Επιλογή Ποιότητας και Κάθετη Διαφοροποίηση Προϊόντος - Τα προϊόντα που παράγουν οι επιχειρήσεις μπορούν να διαφοροποιούνται ως προς ένα πλήθος χαρακτηριστικών. Παράδειγμα: Τα αυτοκίνητα διαφοροποιούνται ως προς την ιπποδύναμη, το μέγεθος της μηχανής, την κατανάλωση βενζίνης, το σύστημα κλιματισμού κ.λπ. - Στην ενότητα αυτή, εστιάζουμε σε μια πλευρά της διαφοροποίησης που ονομάζεται ποιότητα (uality) του προϊόντος. - Η ποιότητα ενός προϊόντος μπορεί να έχει πολλαπλές διαστάσεις. Παράδειγμα: Η ποιότητα ενός αυτοκινήτου περιλαμβάνει την ασφάλεια, την άνεση, την επιτάχυνση, την απαιτούμενη συχνότητα συντήρησης κ.λπ. - Επειδή η πολυδιάστατη υποδειγματοποίηση της ποιότητας είναι δύσκολη, υποθέτουμε για απλούστευση ότι η ποιότητα παριστάνεται από μία μεταβλητή z (όπου μια αύξηση της τιμής του z σημαίνει 1 ότι η ποιότητα του προϊόντος αυξάνεται).
1. Επιλογή Ποιότητας στη Μονοπωλιακή Αγορά - Έστω ότι η αγορά ενός αγαθού είναι μονοπωλιακή και η αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης που αντιμετωπίζει η μονοπωλιακή επιχείρηση είναι p(,z) (όπου είναι η παραγόμενη ποσότητα και z είναι η ποιότητα του προϊόντος). - Υποθέτουμε: p(, z)/ <, p(, z)/ z > Δηλαδή: Καθώς αυξάνεται η ποιότητα (z) του προϊόντος, ητιμή(p) που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι καταναλωτές για να αγοράσουν μια δεδομένη ποσότητα προϊόντος αυξάνεται και, επομένως, η (αντίστροφη) καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται προς τα πάνω. p p 2 p 1 p(,z 2 ) 1 p(,z 1 ) - H αύξηση της ποιότητας (από z 1 σε z 2 ) αυξάνει (από p 1 σε p 2 ) την τιμή που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι καταναλωτές για να αγοράσουν μια δεδομένη ποσότητα προϊόντος ( 1 ). H καμπύλη ζήτησης p(,z 1 ) μετατοπίζεται προς τα πάνω στη θέση p(,z 2 ).
-Hσυνάρτηση κόστους της επιχείρησης είναι: C( z, ), με ( z, )/ >, ( z, )/ z> - Η μονοπωλιακή επιχείρηση επιλέγει την παραγόμενη ποσότητα () και την ποιότητα (z) του προϊόντος κατά τρόπο ώστε να μεγιστοποιεί τα κέρδη της, θεωρώντας δεδομένη την αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης [ p= p(, z)] που αντιμετωπίζει για το προϊόν της: max Π= p C(, z) { z, } s. t. p= p(, z) z, max Π = p( z, ) C( z, ) = TRz (, ) C( z, ) { z, } st.., z (PP) - Οι FOCs του PP είναι: TR p = = pz (, ) +, = TR p = =, z = z z z z z z 3
- Υπόθεση:,z>. Τότε: TR p > = = p(, z) + = (1) TR p z > = = = (2) z z z z z - Εξήγηση της (1): Γιαναμεγιστοποιείτακέρδητης, η μονοπωλιακή επιχείρηση επιλέγει εκείνο το επίπεδο παραγωγής () όπου το οριακό έσοδο ισούται με το οριακό κόστος παραγωγής μιας πρόσθετης μονάδας προϊόντος. - Εξήγηση της (2): Γιαναμεγιστοποιείτακέρδητης, η μονοπωλιακή επιχείρηση επιλέγει εκείνο το επίπεδο ποιότητας (z) όπου το οριακό έσοδο[ = ( p/ z) ] από την αύξηση της ποιότητας κατά μία μονάδα ισούται με το οριακό κόστος [ = ( / z)] αύξησης της ποιότητας κατά μία μονάδα. 4
- Παράδειγμα (Επιλογή παραγόμενης ποσότητας και ποιότητας του προϊόντος εκ μέρους της μονοπωλιακής επιχείρησης). - Έστω ότι η αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης που αντιμετωπίζει η μονοπωλιακή επιχείρηση για το προϊόν της είναι: pz (, ) = z(5 ) - Η συνάρτηση κόστους της επιχείρησης είναι: C( z, ) = c ( ) + f( z) = + 5z = 5z 2 2 (δηλαδή, υποθέτουμε για απλούστευση ότι το κόστος παραγωγής είναι μηδενικό) - Το PP της επιχείρησης γράφεται ως εξής: max Π= p 5z { z, } 2 st.. p= p(, z) = z(5 ) z, max Π= z(5 ) 5z { z, } st.., z 2 (PP) 5
- ΗλύσητουPP είναι: = 25, z = 62,5 - Αντικαθιστούμε την ποσότητα και την ποιότητα ισορροπίας στην αντίστροφη συνάρτηση ζήτησης και βρίσκουμε την τιμή ισορροπίας: p = 1562,5 - Τα κέρδη της επιχείρησης στην ισορροπία είναι: 2 π = p 5z = 19531,25 - Άρα, η μονοπωλιακή ισορροπία είναι: z p π = 25 = 62,5 = 1562,5 = 19531, 25 6
Μεγιστοποίηση Κοινωνικής Ευημερίας και Αξιολόγηση Μονοπωλιακής Ισορροπίας - Υποθέτουμε ότι ο κοινωνικός σχεδιαστής (η κυβέρνηση) επιλέγει την παραγόμενη ποσότητα () και την ποιότητα (z) του προϊόντος κατά τρόπο ώστε να μεγιστοποιεί το συνολικό πλεόνασμα (δηλαδή την κοινωνική ευημερία): max TS = CS + PS, όπου: { z, } CS = p(, z) d p(, z) PS = p(, z) C(, z) - Άρα, το πρόβλημα μεγιστοποίησης της κοινωνικής ευημερίας γράφεται ως εξής: 2 1 2 2 max TS= (, ) (, ) (5 ) 5 (5 ) 5 { z, } pzd C z = z d z = z z 2 st.., z 7 (WP)
-H λύση του WP (δηλαδή η άριστη κατά Pareto παραγόμενη ποσότητα και ποιότητα του προϊόντος) είναι: z P P = 5 = 125 - Συμπέρασμα 1. Η παραγόμενη ποσότητα προϊόντος στη μονοπωλιακή ισορροπία είναι μικρότερη από την άριστη κατά Pareto ποσότητα προϊόντος: i P = 25 < = 5 - Εξήγηση: Για να πουλήσει μια πρόσθετη μονάδα προϊόντος, η μονοπωλιακή επιχείρηση αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να μειώσει την τιμή στην οποία πουλάει όλες τις υπόλοιπες μονάδες (εφόσον δεν μπορεί να εφαρμόσει διάκριση τιμών). Η μονοπωλιακή επιχείρηση δεν είναι διατεθειμένη να αυξήσει την παραγόμενη ποσότητα μέχρι το άριστο κατά Pareto επίπεδο παραγωγής. 8
- Συμπέρασμα 2. Η ποιότητα του προϊόντος στη μονοπωλιακή ισορροπία είναι μικρότερη από την άριστη κατά Pareto ποιότητα προϊόντος: i z P = 62,5 < z = 125 - Εξήγηση: Η μονοπωλιακή επιχείρηση επιλέγει την ποιότητα του προϊόντος κατά τρόπο ώστε να μεγιστοποιεί τα κέρδη της και η FOC για τη μεγιστοποίηση των κερδών της επιχείρησης είναι: PS p = = = z z z z Δηλαδή, το όφελος της μονοπωλιακής επιχείρησης από την αύξηση της ποιότητας κατά μία μονάδα είναι η αύξηση της τιμής που πληρώνουν οι καταναλωτές για κάθε μονάδα προϊόντος [ = ( p/ z) ]. - Αντίθετα, ο κοινωνικός σχεδιαστής επιλέγει την ποιότητα του προϊόντος κατά τρόπο ώστε να μεγιστοποιεί το συνολικό πλεόνασμα και η FOC για τη μεγιστοποίηση του συνολικού πλεονάσματος είναι: TS ( CS + PS) S PS p = = + = d = z z z z z z 9
Δηλαδή, το κοινωνικό όφελος από την αύξηση της ποιότητας κατά μία μονάδα είναι η αύξηση του (ακαθάριστου) πλεονάσματος του καταναλωτή [ = ( p/ z) d]. p p P - Άρα: Αφού d, θα ισχύει επίσης z z. z z - Δηλαδή: Αφού το κοινωνικό όφελος από την αύξηση της ποιότητας διαφέρει από το ατομικό όφελος της μονοπωλιακής επιχείρησης, το επίπεδο ποιότητας που επιλέγει η μονοπωλιακή επιχείρηση θα διαφέρει από το άριστο κατά Pareto επίπεδο ποιότητας. - Παρατήρηση. Γενικά, το επίπεδο ποιότητας που επιλέγει η μονοπωλιακή επιχείρηση στην ισορροπία μπορεί να είναι είτε μικρότερο είτε μεγαλύτερο από το άριστο κατά Pareto επίπεδο ποιότητας (ανάλογα με τη μορφή που έχει η συνάρτηση ζήτησης). 1