Μικροοικονομία Ενότητα 5: Θεωρία της Παραγωγής Δριτσάκη Χάιδω Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τη θεωρία της παραγωγής. 4
Περιεχόμενα ενότητας Ελαστικότητα παραγωγής. Καμπύλες ίσου προϊόντος. Οριακός λόγος τεχνικής υποκατάστασης. Γραμμές ίσου προϊόντος. Οικονομίες ή αποδόσεις κλίμακας. 5
Η συνάρτηση παραγωγής Η σχέση που προσδιορίζει τη μέγιστη ποσότητα του προϊόντος που μπορεί να παραχθεί με τις δεδομένες ποσότητες συντελεστών παραγωγής και δεδομένο επίπεδο τεχνολογίας ονομάζεται, συνάρτηση παραγωγής (production function) Μαθηματικά δηλώνεται ως: όπου Q: η μέγιστη ποσότητα παραγωγής Κ: κεφάλαιο L: εργασία 6
Θεωρία της παραγωγής (1) Διάκριση ανάλογα με τη σύνθεση των στοιχείων κόστους: Έντασης κόστους κεφαλαίου Έντασης κόστους εργασίας Διάκριση ανάλογα με τη χρονική περίοδο: Παραγωγή στη Βραχυχρόνια Περίοδο Παραγωγή στη Μακροχρόνια Περίοδο 7
Θεωρία της παραγωγής (2) Μεταβλητοί Συντελεστές: μπορούν να μεταβληθούν οι ποσότητες των συντελεστών στη βραχυχρόνια περίοδο π.χ. πρώτες ύλες κτλ. Σταθεροί συντελεστές: μπορούν να μεταβληθούν μόνο στη μακροχρόνια περίοδο π.χ. κτίρια, μηχανήματα κτλ. 8
Θεωρία της παραγωγής (3) Τεχνική αποτελεσματικότητα: Με τους δεδομένους παραγωγικούς συντελεστές, δεν είναι δυνατόν να παραχθεί άλλος συνδυασμός προϊόντων που να έχει περισσότερο από τουλάχιστον ένα από τα προϊόντα. Οικονομική αποτελεσματικότητα: Η παραγωγή συνδυασμών προϊόντων που είναι τεχνικά αποτελεσματικοί και οι ποσότητες των οποίων παράγονται με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Παραγωγικότητα ενός συντελεστή είναι η σχέση μεταξύ της ποσότητας ενός παραγωγικού συντελεστή και της ποσότητας του προϊόντος που παράγεται με τη χρησιμοποίησή της. 9
Θεωρία της παραγωγής (4) Ολική παραγωγικότητα: Η αξία του προϊόντος που παράγεται ανά ευρώ, το οποίο δαπανάται για τους παραγωγικούς συντελεστές που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή. Συνολικό Προϊόν (ΣΠ) ενός συντελεστή: Το μέγιστο επίπεδο παραγωγής που μπορεί να επιτευχθεί με τους δεδομένους συντελεστές παραγωγής. Μέσο Προϊόν (ΜΠ) ενός συντελεστή: Ο λόγος του συνολικού προϊόντος προς την ποσότητα του συντελεστή ή το προϊόν ανά μονάδα του συντελεστή. Οριακό Προϊόν (ΟΠ) ενός συντελεστή: Ο λόγος της μεταβολής του συνολικού προϊόντος προς τη μεταβολή του συντελεστή. 10
Η παραγωγή στη βραχυχρόνια περίοδο Τουλάχιστον ένας παραγωγικός συντελεστής παραμένει σταθερός. Νόμος της φθίνουσας απόδοσης: Όταν με δεδομένη την τεχνολογία αυξηθεί ένας παραγωγικός συντελεστής, ενώ μένουν σταθεροί όλοι οι άλλοι, μετά από ένα ορισμένο σημείο το οριακό προϊόν θα αρχίσει να μειώνεται. 11
Καμπύλη Συνολικού, Μέσου και Οριακού Προϊόντος Διάγραμμα 1. Καμπύλη Συνολικού, Μέσου και Οριακού Προϊόντος (Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 12
Ελαστικότητα Παραγωγής (1) Η % μεταβολή της συνολικής ποσότητας προϊόντος που προκαλείται από μια % μεταβολή της ποσότητας του μεταβλητού συντελεστή ορίζεται ως ελαστικότητα παραγωγής του εν λόγω συντελεστή. 13
Ελαστικότητα Παραγωγής (2) Από το διάγραμμα: 1) Μέχρι Μ<ΟΜ 2 : Ε π >1 2) Αν Μ = ΟΜ 2 : Ε π =1 3) Αν ΟΜ 2 < Μ < ΟΜ 3 : 0< Ε π <1 4) Αν ΟΜ 3 < Μ : Ε π <0 14
Καμπύλες Ίσου Προϊόντος (1) Η καμπύλη ίσου προϊόντος ή ισοπαραγωγής υποδεικνύει τους συνδυασμούς δύο ή περισσότερων συντελεστών παραγωγής, με τους οποίους επιτυγχάνεται το ίδιο επίπεδο παραγωγής. Υψηλότερες καμπύλες ίσου προϊόντος αντιπροσωπεύουν υψηλότερες ποσότητες προϊόντος Q. 15
Καμπύλες Ίσου Προϊόντος (2) Διάγραμμα 2. Καμπύλες Ίσου Προϊόντος (Πηγή: Κώττη & Πετράκη-Κώττη (2005)). 16
Οριακός λόγος τεχνικής υποκατάστασης (1) Η κλίση μιας καμπύλης ίσου προϊόντος ονομάζεται οριακός λόγος τεχνικής υποκατάστασης ή οριακός λόγος υποκατάστασης συντελεστών (ΟΛΤΥ LK ) και δείχνει πόσο μπορεί να μειωθεί (αυξηθεί) η εργασία αν αυξηθεί (μειωθεί) η χρήση του κεφαλαίου κατά 1 μονάδα διατηρώντας ταυτόχρονα την παραγόμενη ποσότητα σταθερή. Αποδεικνύεται ότι: 17
Οριακός λόγος τεχνικής υποκατάστασης (2) Οι καμπύλες ίσου προϊόντος έχουν ανάλογες ιδιότητες με εκείνες των καμπυλών αδιαφορίας: Έχουν αρνητική κλίση. Δεν μπορούν να τέμνονται. Είναι κυρτές ως προς την αρχή των αξόνων. 18
Γραμμές ίσου κόστους (1) Η γραμμή ίσου κόστους είναι η γραμμή που παρουσιάζει τους συνδυασμούς συντελεστών παραγωγής (εργασίας και κεφαλαίου) που αγοράζονται με συγκεκριμένο ποσό χρημάτων ΣΚ = (Ε*Τ Ε ) + (Κ*Τ Κ ) Η εξίσωση αυτή μπορεί να μετατραπεί ως εξής: Η κλίση της γραμμής ίσου κόστους είναι ίση με: 19
Γραμμές ίσου κόστους (2) Διάγραμμα 3. Γραμμές Ίσου Κόστους (Πηγή: Κώττη & Πετράκη- Κώττη (2005)). 20
Ελαχιστοποίηση Κόστους Το σημείο επαφής της γραμμής ίσου κόστους με την καμπύλη ίσου προϊόντος ορίζει το συνδυασμό ελάχιστου κόστους (βέλτιστο) των συντελεστών παραγωγής για την επίτευξη ενός δεδομένου επίπεδου παραγωγής. Δηλαδή σε κάθε σημείο όπως το Α, Β ή Γ ισχύει ότι: ή 21
Βασική συνθήκη ισορροπίας στην παραγωγή Βασική συνθήκη ισορροπίας στην παραγωγή και προϋπόθεση για την ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής για δεδομένη ποσότητα προϊόντος είναι η χρησιμοποίηση των παραγωγικών συντελεστών σε τέτοιες αναλογίες ώστε ο λόγος του ΟΠ προς την τιμή του κάθε συντελεστή να είναι ίδιος για όλους τους συντελεστές. 22
Γραμμή επέκτασης (1) Γραμμή επέκτασης σχηματίζεται όταν συνδέσουμε όλα τα οικονομικώς αποτελεσματικά σημεία Α, Β και Γ, η οποία δείχνει πώς μεταβάλλονται οι αναλογίες των χρησιμοποιούμενων συντελεστών όταν χωρίς να αλλάζουν οι τιμές τους μεταβάλλεται η ποσότητα του προϊόντος 23
Γραμμή επέκτασης (2) Διάγραμμα 4. Γραμμή Επέκτασης (Πηγή: Κώττη & Πετράκη- Κώττη (2005)). 24
Οικονομίες (ή αποδόσεις) κλίμακας (1) Η απόδοση κλίμακας στην παραγωγή εκφράζει την αύξηση της παραγωγής που προκύπτει από ανάλογη αύξηση όλων των συντελεστών της παραγωγής. Αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο μεταβάλλεται η παραγωγή όταν όλοι οι συντελεστές παραγωγής αυξάνονται κατά το ίδιο πολλαπλάσιο. Τρεις πιθανότητες: αύξουσα, σταθερή και φθίνουσα απόδοση κλίμακας 25
Οικονομίες (ή αποδόσεις) κλίμακας (2) Πίνακας 1. Οικονομίες Κλιμακας Παράδειγμα (Πηγή:Διδάσκων 2014) 26
Οικονομίες (ή αποδόσεις) κλίμακας (3) Διάγραμμα 5. Οικονομίες Κλιμακας (Πηγή: Κώττη & Πετράκη- Κώττη (2005)). 27
Λόγοι εμφάνισης αυξουσών αποδόσεων κλίμακας 1) Εξειδίκευση συντελεστών παραγωγής και οικονομίες διοίκησης. 2) Δυνατότητα χρησιμοποίησης προηγμένης τεχνολογίας. 3) Αδιαιρετότητα συντελεστών παραγωγής και καλύτερη αξιοποίησή τους. 28
Βιβλιογραφία μαθήματος (1) Arnold, R. A. (2007). Εισαγωγή στην Οικονομική, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη. Begg, D., Fischer, S. & Dornbusch, R. (1998). Εισαγωγή στην Οικονομική, Τόμος Α. Επιστημονική Βιβλιοθήκη, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Chacholiades, M. (1990). Μικροοικονομική Ι. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Mankiw, G. N. (2002). Αρχές της Οικονομικής, Τόμος Α. Εκδόσεις Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδάνος, Αθήνα 29
Βιβλιογραφία μαθήματος (2) Varian, H. (2006). Μικροοικονομική, μία σύγχρονη προσέγγιση. Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Γεωργακόπουλος, Θ., Λιανός, Θ., Μπένος, Θ., Τσεκούρα, Γ., Χατζηπροκοπίου, Μ. & Χρήστου, Γ. (1988). Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία, Ε Έκδοση. Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. Δρανδάκης, Ε., Μπήτρος, Γ. & Μπαλτάς, Ν. (1994). Μικροοικονομική Θεωρία, Τόμος Α. Εκδόσεις Σταμούλης, Αθήνα. Κώττη, Γ. & Πετράκη-Κώττη, Α. (2005). Σύγχρονη Μικροοικονομική. Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. 30
Τέλος Ενότητας