ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΕΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ- ΑΝΑΨΥΧΗ ΣΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ Εξάσκηση- Αξιολόγηση Σοφία Μπάτσιου Ιούνιος 2014 Προγράμματα εξάσκησης- Αναψυχή Σκοπός της εξάσκησης είναι να προκαλέσει τέτοιες βιολογικές προσαρμογές στον οργανισμό ώστε να βελτιωθούν οι επιδόσεις των ασκουμένων Ο δάσκαλος φυσικής αγωγής. Αρχικό επίπεδο Ιστορικό υγείας Φυσικές ικανότητες Προσωπικά χαρακτηριστικά Προσωπικούς στόχους
Αρχικό επίπεδο Οι περιοχές που θα πρέπει να εκτιμηθούν είναι: Κινητικός έλεγχος ή συντονισμός Ισορροπία και σταθερότητα κορμού Σπαστικότητα Eύρος κίνησης Πόνος Λειτουργία μυός Εξοπλισμός κατάλληλος Αισθητικότητα Κόπωση Φύση της κατάστασης Ιατρικός έλεγχος---στενή συνεργασία ειδικοτήτων Κανόνες που τηρούνται για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης ΑμΑ Θετική στάση εκπαιδευτήαμοιβές Χώρος άσκησης (θερμοκρασία) Καταγραφή επιδόσεων Εξάσκηση προσβεβλημένων και μη μελών Πρόγραμμα Ρεαλιστικοί στόχοι- (βραχυπρόθεσμοι- μακροπρόθεσμοι) Ικανότητες ΌΧΙ ανικανότητες Ευκαμψία-δύναμη-δεξιότητα Προθέρμανση (διάταση μυών κινητοποίηση αρθρώσεων) Αποθεραπεία (5-10 λεπτά) Χρήση αναπηρικού αμαξιδίου -ασκήσεις σε στρώματα (χαλάρωση)
Αξιολόγηση ; Είναι η εκτίμηση ή ο καθορισμός της αξίας ή του μεγέθους μιας ιδιότητας σε σχέση με ένα προκαθορισμένο κριτήριο Συνεχής διαδικασία. Μέθοδοι αξιολόγησης της κινητικής ικανότητας Παρατήρηση (κίνηση- απόδοση) Βιντεοσκόπηση;;;;;;; Μέτρηση Μέτρηση είναι η διαδικασία με την οποία εξακριβώνεται η ποσότητα ενός χαρακτηριστικού των δοκιμαζόμενων
Τεστ: είναι το μέσον (εργαλείο) με το οποίο εξακριβώνεται η ύπαρξη ή η έλλειψη κάποιας ιδιότητας ή χαρακτηριστικού των δοκιμαζόμενων Στάδια αξιολόγησης Διερευνητική αξιολόγηση Παρατήρηση Απλά τεστ Διάγνωση (norm referenced tests) Τελική επιλογή και προγραμματισμός Επαναξιολόγηση (criterion referenced test) Αναγκαιότητα αξιολόγησης Κίνητρα για όλα τα άτομα Διάγνωση προβλημάτων Εκτίμηση επιπέδου απόδοσης Εκτίμηση βαθμού βελτίωσης Εκτίμηση αποτελεσματικότητας προγράμματος/ δασκάλων- προπονητών
Κριτήρια επιλογής τεστ Εγκυρότητα: είναι η ακρίβεια με την οποία ένα τεστ μετράει αυτό που υποθέτουμε ότι μετράει. Αξιοπιστία: είναι ο βαθμός που ένα τεστ μετράει με σταθερότητα και με την ίδια πάντα ακρίβεια αυτό που πρέπει να μετράει. Αντικειμενικότητα: είναι ο βαθμός ανεξαρτησίας των αποτελεσμάτων ενός τεστ από τον παράγοντα εξεταστές. Παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή του τεστ Φυσική, κινητική, νοητική κατάσταση Σκοπός του ελέγχου Ηλικία εξεταζομένου Χώρος εξέτασης Εμπειρία & γνώση εξεταστή Ψυχολογική κατάσταση εξεταζόμενου Νευρομυϊκός Συντονισμός ;
Νευρομυϊκός Συντονισμός ο όρος δηλώνει την ιδανική συνεργασία του νευρικού και μυϊκού συστήματος κατά την εκτέλεση μιας κίνησης Αποτελέσματα του καλού νευρομυϊκού συντονισμού Προφυλάσσει το άτομο από τραυματισμούς, πτώσεις και συγκρούσεις κατά τη διάρκεια της μετακίνησης, άσκησης και του αγώνα. Μειώνει τον απαιτούμενο χρόνο για την εκμάθηση μιας νέας ή δύσκολης κίνησης. Ελαχιστοποιεί το μυϊκό έργο που απαιτείται για την εκτέλεση μιας κίνησης. Παράγοντες που επηρεάζουν το νευρο-μυϊκό συντονισμό. Δύναμη Ταχύτητα Αντοχή Ευλυγισία Ισορροπία
Φυσική Κατάσταση Φυσική κατάσταση ή καλή σωματική υγεία, ορίζεται η λειτουργική ικανότητα των διαφόρων συστημάτων του οργανισμού, που υποστηρίζουν την άσκηση. Dunn & Fait (1989) Στοιχεία φυσικής κατάστασης Καρδιοναπνευστική αντοχή αερόβια ικανότητα Μυϊκή δύναμη Μυϊκή αντοχή Ευκαμψία Ταχύτητα Dunn & Fait (1989) Χρήσιμοι ορισμοί Μυϊκή δύναμη είναι η ικανότητα του σώματος να εκδηλώνει μέγιστη ισχύ σε μια προσπάθεια. π.χ. Συμβάλλει στην ανεξαρτησία, απαλλαγή από βοηθητικά μέσα, συμμετοχή στα αθλήματα Κουτσούκη (1993))
Μυϊκή αντοχή είναι η ικανότητα μιας ομάδας μυών να εκτελούν επανειλημμένα μια κίνηση που απαιτεί ελάχιστη επιβάρυνση π.χ. Συμβάλλει στην κάλυψη μεγάλης απόστασης (βάδιση- τρέξιμο, ώθηση του αναπηρικού αμαξιδίου για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα) Ευκαμψία είναι η έκταση της κίνησης των αρθρώσεων π.χ. Συμβάλλει στην αποφυγή των αγκυλώσεων παραμορφώσεων- προάγει την αυτοεξυπηρέτηση Ταχύτητα είναι η ικανότητα του ατόμου να καλύπτει μια απόσταση, να ολοκληρώνει ένα έργο σε όσο το δυνατό λιγότερο χρόνο είναι ο γενικός δείκτης της λειτουργικής προσαρμοστικότητας του οργανισμού. (βιολογική αξία ενός ατόμου) Αερόβια ικανότητα Εκφράζεται με τον ανώτατο όγκο οξυγόνου, που μπορούν να καταναλώσουν οι ιστοί ενός ατόμου στη μονάδα του χρόνου (μέγιστη πρόσληψη) VO2max (Κλεισούρας, 1980)
Για την αξιολόγηση της αερόβιας ικανότητας, χρησιμοποιούνται Πρόσληψη Οξυγόνου (Ο2max) Καρδιακός ρυθμός (HR) Όγκος παλμού (SVmax) Καρδιακή παροχή (COmax) Η διανυόμενη απόσταση σε συγκεκριμένο χρόνο. Χρόνος που απαιτείται για να καλυφθεί μία συγκεκριμένη απόσταση. Καρδιακή παροχή: αντικατοπτρίζει τη λειτουργική ικανότητα του κυκλοφορικού συστήματος Καρδιακή παροχή (COmax) καρδιακή συχνότητα (HR) X Όγκος παλμού (SVmax) VO2max=μέγιστη καρδιακή παροχή Χ μέγιστη διαφορά a-vo2 Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αερόβια ικανότητα Ηλικία ατόμου Τύπος και σοβαρότητα της αναπηρίας Διάρκεια της αναπηρίας Φύλο
Συστήματα που υποστηρίζουν την αερόβια άσκηση Πνεύμονες Κυκλοφορικό σύστημα Μυïκό σύστημα Δοκιμασίες ελέγχου Φυσικής Κατάστασης Η Αμερικάνικη δέσμη (AAHPER, 1976) Η Καναδική δέσμη (CAHPER, 1980) Η Αυστραλιανή δέσμη (ACHPER, 1985) Η Ευρωπαϊκή δέσμη (EUROFIT, 1988) Ευρωπαϊκή Δέσμη-Εurofit Καρδιοαναπνευστική αντοχή Δύναμη μυών πήχυ Εκρηκτικότητα κάτω άκρων Αντοχή κοιλιακών μυών Παλίνδρομο τρέξιμο αντοχής, ΙΑΕ170 Χειροδυναμομέτρηση Άλμα σε μήκος χωρίς φορά Αναδιπλώσεις
Ευρωπαϊκή Δέσμη-Εurofit (Eurofit 1992) Αντοχή μυών ωμικής ζώνης Ταχύτητα άνω άκρων Ευκινησία Αρθρική κινητικότητα ισχίου Εξάρτηση με λυγισμένους αγκώνες Ταχύρυθμη χειροκίνηση Παλίνδρομο τρέξιμο ταχύτητας Δίπλωση από εδραία θέση Ευρωπαϊκή Δέσμη (Εurofit) Ανθρωπομετρήσεις:» Ανάστημα» Σωματικό Βάρος» Σωματικό Λίπος» Δερματοπτυχές:» στήθους, κοιλιακής χώρας, μηρού (άνδρες)» τρικέφαλου, λαγόνιου, μηρού (γυναίκες) Κλίμακες υποκειμενικής αντίληψης της προσπάθειας (Borg) κλίμακα 6-20 κλίμακα 0-10 κλίμακα περιγραφή κλίμακα περιγραφή 6 0 τίποτα 7 πολύ, πολύ εύκολη 0,5 πολύ, πολύ εύκολη 8 1 πολύ εύκολη 9 πολύ εύκολη 2 εύκολη 10 3 μέτρια 11 εύκολη 4 κάπως δύσκολη 12 5 δύσκολη 13 κάπως δύσκολη 6 14 7 πολύ δύσκολη 15 δύσκολη 8 16 9 17 πολύ δύσκολη 10 πολύ, πολύ δύσκολη 18 * μέγιστη 19 πολύ, πολύ δύσκολη 20
Προσοχή! Η καρδιακή συχνότητα, η αρτηριακή πίεση, ο αερισμός αλλά και η υποκειμενική αντίληψη της προσπάθειας είναι σε γενικές γραμμές υψηλότερα στις περιπτώσεις που τα άνω άκρα αποτελούν το κύριο μέσο παραγωγής έργου. Εκτίμηση της καρδιακής συχνότητας (Miller, 1995) Υπολογισμός της καρδιακής συχνότητας για την προαγωγή της αερόβιας ικανότητας Όλο το σώμα άνω τμήμα Κατώτερο ανώτερο όριο κατώτερο ανώτερο όριο 220 220 200 200-30 -30-30 -30 190 190 170 170 Χ.70 Χ.85 Χ.70 Χ.85 133 161 119 144 Σύγκριση συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης κατά την άσκηση χεριών και ποδιών σε παρόμοια ποσοστά της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου VO2max Συστολική πίεση (mmhg) χέρια Συστολική πίεση (mmhg) πόδια Διαστολική πίεση (mmhg) χέρια Διαστολική πίεση (mmhg) πόδια 25 150 132 90 70 40 165 138 93 71 50 175 144 96 73 75 205 160 103 75
Κορύφωση της πρόσληψης οξυγόνου από άτομα με αναπηρία Νοητική υστέρηση & slalom Α 30 50μ Τ 5 Α ΕΜΠΟΔΙΑ 25m Τ 3 2 3 3 3 The timed up and go. (Podsiadlo, & Richardson, 1991). Σκοπός: διερεύνηση των ατόμων που κινδυνεύουν από πτώσεις Εξοπλισμός: μία καρέκλα (46 εκ. από το πάτωμα) ένας κώνος χρονόμετρο 3μ Καταγραφή χρόνου: σηκώνεται, περπατάει, γυρίζει, κάθεται Χρόνος >20 sec :μεγάλος κίνδυνος πτώσεων
chair sit and reach (Baltaci, Un, Tunay, Besler & Gerceker, 2002). Σκοπός: Έλεγχος ευκαμψίας σε άτομα μεγάλης ηλικίας Εξοπλισμός : μία καρέκλα (40 εκ από το πάτωμα) χάρακα Ο εξεταζόμενος εκτείνει το ένα πόδι του έχοντας την ποδοκνημική του σε ραχιαία κάμψη και λυγίζει το άλλο, ώστε το πέλμα να εφάπτεται με το πάτωμα. Από τη θέση αυτή, κάμπτει αργά τον κορμό του προς το εκτεινόμενο πόδι προσπαθώντας να ακουμπήσει τα δάκτυλα του ποδιού του., Η σπονδυλική στήλη και το κεφάλι του σε ευθεία. Στη θέση αυτή «παραμένει» για 2 δευτερόλεπτα. Ο ερευνητής καταγράφει την επίδοση, χρησιμοποιώντας έναν χάρακα μήκους 40 εκατοστών παράλληλα με το εκτεινόμενο πόδι. Επίδοση: η απόσταση των δακτύλων του σε εκατοστά από τα δάκτυλα των ποδιών Ταχύτητα καλαθοσφαίριση 20μ ο εξεταζόμενος ξεκινάει από τη γραμμή αφετηρίας (επαφή των μεγάλων τροχών με το δάπεδο πίσω από τη γραμμή). ωθεί το αμαξίδιό του όσο πιο γρήγορα μπορεί μέχρι τον κώνο που έχει τοποθετηθεί σε απόσταση 20μ. Ο εξεταζόμενος ξεκινάει όποτε είναι έτοιμος καλαθοσφαίριση δύναμη Ο εξεταζόμενος παίρνει θέση στη γραμμή (επαφή των μεγάλων τροχών με το δάπεδο πάνω στη γραμμή) και εκτελεί μια πάσα πάνω από το κεφάλι με όλη του δύναμη. Η απόσταση ανάμεσα από το σημείο που σκάει η μπάλα και η γραμμή που βρίσκεται ο ασκούμενος είναι η επίδοσή του.
Επιδεξιότητα - ταχύτητα καλαθοσφαίριση 5μ Δύο κώνοι τοποθετούνται σε απόσταση 5μ ο ένας από τον άλλο.. Ο εξεταζόμενος πρέπει να περνάει ανάμεσα από τους κώνους κάνοντας οχτάρια. Η άσκηση διαρκεί ένα λεπτό. Κάθε πέρασμα από ένα κώνο, κάλυψη απόστασης 5 μέτρων ισοδυναμεί με ένα πόντο. Το σύνολο των πόντων στο τέλος του ενός λεπτού είναι η βαθμολογία του εξεταζόμενου. καλαθοσφαίριση Συντονισμός μάτι χέρι & ταχύτητα Ο εξεταζόμενος εκτελεί ελεύθερες βολές, από τη γραμμή των ελεύθερων βολών, για ένα λεπτό. Η ανάκτηση της μπάλας γίνεται από τον ίδιο τον εξεταζόμενο σύμφωνα με τους κανονισμούς της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Καλαθοσφαίρισης σε Αναπηρικό Αμαξίδιο. Κάθε πετυχημένη βολή ισοδυναμεί με δυο πόντους, ενώ η επαφή της μπάλας με τη στεφάνη ισοδυναμεί με ένα πόντο. Στο τέλος του ενός λεπτού το άθροισμα των πόντων είναι και η επίδοση του εξεταζόμενου Αρχή της επιβάρυνσης Αρχές προπόνησης Αρχή της εξειδίκευσης Αρχή των ατομικών διαφορών Αρχή της αναστρεψιμότητας
Αρχή της επιβάρυνσης Η εξάσκηση να γίνεται σε επίπεδο πάνω από το κανονικό προκειμένου οι προσαρμογές να επιτρέπουν στον οργανισμό να λειτουργεί αποδοτικότερα Αρχή της εξειδίκευσης Η εξειδίκευση σχετίζεται με προσαρμογές στα μεταβολικά και φυσιολογικά συστήματα του οργανισμού, που εξαρτώνται από το φορτίο που επιβάλλεται Αρχή των ατομικών διαφορών Τα οφέλη μεγιστοποιούνται όταν το πρόγραμμα σχεδιάζεται σύμφωνα με τις ανάγκες & δυνατότητες του κάθε αθλητή. Αρχή της αναστρεψιμότητας Τα πλεονεκτήματα από την προπόνηση είναι παροδικά και αντιστρεπτά. Κανόνες που τηρούνται για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης ΑμΑ Ατομικές διαφορές (επιλέγει ο ίδιος από πολλές δραστηριότητεςευχαρίστηση). Συχνότητα (3-5) (χρόνος για ανάληψη, εξάντληση, κινητικά προβλήματα). Διάρκεια: 20-40 λεπτά/συνεδρία (Winnick & Short,1985) Εξειδίκευση (προθέρμανση).
Κανόνες που τηρούνται για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης Ενεργητική συμμετοχή Σταδιακή αύξηση της επιβάρυνσης (10% αύξηση/εβδομάδα) Αποθεραπεία Προθέρμανση (αναπνευστικά & καρδιοκυκλοφορικά προβλήματα).