Πργωγικότητ πέντε ξηρικών τεχνητών λειμώνων κι της υτοφυούς λάστησης στο Λιθοχώρι Ευρυτνίς Πργωγικότητ πέντε ξηρικών τεχνητών λειμώνων κι της υτοφυούς λάστησης στο Λιθοχώρι Ευρυτνίς * Ρ. Θνόπουλος Διεύθυνση Γεωργίς Ευρυτνίς, Δ. Ζωγράφου 1, 361 Κρπενήσι Περίληψη Σκοπός του πειράμτος ήτν η μελέτη της πργωγικότητς πέντε ξηρικών διφυτικών τεχνητών λειμώνων κι της υτοφυούς λάστησης σε μί ορεινή περιοχή. Τ διφυτικά μείγμτ είχν στθερό το γρωστώδες (Lolium perenne) που συγκλλιεργήθηκε με έν πό τ πρκάτω ψυχνθή: Lotus corniculatus, Medicago sativa, Trifolium hybridum, T. pratense κι T. repens. Σ μάρτυρς χρησιμοποιήθηκε η υτοφυής λάστηση (χωρίς εδφοκτεργσί). Η πργωγή γι τον πρώτο πργωγικό χρόνο ήτν πό 74-16 g m -2 ξηρής ύλης κι το δεύτερο πό 56-154 g m -2 ξηρής ύλης. Ο πιο πργωγικός τεχνητός λειμώνς ήτν υτός με το T. repens. Η νάλυση της οτνικής σύνθεσης των φυτών κάθε επέμσης (γρωστώδες, ψυχνθές κι υτοφυής λάστηση) έδειξε μι σχετικά μικρή συμμετοχή του L. perenne. Η πργωγικότητ της υτοφυούς λάστησης ήτν πολύ ικνοποιητική σε σύγκριση με την πργωγικότητ των τεχνητών λειμώνων κι με ρκετά κλή οτνική σύνθεση. Λέξεις κλειδιά: Τεχνητοί λειμώνες, ψυχνθή, Lolium perenne, πργωγικότητ. * Αφιερώνετι στον γπητό φίλο Σερφείμ Σιλμά που δε ρίσκετι πι μζί μς κι στο Θεόδωρο Μυλωνά, νέο κτηνοτρόφο πό το Λιθοχώρι, που χάθηκε γι πάντ στ ουνά. Εισγωγή Η ξιοποίηση ενός μέρους των εγκτλειμμένων, ορικών γρών, των μειψισπορών κι των γρνπύσεων που προτείνουν οι Πάνου (196), Ππνστάσης κι Γιννκόπουλος (1989) κι Βΐτσης (1995) γι την εγκτάστση των τεχνητών λειμώνων μπορεί ν είνι ευεργετική τόσο γι τη διτροφή των γροτικών ζώων όσο κι γι το περιάλλον (μείωση της οσκοφόρτωσης, ντιδιρωτική προστσί, κι ελτίωση της γονιμότητς του εδάφους). Αυτό μπορεί ν εφρμοσθεί με τη χρήση πολυετών λειμωνίων ειδών γι τ υγρά περιάλλοντ κι μονοετών, κτά προτίμηση υτοσπειρώμενων, γι τ ξηροθερμικά. Σ υτή την εργσί εξετάζετι η πργωγικότητ πέντε ξηρικών κι πολυετών διφυτικών τεχνητών λειμώνων κι της υτοφυούς λάστησης σε μί ορεινή περιοχή της Ευρυτνίς. Υλικά κι μέθοδοι Η εγκτάστση του πειρμτικού γρού έγινε σε εγκτλειμμένο γρό στην τοποθεσί Κερσιά στο Λιθοχώρι ( Β.Δ. Ευρυτνί) σε υψόμετρο 11 m. Ο γρός κλλιεργούντν με σιτηρά είκοσι χρόνι πριν κι μετά γινότν ενττική όσκηση της υτοφυούς λάστησης με πρότ. Το έδφος είνι ργιλώδες, με μέτρι περιεκτικότητ σε οργνική ουσί, ph 6,2 κι χμηλή περιεκτικότητ σεστίου κι θρεπτικών στοιχείων. Το κλίμ είνι ηπειρωτικό με ξηρό κλοκίρι (ύψος ροχόπτωσης περίπου 11 mm το χρόνο). Μετά την εδφοκτεργσί του γρού σπάρθηκν στις 25/5/1991 πέντε διφυτικοί Λιδοπονί κι νάπτυξη ορεινών περιοχών 29
Ρ. Θνόπουλος λειμώνες που είχν στθερό το γρωστώδες (Lolium perenne-πολυετής ήρ, κλλιεργούμενη ποικιλί Ολύμπιον), ενώ άλλζε το ψυχνθές. Αυτά ήτν τ πρκάτω: Lotus corniculatus-λωτός, (γλλικής προέλευσης που νπράγετι στην Ελλάδ γι 3 χρόνι), Medicago sativa-μηδική (κλλιεργούμενη ποικιλί Υπάτη-84), Trifolium hybridumυρίδιο τριφύλλι (Ab 217., προέλευση: Institute of Grassland and Environmental Research - Aberystwyth), T. pratense- λειμώνιο τριφύλλι (κλλιεργούμενη ποικιλί Νέσσων) κι T. repens-έρπον τριφύλλι (κλλιεργούμενη ποικιλί Κόνιτσ). Σν μάρτυρς χρησιμοποιήθηκε η υτοφυής λάστηση (χωρίς εδφοκτεργσί). Το πειρμτικό σχέδιο ήτν εντελώς τυχιοποιημένο με τέσσερις επνλήψεις κι το μέγεθος του πειρμτικού τεμχίου 2 x 5 m 2. Η λίπνση που εφρμόστηκε ήτν 1 μονάδες P 2 5, κι 13 μονάδες K 2 O κάθε χρόνο. Αζωτούχος λίπνση δεν εφρμόστηκε γιτί σε τυτόχρονο πείρμ διπιστώθηκε η ύπρξη ποτελεσμτικών ζωτοδεσμευτικών στελεχών του γένους Rhizobium (Thanopoulos and Kefalogiannis 1993). Άρδευση δεν έγινε. Στο χρόνο εγκτάστσης τ κλλιεργούμεν φυτά ντιμετώπισν ισχυρό ντγωνισμό πό το Polygonum aviculare L. που πομκρύνθηκε χειρονκτικά. Η πργωγικότητ των λειμώνων μετρήθηκε το 1992 κι 1993 κι έγινν τρεις κοπές γι το λειμών με το έρπον τριφύλλι κι δύο γι τις υπόλοιπες επεμάσεις κάθε χρόνο. Από επιφάνει 1 m 2 κοότν η λάστηση κι μετά πό υποδειγμτοληψί γινότν οτνική νάλυση (ψυχνθές, πολυετής ήρ, υτοφυή φυτά). Τ ύψη κοπής ήτν τ πρκάτω: Αυτοφυής λάστηση 4 cm, λωτός: 6 cm, μηδική: 5cm, τριφύλλι υρίδιο: 5 cm, τριφύλλι λειμώνιο 5 cm, τριφύλλι έρπον 4 cm (Ππνστάσης 1976, Frame and Newbould 1986, Βΐτσης 1987). Σε κάθε πειρμτικό τεμάχιο σε μί επιφάνει,1 m 2 κοότν η λάστηση πό την επιφάνει του εδάφους μέχρι το ύψος κοπής γι ν μετρηθεί η λάστηση που έμενε στον γρό. Τ δείγμτ ξηρίνοντν στους 8 ο C γι 48 h. Η σττιστική νάλυση έγινε με το πκέτο CoStat (1986) κι γι τη σύγκριση των μέσων όρων χρησιμοποιήθηκε το κριτήριο Tukey (Κλτσίκης 1981). 2 Πργωγή ξηρής ύλης (g m -2 χρόνο -1 ) 16 12 8 4 Λωτός Μηδική Τ. υρίδιο Τ. λειμώνιο Τ. έρπον Αυτοφυής λάστηση Εικόν 1. Συνολική πργωγή πρώτου πργωγικού χρόνου. Μέσοι όροι με το ίδιο γράμμ δε διφέρουν σημντικά. Αποτελέσμτ κι συζήτηση Τον πρώτο χρόνο ο πιο πργωγικός λειμώνς ήτν του έρποντος τριφυλλιού (Εικόν 1). Με τ ύψη κοπής που εφρμόστηκν η πργωγή που συγκομίστηκε κυμινότν μετξύ 5-6% της συνολικής πργωγής εκτός του έρποντος τριφυλλιού που ήτν 3% (Εικόν 2). Δε ρέθηκε κμί σημντική διφορά στην πργωγή που συγκομίστηκε 21 Ελληνική Λιδοπονική Ετιρεί
Πργωγικότητ πέντε ξηρικών τεχνητών λειμώνων κι της υτοφυούς λάστησης στο Λιθοχώρι Ευρυτνίς (Εικόν 3). Στη οτνική σύνθεση των τεχνητών λειμώνων τ ψυχνθή επικρτούσν κι η υτοφυής λάστηση προυσίσε μι ισόρροπη οτνική σύνθεση (Εικόν 3). 1% Συνολική πργωγή (%) 8% 6% 4% 2% % Λωτός Μηδική Τ. υρίδιο Τ. λειμώνιο Τ. έρπον Αυτοφυής λάστηση Εικόν 2. Ποσοστιί κτνομή της πργωγής του πρώτου χρόνου πάνω (άσπρο) κι κάτω (στχτί) πό το σημείο κοπής. Πργωγή ξηρής ύλης (g m-2 χρόνο -1) 8 6 4 2 Αυτ. λ./άλλ πλτύφυλλ Ήρ/γρωστώδη Ψυχνθές Λωτός Μηδική Τ. υρίδιο Τ. λειμώνιο Τ. έρπον Αυτοφυής λάστηση Εικόν 3. Πργωγή του πρώτου πργωγικού χρόνου πάνω πό το σημείο κοπής κι η οτνική σύνθεση της. Δε ρέθηκε κμί σττιστικά σημντική διφορά μετξύ των επεμάσεων. Το δεύτερο χρόνο ο πιο πργωγικός τεχνητός λειμώνς ήτν κι πάλι του έρποντος τριφυλλιού (Εικόν 4). Η πργωγή που συγκομίστηκε κυμινότν μετξύ 57-7% της συνολικής πργωγής εκτός του τεχνητού λειμών του έρποντος τριφυλλιού που ήτν 27% (Εικόν 5). Γι την πργωγή που συγκομίστηκε υπολειπότνε σημντικά μόνο ο τεχνητός λειμώνς με το υρίδιο τριφύλλι (Εικόν 6). Ησυμμετοχή της πολυετούς ήρς ελτιώθηκε μόνο στο λειμών του έρποντος τριφυλλίου κι του υριδίου όπου το δεύτερο σχεδόν εξφνίστηκε (Εικόν 6). Συμπερσμτικά μπορεί ν νφερθεί ότι τ ποτελέσμτ υτά ντιπροσωπεύουν τις πργωγικές δυντότητες υτών των διφυτικών τεχνητών λειμώνων σε συνθήκες κοπής Λιδοπονί κι νάπτυξη ορεινών περιοχών 211
Ρ. Θνόπουλος κι δεν μπορούν ν γενικευθούν κι σε συνθήκες όσκησης. Ο συνδυσμός του συστήμτος όσκησης με την επιλογή που σκούν τ διφορετικά είδη ζώων στ φυτικά είδη μπορούν ν διμορφώσουν άλλ ποτελέσμτ. Τ ποτελέσμτ υτής της εργσίς δείχνουν μί υπεροχή του τεχνητού λειμών του έρποντος τριφυλλιού. Η νλογί ψυχνθούς-γρωστώδους δεν ήτν ικνοποιητική. Πρέπει ν κινείτι γύρω πό το 3% κι 7% ντίστοιχ (P. Evans, προσωπική επικοινωνί). Άλλες ποσότητες σποράς, κλλιεργούμενες ποικιλίες κι διχείριση μπορούν ν ελτιώσουν την νλογί. Πργωγή ξηρής ύλης (g m -2 χρόνο -1 ) 2 16 12 8 4 Λωτός Μηδική Τ. υρίδιο Τ. λειμώνιο Τ. έρπον Αυτοφυής λάστηση Εικόν 4. Συνολική πργωγή δεύτερου πργωγικού χρόνου. Μέσοι όροι με το ίδιο γράμμ δε διφέρουν σημντικά. 1% Συνολική πργωγή (%) 8% 6% 4% 2% % Λωτός Μηδική Τ. υρίδιο Τ. λειμώνιο Τ. έρπον Αυτοφυής λάστηση Εικόν 5. Ποσοστιί κτνομή της πργωγής του δεύτερου χρόνου πάνω (άσπρο) κι κάτω (στχτί) πό το σημείο κοπής. 212 Ελληνική Λιδοπονική Ετιρεί
Πργωγικότητ πέντε ξηρικών τεχνητών λειμώνων κι της υτοφυούς λάστησης στο Λιθοχώρι Ευρυτνίς 7 Αυτ. λ./άλλ πλτύφυλλ Πργωγή ξηρής ύλης (g m -2 χρόνο -1 ) 6 5 4 3 2 1 Ήρ/γρωστώδη Ψυχνθές Λωτός Μηδική Τ. υρίδιο Τ. λειμώνιο Τ. έρπον Αυτοφυής λάστηση Εικόν 6. Πργωγή του δεύτερου πργωγικού χρόνου πάνω πό το σημείο κοπής κι η οτνική σύνθεση της. Μέσοι όροι με το ίδιο γράμμ δε διφέρουν σημντικά. Η εγκτάστση τεχνητών λειμώνων σε εγκτλειμμένους γρούς μπορεί ν κολουθεί την πρκάτω μεθοδολογί: - Αξιολογούμε ποσοτικά κι ποιοτικά την υτοφυή λάστηση. Αν δεν κλύπτει τις νάγκες των ζώων τότε: - Επιλέγουμε είδη που κλύπτουν τ διτροφικά κενά (χειμώνς, κλοκίρι). Συνδυάζουμε όσκηση κι κοπή (σνό) νάλογ με τις νάγκες των ζώων κι τον κιρό. Δηλδή ν τ ζώ στη διάρκει του κλοκιριού ζουν στις ψευδλπικές κι λπικές ζώνες τότε ν υπάρχει πργωγή λόγω ροχοπτώσεων υτή μπορεί ν συγκομιστεί γι σνό. Οι τεχνητοί λειμώνες μπορούν ν είνι ιδιίτερ χρήσιμοι γι τη μελισσοκομί κι την ιολογική κτηνοτροφί. Στη δεύτερη περίπτωση τ πρπάνω ποτελέσμτ μπορούν ν χρησιμοποιηθούν φού ντικτστθούν τ συμτικά λιπάσμτ με οργνικά. Ανγνώριση οήθεις Εκφράζοντι θερμές ευχριστίες στους J. Frame, Β. Ππνστάση, Γ. Σρλή κι G.E.D. Tiley γι τις συζητήσεις μζί τους στην οργάνωση του πειράμτος, στη Διεύθυνση Γεωργίς (Ε. Κύρκο) γι την οικονομική στήριξη της υποδομής του πειράμτος, στους Στέφνο κι Φωτεινή Σιλμά γι την πρχώρηση του γρού γι τρί χρόνι, τη οήθει κι τη φιλοξενί, στο ΤΕΙ Δσοπονίς Κρπενησίου (Θ. Βελτσίστ) γι την πρχώρηση εργστηρικού εξοπλισμού, στους Θ. Βΐτση, T.P.T. Michaelson-Yeates (Institute of Grassland and Environmental Research Aberystwyth, U.K.), Ε. Κονσιώτου κι Π. Πλτή (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.) γι τους σπόρους, στις φίλες κι φίλους Α. Βστάκη, Κ. Βουνάση, Ε. Ζευγίτη, Κ. Κνκάκη, Σ. Κοσμά, Σ. Κρητίδου, Κ. Πνάρ, γι τη οήθει τους σε διάφορες φάσεις όπως κι στ «πιδιά» της Γρνίτσς Σ. Γκούρ, Χ. Γούλ κι Γ. Θεοδώρου. Λιδοπονί κι νάπτυξη ορεινών περιοχών 213
Ρ. Θνόπουλος Βιλιογρφί Βΐτσης, Θ. 1987. Σημειώσεις γι τ κτηνοτροφικά φυτά κι τους λειμώνες. Ανωτέρ Σχολή Τεχνολόγων Γεωπονίς, Τ.Ε.Ι. Λάρισς. Λάρισ, σελ. 181. Βΐτσης, Θ. 1995. Δυντότητες κι προοπτικές γι την επέκτση των κτηνοτροφικών φυτών κι τεχνητών λειμώνων, σελ. 44-55. Πρκτικά Επιστημονικής Ημερίδς «Λιδοπονί κι Ενλλκτικές Χρήσεις Γης». Ελληνικής Λιδοπονική Ετιρεί, Θεσσλονίκη. CoHort Software. 1986. CoStat Manual Revision 5.. Minneapolis, MN 55419, USA. Frame, J. and P. Newbould. 1986. Agronomy of white clover. Advances in Agronomy, 4: 1-88. Κλτσίκης, Π. 1981. Γεωργικός Πειρμτισμός Απλά πργοντικά πειράμτ. Β' Έκδοση, Αθήν, σελ. 51. Πάνου, Δ.Α. 196. Ελληνική Γεωπονική. Εκδόσεις Οικονομικής κι Λογιστικής Εγκυκλοπίδεις. Αθήν, σελ. 487. Ππνστάσης, Β.Π. 1976. Τ σπουδιότερ πολυετή λειμώνι φυτά κι η κλλιέργειά τους. Ανωτέρ Σχολή Τεχνολόγων Γεωπονίς, Τ.Ε.Ι. Θεσσλονίκης. Θεσσλονίκη, σελ. 83. Ππνστάσης Β. Π. κι A. Γιννκόπουλος. 1989. Μελέτη λιδοκτηνοτροφικής νπτύξεως περιοχής Αγράφων Ευρυτνίς. Αγροτική Τράπεζ Ελλάδος. Αθήν, σελ. 381. Thanopoulos, R. and I.O. Kefalogiannis. 1993. Improvement of pastures through the management of nitrogen-fixing rhizospheric organisms, p. 277-279. In: Proceedings of the XVII International Grassland Congress, Vol. I. Palmerston North, 8-21/2/1993, New Zealand. Productivity of five no irrigated leys and natural vegetation at Lithochori of Evritania R. Thanopoulos Agricultural Directorate of Evritania, 1, D. Zographou Str., 361 Karpenissi, Greece Summary The productivity of five leys with five binary mixtures and indigenous vegetation was studied in mountainous area of Central Greece (altitude 11 m). The binary mixtures were consisted by Lolium perenne and one of the following legumes: Lotus corniculatus, Medicago sativa, Trifolium hybridum, T. pratense and T. repens. Indigenous vegetation was used as control. Neither nitrogen fertilisation nor irrigation was applied. The productivity was 74-16 and 56-154 g m -2 dry matter for the first and the second year respectively. The most productive ley was that with T. repens. The botanical composition analysis showed that the contribution of L. perenne was relatively small. The productivity of indigenous vegetation was comparable with that of leys. Its botanical composition proved quite sufficient. Key words: Ley, legume, Lolium perenne, productivity. 214 Ελληνική Λιδοπονική Ετιρεί