Ψυχονευροανοσολογία: Η Ανοσολογία στην Ψυχιατρική Χρυσούλα Κ. Νικολάου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Βιοπαθολογίας και Νευροανοσολογίας
Η ψυχο νευρο ανοσολογία αποτελεί τη βάση της νεότερης θεώρησης της συσχέτισης πνεύματος και σώματος και ενοποιεί μετά από 2500 χρόνια τις απόψεις των πρώτων ιατρικών σχολών του Ασκληπιού και του Ιπποκράτη, με τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα.
Κατά τον Αριστοτέλη, η αρχή της ανθρώπινης επιβίωσης στηρίζεται στη θεωρία της μη μονοσήμαντης ιατρικής αντιμετώπισης της ασθένειας ως μόνο σωματικής, αλλά και ως ψυχικής.
Παρά το διαχωρισμό του νου της ψυχής και του σώματος (Καρτέσιος 1596-1650), το δέκατο ένατο και εικοστό αιώνα στο χώρο της Ιατρικής πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν το σημαντικό ρόλο του συναισθήματος στη φυσική ασθένεια.
O πατέρας της σύγχρονης Ιατρικής Sir William Osler ανέφερε ότι: «είναι πολύ πιο σημαντικό το να γνωρίζεις τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός ασθενούς παρά στο στήθος του για να διαμορφώσεις την πρόγνωση για τον συγκεκριμένο ασθενή που πάσχει από φυματίωση». Sir William Osler (1849-1919) Αυτό αποτελεί και τη βάση της σύγχρονης Ψυχονευροανοσολογίας.
ΚΝΣ και Ανοσολογικό Σύστημα Η ραγδαία ανάπτυξη των νευροεπιστημών τα τελευταία 40 χρόνια βοήθησε στην αναγνώριση της συσχέτισης ΚΝΣ, ανοσιακού και ενδοκρινικού συστήματος στην ψυχική «διάθεση» του ανθρώπου, καθώς επίσης και στην κατάδειξη της αντίστροφης μεταξύ τους σχέσης.
Λειτουργικές ομοιότητες ΚΝΣ και Ανοσιακού Συστήματος α) συνδέουν τον οργανισμό με τον έξω κόσμο και αποτιμούν τις μεταβολές του ως επικίνδυνες ή αθώες. β) υπηρετούν λειτουργίες προσαρμογής και άμυνας. γ) κατέχουν μνήμη και μαθαίνουν μέσα από την εμπειρία. δ) συμβάλλουν στην ομοιόσταση. ε) οι αποκλίσεις του καθενός έχουν αντίκτυπό στο άλλο με συνέπεια την διαμόρφωση συνθηκών για την εκδήλωση και εξέλιξη της νόσου. Οι αλληλεπιδράσεις δεν είναι μονοσήμαντες
Aμφίπλευρη επικοινωνία ΚΝΣ και Aνοσιακού Sυστήματος Νευρικό Σύστημα τροποποιητικές επιδράσεις στο ανοσιακό Ανοσιακό Σύστημα τροποποιεί τις λειτουργίες του νευρικού συστήματος. Νευρικό Σύστημα + Ανοσιακό Σύστημα εκδήλωση και εξέλιξη πολλών νοσημάτων
Κυτοκίνες και ανοσιακή απάντηση Υπάρχουν δύο είδη ανοσιακής απάντησης τα οποία ασκούν ανταγωνιστική δράση μεταξύ τους και το καθένα από αυτά ενεργοποιεί έναν καταρράκτη (cascade) κυτοκινών. IL 2 1 IL-10 IL-13 IL-18 Th 1 κύτταρα παράγουν τις κυτοκίνες που προάγουν τη φλεγμονή (οξεία φάση της νόσου) ενώ Th 2 παράγουν κυτοκίνες που αναστέλλουν τη φλεγμονή (ύφεσης της νόσου)
Οι κυτταροκίνες TNF-α και IL-6 απεκκρίνονται κυρίως από τα μονοκύτταρα και μακροφάγα. Οι IL-1 και ο TNFα θεωρούνται υπεύθυνοι για συμπτώματα όπως πυρετός, υπνηλία, ανορεξία και αίσθημα καταβολής. Η αξιοποίηση των κυτταροκινών για θεραπευτικούς λόγους συνεπάγεται συχνά την πρόκληση ψυχιατρικών παρενεργειών π.χ. χορήγηση ιντερφερόνης-α μπορεί να επιφέρει κατάθλιψη, αποκλίσεις γνωσιακών λειτουργιών, οργανικό ψυχοσύνδρομο, ψύχωση
Το δίκτυο των κυτοκινών στο ΚΝΣ Παρά το γεγονός ότι είναι μακρομόρια, ορισμένες διέρχονται τον αιματεγκεφαλικό φραγμό. Μερικές από αυτές παράγονται στον εγκέφαλο από τα κύτταρα της γλοίας Τα μικρογλοιακά κύτταρα παράγουν περιορισμένο αριθμό κυτοκινών, χυμοκινών, νευροπεπτιδίων και ορμονών.
Ο ρόλος του δικτύου των κυτοκινών στα ψυχικά νοσήματα Οι κυτοκίνες έχουν την ικανότητα να διαφοροποιούν τον μεταβολισμό νευρομεταβιβαστών αλλά και την έκκριση ορμονών με αποτέλεσμα την μετάλλαξη της απαντητικότητας του Κεντρικού Νευρικού και του ενδοκρινικού συστήματος.
Ο ρόλος του δικτύου των κυτοκινών στα ψυχικά νοσήματα ιαμορφώνουν ένα δίκτυο ρυθμιστικών μηνυμάτων που επιδεικνύει πρότυπα συνεργασίας και πρότυπα ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια της ανοσιακής απάντησης, τόσο στην αρχική αντιγονική διέγερση όσο και στη φάση κινητοποίησης της ανοσιακής μνήμης.
Μοντέλο νευροενδοκρινικής ρύθμισης της ανοσιακής απάντησης στο στρες Ανεξάρτητα από τη φύση του στρες, ο μηχανισμός δια του οποίου επηρεάζονται οι ανοσιακές λειτουργίες είναι κοινός. H απάντηση στο στρες, αρχίζει με την αξιολόγηση των στρεσογόνων μηνυμάτων στο μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου Με τη μεσολάβηση του ιππόκαμπου επιτυγχάνεται η σύγκρισή τους με τις προηγούμενες εμπειρίες του ατόμου.
Οιπληροφορίες προσλαμβάνονται από τον υποθάλαμο όπου ρυθμίζεται ανάλογα η έκκριση των ορμονών του στρες (γλυκοκορτικοειδών,αγγειοτ ασίνη,ωκυτοκίνη, κατεχολαμίνες) δρουν επί του Α. Σ και ασκούν ανοσοτροποποιητική δράση
Ο υποθάλαμος μέσω: CRH, VP (ελέγχoυν την έκκριση της) ACTH η οποία προκαλεί την έκκριση των κορτικοστεροειδών (κορτιζόλης) από το φλοιό των επινεφριδίων, τα οποία: α) Τροποποιούν την ανοσιακή απόκριση β) Έχουν αρνητική ανάδραση στον υποθάλαμο και την υπόφυση
Τα παράγωγα του ανοσιακού συστήματος έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τη λειτουργικότητα του ενδοκρινικού συστήματος. Τα ανοσοϊκανά κύτταρα διαθέτουν ειδικούς υποδοχείς για πλήθος νευροενδοκρινών παραγόντων που κυκλοφορούν στο πλάσμα (ACTH, κατεχολαμίνες, αυξητική ορμόνη, προλακτίνη, ακετυλοχολίνη, οπιοειδή). Η αλληλεπίδραση των υποδοχέων με τους συνδέτες τους επάγει σήματα τα οποία ασκούν είτε διεγερτική είτε κατασταλτική επίδραση στις ανοσιακές λειτουργίες Στο στρες παρατηρείται μειωμένη έκφραση των υποδοχέων αυτών.
Νευροενδοκρινικοί παράγοντες οι οποίοι επιδρούν στις ανοσιακές λειτουργίες ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟ ΟΧΕΙΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙ Η Ανοσιακά κύτταρα Παραγωγή κυτταροκινων ραστικότητας Τ- Β λ. ράσης ΝΚ Ανοσοκαταστολή ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ Τ Β λεφοκυτταρα ραστικότητα Τ- Β λεμφ ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ ΚΑΤΕΧΟΛΑΜΙΝΕΣ (αδρεναλίνη νοραδρεναλίνη) ΝΚ κύτταρα Θυμοκύτταρα Μονοκύτταρα Λευκοκύτταρα Β2- υποδ Υποπληθυσμοί λεμφοκυτ. Α- αδρενο-υποδοχεις ΝΚ κύτταρα Β- ΕΝ ΟΦΡΙΝΗ Τ-Β λεμφοκύτταρα Λευκοκύτταρα ραστικότητας Τ- Β λ ράσης ΝΚ Ανάπτυξης θύμου Αντιδραστικότητα Τ- ράσης ΝΚ Μετανάστευση λεμφοκυττάρων Αντιδραστικότητα λεμφοκυτ. ράσης ΝΚ ΟΥΣΙΑ P Τ-Β λεμφοκύτταρα Παραγωγή Abs Πολαπλ/σμός λεμφοκυττάρων ΑΝΤΙ ΡΑΣΤΙΚΟ ΕΝΤΕΡΙΚΟ ΠΟΛΥΠΕΠΤΙ ΙΟ Τ-Β λεμφοκύτταρα Μονοκύτταρα Μετανάστευση λεμφοκυττάρων ΚΟΡΤΙΚΟΤΡΟΠΟΣ R H Μακροφάγα Αμεση και έμμεση δράση μέσω του άξονα Σ.Ν.Σ Α ΡΕΝΟΚΟΡΤΙΚΟΤΡΟΠΟΣ ΟΡΜΟΝΗ Τ-Β λεμφοκύτταρα Παραγωγή αντισωμάτων(in vitro) ΕΓΚΕΦΑΛΙΝΗ Λευκοκύτταρα Λεμφοκύτταρα ράσης ΝΚ Παραγωγή Abs ραστικότητας Τ ΝΕΥΡΟΠΕΠΤΙ ΙΟ Αγνωστο ράσης ΝΚ (in vitro) TSH Φαγοκύτταρα Β λεμφοκύτταρα Παραγωγή Abs (in vitro-in vivo)
Η ΦΛΕΓΜΟΝΩ ΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΣΤΡΕΣ
Ανοσολογία και στρες Η υπόθεση ότι το στρες και οι συναισθηματικές διαταραχές μπορούν να συμμετέχουν στην καρκινογένεση, καθώς και στην εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων και διαταραχών του γαστρεντερικού συστήματος αναφέρεται από την εποχή του Γαληνού. Πέργαμος (129 μ.χ.).
Ανοσολογία και στρες Κλινικές και πειραματικές μελέτες απέδειξαν ότι το στρες επηρεάζει σημαντικά το ανοσιακό προφίλ ανθρώπων και πειραματόζωων. Η έκθεση σε στιγμιαίο στρες προκαλεί: Μείωση : του συνολικού αριθμού των λευκοκυττάρων (λεμφοκυττάρων, ουδετεροφίλων). STRESS Η έκθεση σε χρόνιο στρες προκαλεί: Μείωση : του ολικού αριθμού των λευκοκυττάρων κατά 70% των λεμφοκοκυττάρων κατά 85%, ενώ τα ουδετερόφιλα επανέρχονται σε φυσιολογικές τιμές. Το είδος του στρεσογόνου ερεθίσματος, η ένταση, η διάρκειά, η ηλικία, το φύλο, καθώς και το γονιδιακό προφίλ του ασθενούς δημιουργούν διάφορες άμεσες ή έμμεσες και πολλές φορές ανόμοιες ανοσολογικές απαντήσεις.
Stress στην ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων STRESS Το πιο συχνό μοντέλο μελέτης της επίδρασης του stress στο Κ.Ν.Σ. είναι η πειραματική αλλεργική εγκεφαλομυελίτιδα ( EAE) το οποίο είναι αυτοάνοσο νόσημα του Κ.Ν.Σ.
Stress στην ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων Έχει αποδειχθεί ότι σημαντικά στρεσογόνα γεγονότα μπορεί να ευοδώσουν την εμφάνιση κλινικής συμπτωματολογίας στη σκλήρυνση κατά πλάκας (Multiple Sclerosis). Παρόμοια αποτελέσματα περιγράφονται και στο σακχαρώδη διαβήτη. Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα οι ενδείξεις είναι αλληλοσυγκρουόμενες: ενώ τα κορτικοστεροειδή μειώνουν την παραγωγή των κυτταροκινών, η παραγωγή των προφλεγμονωδών κυτταροκινών από τα μακροφάγα εμφανίζεται αυξημένη στο στρες και αυτό έχει ενοχοποιηθεί ως παράγοντας επιδείνωσης της νόσου.
Ανοσολογία και διαταραχές της διάθεσης Η κατάθλιψη είναι μία ετερογενής διαταραχή στην οποία η αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων έχει δράση σε διαφορετικά συστήματα του οργανισμού, όπου συμβαίνουν πολλές νευροχημικές και γενικότερα νευροβιολογικές μεταβολές. M.R. Irwin, A.H. Miller / Brain, Behavior, and Immunity 21 (2007) 374 383
Στρες και κατάθλιψη ασκούν παρόμοια δράση τόσο στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα όσο και στο Ενδοκρινικό και στο Ανοσιακό σύστημα. Πιθανώς το στρες δρα ως επιβαρυντικός ή και ως πυροδοτικός μηχανισμός στην ανάπτυξη της συναισθηματικής αυτής διαταραχής... Ανοσολογία και διαταραχές της διάθεσης
Ανοσολογία και διαταραχές της διάθεσης. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, ερευνάται η υπόθεση εμπλοκής της ανοσοδραστηριοποίησης και υπερέκκρισης προφλεγμονωδών κυταροκινών στην αιτιοπαθογένεια της κατάθλιψης Σταθερό εύρημα στην κατάθλιψη αποτελεί η αύξηση της IL-6, η επικράτηση της ιντερφερόνης-γ (IFN-γ), τα υψηλά επίπεδα της οποίας οδηγούν σε καταβολισμό της τρυπτοφάνης και σε χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης. Αύξηση κυκλοφορούντων λεμφοκυττάρων και φαγοκυττάρων,αυξηση των επιπέδων των δεικτών ενεργοποιημένων κυττάρων του Α.Σ ( νεοπτερίνης, CRP, C3,C4) είκτες ανοσιακής απόκρισης στη μείζονα κατάθλιψη Περιφέρεια (αίμα) IFN-γ, sil-2r, IL-6, TNFa, PGE 2 ΚΝΣ (ΕΝΥ) sil-2r, IL-6,COX-1,COX-2, PGE 2 In vitro παραγωγή IFN-γ, IL-6, PGE 2
Στην αιτιοπαθογένεια των ψυχικών νοσημάτων εμπλέκονται διαταραχές στη νευροδιαβίβαση Κατάθλιψη : η δυσλειτουργία αφορά στο σεροτονινεργικό ή και στο νοραδρενεργικό σύστημα Σχιζοφρένεια : η δυσλειτουργία αφορά το ντοπαμινεργικό σύστημα Το γλουταμινεργικό σύστημα, ως σημαντικός «παίκτης», επιδρά τόσο στη σεροτονεργική όσο και στη νοραδρενεργική νευροδιαβίβαση.
ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗΣ PGE2 ΝΕΥΡΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΗ ΡΑΣΗ NAD ΝΕΥΡΟΤΟΞΙΚΗ ΡΑΣΗ- ΝΕΥΡΟΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ Υπάρχουν μελέτες που αναφέρουν σημαντικά στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η διαχείριση του μεταβολικού μονοπατιού της τρυπτοφάνης πιθανώς να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη θεραπευτική παρέμβαση στις ψυχικές διαταραχές.
ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΥΝΟΥΡΕΝΙΝΗΣ Οι μεταβολίτες της κυνουρενίνης συμβάλουν άμεσα στις νευροπροστατευτικές-νευροεκφυλιστικές μεταβολές στον εγκέφαλο. Το κινολινικό οξύ ( QUIN ) είναι αγωνιστής του υποδοχέα του γλουταμινικού οξέος και η άθροισή του είναι νευροτοξική και νευροεκφυλιστική. Το κυνουρενικό οξύ ( KYNA ) είναι ανταγωνιστής του υποδοχέα του γλουταμινικού οξέος έχει νευροπροστατευτική δράση
Ανοσολογία και Σχιζοφρένεια Η θεώρηση της σχιζοφρένειας ως νοσήματος αυτοάνοσης αιτιολογίας διαρκεί εδώ και 60 χρόνια, καθώς ενδείξεις αυτοανοσίας παρατηρούνται σε σημαντικό αριθμό ασθενών (20-35%) ενώ η αρνητική συσχέτιση μεταξύ σχιζοφρένειας και ρευματοειδούς αρθρίτιδας παραμένει ένα σταθερό εύρημα είκτες ανοσιακής απόκρισης Τύπου 1 / Τύπου 2 στη σχιζοφρένεια Περιοχή έκφρασης Τύπος 1 Τύπος 2 Περιφέρεια (αίμα) s ICAM-1 IL-6 IL-10 IgE IgG (αντισώματα) ΚΝΣ (ΕΝΥ) s ICAM-1 s IL-6R IL-10 IL4 IgG sgp130 In vitro παραγωγή IL-2 IFN-γ
Ανοσολογία και Σχιζοφρένεια Η αύξηση της IL-6. έδωσε το έναυσμα της διατύπωσης της θεωρίας της επικράτησης του Th 2 έναντι του Th 1 τύπου της ανοσιακής απάντησης σε υποομάδα σχιζοφρενικών ασθενών, η οποία : Σε κυτταρικό επίπεδο αντιστοιχεί σε επικράτηση της δραστηριότητας των αστροκυττάρων έναντι των μικρογλοιακών κυττάρων του Ν.Σ. Σε νευροχημικό επίπεδο έχει επίπτωση στο μεταβολισμό της τρυπτοφάνης και στη νευρομεταβίβαση μέσω της ντοπαμινεργικής και γλουταμινεργικής οδού. Norbert Muller and Markus J. Schwarz Αdvances in Molecular and Cell Biology, Vol. 31, p.999 1031
με αποτέλεσμα διαταραχές στη σύνθεση και στο μεταβολισμό των νευροδιαβιβαστών, στη σύνθεση αμυλοειδών πρωτεϊνών, και οξειδωτικών αντισωμάτων, που είναι τοξικά για τους εγκεφαλικούς νευρώνες
Ανοσολογία και άνοιες Η πιο σύγχρονη θεώρηση της αιτιοπαθογένειας των ανοϊκών διαταραχών και ιδίως της νόσου Alzheimer είναι η γήρανση του ανοσοποιητικού συστήματος. Πιστεύεται ότι: κατά τη διάρκεια της ανοσογήρανσης, υποπληθυσμοί από ενεργοποιημένα και αυτοαντιδραστικά T κύτταρα, Β κύτταρα και μακροφάγα μπορούν να προσπεράσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να προκαλέσουν υπερδραστηριοποίηση των μικρογλοιακών κυττάρων του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να προκαλέσει φλεγμονώδεις και νευροτοξικές διεργασίες στον εγκέφαλο,
Οι παράγοντες του Α.Σ συμμετέχουν σε κάθε παθοφυσιολογικό μηχανισμό που εμπλέκεται στην αιτιοπαθογένεια των ψυχικών διαταραχών: Νευροενδοκρινική λειτουργία Μεταβολισμού των νευροδιαβιβαστών Νευρωνική πλαστικότητα ( νευροεκφυλισμός και νευρογένεση στον εγκέφαλο) ΝΕΥΡΟΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΦΛΕΓΜΟΝΩ ΗΣ ΙΕΡΓΑΣΙΑ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΚΝΣ
Ανοσολογικές διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών Η συγκέντρωση και ο μεταβολισμός των νευρομεταβιβαστών διαφοροποιούνται βάσει του φύλου και βάσει της επίδρασης των αντίστοιχων στεροειδών κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής ( η συγκέντρωση της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, της ACTH και της προλακτίνης και η αποτελεσματικότητα της κορτιζόλης) Αυτές οι διαφορές μπορεί να επηρεάσουν την ανοσιακή λειτουργία και να αλλάξουν την ανοσοαπαντητικότητα.
Ανοσολογικές διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών Η στενή συνεργασία η οποία υπάρχει μεταξύ του άξονα Υποθάλμος -Υπόφυση- Επινεφρίδια (ΥΥΕ) και του άξονα Υποθάλμος - Υπόφυση - Γονάδες (ΥΥΓ) εκφράζεται με τη διαφορετική ανταπόκριση στο στρες και στην κατάθλιψη μεταξύ ανδρών και γυναικών. συχνότερες διαταραχές της διάθεσης στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες η ένταση της απόκρισης του σύστηματος του στρες αλλά και το είδος της ανοσιακής απάντησης διαφέρουν ανάμεσα στο γυναικείο φύλο κατά τη διάρκεια των διαφορετικών σταδίων της αναπαραγωγικής ηλικίας και του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Στις γυναίκες με κατάθλιψη μειώνονται τα επίπεδα των οιστρογόνων στο πλάσμα και αυξάνονται τα επίπεδα των ανδρογόνων, ενώ στους άνδρες με κατάθλιψη μειώνονται τα επίπεδα της τεστοστερόνης.
Ανοσολογικές διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών Στην κατάθλιψη τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες αυξάνεται η δραστηριότητα του άξονα ΥΥΕ παράλληλα μειώνεται δραστηριότητα του άξονα ΥΥΓ. Οι διαταραχές της διάθεσης εμφανίζονται συχνότερα στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες. Η αναλογική σχέση για τη Μείζονα Καταθλιπτική ιαταραχή είναι 2:1. Γεγονός που μπορεί να οφείλεται σε διαφορετική απόκριση των δύο φύλων στις μεταβολές των νευροδιαβιβαστών, των ανοσιακών παραμέτρων, αλλά και σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες.
Στις γυναίκες είναι σημαντικά συχνότερη η εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων όπως: ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, η νόσος του Graves, το σύνδρομο Sjogren η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας, η ρευματοειδής αρθρίτιδα Το αντίστροφο συμβαίνει για τις νευροεκφυλιστικές νόσους Parkinson και Alzheimer.
Η συμβολή της Ψυχοανοσολογίας στην ψυχιατρική θεραπευτική Η ικανότητα πολλών αντιψυχωσικών φαρμάκων να τροποποιούν την ανοσιακή απάντηση έχει τεκμηριωθεί από σειρά μελετών. Οι βενζοδιαζεπίνες έχει διαπιστωθεί ότι αναστέλλουν τη δραστηριότητα των μακροφάγων, και μειώνουν την παραγωγή των φλεγμονοδών κυτοκινών, IL-1, IL-6, TNF Το αντιμανιακό φάρμακο, ανθρακικό λίθιο, αυξάνει την περιεκτικότητα του ελεύθερου υποδοχέα της Ιντερλευκίνης 2, (sil- 2R), μετά από χρόνια χορήγηση. Το κλασσικό αντιψυχωσικό χλωροπρομαζίνη έχει ανασταλτικές ιδιότητες στο TNF, ενώ αυξάνει την παραγωγή της Ιντερλευκίνης 10 (IL-10). Η χορήγηση, ωστόσο, αμιγώς ανοσοτροποποιητικών σκευασμάτων για θεραπευτικούς σκοπούς σε ψυχιατρικούς ασθενείς αποτελεί, μία ελπιδοφόρα προοπτική καθώς οι πρώτες κλινικές μελέτες έχουν δώσει θετικά αποτελέσματα.
Η εξέλιξη των νευροεπιστημών αφήνει αναπάντητα αρκετά ερωτήματα σε σχέση με την κλινική σημασία των αλληλεπιδράσεων του ανοσιακού με τις διάφορες, αλλά πολύ συγκεκριμένες λειτουργίες του εγκεφάλου.
Ο ρόλος και η θέση της Ψυχονευροανοσολογίας στην Ιατρική του 21ου αιώνα εξηγείται και περιγράφεται από τη ρήση του Γερμανού φιλοσόφου Arthur Shopenhauer, σύμφωνα με την οποία κάθε επιστημονική αλήθεια περνάει από τρία στάδια μετά τη γέννησή της: Arthur Schopenhauer (1788-1860) Πρώτα γελοιοποιείται Στη Πρώτα συνέχεια γελοιοποιείται, γίνεται αντικείμενο επιθετικής κριτικής και απόρριψης Στη συνέχεια γίνεται αντικείμενο επιθετικής κριτικής και απόρριψης Στο τέλος γίνεται αποδεκτή ως αξίωμα Στο τέλος γίνεται αποδεκτή ως αξίωμα