυχές, τότε θα πρέπει να πληρωθούν και τα έξοδα για τον σχεδιασμό. Άρα στο κελί Q6 πρέπει να γραφεί ο τύπος: =IF (I5=1, -C11, 0), όπου I5 είναι 1, αν το στάδιο της Ε&Α είναι επιτυχές και C11 είναι το κόστος του σταδίου του σχεδιασμού. 3. Αν και μόνο αν τα δύο πρώτα στάδια είναι επιτυχή, πρέπει να πληρωθεί και το τρίτο στάδιο της προσομοίωσης: =IF (I5*I6=1, -E5, 0) 55

4. Τέλος, αν όλα τα προηγούμενα στάδια επιτύχουν, τότε πρέπει να κατασκευαστεί και το μοντέλο: =IF (I5*I6*I7=1, -E11, 0) 5. Το συνολικό κόστος υπολογίζεται με το άθροισμα των παραπάνω εξόδων: =Q5+Q6+Q7+Q8 6. Τα έσοδα από τις πωλήσεις θα πραγματοποιηθούν μόνο αν επιτύχουν όλα τα στάδια κατασκευής του αυτοκινήτου: =IF (I5*I6*I7*I8=1, C16, 0) όπου το κελί C16 είναι το κελί που έχει τα αναμενόμενα έσοδα. 6. Με τον όρο αποτίμηση εννοούμε το αν τελικά είναι κερδοφόρος ή όχι η όλη προσπάθεια κατασκευής του καινούργιου αυτοκινήτου. =Q10+Q9, Τρέχοντας το πρόβλημα παίρνουμε τα παρακάτω αποτελέσματα: 56

Πίνακας 4.7. Τελικά αποτελέσματα Από τον πίνακα αποτελεσμάτων βλέπουμε ότι η μέση αποτίμηση είναι θετική ( 1147,57 εκατ.), το οποίο σημαίνει ότι ή εταιρεία αναμένεται να κερδίσει προχωρώντας στην κατασκευή του αυτοκινήτου. Ακριβώς από κάτω όμως βλέπουμε ότι υπάρχει και μια μεγάλη απόκλιση, που δείχνει ότι ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Όπως φαίνεται επίσης στο 95% των προσομοιώσεων, η αποτίμηση είναι αρνητική για την κατασκευή του νέου μοντέλου αυτοκινήτου. Αυτό συμβαίνει διότι για να είναι θετική η αποτίμηση πρέπει όλα τα επιμέρους στάδια να είναι επιτυχημένα, κάτι που θα συμβεί (βλ. Πίνακα 4.7) με πιθανότητα 36% *29,7% *49,3%* 79,3% = 4,18%. Ο λόγος για τον οποίο η μέση τιμή της αποτίμησης είναι θετική είναι ότι, αν τελικά επιτύχουν όλα τα στάδια, τα έσοδα για την εταιρεία είναι πολύ μεγάλα σε σχέση με το κόστος του κάθε σταδίου. 57

Για να δούμε πόσο επηρεάζεται το αποτέλεσμα από τα επιμέρους δεδομένα, μπορούμε να δούμε το σχήμα 4.8. Σχήμα 4.8. Γράφημα συσχετίσεων (correlation) για την συνολική αποτίμηση Από το σχήμα 4.8. φαίνεται ότι υπάρχει μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ της αναμενόμενης αποτίμησης και του κόστους της Ε&Α. Αυτή η αρνητική συσχέτιση υπάρχει, γιατί οποιοδήποτε στάδιο και εάν αποτύχει, το αρχικό κόστος της Ε&Α πρέπει να πληρωθεί. Υπάρχει επίσης μια αρνητική συσχέτιση μεταξύ της πιθανότητας επιτυχίας της Ε&Α και της αναμενόμενης αποτίμησης. Αν και θα περιμέναμε η συσχέτιση να είναι θετική, είναι αρνητική, διότι, παρόλο που μπορεί το πρώτο στάδιο να επιτύχει, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα 58