Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή... 1 1. Εισαγωγή... 1 2. Σημασία των νεφρών στη ζωή... 4 3. Βιβλιογραφία... 6 2. Δομή και λειτουργία των νεφρών... 7 1. Εισαγωγή... 8 2. Νεφρικά αγγεία... 9 3. Νεφρικό σπείραμα... 14 4. Νεφρικά σωληνάρια... 17 5. Παρασπειραματική συσκευή... 23 6. Διατήρηση της ομοιόστασης-ισοζύγιο προσλαμβανόμενων και αποβαλλόμενων... 24 7. Βιβλιογραφία... 26 3. Διαμερίσματα του οργανισμού και κατανομή Η 2 Ο... 29 1. Εισαγωγή... 30 2. Διαμερίσματα οργανισμού... 32 2.1. Διαπερατότητα μεμβρανών... 33 2.1.1. Τρόποι μετακίνησης ουσιών και Η 2 Ο διαμέσου των φραγμών... 45 3. Μεταβολές διαμερισμάτων οργανισμού... 50 4. Φυσιολογία επιθηλίου των νεφρικών σωληναρίων... 55 5. Βιβλιογραφία... 53 4. Κάθαρση ουσιών... 59 1. Εισαγωγή... 60 2. Νεφρική ροή αίματος... 65 3. Ρυθμός σπειραματικής διήθησης... 65 4. Δυνάμεις που καθορίζουν το ρυθμό σπειραματικής διήθησης... 66 5. Ρύθμιση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης... 70 XV
6. Προσδιορισμός και εκτίμηση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης... 75 6.1. Εξισώσεις εκτίμησης του ρυθμού σπειραματικής διήθησης από την κρεατινίνη του ορού... 85 7. Βιβλιογραφία... 89 5. Επαναρρόφηση σπειραματικού διηθήματος -Σωληναριακές εκκρίσεις... 91 1. Εισαγωγή... 92 2. Μετακίνηση Η 2 Ο κατά μήκος του σωληναρίου... 94 3. Μετακίνηση διαλυμένων μορίων κατά μήκος του σωληναρίου... 98 3.1. Εγγύς σωληνάριο... 100 3.2. Αγκύλη Henle... 104 3.3. Άπω εσπειραμένο σωληνάριο... 107 3.4. Αθροιστικό σωληνάριο... 108 4. Μεταφορά άλλων μορίων και ιόντων... 110 4.1. Κάλιο... 110 4.2. Γλυκόζη... 113 4.3. Ασβέστιο... 116 4.3.1. Παράγοντες που επηρεάζουν τη νεφρική αποβολή του ασβεστίου... 119 4.4. Φωσφόρος (Pi)... 122 4.4.1. Παράγοντες που επηρεάζουν τη νεφρική επαναρρόφηση του Pi... 126 4.4.1.1. Αύξηση νεφρικής αποβολής Pi... 127 4.4.1.2. Μείωση νεφρικής αποβολής Pi... 131 4.5. Μαγνήσιο... 134 4.6. Αμινοξέα... 140 4.7. Λευκώματα... 141 5. Σωληναριακές εκκρίσεις... 142 6. Βιβλιογραφία... 144 6. Ορμόνες και νεφρός... 147 1. Ορμόνες που δρουν στο νεφρό... 150 1.1. Αλδοστερόνη... 150 XVI
1.2. Αντιδιουρητική ορμόνη... 154 1.3. Προσταγλανδίνες... 156 1.4. Κολπικό νατριουρητικό πεπτίδιο... 161 1.5. Αγγειοτενσίνη-ΙΙ... 163 1.6. Νορεπινεφρίνη-Επινεφρίνη-Ντοπαμίνη... 164 1.7. Παραθορμόνη... 167 1.8. Βιταμίνη D 3 [1,25(ΟΗ) 2 D 3 ]... 172 1.9. Καλσιτονίνη... 176 1.10. Φωσφατονίνη FGF23 (fibroblast growth factor-23)... 178 1.11. Klotho... 183 2. Ορμόνες που παράγονται στο νεφρό... 184 2.1. Ερυθροποιητίνη... 184 3. Βιβλιογραφία... 192 7. Συμπύκνωση και αραίωση των ούρων... 199 1. Εισαγωγή... 200 2. Συμπύκνωση ούρων... 205 3. Αραίωση ούρων... 216 4. Ειδικό βάρος και ωσμωτικότητα ούρων... 219 4.1. Εισαγωγή... 219 4.2. Τρόποι προσδιορισμού της πυκνότητας των ούρων... 221 4.2.1. Ταινίες μέτρησης του ειδικού βάρους... 221 4.2.2. Δείκτης διάθλασης ούρων και διαθλασίμετρα... 223 4.2.3. Ουρινόμετρα... 225 4.2.4. Ωσμωτικότητα ούρων... 227 4.3. Σχέση ειδικού βάρους και ωσμωτικότητας ούρων... 229 4.4. Συγκρίσεις μεθόδων προσδιορισμού της πυκνότητας των ούρων... 231 5. Βιβλιογραφία... 231 8. Νεφρική ρύθμιση του ισοζυγίου του Η 2 Ο... 235 1. Εισαγωγή... 237 2. Υποχρεωτικές απώλειες-ισοζύγιο Η 2 Ο... 240 3. Ρύθμιση του ισοζυγίου των υγρών του οργανισμού... 243 4. Αισθητήρια υπογκαιμίας και οι επιδράσεις τους... 253 XVII
5. Δραστικός όγκος κυκλοφορίας... 256 5.1. Ρύθμιση του δραστικού όγκου κυκλοφορίας... 258 6. Νεφρική απάντηση στις μεταβολές του δραστικού όγκου κυκλοφορίας... 262 6.1. Νεφρική έκκριση και επαναρρόφηση Η 2 Ο... 262 6.2. Νεφρική ρύθμιση ισοζυγίου του Na +... 263 6.3. Ορμονικές επιδράσεις στους νεφρούς... 278 7. Ογκωτική ή κολλοειδωσμωτική πίεση... 275 8. Βιβλιογραφία... 277 9. Τα διουρητικά και οι δράσεις τους... 281 1. Εισαγωγή... 283 2. Διουρητικά... 286 2.1. Αναστολείς της καρβονικής ανυδράσης... 286 2.2. Διουρητικά της αγκύλης... 293 2.3. Θειαζίδες... 293 2.4. Τριαμτερένη-Αμιλορίδη... 295 2.5. Ανταγωνιστές αλδοστερόνης (σπιρονολακτόνη-επλερενόνη)... 296 2.6. Ωσμωτικά διουρητικά... 299 2.7. Βαπτάνες... 300 3. Ενδείξεις διουρητικών (εκτός καρδιακής ανεπάρκειας, νεφρωσικού συνδρόμου και κίρρωσης ήπατος)... 302 3.1. Διουρητικά της αγκύλης σε ΟΝΒ... 302 3.2. Διουρητικά και άλλες καταστάσεις... 303 4. Βιβλιογραφία... 305 10. Διουρητικά και οιδηματικές καταστάσεις... 309 1. Παθοφυσιολογία οιδήματος... 311 2. Βασικές αιτίες δημιουργίας οιδήματος κατά παθολογική κατάσταση... 314 2.1. Καρδιακή ανεπάρκεια... 314 2.2. Κίρρωση ήπατος... 315 2.3. Νεφρωσικό σύνδρομο... 319 XVIII
3. Αντιμετώπιση των οιδηματικών καταστάσεων (γενικές αρχές)... 321 4. Ειδικές θεραπείες οιδήματος-ανθεκτικό οίδημα... 321 4.1. Καρδιακή ανεπάρκεια... 324 4.2. Ηπατική ανεπάρκεια... 329 4.3. Νεφρωσικό σύνδρομο... 331 5. Βιβλιογραφία... 333 11. Νεφρική ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας... 337 1. Εισαγωγή... 338 2. Επαναρρόφηση HCO 3-... 341 3. Οξινοποίηση ούρων... 351 3.1. Τιτλοποιήσιμη οξύτητα... 356 + 3.2. Έκκριση NH 4 (αμμωνιογένεση)... 359 + 3.3. Σχέση έκκρισης τιτλοποιήσιμης οξύτητας και NH 4... 365 4. Βιβλιογραφία... 366 12. Νεφρός και υπέρταση... 369 1. Σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης και υπέρταση... 370 1.1. Ιστορικά στοιχεία... 370 1.2. Συστατικά του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης -αλδοστερόνης... 371 1.3. Δυσλειτουργία του συστήματος ρενίνης -αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης... 376 2. Ορμόνες που σχετίζονται με υπέρταση και νεφρός... 378 2.1. Αλδοστερόνη... 378 2.2. Κολπικό νατριουρητικό πεπτίδιο... 379 2.3. Σύστημα καλλικρεΐνης-κινίνης... 379 2.4. Ορμόνες επινεφριδίων... 380 2.5. Νεφρομυελική αγγειοδιαστολή... 381 3. Νεφραγγειακή υπέρταση... 381 4. Νεφροπαρεγχυματική υπέρταση... 384 4.1. Επιδημιολογία... 384 4.2. Μηχανισμοί δημιουργίας υπέρτασης στη ΧΝΝ... 386 XIX
5. Πολυκυστική νόσος των νεφρών... 388 6. Διαβητική νεφροπάθεια... 392 7. Αντιυπερτασικά φάρμακα και νεφρός... 396 8. Βιβλιογραφία... 397 13. Διαιτητική πρόσληψη λευκώματος και νεφρική λειτουργία... 401 1. Εισαγωγή... 402 1.1. ΧΝΝ και μεταβολισμός λευκωμάτων... 403 2. Πρόσληψη λευκωμάτων και νεφρική λειτουργία... 405 2.1. Σε φυσιολογική νεφρική λειτουργία... 406 2.1.1. Ενδείξεις από ειδικές ομάδες ατόμων... 408 2.2. Σε ΧΝΝ... 410 2.2.1. Ενδείξεις από διαβητικά άτομα... 411 3. Επιπτώσεις της λευκωματούχου δίαιτας... 412 3.1. Λευκώματα δίαιτας και εξέλιξη της ΧΝΝ... 412 3.2. Λευκωματούχος δίαιτα και διαταραχές ομοιόστασης ασβεστίου... 415 3.3. Θετικές επιπτώσεις της υπολευκωματούχου δίαιτας... 415 4. Σημασία της δίαιτας σε ΧΝΝ... 417 5. Βιβλιογραφία... 418 14. Προσαρμογή του νεφρού σε απώλεια νεφρικής μάζας... 425 1. Εισαγωγή... 427 2. Επίκτητοι μονόνεφροι... 427 2.1. Πειραματικά δεδομένα... 427 2.2. Μεταβολές μετά νεφρεκτομή σε ανθρώπους (Δωρητές νεφρού-αγενεσία)... 429 2.2.1. Οξείες και χρόνιες λειτουργικές μεταβολές... 429 2.2.1.1. Ενήλικες (Δωρητές νεφρού)... 429 2.2.1.2. Παιδιά (Αγενεσία νεφρού)... 434 2.2.2. Μορφολογικές μεταβολές εναπομείναντος νεφρού... 434 2.2.2.1. Παθογένεια λειτουργικών και μορφολογικών μεταβολών... 435 XX
2.3. Επίκτητοι μονόνεφροι λόγω αφαίρεσης όγκων -Μετατραυματικοί... 439 2.4. Επίκτητοι μονόνεφροι σε διαβητικούς τύπου 2... 441 3. Αγενεσία νεφρού... 442 4. Σημασία της δίαιτας... 444 5. Συμμετοχή σε σπορ... 445 6. Πρόγνωση... 445 7. Βιβλιογραφία... 446 15. Ηλικιωμένοι και νεφρική λειτουργία... 455 1. Εισαγωγή... 456 2. Μορφολογικές μεταβολές των νεφρών ηλικιωμένων... 457 3. Λειτουργικές μεταβολές των νεφρών ηλικιωμένων... 460 3.1. Αιμοδυναμικές νεφρικές μεταβολές στους ηλικιωμένους... 460 3.2. Κρεατινίνη ορού και ούρων των ηλικιωμένων... 461 3.3. Ρυθμός σπειραματικής διήθησης (GFR)... 463 3.3.1. Εφεδρική νεφρική λειτουργία... 468 3.4. Σωληναριακές λειτουργίες... 469 3.4.1. Ηλεκτρολυτικές διαταραχές (νάτριο, κάλιο)... 469 3.4.2. Συμπύκνωση και αραίωση ούρων... 471 3.4.3. Οξεοβασικές διαταραχές... 472 3.4.4. Λευκωματουρία... 472 3.5. Παραγωγή ορμονών... 473 4. Επιπτώσεις-Πρόληψη... 473 5. Βιβλιογραφία... 474 16. Κύηση και μεταβολές της νεφρικής λειτουργίας... 477 1. Ανατομικές μεταβολές των νεφρών στην κύηση... 478 2. Φυσιολογικές λειτουργικές μεταβολές των νεφρών κατά την κύηση... 480 2.1. Νεφρική ροή αίματος (RBF)... 480 2.2. Ρυθμός σπειραματικής διήθησης (GFR)... 480 2.2.1. Κρεατινίνη και ουρικό ορού... 481 2.4. Όγκος-Ωσμωτικότητα πλάσματος... 482 2.4.1. Αρτηριακή πίεση... 484 XXI
2.5. Νάτριο-Κάλιο ορού... 486 2.6. Σωληναριακές λειτουργίες και κύηση... 486 2.6.1. Γλυκοζουρία-Διττανθρακουρία-Ουρικοζουρία... 486 2.6.2. Υπερασβεστιουρία... 488 2.6.3. Λευκωματουρία-Αιματουρία... 488 2.7. Οξεοβασικές διαταραχές... 489 2.8. Άλλες λειτουργίες... 489 2.8.1. Ερυθροποίηση... 489 2.8.2. Βιταμίνη D-Παραθορμόνη... 489 3. Βιβλιογραφία... 490 XXII