ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΉ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ PUBLIC SECTOR COMPARATOR Επιβλέπων: Καθηγητής Παναγιώτης Παπαϊωάννου Μεταπτυχιακός Φοιτητής : ΣΟΥΦΛΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2009

Περιεχόμενα Πρόλογος.. 7 1 Εισαγωγή.....9 1.1 Τρόποι εκτέλεσης ενός Δημοσίου Έργου..9 1.1.1 Εκτέλεση ως παραδοσιακό Δημόσιο Έργο (ΔΕ)...10 1.1.2 Εκτέλεση με τη μορφή Παραχώρησης. 10 1.1.3 Εκτέλεση με τη μορφή Σύμπραξης Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέ (ΣΔΙΤ)..11 1.2 Πότε μια Σύμβαση παροχής υπηρεσιών ή εκτέλεσης έργου ενδείκνυται να υλοποιηθεί μέσω Σύμπραξης 17 1.2.1 Οικονομική αποδοτικότητα (Value for money)....17 1.2.2 Κατανομή κινδύνου (risk allocation) 20 2 Περιγραφή του Μηχανισμού της Δημόσιας Συγκριτικής Κοστολόγησης (PSC)..23 2.1 Σκοπός του PSC...23 2.2 Ανταγωνισμός, οικονομική αποδοτικότητα και PSC...23 2.3 Καθορισμός του PSC..25 2.3.1 Αρχικό PSC......26 2.3.2 Ανταγωνιστική ουδετερότητα.27 2.3.3 Μεταβιβάσιμος κίνδυνος.. 27 2.3.4 Παραμένων κίνδυνος....27 2.4 Καθορισμός της Βάσης Σύγκρισης του PSC.....27 2.5 Η σημασία του κινδύνου...28 2.6 Κοινοποίηση του PSC.30 3 Τα συστατικά ενός PSC. 31 3.1 Η διαδικασία για την κατασκευή ενός PSC....31 Διπλωματική Εργασία 2009 2 Σουφλιάς Αλέξανδρος

3.2 Καθαρό κόστος έργου (Raw Cost)....32 3.2.1 Άμεσες κύριες δαπάνες.. 33 3.2.2 Άμεσες δαπάνες συντήρησης..34 3.2.3 Άμεσες λειτουργικές δαπάνες......34 3.2.4 Εφαρμόσιμες έμμεσες δαπάνες.....35 3.3 Ανταγωνιστική ουδετερότητα.... 35 3.3.1 Εκτίμηση της ανταγωνιστικής ουδετερότητας....36 3.4 Αποτίμηση του κινδύνου........37 3.4.1 Η μέθοδος εκτίμησης του κινδύνου.....39 3.4.2 Προσδιορισμός των συνεπειών του κινδύνου......40 3.4.3 Άμεσες και έμμεσες συνέπειες του κινδύνου...41 3.4.4 Υπολογισμός του κόστους του κινδύνου....44 3.4.5 Ανάλυση ευαισθησίας.... 45 3.5 Υπολογίζοντας μεταβιβάσιμους κινδύνους.. 46 3.5.1 Καθορισμός του μεταβιβάσιμου κινδύνου.....46 3.5.2 Προσδιορισμός βέλτιστου επιπέδου μεταφοράς κινδύνου...47 3.5.3 Εκτίμηση του μεταβιβάσιμου κινδύνου......49 3.6 Υπολογίζοντας παραμένοντες κίνδυνους.....49 3.6.1 Καθορισμός του παραμένοντος κινδύνου......49 3.6.2 Η εκτίμηση του παραμένοντος κίνδυνου.... 49 3.7 Οικονομική Αποδοτικότητα....51 3.7.1 Ποσοτική αξιολόγηση...51 3.7.2 Ποιοτική και ευρύτερη οικονομική αποδοτικότητα...52 4 Παράδειγμα Εφαρμογής PSC Υποθαλάσσια Αρτηρία Θεσσαλονίκης.....54 4.1 Καθαρά παρούσα αξία...56 Διπλωματική Εργασία 2009 3 Σουφλιάς Αλέξανδρος

4.2 Ανάλυση ευαισθησίας σε μεταβολές μακροοικονομικών παραδοχών....57 4.3 Σενάρια ευαισθησίας και κίνδυνοι έργου...66 4.4 Κατασκευαστικός κίνδυνος....67 4.5 Κίνδυνος διαθεσιμότητας...68 4.6 Κίνδυνος ζήτησης..69 4.7 Προσδοκώμενη Παρούσα αξία / Expected Present Value..74 4.8 Πιστωτικός κίνδυνος....75 5 Επίλογος Συμπεράσματα.....79 Διπλωματική Εργασία 2009 4 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Σχήματα Σχήμα 1: ΔΣΚ και οικονομική αποδοτικότητα Σχήμα 2: Διαφορές στη μεταβίβαση του κινδύνου με την εισαγωγή των ΣΔΙΤ Σχήμα 3: Τα τέσσερα βασικά στοιχεία της Δημόσιας Συγκριτικής Κοστολόγησης Σχήμα 4: Το διάγραμμα του μηχανισμού Σχήμα 5: Ανάλυση ενός σεναρίου Σχήμα 6: Ανάλυση ενός αισιόδοξου σεναρίου Πίνακες Πίνακας 1: Ενδεικτικός πίνακας οικονομικής συγκριτικής αξιολόγησης Πίνακας 2: Υπολογισμός NPV με επιτόκιο 5% Πίνακας 3: Υπολογισμός NPV με επιτόκιο 10% Πίνακας 4: Υπολογισμός NPV με επιτόκιο 15% Πίνακας 5: Καταμερισμός κινδύνων Πίνακας 6: Υπολογισμός NPV με μειωμένα έσοδα από διόδια 20% Πίνακας 7: Υπολογισμός NPV με αυξημένα έσοδα από διόδια 20% Πίνακας 8: Προσδοκώμενη παρούσα αξία Διπλωματική Εργασία 2009 5 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Ευχαριστίες Ο εκπονών τη διπλωματική θα ήθελε να ευχαριστήσει τον επιβλέποντα καθηγητή, κ. Παναγιώτη Παπαϊωάννου, για τη παροχή των απαραίτητων στοιχείων και βιβλίων που αφορούσαν τη μελέτη για την ολοκλήρωση της διπλωματικής, την ενθάρρυνση, τον εποικοδομητικό διάλογο και την άριστη καθοδήγησή του στην υλοποίηση της εργασίας. Τέλος τους συναδέλφους μεταπτυχιακούς μηχανικούς για τη βοήθεια τους κατά την εκπόνηση της παρούσας εργασίας. Η αρμονική και ουσιαστική μεταξύ μας συνεργασία, ειδικότερα όσον αφορά ερωτήματα που μου δημιουργήθηκαν, και η καθοδήγηση από άτομα με μεγαλύτερη εμπειρία στο τομέα των κατασκευών Δημοσίων Έργων οδήγησαν στην ολοκλήρωση της Διπλωματικής μου Εργασίας. Διπλωματική Εργασία 2009 6 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Πρόλογος Στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού προγράμματος Σπουδών: «Διοίκηση και Διαχείριση Τεχνικών Έργων» της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. συμπεριλαμβάνεται η παρούσα εκπόνηση Διπλωματικής εργασίας, η οποία περιγράφει τη διαδικασία εκτέλεσης της Δημόσιας Συγκριτικής Κοστολόγησης καθώς και ένα παράδειγμα εφαρμογής της με το προσφάτως έντονα συζητήσιμο έργο της Υποθαλάσσιας Αρτηρίας Θεσσαλονίκης. Το ζήτημα της δημιουργίας έργων υποδομής, που θα λειτουργήσουν ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης, βρίσκεται στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας των αναπτυσσόμενων και των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών. Όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, στα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη, η συνεργασία του δημόσιου τομέα με τους ιδιώτες για την κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής με τη μέθοδο της παραδοσιακής χρηματοδότησης, είχε αποδώσει καρπούς κι όλες αυτές οι χώρες είχαν δημιουργήσει ένα αξιόπιστο δίκτυο υποδομών σε πολλούς τομείς (ιδιαίτερα στον τομέα των μεταφορών, των κατασκευών αλλά και σε αυτούς της υγείας, παιδείας, πολιτισμού- αθλητισμού κλπ.). Τα τελευταία, όμως, χρόνια, με τις επιταγές ενός παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος για μείωση των κρατικών δαπανών, ισοσκέλιση του προϋπολογισμού και αύξηση της ανταγωνιστικότητας του δημόσιου τομέα και συνολικά της εθνικής οικονομίας, οι κυβερνήσεις δέχονται πιέσεις για περιορισμό της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής που ασκούσαν στο παρελθόν. Συγχρόνως, η ανάγκη για συνέχιση δημιουργίας έργων υποδομής παραμένει αδήριτη. Έτσι, οι περισσότερες αναπτυγμένες χώρες μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια έχουν προχωρήσει σε ένα νέο είδος συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα, τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Με τη μέθοδο των ΣΔΙΤ, το δημόσιο προσπαθεί να επιτύχει ένα δύσκολο στόχο, αυτόν της δημιουργίας διαφόρων έργων δίχως την ταυτόχρονη υπέρμετρη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού. Η χώρα μας έχει μπει, τελευταία, και αυτή, δυναμικά στο χώρο των Συμπράξεων (δημιουργώντας και το κατάλληλο νομικό υπόβαθρο με το νόμο 3389/2005), με την ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση να κάνει με τη σειρά της τα πρώτα, μικρά αλλά αξιόλογα βήματα στο χώρο. Όμως, η μέθοδος των Συμπράξεων δεν είναι πάντα η καλύτερη λύση για την υλοποίηση ενός έργου υποδομής. Τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται μία διαδικασία μέτρησης της αποδοτικότητας της δαπάνης, ή με άλλα λόγια της σχέσης κόστους- οφέλους, για ένα έργο, χρηματοδοτούμενο με διαφορετικές μεθόδους χρηματοδότησης κάθε φορά. Αυτή η διαδικασία καλείται Public Sector Διπλωματική Εργασία 2009 7 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Comparator Δημόσια Συγκριτική Αξιολόγηση και διενεργεί σύγκριση μεταξύ της μεθόδου της παραδοσιακής χρηματοδότησης και της χρηματοδότησης μέσω ΣΔΙΤ για ένα έργο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, παρά την αβεβαιότητα των παραμέτρων της κάθε μοναδικής περίπτωσης έργου, μπορεί να δώσει πολύ αξιόπιστα αποτελέσματα, προκρίνοντας την καλύτερη μέθοδο χρηματοδότησης, χωρίς να επηρεάζεται από υποκειμενικούς παράγοντες. Διπλωματική Εργασία 2009 8 Σουφλιάς Αλέξανδρος

1 Εισαγωγή 1.1 Τρόποι εκτέλεσης ενός Δημοσίου Έργου Δημόσιο Έργο (Δ.Ε.) «Δημόσια έργα είναι έργα υποδομής της χώρας που καλύπτουν βασικές ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, συμβάλλουν στην ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων, στην αύξηση του εθνικού προϊόντος, στην ασφάλεια της χώρας και γενικά αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του λαού. Τα έργα αυτά εντάσσονται στο γενικό πλαίσιο της κοινωνικής και οικονομικής αναπτύξεως της χώρας και υλοποιούν τις ανάγκες του δημοκρατικού προγραμματισμού» Ο ορισμός αυτός που αναφέρεται στο άρθρο 1 της κωδικοποίησης του ν.3669/08, περιγράφει τη φύση των δημοσίων έργων, τους σκοπούς που αυτά επιδιώκουν και το οικονομικό τους πλαίσιο, με τη μορφή πολιτικού και όχι νομικού κειμένου. Ο όρος Εκτέλεση περιλαμβάνει τη μελέτη και την κατασκευή ενός δημοσίου έργου. Η μελέτη αποτελεί προηγούμενο στάδιο της κατασκευής και συντάσσεται είτε από την Υπηρεσία είτε ανατίθεται σε μελετητικά γραφεία.[1] Γενικές Διατάξεις 1. Τα δημόσια έργα κατασκευάζονται με βάση τη σχετική μελέτη: α) Από ειδικευμένες εργοληπτικές επιχειρήσεις, όπως ορίζεται στο άρθρο 92 του νόμου. β) Από τον φορέα κατασκευής του έργου με αυτεπιστασία μέσω κατάλληλης τεχνικής υπηρεσίας και προσωπικού που είτε υπάρχει είτε κατά περίπτωση προσλαμβάνεται και αμείβεται από τις πιστώσεις του έργου. 2. Η αρμόδια αρχή ή υπηρεσία που έχει την ευθύνη κατασκευής του έργου αποφασίζει για τον τρόπο κατασκευής σύμφωνα με την παράγραφο και τα άρθρα 3 και 4 του νόμου. Η απόφαση αυτή μπορεί να λαμβάνεται για κάθε έργο ή για είδη εργασιών ή για εργασίες που αφορούν ορισμένη χρονική περίοδο. Η έγκριση διεξαγωγής δημοπρασίας αποτελεί και έγκριση της κατασκευής του έργου με εργοληπτική επιχείρηση. Διπλωματική Εργασία 2009 9 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Οι βασικοί τρόποι εκτέλεσης ενός Δημοσίου Έργου είναι: 1.1.1 Εκτέλεση ως παραδοσιακό Δημόσιο Έργο (ΔΕ) Σύμβαση δημόσιων έργων: σύμβαση εξ επαχθούς αιτίας, η οποία συνάπτεται εγγράφως μεταξύ, αφενός, μιας αναθέτουσας αρχής και, αφετέρου, ενός εργολήπτη, και η οποία έχει ως αντικείμενο την εκτέλεση έργων, την προμήθεια προϊόντων ή την παροχή υπηρεσιών. Τρόποι επιλογής της εργοληπτικής επιχείρησης για την κατασκευή του έργου είναι: α) Η ανοικτή δημοπρασία, στην οποία λαμβάνουν μέρος και υποβάλλουν προσφορές όλοι όσοι έχουν τα νόμιμα προσόντα που προβλέπονται στη διακήρυξη. Αυτή είναι η κύρια διαδικασία επιλογής. β) Η κλειστή δημοπρασία, εφαρμόζεται κυρίως σε έργα μεγάλης σπουδαιότητας ή εξειδικευμένα και διεξάγεται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 23 του νόμου. γ) Η απευθείας ανάθεση ή διαγωνισμός μεταξύ περιορισμένου αριθμού προσκαλούμενων εργοληπτικών επιχειρήσεων, η οποία αποτελεί εξαιρετική διαδικασία και εφαρμόζεται όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 28 του νόμου. δ) Ο πρόχειρος διαγωνισμός και η προφορική δημοπρασία που διέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 29 του νόμου. [1] 1.1.2 Εκτέλεση με τη μορφή Παραχώρησης Σύμβαση παραχώρησης (έργου ή υπηρεσίας): σύμβαση η οποία διαφέρει από μια σύμβαση δημόσιου έργου στο ότι το εργολαβικό αντάλλαγμα του εργολήπτη συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης, είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με καταβολή αμοιβής. Η οδηγία 93/37/ΕΚ διακρίνει τη σύμβαση παραχώρησης έργων από μια δημόσια σύμβαση με βάση την παραχώρηση στον ανάδοχο του δικαιώματος εκμετάλλευσης ενός έργου ως αντάλλαγμα για την κατασκευή του. Είναι καθοριστική η ύπαρξη του κινδύνου εκμετάλλευσης, συνδεόμενου με την επένδυση. Το εν λόγω δικαίωμα εκμετάλλευσης μπορεί επίσης να συνοδεύεται από την καταβολή αμοιβής. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης συνεπάγεται επίσης τη μεταβίβαση της ευθύνης εκμετάλλευσης από την παραχωρούσα αρχή στον ανάδοχο. Η ευθύνη αυτή καλύπτει τόσο τις τεχνικές και χρηματοοικονομικές πτυχές όσο και τις πτυχές διαχείρισης του έργου. Έτσι, ο ανάδοχος οφείλει να προβεί στις αναγκαίες Διπλωματική Εργασία 2009 10 Σουφλιάς Αλέξανδρος

επενδύσεις ώστε το έργο του να μπορεί να τεθεί στη διάθεση των χρηστών υπό καλές συνθήκες. Επωμίζεται το βάρος της απόσβεσης και αναλαμβάνει τους κινδύνους που συνδέονται με την κατασκευή, τη διαχείριση και τη χρήση του εξοπλισμού. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης επιτρέπει στον ανάδοχο να εισπράττει, για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, τέλη από τους χρήστες του έργου ή/και άλλες μορφές αμοιβής προερχόμενες από την εκμετάλλευση, οι οποίες μπορεί να έχουν, π.χ., τη μορφή διοδίων, τελών ή «σκιωδών διοδίων» (shadow toll). Το γεγονός ότι τα δικαιώματα εκμετάλλευσης μπορούν να συνοδεύονται από την καταβολή αμοιβής δεν αλλάζει τίποτα εάν η αμοιβή αυτή δεν καλύπτει παρά μόνον ένα μέρος του κόστους του έργου. Πράγματι, συμβαίνει κατά καιρούς ένα κράτος να επωμίζεται εν μέρει το κόστος εκμετάλλευσης που ενέχει η σύμβαση παραχώρησης, έτσι ώστε να μειώνεται η τιμή που πρέπει να καταβάλλουν οι χρήστες του έργου. Αυτή η μερική αμοιβή μπορεί να συνίσταται σε ένα κατ' αποκοπή ποσό ή σε ένα ποσό ανάλογο με τη χρήση του έργου. Όμως δεν μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εξάλειψη του κινδύνου εκμετάλλευσης, ο οποίος επιβαρύνει τον ανάδοχο στην αντίθετη περίπτωση, η σύμβασή του ανακαθορίζεται ως δημόσια σύμβαση.[2] 1.1.3 Εκτέλεση με τη μορφή Σύμπραξης Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) είναι συμβάσεις -κατά κανόνα μακροχρόνιες -, οι οποίες συνάπτονται μεταξύ ενός δημόσιου φορέα και ενός ιδιωτικού, με σκοπό την εκτέλεση έργων ή την παροχή υπηρεσιών. Σε μία ΣΔΙΤ ο ιδιωτικός φορέας αναλαμβάνει το σύνολο ή μέρος του κόστους υλοποίησης του έργου και ένα σημαντικό μέρος των κινδύνων που σχετίζονται με την κατασκευή και λειτουργία του. Ο δημόσιος τομέας από την πλευρά του επικεντρώνεται στον καθορισμό των σχεδιαστικών, τεχνικών και λειτουργικών απαιτήσεων του έργου και αποπληρώνει τους Ιδιώτες είτε με τμηματικές καταβολές από την πλευρά του Δημοσίου συνδεδεμένες με τη διαθεσιμότητα του έργου και την τήρηση των προδιαγραφών λειτουργίας του, είτε με απευθείας καταβολές από τους τελικούς χρήστες. Στην Ελλάδα, οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα αποτελούν μια καινοτομία που έρχεται να συμπληρώσει το υφιστάμενο πλαίσιο των έργων με συμβάσεις παραχώρησης, τα οποία κυρώνονται από τη Βουλή. Μέχρι σήμερα έχουμε στην Ελλάδα την εμπειρία έργων με συμβάσεις παραχώρησης, όπως είναι η Αττική Οδός, ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, ή η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Ωστόσο, σε αυτά τα έργα το βασικό γνώρισμα είναι ότι ο τελικός χρήστης πληρώνει τον ιδιώτη για το έργο που κατασκεύασε. Για ορισμένα έργα, όμως, ή δημόσιες υπηρεσίες, το κόστος δεν πρέπει να το επιβαρύνονται οι τελικοί χρήστες, αλλά το κράτος Διπλωματική Εργασία 2009 11 Σουφλιάς Αλέξανδρος

γενικότερα. Τέτοια έργα, όπως είναι οι υποδομές σε νοσοκομεία, σε σχολεία, και άλλα κοινωφελή κτίρια μπορούν να κατασκευασθούν και να συντηρούνται με ιδιωτικά κεφάλαια. Το Δημόσιο αναλαμβάνει την αποπληρωμή τους σε βάθος χρόνου και την παρακολούθηση της τήρησης των όρων των συμβατικών υποχρεώσεων. Έτσι, επιτυγχάνεται η έγκαιρη και αποτελεσματική απόδοση των έργων ή των υπηρεσιών στους πολίτες και προκύπτουν μεγάλα οφέλη για την οικονομία γενικότερα. [2] Οι Συνεργασίες Δημόσιου Ιδιωτικού Τοµέα (ΣΔΙΤ ή Public - Private Partnerships, PPP) αποτελούν µια μέθοδο κατασκευής δημοσίων υποδομών και παροχής δημοσίων υπηρεσιών, µε συνεχώς διευρυνόµενη εφαρμογή. Στις ΣΔΙΤ, ο δημόσιος τοµέας αναθέτει στον ιδιωτικό τοµέα να σχεδιάσει, να μελετήσει, να κατασκευάσει, να λειτουργήσει και να συντηρήσει µια υποδομή ή/και να σχεδιάσει, θέσει σε εφαρμογή και παράσχει µια δημόσια υπηρεσία. Η τεχνική αυτή είναι ήδη αρκετά διαδεδομένη σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) είναι μορφές συνεργασίας των δηµοσίων αρχών µε το κόσµο των επιχειρήσεων, που αποσκοπούν στην εξασφάλιση της χρηµατοδότησης, της μελέτης, της κατασκευής, της ανακαίνισης, της διαχείρισης και της συντήρησης µιάς υποδοµής ή στην παροχή μιας υπηρεσίας, σε τοµείς της εθνικής οικονοµίας, όπου η απελευθέρωση της αγοράς είναι είτε ανέφικτη είτε µη επιθυµητή. Η συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα στην υλοποίηση αυτών των έργων και υπηρεσιών γίνεται είτε µε τη µορφή του συνεργαζόμενου εταίρου (partner) µε τον φορέα υλοποίησής τους, είτε µε τη µορφή του παροχέα υπηρεσιών προς το δηµόσιο. Η προώθηση του θεσµού αυτού αποσκοπεί στην βελτίωση της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών του Κράτους προς τον πολίτη, µε την χρησιµοποίηση πρόσθετων ιδιωτικών πόρων, συµπληρωµατικών προς τους διαθέσιµους δηµόσιους µε στόχο την δηµιουργία αναγκαίων υποδοµών και παράλληλα την παροχή των υπηρεσιών της τεχνογνωσίας και των μεθόδων λειτουργίας του ιδιωτικού τοµέα. Θεωρείται ότι υπάρχουν δραστηριότητες, τις οποίες ο ιδιωτικός τοµέας (λόγω εξειδίκευσης και αυξηµένης παραγωγικότητας) µπορεί να εκτελέσει καλύτερα, οικονοµικότερα, ταχύτερα και πιο ποιοτικά από το δηµόσιο και άλλες, όπου ο δηµόσιος τοµέας είναι πιο αποδοτικός, ή παρέχει μεγαλύτερη εξασφάλιση στην παροχή κοινωφελών υπηρεσιών σε σχέση µε τον ιδιωτικό. Μέσω των ΣΔΙΤ είναι δυνατή η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών και αγαθών, που ικανοποιούν τις απαιτήσεις των πολιτών, µε τρόπο οικονοµικά αποδοτικό και αποτελεσµατικό. Η συνεργασία δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα µπορεί να προσφέρει σηµαντικά πλεονεκτήµατα, όπως την υλοποίηση ενός Διπλωματική Εργασία 2009 12 Σουφλιάς Αλέξανδρος

σχεδίου στην καλύτερη σχέση ποιότητας / τιµής, διατηρώντας παράλληλα τους στόχους του δηµοσίου συµφέροντος. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, είναι απαραίτητο οι σχέσεις μεταξύ του δηµοσίου και του ιδιωτικού τοµέα στο πλαίσιο της ΣΔΙΤ να δοµηθούν µε τέτοιο τρόπο, ώστε οι δραστηριότητες των ΣΔΙΤ και οι κίνδυνοι που σχετίζονται µε αυτές να επιµερίζονται μεταξύ των δύο µερών µε βάση τη δυνατότητα καθενός εξ αυτών να τις χειρισθούν και να τις ελέγξουν αποτελεσµατικότερα για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των δεξιοτήτων, ικανοτήτων και εµπειριών τους, προς το στόχο. Η επιτυχία µιας ΣΔΙΤ στην πράξη εξαρτάται σε μεγάλο βαθµό από την πληρότητα του συµβατικού πλαισίου που θα συµφωνηθεί, καθώς και από την ακρίβεια και σαφήνεια των όρων που θα διέπουν την υλοποίησή της. Κατά συνέπεια, έχει καίρια σηµασία η σαφής διάκριση των ρόλων, η ακριβής αξιολόγηση και η βέλτιστη κατανοµή των κινδύνων μεταξύ των δύο µερών, καθώς και ο σαφής καθορισµός των ευθυνών, που αναλαµβάνει καθένας εξ αυτών. Οι τυπολογίες λύσεων Σ ΙΤ είναι πολλές και προσαρμόζονται ανάλογα µε το έργο. Κύρια πλεονεκτήματα είναι, υπό την προϋπόθεση της καλής εφαρμογής, η ανάγκη διασφάλισης κονδυλίων του κρατικού προϋπολογισμού, η βελτίωση της ποιότητας των κατασκευαζόµενων υποδομών και των παρεχόµενων υπηρεσιών, η κινητοποίηση της τεχνογνωσίας του ιδιωτικού τοµέα στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων και ο σημαντικός περιορισμός του κόστους ζωής ενός έργου ή υπηρεσίας. Το θεσμικό πλαίσιο για την υλοποίηση των Σ ΙΤ είναι σήμερα ανεπαρκές, τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει το θέμα σε σχέση µε τις παραδοσιακές μορφές ανάθεσης έργων και προμήθειας υπηρεσιών, ενώ η Eurostat έχει πρόσφατα αποφανθεί για την µη προσμέτρηση, υπό προϋποθέσεις, των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει ένα κράτος µέλος από Σ ΙΤ στο δημόσιο χρέος. Στην Ελλάδα, επιμέρους ρυθμίσεις επέτρεψαν να υπάρξει κάποια πρόοδος σε αριθμό έργων. Γι αυτά είτε χρειάστηκε ειδική νομοθετική ρύθμιση για να καταστεί δυνατή η υλοποίησή τους, είτε απέτυχαν μετά από καθυστερήσεις και μεγάλες δαπάνες, τόσο των ιδιωτών όσο και του δημοσίου. [11] Γενικά Οι συμπράξεις του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα (ΣΔΙΤ) περιλαμβάνουν αυτοκινητοδρόμους, χώρους στάθμευσης, αεροδρόμια, υπόγειο σιδηρόδρομο, γέφυρες, αστικές υποδομές, σχολεία, μουσεία, νοσοκομεία. Διπλωματική Εργασία 2009 13 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Το θεσμικό, νομικό πλαίσιο συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα έχει ως αφετηρία την περιφερειακή πολιτική και τις ειδικές τοπικές ανάγκες. Από την πλευρά του δημόσιου τομέα βασικός σκοπός ενός σχήματος τύπου ΣΔΙΤ είναι η με την ευρεία έννοια αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο ιδιωτικός τομέας για τη βελτίωση των υπηρεσιών αλλά και του κόστους των παρεχόμενων από το κράτος ή το δήμο υπηρεσιών προς τους πολίτες. Για το λόγο αυτό οι συμπράξεις συνοδεύονται από μέτρα ή απαιτήσεις, από την πλευρά του δημόσιου τομέα, που αφορούν: Την παροχή υπηρεσιών και όχι την απόκτηση παγίων στοιχείων, Τον καθορισμό των αναγκών βάσει των επιχειρησιακών δεδομένων και όχι σε συνάρτηση με τις εισροές, Την αμοιβή του ιδιωτικού τομέα ανάλογα με το βαθμό και την ποιότητα των παραχθεισών υπηρεσιών, Την επιλογή προσέγγισης που βασίζεται στο σύνολο του κύκλου ζωής του έργου, Τη χρησιμοποίηση της αρχής ότι κάθε κίνδυνος πρέπει να υπόκειται στη διαχείριση του συμβαλλόμενου μέρους που διαθέτει τα κατάλληλα προσόντα, Την υποχρέωση του ιδιώτη εταίρου να συγκεντρώσει μέρος της απαιτούμενης χρηματοδότησης εφόσον είναι σαφές ότι η χρηματοδότηση γενικά μπορεί να αντισταθμιστεί, Την αξιοποίηση διαφόρων ειδών αμοιβής. Οι μορφές που μπορεί να λάβει ένα σχήμα τύπου σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι πολλές και διαρκώς εξελισσόμενες. Τα κύρια μεταβλητά χαρακτηριστικά είναι ο βαθμός του ελέγχου του ιδιωτικού τομέα και η εμπλοκή του στη χρηματοδότηση. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο γενικό μοντέλο, όπως δεν υπάρχουν και σαφείς εφαρμοστικές οδηγίες. Η καταλληλότητα κάθε μοντέλου αξιολογείται κατά περίπτωση. Κάθε έργο σκιαγραφεί το καταλληλότερο γενικό σχήμα σύμπραξης που με τη σειρά του εξειδικεύεται με τη θεώρηση των επιχειρησιακών απαιτήσεων και των αντίστοιχων τεχνικών και οικονομικών προδιαγραφών. Τα διαθέσιμα σχήματα θα μπορούσαν γενικά να κωδικοποιηθούν ως εξής: Σχήμα κλασσικής προμήθειας όπου διακρίνονται οι περιπτώσεις συμβολαίου υπηρεσιών, συμβολαίου λειτουργίας και διαχείρισης και χρηματοδοτικής μίσθωσης Διπλωματική Εργασία 2009 14 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Σχήμα κατασκευής, λειτουργίας, μεταβίβασης Σχήμα σχεδίασης, κατασκευής, χρηματοδότησης, λειτουργίας Σχήμα κατασκευής- ιδιοκτησίας- λειτουργίας όπου διακρίνονται οι περιπτώσεις πλήρους αποποίησης και μερικής αποποίησης. [8] Το Πλαίσιο Σύμπραξης Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα στην Ελλάδα Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) στην Ελλάδα εστιάζουν στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών μέσα από μια πιο εξειδικευμένη και αποτελεσματική προσέγγιση που μπορεί να επιτύχει καλύτερα η ιδιωτική πρωτοβουλία, ενώ αποτελούν έναν εναλλακτικό δρόμο για την επίτευξη του κατάλληλου μείγματος κράτους και ιδιωτικής πρωτοβουλίας και νοούνται ως όχημα ουσιαστικής μεταρρύθμισης και ως βασικός πυλώνας του αναπτυξιακού υποδέιγματος. Σε μια ΣΔΙΤ οι ρόλοι του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα είναι σαφώς καθορισμένοι, με το δημόσιο τομέα να αναλαμβάνει: τον καθορισμό του γενικού σχεδίου ΣΔΙΤ την αξιολόγηση της πρότασης του ιδιωτικού φορέα την υποστήριξη εκτέλεσης του έργου την παρακολούθηση της υλοποίησης του έργου και της τήρησης των συμβατικών υποχρεώσεων του ιδιώτη, και τον ιδιωτικό τομέα να αναλαμβάνει: την εκπόνηση των μελετών σύμφωνα με το γενικό σχέδιο της προκήρυξης την κατασκευή του έργου την εξασφάλιση της απαιτούμενης χρηματοδότησης του έργου τη διαχείριση και λειτουργία του έργου ή τη συντήρηση του την επιστροφή στο Δημόσιο του έργου μετά τη λήξη της συμβατικής περιόδου. Οι βασικοί συντελεστές μιας ΣΔΙΤ είναι από την πλευρά του δημοσίου: Η Διυπουργική Επιτροπή ΣΔΙΤ Οι αναθέτουσες αρχές Διπλωματική Εργασία 2009 15 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Η Ειδική Γραμματεία ΣΔΙΤ και από την πλευρά του ιδιωτικού τομέα: κατασκευαστικές και τεχνικές εταιρίες χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εταιρίες διαχείρισης, λειτουργίας και εκμετάλλευσης σύμβουλοι. Ανάλογα με το αντικείμενο της σύμπραξης, το είδος και το μέγεθος της εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα σε αυτό και των κινδύνων που αναλαμβάνουν τα δύο μέρη, τα έργα ΣΔΙΤ διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, στα ανταποδοτικά και στα μη ανταποδοτικά. Ως ανταποδοτικά έργα ΣΔΙΤ νοούνται εκείνα τα έργα ή υπηρεσίες, στις οποίες πέρα από τη χρηματοδότηση, το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη συντήρηση τους, οι ιδιωτικοί φορείς αναλαμβάνουν και την εκμετάλλευση τους. Τέτοια έργα είναι για παράδειγμα συγκοινωνιακά έργα, περιβαλλοντικά έργα και θεματικά πάρκα. Από την εκμετάλλευση αυτή, μέσω της είσπραξης τελών από τους τελικούς χρήστες για τη χρήση του έργου ή της υπηρεσίας, οι ιδιωτικοί φορείς αποπληρώνουν την αρχική χρηματοδότηση και αποσκοπούν στην εξασφάλιση εύλογου κέρδους. Οι ιδιωτικοί φορείς αναλαμβάνουν εκτός από τους κινδύνους της χρηματοδότησης και της κατασκευής και τον κίνδυνο της ζήτησης, το αν δηλαδή οι πολίτες θα κάνουν την προβλεπόμενη χρήση του έργου ή της υπηρεσίας. Ως μη ανταποδοτικά έργα ΣΔΙΤ νοούνται εκείνα τα έργα ή οι υπηρεσίες, στις οποίες δεν υπάρχει το στοιχείο της εκμετάλλευσης για τους ιδιωτικούς φορείς. Πρόκειται ουσιαστικά για κοινωνικού χαρακτήρα υποδομές ή υπηρεσίες, τις οποίες λειτουργεί το κράτος και απολαμβάνουν δωρεάν οι πολίτες. Τέτοια έργα είναι για παράδειγμα σχολεία, νοσοκομεία, υπηρεσίες παροχής τηλεπικοινωνιών και μηχανογράφησης. Οι ιδιώτες που αναλαμβάνουν την υλοποίηση τους αποπληρώνονται απευθείας από το κράτος, ενώ αναλαμβάνουν τους κινδύνους που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση και την κατασκευή, όχι όμως και τον κίνδυνο της ζήτησης. Αντί αυτού αναλαμβάνουν τον κίνδυνο της διαθεσιμότητας και κατά αντιστοιχία οι τμηματικές καταβολές του δημοσίου ονομάζονται πληρωμές διαθεσιμότητας. Η σύνδεση των πληρωμών με τη διαθεσιμότητα συνεπάγεται ότι στην περίπτωση Διπλωματική Εργασία 2009 16 Σουφλιάς Αλέξανδρος

που το έργο ή η υπηρεσία δεν είναι διαθέσιμη στην προδιαγεγραμένη ποιότητα, οι πληρωμές μειώνονται ή και αναστέλλονται. [9] Το νομικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ στην Ελλάδα προσδιορίζεται με το Νόμο 3389/2005. Η διαδικασία υλοποίησης ενός έργου ΣΔΙΤ περιλαμβάνει τρεις διακριτές φάσεις: Αίτηση προς την Ειδική Γραμματεία ΣΔΙΤ, Απόφαση Διυπουργικής Επιτροπής ΣΔΙΤ, Διαδικασία ανάθεσης. 1.2 Πότε μια Σύμβαση παροχής υπηρεσιών ή εκτέλεσης έργου ενδείκνυται να υλοποιηθεί μέσω Σύμπραξης; Οι δύο βασικές αρχές των ΣΔΙΤ είναι, πρώτον, να εξασφαλίσουν την αποδοτικότητα των οικονομικών πόρων του Δημόσιου Τομέα και, δεύτερον, να μεταβιβάσουν τους επιχειρηματικούς κινδύνους της παρεχόμενης υπηρεσίας από το Δημόσιο στον Ιδιωτικό Τομέα. Η μεγαλύτερη οικονομική αποδοτικότητα (value for money) και η κατανομή του επιχειρηματικού κινδύνου (risk allocation) αποτελούν, επομένως, ουσιώδη στοιχεία των έργων ΣΔΙΤ. Εάν δεν μπορούν να επιτευχθούν, τότε θα πρέπει να εφαρμοστούν οι παραδοσιακές μέθοδοι των δημόσιων συμβάσεων. Εκεί πάντως που μπορούν να επιτευχθούν και ο δημόσιος τομέας έχει επιλέξει τις διαδικασίες των ΣΔΙΤ, δημιουργείται μια νέα σχέση δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που διαφέρει ριζικά από εκείνες των δημοσίων προμηθειών με τα κατασκευαστικά συμβόλαια που συνάπτει ο δημόσιος τομέας ή με τις εκμισθώσεις με πλήρη ανάληψη του κόστους επισκευών και των ασφαλειών. Στην περίπτωση των Συμπράξεων, ο ιδιωτικός τομέας είναι υπεύθυνος για την κατασκευή και τη διάθεση ενός κτιρίου, τη συντήρηση και τις επισκευές του και τη διαχείριση των εγκαταστάσεων. [3] 1.2.1 Οικονομική αποδοτικότητα (Value for money) Ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί να αναμένει ότι θα συγκεντρώσει πόρους πιο οικονομικά από ότι ο δημόσιος. Συνεπώς, η συμμετοχή του στα έργα ΣΔΙΤ είναι συμφέρουσα για το Δημόσιο μόνον εφόσον συνεισφέρει κάποια επιπλέον οφέλη (οικονομική αποδοτικότητα της δαπάνης / σχέση κόστους - οφέλους). Αυτό συνεπάγεται τη σύγκριση του πρόσθετου κόστους της ιδιωτικής χρηματοδότησης με τα πρόσθετα οφέλη που συνεισφέρει στο δημόσιο τομέα. Για να προσδιορισθούν αυτά τα πρόσθετα οφέλη, οι προσφορές του ιδιωτικού τομέα συγκρίνονται συνήθως με μια υποθετική εναλλακτική χρηματοδότηση Διπλωματική Εργασία 2009 17 Σουφλιάς Αλέξανδρος

από το ίδιο το Δημόσιο. Κατά τον υπολογισμό της οικονομικής αποδοτικότητας, αποτιμάται η μεταβίβαση των κινδύνων στον Ιδιωτικό Τομέα, ο οποίος οφείλει να αποδείξει ότι έχει αποδεχθεί τις ευθύνες για τους κινδύνους (όπως παραβίαση προθεσμιών κατασκευής, συντήρησης και ανανέωσης) που προηγουμένως θα ανήκαν στο δημόσιο τομέα και ότι η εξοικονόμηση πόρων που συνεπάγεται η μεταβίβαση κινδύνων στον ιδιωτικό τομέα ξεπερνά τις εμφανείς επιπλέον δαπάνες του έργου ή της υπηρεσίας. Ο βασικός στόχος της αναθέτουσας αρχής σε κάθε περίπτωση είναι να διασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή οικονομική αποδοτικότητα της Σύμπραξης. Συνήθως αυτό ισοδυναμεί με ελαχιστοποίηση της οικονομικής συμμετοχής στο έργο. Τη διασφάλιση αυτή θα την επιδιώξει μέσα από το συνδυασμό τριών συνιστωσών: της επιλογής του εταίρου με τον οποίο θα συμβληθεί, της δυναμικής και αυστηρά ανταγωνιστικής διαδικασίας επιλογής του εταίρου του τρόπου με τον οποίο θα διαρθρώσει τους εμπορικούς και συμβατικούς όρους με την Εταιρεία Ειδικού Σκοπού (συμπεριλαμβάνοντας, ειδικότερα, την προσφορότερη μεταβίβαση των κινδύνων). Σε γενικές γραμμές, οι αναθέτουσες αρχές επιδιώκουν να επιλέγουν τις προσφορές με τη χαμηλότερη οικονομική συμμετοχή (σε καθαρές τρέχουσες τιμές για όλη τη διάρκεια της σύμβασης), αναγνωρίζοντας, όμως, ότι η οικονομική αποδοτικότητα εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την τιμή, την ποιότητα και την έκταση των μεταβιβαζόμενων κινδύνων. Η χαμηλότερη τιμή δεν αντιπροσωπεύει πάντοτε και τη μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η οικονομική αποδοτικότητα καθορίζεται από τη σύγκριση των προσφορών που υποβάλλονται, ώστε να καθοριστεί η «πλέον συμφέρουσα οικονομικά». Είναι φυσικό, ωστόσο, ότι οι αναθέτουσες αρχές προχωρούν στη σύγκριση αυτή με βάση μια θεωρητική συγκριτική κοστολόγηση από το Δημόσιο Τομέα. Μια γενική αρχή είναι ότι η οικονομική αποδοτικότητα βελτιώνεται με τη μεταβίβαση ενός βαθμού επιχειρηματικού κινδύνου στον ιδιωτικό τομέα, αλλά έως ένα όριο, που καθορίζεται ως άριστο. Πέρα από αυτό το σημείο, κάθε επιπλέον μεταβίβαση κινδύνου θα οδηγήσει στη μείωση της αποδοτικότητας. Η μεγαλύτερη οικονομική αποδοτικότητα ενός έργου προκύπτει από τον άριστο συνδυασμό του κόστους εφ όρου ζωής, του οφέλους και των κινδύνων που αυτό συνεπάγεται. [3] Διπλωματική Εργασία 2009 18 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Δημόσια Συγκριτική Κοστολόγηση Ο έλεγχος της οικονομικής αποδοτικότητας ενός έργου γίνεται, συνήθως, με βάση μια Δημόσια Συγκριτική Κοστολόγηση (ΔΣΚ). Η ΔΣΚ μπορεί να οριστεί ως η υποθετική κοστολόγηση μιας παροχής, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων που αυτή συνεπάγεται, από το Δημόσιο Τομέα ως προμηθευτή (κατά τον παραδοσιακό τρόπο των δημοσίων προμηθειών), έναντι μιας παροχής με τις ίδιες προδιαγραφές από μία ΣΔΙΤ. Για να είναι αξιόπιστο μέτρο σύγκρισης, η ΔΣΚ πρέπει να: διατυπώνεται σε καθαρή τρέχουσα αξία, στηρίζεται σε πρόσφατες μεθόδους παραγωγής της συγκεκριμένης παροχής από το δημόσιο τομέα, συνυπολογίζει τους επιχειρηματικούς κινδύνους που θα αντιμετωπίζονταν με τον παραδοσιακό τρόπο των δημοσίων προμηθειών. Η ΔΣΚ πρέπει, επομένως, όχι μόνο να αντικατοπτρίζει ορισμένες δαπάνες των δημοσίων προμηθειών, αλλά και τις δαπάνες συντήρησης «εφ όρου ζωής» της υποδομής που δημιουργείται. Επιπλέον, η ΔΣΚ πρέπει να αντικατοπτρίζει τον κίνδυνο ότι πιθανώς θα προκύψουν νέες δαπάνες κατά τη διάρκεια ζωής του έργου (σε λογαριασμό του προμηθευτή). Είναι απαραίτητο να αποτιμηθεί ο αντίκτυπος αυτών των κινδύνων στο κόστος, να υπολογιστούν οι πιθανότητες εμφάνισής τους και να προσαρμοστεί αναλόγως η κοστολόγηση. Η ΔΣΚ πρέπει να συνυπολογίσει εκτενώς το σύνολο των κινδύνων, προκειμένου να διασφαλίσει ότι μπορούν να συγκριθούν έγκυρα οι προσφορές τόσο μεταξύ τους όσο και με την ίδια τη ΔΣΚ. Ένας από τους στόχους του ελέγχου της οικονομικής αποδοτικότητας είναι επομένως η απευθείας σύγκριση της κατ εκτίμηση αξίας της ΔΣΚ με την κατ εκτίμηση αξία της καλύτερης προσφοράς ΣΔΙΤ. Είναι σαφές ότι καθώς το κόστος χρηματοδότησης για το δημόσιο τομέα (που διαθέτει την υπέρτατη πιστοληπτική ικανότητα) θα είναι πάντα χαμηλότερο από ότι για τον ιδιωτικό, η οικονομική αποδοτικότητα μπορεί να επιτευχθεί μόνον με τον καλύτερο επιμερισμό του κινδύνου, και την αποτελεσματικότητα ως προς τις δαπάνες και άλλους τομείς που διαθέτει ο ιδιωτικός τομέας ως προμηθευτής (έναντι του δημόσιου τομέα ως προμηθευτή). [3] Διπλωματική Εργασία 2009 19 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Σχήμα 1: ΔΣΚ και οικονομική αποδοτικότητα [3] 1.2.2 Κατανομή κινδύνου (risk allocation) Κατά τη βασική αυτή αρχή απαιτείται μεταβίβαση των κινδύνων από το Δημόσιο στον Ιδιωτικό Τομέα. Η προσοχή εστιάζεται στην ανάθεση του επιχειρηματικού κινδύνου στον καταλληλότερο φορέα (δηλ. στο φορέα που είναι σε καλύτερη θέση να τον διαχειριστεί). Ο Ιδιωτικός Τομέας αναμένεται να αναλάβει τους κινδύνους που συνδέονται με την κατασκευή, τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία, τη διαχείριση και τη διαρκή συντήρηση του έργου. Κίνδυνοι που δεν καταμερίζονται στον Ιδιωτικό Τομέα και παραμένουν στο Δημόσιο είναι, για παράδειγμα, οι αλλαγές στην κυβερνητική πολιτική και οι αλλαγές στη νομοθεσία. Ο βασικός επιχειρηματικός κίνδυνος για τις ΣΔΙΤ είναι η διαθεσιμότητα, η συνεχής δηλαδή παροχή ενός ολοκληρωμένου έργου και των σχετικών με αυτό υπηρεσιών. Η Αναθέτουσα Αρχή «αγοράζει» μια υπηρεσία και θα πληρώνει μόνο για αυτήν την υπηρεσία. Κατ αυτόν τον τρόπο, το κεφάλαιο που διακινδυνεύει ο Ιδιωτικός Τομέας μέσα από το έργο θα αποπληρωθεί πλήρως (μαζί με ένα στοιχείο κέρδους) μόνον εφόσον το έργο και οι υπηρεσίες που προσφέρονται βρίσκονται στο απαιτούμενο επίπεδο ποιότητας σε όλη τη διάρκεια ζωής του έργου. Η προσέγγιση αυτή διαφέρει ριζικά από την παραδοσιακή μέθοδο των δημόσιων προμηθειών, η οποία περιλαμβάνει μία Διπλωματική Εργασία 2009 20 Σουφλιάς Αλέξανδρος

σύμβαση μελέτης και κατασκευής. Σύμφωνα με αυτή τη σύμβαση, η Αναθέτουσα Αρχή χρηματοδοτεί το έργο, πληρώνοντας ανά φάση εκτέλεσης, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να εκτιμήσει εάν το έργο θα λειτουργήσει και επιβάλλοντας ορισμένες κυρώσεις εάν αυτό δεν συμβεί. Αντίθετα, στις περιπτώσεις των έργων ΣΔΙΤ, ο Ιδιωτικός Τομέας είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία του έργου σε όλη τη διάρκεια της συμβατικής περιόδου. Η μεταβίβαση του κινδύνου αποτελεί συστατικό στοιχείο κάθε έργου ΣΔΙΤ. Εφόσον μεταβιβαστεί ο σωστός συνδυασμός επιχειρηματικών κινδύνων στον Ιδιωτικό Τομέα και αυτός τα διαχειριστεί αποτελεσματικά, τότε μπορεί να αντισταθμίσει και να υπερκαλύψει το υψηλότερο κόστος δανεισμού που τον βαρύνει. Ο σωστός συνδυασμός των κινδύνων μπορεί να καθοριστεί μόνον κατά περίπτωση, χρησιμοποιώντας σαν οδηγό συνήθως την εμπειρία και αφού γίνει επεξεργασία αυτών των στοιχείων των κινδύνων με την ανάλυση επικινδυνότητας. Όλα τα μέρη που συμμετέχουν σε έργα ΣΔΙΤ χρειάζεται να προχωρήσουν σε ανάλυση του κινδύνου. Τυπικά, υπάρχουν τρεις ομάδες που συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία: ο Δημόσιος Τομέας, ο επιλεγείς Ιδιωτικός Φορέας και οι χρηματοδότες του. Αν και η μεθοδολογία που υιοθετείται για τον προσδιορισμό και την αποτίμηση των κινδύνων ενδέχεται να είναι κοινή, τα μέρη θα έχουν μάλλον διαφορετικούς αντικειμενικούς στόχους. Ο δημόσιος τομέας χρειάζεται να τηρήσει κάποιες οδηγίες σχετικά με τη μεταβίβαση του κινδύνου, οι οποίες καταρτίζονται επίσημα ως βοήθημα χάραξης πολιτικής για τις ΣΔΙΤ. Ο επιλεγείς Ιδιωτικός Φορέας θα χρειαστεί να κρίνει εάν (και πώς) θα μπορέσει να διαχειριστεί τους κινδύνους που ο Δημόσιος Τομέας αποφασίζει να του μεταβιβάσει. Οι τράπεζες και άλλοι χρηματοδότες συνήθως επιδιώκουν την απόδοση του αρχικού κεφαλαίου και την πληρωμή των τόκων και των αμοιβών τους σε μικρότερο χρονικό πλαίσιο. Εκτός από την εξέταση του επιμερισμού των κινδύνων στα διάφορα μέρη, οι χρηματοδότες εξετάζουν με την δέουσα επιμέλεια το έργο, την εξουσία και την ικανότητα της Αναθέτουσας Αρχής να υποστηρίξει αποτελεσματικά την εκτέλεση του έργου και την αγορά και το πολιτικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί το έργο. Ο κίνδυνος συνδέεται άμεσα με την ανάλυση της οικονομικής αποδοτικότητας, την οικονομική δυνατότητα, τους λογιστικούς χειρισμούς, τους όρους και τις προϋποθέσεις της ενδεχόμενης σύμβασης και, εντέλει, την επιτυχία ή μη του Διπλωματική Εργασία 2009 21 Σουφλιάς Αλέξανδρος

έργου. Οι προμηθευτές καλούνται επομένως να εξετάσουν και να εκτιμήσουν τους επιχειρηματικούς κινδύνους σε όλη την εξέλιξη της σύμπραξης: από τη σύναψη της σύμβασης έως την εκτέλεση του έργου και τη συνολική διάρκεια της λειτουργίας του. [3] Σχήμα 2: Διαφορές στη μεταβίβαση του κινδύνου με την εισαγωγή των ΣΔΙΤ [3] Διπλωματική Εργασία 2009 22 Σουφλιάς Αλέξανδρος

2 Περιγραφή του Μηχανισμού της Δημόσιας Συγκριτικής Κοστολόγησης (PSC) 2.1 Σκοπός του PSC Η κατασκευή και η εφαρμογή ενός PSC είναι ένα βασικό συστατικό που οδηγεί στην ανάληψη μιας απόφασης για την κατασκευή ενός Δημοσίου Έργου. Το PSC κατασκευάζεται και καθορίζεται κατά τη διάρκεια της αρχικής αξιολόγησης και κατά τα πρώτα στάδιά των σχεδίων του έργου από τον ανάδοχο πριν από την παρουσίαση της σύνοψης. Το PSC εκτελεί τους ακόλουθους κεντρικούς ρόλους: προωθεί την πλήρη τιμολόγηση δαπανών σε ένα αρχικό στάδιο της διαδικασίας ενεργεί σαν ένα βασικό διοικητικό εργαλείο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προσφορών, καθώς βοηθά την ομάδα προμήθειας των Υπουργείων Οικονομικών και Δημοσίων Έργων να διαχειριστούν τη διαδικασία της συγκέντρωσης των προδιαγραφών - κόστους, την κατανομή του κινδύνου και την ανάπτυξη μιας περιεκτικής κοστολόγησης του έργου παρέχει αξιόπιστο τρόπο επίδειξης της οικονομικής αποδοτικότητας αποτελεί ένα συνεπές εργαλείο συγκριτικής μέτρησης επιδόσεων και αξιολόγησης ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό προσφοράς με τη δημιουργία της εμπιστοσύνης στην οικονομική αυστηρότητα και την εντιμότητα της διαδικασίας αξιολόγησης. [4] 2.2 Ανταγωνισμός, οικονομική αποδοτικότητα και PSC Η προώθηση του αποτελεσματικού και βιώσιμου ανταγωνισμού είναι ένας ακρογωνιαίος λίθος στη κατασκευή Δημοσίων Έργων και μια επιτακτική ανάγκη για την κυβερνητική πολιτική. Μια διαδικασία ανταγωνιστικής προσφοράς βελτιώνει την επιλογή της κυβέρνησης και βοηθά στην εκτίμηση της οικονομικής αποδοτικότητας ενός έργου: με την ενθάρρυνση του ιδιωτικού τομέα για να υποβάλει τις αποδοτικότερες προσφορές του Διπλωματική Εργασία 2009 23 Σουφλιάς Αλέξανδρος

διευκρινίζοντας τις απαιτήσεις της αναθέτουσας αρχής για το αποτέλεσμα όσον αφορά την εκτίμηση των προδιαγραφών, αλλά αφήνοντας εύκαμπτα τα μέσα με τα οποία το έργο μπορεί να παραδοθεί και με τη διατήρηση της εμπιστοσύνης στην εντιμότητα και την αξιοπιστία της διαδικασίας αξιολόγησης. Ενώ ο ανταγωνισμός πρέπει γενικά να εξασφαλίσει ότι ο ιδιωτικός τομέας θα υποβάλει προσφορές χαμηλού κόστους, υπάρχει ακόμα μια ανάγκη να αξιολογηθούν οι προσφορές αντικειμενικά ενάντια σε μια δημόσια διοικούμενη και χρηματοδοτημένη συγκριτική μέτρηση επιδόσεων ώστε να καταδειχθεί η οικονομική αποδοτικότητα. Το PSC είναι το ποσοτικό στοιχείο αυτής της συγκριτικής μέτρησης επιδόσεων. Γενικά, η μακροπρόθεσμη οικονομική αποδοτικότητα μπορεί να παραχθεί από: διατήρηση της ανταγωνιστικής έντασης σε όλη τη διαδικασία προσφοράς παροχή των κινήτρων στον ιδιωτικό τομέα για την παράδοση των ποιοτικών υπηρεσιών ενθάρρυνση των καινοτόμων λύσεων προσφορά των κινήτρων προς όφελος αμφότερων των συμβαλλόμενων μερών εισάγοντας μια μακροπρόθεσμη σύμβαση συνεργασίας, για να παρέχει έναν βαθμό βεβαιότητας του κόστους για την ασφάλεια της κυβέρνησης και του εισοδήματος για τον πλειοδότη. Η σύγκριση του PSC ενάντια στις προσφορές είναι καθαρά μια ποσοτική σύγκριση και πρέπει να γίνει με μια ταυτόχρονη αξιολόγηση διαφόρων άλλων παραγόντων. Κατά την διαδικασία αυτή η καλύτερα προσαρμοσμένη προσφορά στο PSC παρέχει την καλύτερη οικονομική αποδοτικότητα. Εντούτοις, μερικά έργα η κυβέρνηση μπορεί να μην τα εκτελέσει καθόλου, ή να αναβάλει την παράδοσή τους, εάν οι ιδιωτικές προσφορές αποτυγχάνουν να προσφέρουν την επιθυμητή οικονομική αποδοτικότητα σε σύγκριση με την επιλογή μιας δημόσιας σύμβασης. Η κυβέρνηση πρέπει να επιδείξει με μία προκαθορισμένη διαδικασία τη σύντομη παρουσίαση του προγράμματος εκτέλεσης του έργου όπως την υπολόγισε η ίδια. [4] Διπλωματική Εργασία 2009 24 Σουφλιάς Αλέξανδρος

2.3 Καθορισμός του PSC Το PSC υπολογίζει το κόστος (έχοντας λάβει υπόψιν και τους διάφορους κινδύνους που επηρεάζουν το κόστος) εάν ένα έργο επρόκειτο να χρηματοδοτηθεί, να ανήκει και να εκτελεστεί από την κυβέρνηση. Το PSC αναπτύσσεται σύμφωνα με την απαραίτητη προδιαγραφή παραγωγής, την προτεινόμενη κατανομή κινδύνου που απεικονίζεται στη σύμβαση που παρουσιάζεται στη σύντομη παρουσίαση του προγράμματος εκτέλεσης του έργου, και είναι βασισμένο στην αποδοτικότερη μορφή. Το PSC ταξινομείται σε τέσσερα βασικά στοιχεία, που αντιπροσωπεύονται στο ακόλουθο σχήμα 2.1: Μεταβιβάσιμος κίνδυνος Ανταγωνιστική ουδετερότητα Αρχικό PSC (κοστολόγηση) και Παραμένων κίνδυνος. Σχήμα 3: Τα τέσσερα βασικά στοιχεία της Δημόσιας Συγκριτικής Κοστολόγησης [4] Διπλωματική Εργασία 2009 25 Σουφλιάς Αλέξανδρος

Αυτά τα συστατικά έχουν προσδιοριστεί για να διευκρινίσουν τη διαδικασία κατασκευής PSC, και για να τονίσουν ότι ένα PSC πρέπει να αντιπροσωπεύσει το πλήρες και αληθινό κόστος ώστε η κυβέρνηση να ανταποκριθεί στην επιλογή προσφορών και τη μέθοδο παράδοσης δημόσιας σύμβασης. Το PSC είναι βασισμένο στην αποδεκτή οικονομική θεωρία και τις οικονομικές τεχνικές αξιολόγησης. Τα βασικά χαρακτηριστικά είναι : εκφράζεται ως NPC (Net Present Cost) προβαλλόμενων ταμειακών ροών βασισμένων στο διευκρινισμένο ποσοστό έκπτωσης κατά τη διάρκεια της απαραίτητης ζωής της σύμβασης είναι βασισμένο στην πιο πρόσφατη ή αποδοτική μορφή παράδοσης δημόσιου έργου για παρόμοια έργα υποδομής ή υπηρεσίες συμπεριλαμβάνει τις ανταγωνιστικές ρυθμίσεις ουδετερότητας έτσι ώστε δεν υπάρχει κανένα καθαρό οικονομικό πλεονέκτημα μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα περιέχει μια ρεαλιστική αξιολόγηση της αξίας όλων των υλικών και των ποσοτικά προσδιορίσιμων κινδύνων που αναμένονται, για να μεταφερθούν στους πλειοδότες και περιέχει μια αξιολόγηση της αξίας των υλικών κινδύνων που αναμένονται να διατηρηθούν από την κυβέρνηση Το PSC εκφράζει ένα εκτιμούμενο παρά ένα πραγματικό κόστος. Αυτό πρέπει να αναφερθεί σε όλη τη διαδικασία της κατανομής της χρηματοδότησης, και στη νέα εκτίμηση αφότου έχει ανατεθεί η σύμβαση. [4] 2.3.1 Καθαρό Κόστος Έργου Το καθαρό κόστος έργου παρέχει μια κοστολόγηση σε ένα αρχικό αλλά πλήρες επίπεδο για ένα δημόσιο έργο. Αυτό περιλαμβάνει όλες τις κύριες και λειτουργικές δαπάνες, και άμεσες και έμμεσες, συνδεμένες με τη κατασκευή, την ιδιοκτησία, τη διατήρηση και την παράδοση της υπηρεσίας κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου και σε καθορισμένα πρότυπα απόδοσης όπως απαιτείται κάτω από την προδιαγραφή παραγωγής. Το αρχικό PSC δεν πρέπει να περιλάβει οποιαδήποτε αξιολόγηση των κινδύνων στην οποία η κυβέρνηση παραμένει εκτεθειμένη. [4] Διπλωματική Εργασία 2009 26 Σουφλιάς Αλέξανδρος

2.3.2 Ανταγωνιστική ουδετερότητα Οι ανταγωνιστικές ρυθμίσεις ουδετερότητας εξαλείφουν οποιαδήποτε καθαρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ευνοούν ένα κυβερνητικό έργο δυνάμει της δημόσιας ιδιοκτησίας του. Αυτό επιτρέπει μια δίκαιη αξιολόγηση μεταξύ ενός PSC και των ιδιωτών σε ένα διαγωνισμό. Η ομάδα που το αναλύει πρέπει να αναθεωρήσει όλες τις περιστάσεις που περιβάλλουν το σχέδιο, να προσδιορίσει οποιαδήποτε υλικά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα ιδιαίτερα της κυβέρνησης στη κατασκευή ενός δημόσιου έργου. [4] 2.3.3 Μεταβιβάσιμος κίνδυνος Η βέλτιστη κατανομή του κινδύνου είναι ένας βασικός στόχος που επιθυμεί η κυβέρνηση. Η αξία του μεταβιβάσιμου κινδύνου για την κυβέρνηση πρέπει να περιληφθεί σε ένα PSC για να επιτρέψει μια παρόμοια αξία για την αξιολόγηση των χρημάτων με τις προσφορές του ιδιωτικού τομέα. [4] 2.3.4 Παραμένων κίνδυνος Οποιοσδήποτε κίνδυνος που δεν μεταφέρεται σε έναν πλειοδότη παραμένει στην την κυβέρνηση. Το κόστος του παραμένων κινδύνου πρέπει να περιληφθεί για να παρέχει ένα περιεκτικό μέτρο του πλήρους κόστους για την κυβέρνηση σε ένα PSC. Για τα προγράμματα όπου ο διατηρημένος κίνδυνος συμπεριλαμβάνεται στο PSC, η αξία της θα πρέπει να προστεθεί σε κάθε μια από τις ιδιωτικές προσφορές για να επιτρέψει μια ουσιαστική σύγκριση. Παραδείγματος χάριν, εάν μια ιδιωτική προσφορά υποβάλλεται για 100 εκατομμύρια και η αξία του διατηρημένου κινδύνου για την κυβέρνηση αξιολογείται στα 10 εκατομμύρια, το πλήρες κόστος στην κυβέρνηση της αποδοχής της προσφοράς είναι 110 εκατομμύρια. Είναι αυτός ο αριθμός 110 εκατομμυρίων που πρέπει να συγκριθεί με το PSC. Κάθε ένα από τα τμήματα PSC πρέπει να αξιολογηθούν αντικειμενικά για να μετρηθεί το πραγματικό κόστος για την κυβέρνηση. Η εμπειρία έχει δείξει ότι για τις πολύ μεγάλες συναλλαγές υποδομής, το κόστος της παροχής υπηρεσιών απο τον ιδιωτικό τομέα μπορεί μερικές φορές να είναι ακόμα χαμηλότερο από το αρχικό PSC. Για την εντιμότητα και την πληρότητα, το πλήρες PSC πρέπει πάντα να είναι η ποσοτική συγκριτική μέτρηση επιδόσεων. [4] 2.4 Καθορισμός της Βάσης Σύγκρισης του PSC Ένα από τα κλειδιά για την κατασκευή ενός PSC είναι ο προσδιορισμός της βάσης σύγκρισης. Η βάση αυτή είναι η πλέον πιθανή και αποδοτική μορφή παράδοσης ενός έργου του δημόσιου τομέα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να ικανοποιήσει όλα τα στοιχεία της προδιαγραφής Διπλωματική Εργασία 2009 27 Σουφλιάς Αλέξανδρος

παραγωγής. Τα όρια της βάσης καθορίζονται από την προδιαγραφή παραγωγής. Η προδιαγραφή παραγωγής καθορίζει τη σειρά των υπηρεσιών που παραδίδονται και των επιπέδων απόδοσης που απαιτούνται για κάθε μια από εκείνες τις υπηρεσίες. Η προδιαγραφή παραγωγής πρέπει να οδηγήσει το τελικό αποτέλεσμα παρά τα μέσα της παράδοσης. Η βάση Σύγκρισης πρέπει να: απεικονίζει το πλέον πιθανό και επιτεύξιμο κόστος ώστε να ικανοποιηθούν όλα τα στοιχεία των προδιαγραφών παραγωγής εάν το έργο επρόκειτο να προχωρήσει σε παραδοσιακά χρηματοδοτημένη βάση παρέχει το ίδιο επίπεδο και την ίδια ποιότητα της υπηρεσίας που αναμένεται να παραχθεί από τους πλειοδότες για να επιτρέψει μια σύγκριση είναι πλαισιωμένο από μια προσαρμοσμένη προσφορά σαν ήταν μέρος της διαδικασίας προσφοράς. [4] 2.5 Η σημασία του κινδύνου Οι εύκολα προσδιορίσιμοι κίνδυνοι πρέπει να διατεθούν χωριστά σε όποιους είναι καλύτερα ικανοί να τους διαχειριστούν με χαμηλότερο κόστος στην κυβέρνηση, λαμβάνοντας υπόψη και τον δημόσιο ενδιαφέρον. Σε περίπτωση που κίνδυνος μεταφερθεί στον ιδιωτικό τομέα, η κυβέρνηση μπορεί να πληρώσει ένα ασφάλιστρο. Εντούτοις, ο αριθμός των κατηγοριών του κινδύνου, η μέθοδος αξιολόγησης κινδύνου που υιοθετείται, και το επίπεδο του κινδύνου που αποκτάται καθώς και το επίπεδο πληροφοριών κινδύνου πρέπει να απεικονίζει μια προσέγγιση κοινής λογικής, ώστε να εξασφαλίσει ότι το PSC μπορεί να κατασκευαστεί κατά τρόπο έγκαιρο και οικονομικώς αποδοτικό, όντας ρεαλιστικό και περιεκτικό. Δεν θα μεταφερθούν όλοι οι κίνδυνοι από την κυβέρνηση. Εντούτοις, το κόστος του μεταβιβάσιμου κινδύνου πρέπει να υπολογιστεί σαν να παρέμενε στο δημόσιο δεδομένου ότι αυτό αντιπροσωπεύει την αξία στην κυβέρνηση της μεταφοράς του κινδύνου. Η προσοχή πρέπει να ληφθεί για να αποκλείσει τους κινδύνους που μεταφέρονται χαρακτηριστικά από την κυβέρνηση εάν το πρόγραμμα επρόκειτο να αναληφθεί σαν κλασικό δημόσιο έργο. Ένα παράδειγμα είναι μια παραδοσιακή σύμβαση κατασκευής που παραδίδεται όπου ένα μέγιστο συμβατικό τίμημα έχει διευκρινιστεί. Σε αυτές τις καταστάσεις, οι δαπάνες των περισσότερων κινδύνων κατασκευής έχουν ληφθεί υπόψη ήδη στο συμβατικό τίμημα που περιλαμβάνεται στο αρχικό PSC. Σε μερικές περιπτώσεις, δεν θα μεταφερθεί όλος ο κίνδυνος κατασκευής στον Διπλωματική Εργασία 2009 28 Σουφλιάς Αλέξανδρος

ανεξάρτητο προμηθευτή για ένα κλασικό δημόσιο έργο. Εντούτοις, οι πλειοδότες έχουν χαρακτηριστικά τη μεγαλύτερη ευελιξία να αποφασίσουν το σχέδιο για να ανταποκριθούν στην προδιαγραφή παραγωγής. Αυτό το πρόσθετο στοιχείο του κινδύνου κατασκευής θα πρέπει να περιληφθεί στην αξία του κινδύνου που περιλαμβάνεται στο PSC. Η αξία του κινδύνου (και μεταβιβάσιμού και παραμένοντος) σε ένα PSC μετρά το αναμενόμενο κόστος εάν κάθε κίνδυνος παρέμεινε στην οικονομική ευθύνη της κυβέρνησης. Στην κοστολόγηση του κινδύνου, είναι σημαντικό το πλαίσιο και οι υποθέσεις τιμολόγησης να είναι λογικές και διαφανείς. Εάν ο κίνδυνος μεταφέρεται τότε η κυβέρνηση θα πληρώσει ένα ασφάλιστρο στον πλειοδότη για να μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα ο ίδιος, ή με τη διατήρηση ενός κινδύνου ότι ο πλειοδότης είναι σε καλύτερη θέση να διαχειριστεί τον κίνδυνο. Οποιοδήποτε συμβαλλόμενο μέρος διατίθεται να διακινδυνεύσει πρέπει να έχει την ελευθερία να επιλέξει πώς θα διαχειριστεί και θα ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο, που υπόκειται σε οποιοιδήποτε νομικό περιορισμό. Ένας παράγοντας πιθανότητας πρέπει επίσης να περιληφθεί σε κάθε σημαντική κατηγορία κινδύνου (π.χ. κατασκευή, διαδικασίες, συντήρηση) για να υπολογιστούν οι μη απορροφήσιμες δαπάνες που ειδάλλως θα οδηγούσαν στην υποεκτίμηση των ευπροσδιόριστων και ποσοτικά προσδιορίσιμων κινδύνων. Η αποτυχία να περιληφθεί μια οικονομική αξιολόγηση του υλικού κινδύνου μπορεί να οδηγήσει σε μια υποτίμηση του PSC. Σε μερικές περιπτώσεις, οι υπερβάσεις κόστους σε ένα κλασικό δημόσιο έργο είναι περισσότερες από 50 τοις εκατό επάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό (αν και οι υπερβάσεις κόστους δεν είναι μοναδικές στο δημόσιο τομέα). Αυτό που είναι σημαντικό να θυμηθεί κανείς είναι ότι ενώ το PSC υπολογίζεται για να παρέχει μια ενιαία εκτίμηση της αξίας του κινδύνου που υπολογίζεται με βάση ένα σταθμισμένο σύνολο πλέον πιθανών εκβάσεων, οι επαγγελματίες πρέπει να αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν διάφορα σύνολα πιθανών εκβάσεων, που πρέπει να υιοθετήσουν για μια ισορροπημένη προσέγγιση της έννοιας του κινδύνου όπου απαιτείται. Αυτό μπορεί να απαιτήσει μια λεπτομερή ανάλυση ευαισθησίας των βασικών μεταβλητών, και σε μοναδική και σε πολυμεταβλητή βάση. [4] Διπλωματική Εργασία 2009 29 Σουφλιάς Αλέξανδρος

2.6 Κοινοποίηση του PSC Η γενική θέση σχετικά με την κοινοποίηση του PSC είναι ότι η κοινοποίηση πρέπει να είναι ανοικτή και διαφανής, και πρέπει να εμφανιστεί σε όποια περίπτωση είναι πιθανό να βοηθήσει τη διαδικασία ανταγωνιστικής προσφοράς. Αναμένεται ότι αυτό θα συμβεί στις περισσότερες περιπτώσεις. Το αρχικό όφελος της κοινοποίησης είναι ότι μπορεί να παρέχει στους πλειοδότες έναν έλεγχο ως προς το εάν το σχέδιο εμφανίζεται παρόμοιο με αυτό της κυβέρνησης. Εντούτοις, όπου η προσφορά που συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο υποψηφίων δεν είναι ισχυρή, η κοινοποίηση θα μπορούσε να συμβιβάσει τη θέση κυβερνητικής διαπραγμάτευσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κοινοποίηση μπορεί να μην βοηθήσει τη διαδικασία ανταγωνιστικής προσφοράς. Η κοινοποίηση πρέπει να αφορά μόνο το συνολικό αριθμό περιλαμβάνοντας το αρχικό PSC και τους ανταγωνιστικούς συνυπολογισμούς ουδετερότητας, μπορεί να περιλάβει τις βασικές υποθέσεις, και πρέπει να εμφανιστεί σύντομα μετά από την απελευθέρωση της Βάσης Σύγκρισης. [4] Διπλωματική Εργασία 2009 30 Σουφλιάς Αλέξανδρος

3 Τα συστατικά ενός PSC 3.1 Η διαδικασία για την κατασκευή ενός PSC Η δημόσια συγκριτική κοστολόγηση (PSC-Public Sector Comparator) υπολογίζεται ως καθαρό παρόν κόστος (NPC-Net Present Cost) του αναμενόμενου κόστους ολόκληρης της ζωής του έργου (λειτουργία και συντήρηση). Είναι όπως προαναφέρθηκε βασισμένο στην αποτύπωση των χρηματικών ροών (εισροές και εκροές) και περιλαμβάνει τα ακόλουθα συστατικά: Μεταβιβάσιμος κίνδυνος Ανταγωνιστική ουδετερότητα Καθαρό κόστος έργου Παραμένων κίνδυνος. Σε αυτή τη διπλωματική εργασία δεν διευκρινίζεται ένα σταθερό σχήμα που ο κύριος ή ο επισπεύδων φορέας του έργου πρέπει να ακολουθήσει για την κατασκευή (διαμόρφωση) ενός PSC. Εντούτοις, η πρακτική εμπειρία σε αρκετές χώρες του εξωτερικού και ιδίως στην Αυστραλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, προτείνει τη χρήση της διαδικασίας που παρουσιάζεται στο σχήμα 4. [4] Διπλωματική Εργασία 2009 31 Σουφλιάς Αλέξανδρος