ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ελεγκτική Ενότητα # 4: Εταιρική διακυβέρνηση-χάσμα προσδοκιών-ευθύνη του ελεγκτή Νικόλαος Συκιανάκης Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Μάθημα: Ελεγκτική Συνιστώμενο Βιβλίο: Καραμάνης Κωνσταντίνος. «Σύγχρονη Ελεγκτική», Εκδόσεις Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2008. Οι περισσότερες από τις διαφάνειες αυτής της ενότητας προέρχονται από το παραπάνω βιβλίο. 4
Σκοποί ενότητας Να γίνουν κατανοητές οι έννοιες της εταιρικής διακυβέρνησης, το χάσμα των προσδοκιών, και η ευθύνη του ελεγκτή 5
Περιεχόμενα ενότητας Εταιρική Διακυβέρνηση (ετ.διακ.) Εργαλεία εταιρικής διακυβέρνησης Πηγές ρυθμίσεων για θέματα ετ.διακ Κώδικες εταιρικής διακυβέρνησης Χάσμα προσδοκιών Η ευθύνη των ελεγκτών Προσπάθεια μείωσης ευθύνης διεθνώς Ποινική ευθύνη ελεγκτών 6
Εταιρική διακυβέρνηση Χάσμα Προσδοκιών Ευθύνη του ελεγκτή
Εταιρική Διακυβέρνηση (ετ.διακ.) πλέγμα μηχανισμών, διαδικασιών και δομών (δικλίδες) με το οποίο μια επιχείρηση διοικείται και κατευθύνεται, για αύξηση της περιουσίας των μετόχων και την διασφάλιση των θεμιτών συμφερόντων άλλων ομάδων ενδιαφερομένων Αντιμετώπιση προβλημάτων από διαχωρισμό ιδιοκτησίας - διοίκησης Διαφάνεια, λογοδοσία, αποτελεσματικότητα 8
Εργαλεία εταιρικής διακυβέρνησης (α) Σύνθεση ΔΣ (ανεξάρτητα, μη εκτελεστικά μέλη) Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων Προέδρου ΔΣ & Δ/ντος Συμβούλου Γενικότερη οργάνωση - δικλίδες Επιτροπή προσδιορισμού αποδοχών ανώτατης διοίκησης Εσωτερικοί Ελεγκτές (συνεχίζεται ) 9
Εργαλεία εταιρικής διακυβέρνησης (β) Εξωτερικός έλεγχος Επιτροπή ελέγχου από μη εκτελεστικά μέλη του ΔΣ αρμοδιότητα για: χρημ/κή πληροφόρηση προς τρίτους σύστημα εσωτερικών δικλίδων εξωτερικό έλεγχο / σχέσεις με ελεγκτές Τρόπος υλοποίησης μηχανισμών ετ.διακ. Α) προαιρετικά (κώδικες ετ.διακ.) Β) υποχρεωτικά (νομική ρύθμιση) 10
Πηγές ρυθμίσεων για θέματα ετ.διακ Νόμος SOX (USA, 2002): Ευθύνη στο ΔΣ για γνωστά σφάλματα στις χρημ/κές κατ/σεις ή ψευδείς δηλώσεις, αξιολόγηση συστήματος εσωτ/κών δικλίδων Ευθύνη στους ελεγκτές για αξιολόγηση του των εσωτ/κών δικλίδων και σχετικά έκθεση Ευθύνη στην Επιτροπή Ελέγχου για εξωτερικό έλεγχο (εκλογή ελεγκτή, αμοιβή, παρακολούθηση, κλπ) 11
Ευρωπαϊκή Ένωση Διάσπαρτες ρυθμίσεις σε λογιστικές οδηγίες (δημοσιότητα και έλεγχος χρημ/κών κατ/σεων, έκθεση διαχείρισης, διανομή κερδών, κλπ) Οδηγία 43/2006/ΕΕ (νέα Όγδοη οδηγία) Δημόσια εποπτεία ελεγκτικού επαγγ/τος Δημιουργία Επιτροπής Ελέγχου για επιχειρήσεις δημοσίου συμφέροντος 12
Ελλάδα Κ.Ν. 2190/1920 (ρυθμίσεις Οδηγιών ΕΕ) Νόμος 3016/02 Ν. 3091/02 για εισηγμένες λειτουργία συστήματος εσωτερικών δικλίδων ελέγχου δημιουργία υπηρεσίας εσωτερικού ελέγχου (internal audit service) Αποφάσεις Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 13
Κώδικες εταιρικής διακυβέρνησης Κείμενα συνταγμένα από διάφορες επιτροπές εθελοντικής εφαρμογής Καλύπτουν μια σειρά θεμάτων στη διακυβέρνηση των επιχειρήσεων Γνωστοί κώδικες Cadbury Com/tee (1992) & FRC (2003) The Combined Code Σημείο αναφοράς διεθνώς δεκτός (σε μεγάλο βαθμό) από LSE (listing requirements) ΟΟΣΑ (2004) 14
Χάσμα προσδοκιών (ΧΠ) (α) Τι είναι το ΧΠ (expectations gap)? Οιονεί σύμβαση επαγγέλματος κοινωνίας για επίπεδο υπηρεσιών Απόσταση μεταξύ: α) προσδοκιών (επιθυμιών) των χρηστών των εκθέσεων ελέγχου των ΧΚ, και β) της ποιότητας που οι ίδιοι οι χρήστες θεωρούν (αντιλαμβάνονται perception) ότι προσφέρουν οι ελεγκτές Χρήστες: Μη ομοιογενές σύνολο με διαφορετικές προσδοκίες 15
Χάσμα προσδοκιών (ΧΠ) (β) Αντιλήψεις των χρηστών για την ποιότητα των ελεγκτικών υπηρεσιών Καθήκοντα ελεγκτών βάσει ελεγκτικών προτύπων που ισχύουν Ρεαλιστικές προσδοκίες των χρηστών από τους ελεγκτές Τρέχουσες προσδοκίες των χρηστών από τους ελεγκτές Ανεπαρκής επίδοση ελεγκτών Ελλειμματικά ελεγκτικά πρότυπα Χάσμα επιδόσεων των ελεγκτών Υπερβολικές προσδοκίες Χάσμα αντιλήψεων προσδοκιών 16
Συστατικά Χάσματος Προσδοκιών (α) 1. Ανεπαρκής επίδοση ελεγκτών λόγω: Έλλειψη γνώσης, εμπειρίας, επιμέλειας Συμπίεση αμοιβών ελέγχου Ανυπαρξία ουσιαστικής εποπτείας ή δυσλειτουργίας δυνάμεων της αγοράς Πολυπλοκότητα αντικειμένου ελέγχου (τρόπος οργάνωσης επιχειρήσεων, διενέργειας συναλλαγών, κλπ.) Έλλειψη ανεξαρτησίας γνώμης 17
Συστατικά Χάσματος Προσδοκιών (β) 2. Ελλειμματικά ελεγκτικά πρότυπα Τα πρότυπα δεν εκφράζουν τις απαιτήσεις των χρηστών Δημόσια εποπτεία έκδοσης προτύπων 3. Μη ρεαλιστικές προσδοκίες χρηστών Εκπαίδευση της κοινωνίας για τον πραγματικό ρόλο / δυνατότητες ελέγχου 18
Η ευθύνη των ελεγκτών Διακρίσεις της ευθύνης του ελεγκτή διεθνώς Αστική: ευθύνη αποζημίωσης προς όσους υπέστησαν ζημία Ποινική: ευθύνη για παράβαση κανόνα του ποινικού δικαίου (φυλάκιση) Πειθαρχική: ευθύνη για παράβαση πειθαρχικού κανονισμού 19
Η αστική ευθύνη διεθνώς (α) Ευθύνη εις ολόκληρο (joint and several liability): Αναζήτηση του συνόλου της ζημίας από τον ελεγκτή, έστω και εάν ευθύνονται και άλλα πρόσωπα (π.χ. Διοίκηση) Απεριόριστη ευθύνη (unlimited): Ο ελεγκτής ευθύνεται με το σύνολο της προσωπικής του περιουσίας, χωρίς να τίθεται κάποιο ποσοτικό όριο 20
Η αστική ευθύνη διεθνώς (β) Επιμεριζόμενη και αναλογική ευθύνη (separate and proportionate liability): Η επιμέτρηση (ευθύνη αποζημίωσης) γίνεται ανάλογα με % υπαιτιότητας Γενικοί κανόνες θεμελίωση ευθύνης αποζημίωσης (διαφορές μεταξύ χωρών): Ευθύνης ελεγκτή προς εταιρία-πελάτη ή και προς τρίτους ενδιαφερόμενους? Απόδειξη πλημμελούς ελέγχου Απόδειξη σχέσης πλημμελούς ελέγχου και προκύψασας ζημίας (αίτιο αιτιατό) 21
Προσπάθεια μείωσης ευθύνης διεθνώς Μεγάλο κόστος αποζημιώσεων Αντικατάσταση της «εις ολόκληρο» με «επιμεριζόμενη και αναλογική» εύλογη πρόταση δικαιοσύνης, αλλά αντικίνητρο για επιμελείς ελέγχους Υποχρεωτική επαγγελματική ασφάλιση για διοικήσεις επιχειρήσεων Θέσπιση ποσοτικού ορίου ευθύνης ελεγκτών Υιοθέτηση εταιρικών σχημάτων περιορισμένης ευθύνης για ελεγκτικές εταιρείες (Α.Ε., ΕΠΕ, κλπ.) 22
Η ευθύνη των ελεγκτών στην Ελλάδα Ευθύνη ελεγκτή για κάθε ζημιά από ενέργεια ή παράλειψη, οφειλόμενη σε δόλο ή βαρεία αμέλεια, κατά τη διενέργεια ελέγχου και την έκδοση έκθεσης ελέγχου. Προϋπόθεση: η ζημιά προκλήθηκε από τη χρήση της έκθεσης ελέγχου. Αποζημίωση: Υπολογίζεται με 2 τρόπους Υποχρεωτική ασφάλιση ορκωτών ελεγκτών έναντι αξιώσεων αποζημίωσης 23
Ποινική ευθύνη ελεγκτών Άρθρο 63β, Κ.Ν. 2190/1920 Ευθύνη για θεώρηση χρημ/κών καταστάσεων που καταρτίστηκαν παρά τον νόμο και το καταστατικό Μη τήρηση εχεμύθειας περί τον έλεγχο Μη δήλωση κωλύματος Πειθαρχική ευθύνη ελεγκτών Ασκείται από την ΕΛΤΕ 24
Τέλος Ενότητας