Φάρμακα, Διατροφι & υμπεριφορά Ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ διακρίνεται ςε τφπου Ι (όπου απαιτείται χοριγθςθ ινςουλίνθσ) και τφπου II (όπου δεν απαιτείται χοριγθςθ ινςουλίνθσ). Στθν περίπτωςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I δεν υπάρχει κάτι που μποροφμε να κάνουμε για τθν πρόλθψι του. Ωςτόςο κατά τθν αντιμετϊπιςθ, θ διατροφι και θ ςωματικι δραςτθριότθτα παίηουν ςθμαντικότατο ρόλο ςτθ ςωςτι ρφκμιςθ τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ. Ο ςακχαρϊδθ διαβιτθσ τφπου II μπορεί ςτισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ να προλθφκεί αλλά και να αντιμετωπιςκεί επιτυχϊσ με κατάλλθλο ςυνδυαςμό ιςορροπθμζνθσ διατροφισ και ςωματικισ δραςτθριότθτασ. ακχαρώδθσ Διαβιτθσ τφπου Ι (ινςουλινοεξαρτϊμενοσ).
Σι τον προκαλεί; Ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ τφπου I οφείλεται κυρίωσ ςτθ μειωμζνθ ζκκριςθ ι/και δράςθ τθσ ινςουλίνθσ, ορμόνθσ που παράγεται από το πάγκρεασ. Θ ινςουλίνθ ζχει κακοριςτικι ςθμαςία για το μεταβολιςμό (δθλαδι τθ διάςπαςθ και χρθςιμοποίθςθ από τα κφτταρα του ςϊματοσ) τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ (κοινϊσ ςακχάρου). Εξαιτίασ τθσ ελαττωμζνθσ δράςθσ τθσ ινςουλίνθσ, θ γλυκόηθ δεν μπορεί να χρθςιμοποιθκεί ςωςτά από τα κφτταρα του ςϊματοσ. Αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα να αυξάνεται θ ςυγκζντρωςι τθσ ςτο αίμα, ενϊ ζνα μζροσ τθσ «διαβαίνει» ςτα οφρα, γι αυτό θ αςκζνεια ονομάηεται Διαβιτθσ. Σρεισ είναι οι κφριοι παράγοντεσ που ενοχοποιοφνται για τθν πρόκλθςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I: θ κλθρονομικι προδιάκεςθ, οι λοιμϊξεισ από ιοφσ και οι διαταραχζσ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ του αςκενοφσ. Ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ τφπου I εμφανίηεται κυρίωσ ςε νζα άτομα (ςυνικωσ κάτω των 30 ετϊν), μειωμζνου ι κανονικοφ βάρουσ. Θ εμφάνιςθ των ςυμπτωμάτων τθσ αςκζνειασ (πολυδιψία, πολυουρία, γενικι εξαςκζνθςθ) είναι γριγορθ και υπάρχει τάςθ για εμφάνιςθ οξζωςθσ. Θ οξζωςθ οφείλεται ςτο γεγονόσ τθσ αδυναμίασ του οργανιςμοφ να χρθςιμοποιιςει αποτελεςματικά τθ γλυκόηθ του αίματοσ. Για να καλφψει τισ ανάγκεσ του ςε ενζργεια, ο οργανιςμόσ χρθςιμοποιεί λίπθ με αυξθμζνο ρυκμό. Θ αυξθμζνθ οξείδωςθ (καφςθ) των λιπϊν οδθγεί ςε αφξθςθ παραγωγισ κετονοςωμάτων που προςδίδουν τθ χαρακτθριςτικι οςμι ςτθν αναπνοι των αςκενϊν με αρρφκμιςτο ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I, κακϊσ και των ατόμων που βρίςκονται ςε δίαιτα χαμθλϊν κερμίδων. Αν δεν ρυκμιςτεί ζγκαιρα και μόνιμα, ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ τφπου I μπορεί να προκαλζςει βλάβεσ ςε διάφορα όργανα του ςϊματοσ όπωσ θ καρδιά και τα αγγεία, τα μάτια, τα νεφρά και τα νεφρα.
Φαρμακευτικι αντιμετώπιςθ Θ χοριγθςθ ινςουλίνθσ αποτελεί τθ «λογικι» κεραπεία του ςακχαρϊδθ διαβιτθ, αφοφ παρζχουμε ςτον οργανιςμό αυτό που του λείπει. Για πολλά χρόνια θ ινςουλίνθ προερχόταν από χοιρινό ι βοδινό πάγκρεασ. ιμερα θ ινςουλίνθ παράγεται ςτο εργαςτιριο με τρόπο που να εξαςφαλίηει ότι θ χθμικι τθσ δομι είναι όμοια με τθν ανκρϊπινθ, περιορίηοντασ ζτςι τισ αλλεργικζσ αντιδράςεισ. Ανάλογα με τθ διάρκεια δράςθσ τθσ, θ ινςουλίνθ χωρίηεται ςε τρεισ κατθγορίεσ: βραχείασ, ενδιάμεςθσ και παρατεταμζνθσ δράςθσ. Θ διάρκεια δράςθσ των διαφόρων μορφϊν τθσ ινςουλίνθσ ποικίλλει ςθμαντικά από άτομο ςε άτομο, γι' αυτό είναι απαραίτθτο να προςδιορίηεται για τον κάκε αςκενι ξεχωριςτά. Ο τφποσ τθσ ινςουλίνθσ, θ δόςθ και θ ςυχνότθτα χοριγθςθσ εξαρτϊνται αποκλειςτικά από τισ ανάγκεσ του κάκε αςκενοφσ. Θ ζνεςθ τθσ ινςουλίνθσ γίνεται ςτον ιςτό που βρίςκεται κάτω από το δζρμα (υποδόριοσ ιςτόσ). Θ χοριγθςθ ινςουλίνθσ κα πρζπει να γίνεται ςε ςυγκεκριμζνο χρονικό διάςτθμα ςε ςχζςθ με τα γεφματα, ϊςτε θ αφξθςθ τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ που οφείλεται ςτθ λιψθ τροφισ να ςυμπζςει με τθ δράςθ τθσ ινςουλίνθσ. 1. Ινςουλίνθ βραχείασ δράςθσ: Θ ινςουλίνθ τθσ ομάδασ αυτισ είναι διαυγζσ διάλυμα και ςυνικωσ χορθγείται 15 με 30 λεπτά πριν από το γεφμα. Θ ζναρξθ τθσ δράςθσ τθσ είναι ταχεία, 30 ζωσ 60 λεπτά μετά τθ χοριγθςθ, το μζγιςτο τθσ δράςθσ είναι 2 με 4 ϊρεσ μετά και θ ςυνολικι διάρκεια φτάνει τισ 8 ϊρεσ. Πρόςφατα άρχιςε να διατίκεται ινςουλίνθ με ταχφτερθ ζναρξθ και βραχφτερθ διάρκεια δράςθσ, κάτι που επιτρζπει τθ χοριγθςθ ςτθν αρχι του γεφματοσ και όχι πριν από αυτό. Θ ινςουλίνθ βραχείασ δράςθσ χρθςιμοποιείται κυρίωσ ςτθν αρχικι φάςθ ρφκμιςθσ των ινςουλινοεξαρτϊμενων αςκενϊν με ςακχαρϊδθ διαβιτθ, ςτθ διαβθτικι κετοξζωςθ και το διαβθτικό κϊμα και ςτθ χρόνια ρφκμιςθ των αςκενϊν με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I ςε ςυνδυαςμό με ινςουλίνθ μακράσ δράςθσ (μίγμα). Μπορεί να προκαλζςει τοπικζσ αντιδράςεισ και λιποδυςτροφία (τοπικι ςυςςϊρευςθ λίπουσ) ςτα ςθμεία των ενζςεων, υπογλυκαιμία και ςπανίωσ αλλεργικζσ αντιδράςεισ. 2. Ινςουλίνθ ενδιάμεςθσ δράςθσ: Χορθγοφμενθ υποδορίωσ, θ ζναρξθ δράςθσ τθσ είναι 1-2 ϊρεσ μετά τθ χοριγθςθ, θ μζγιςτθ δράςθ τθσ είναι 4-12 ϊρεσ και θ διάρκειά τθσ είναι περίπου 16-24 ϊρεσ. Μπορεί να αναμειγνφεται με βραχείασ δράςθσ ινςουλίνθ ςτθ ςφριγγα και ουςιαςτικά διατθροφν και οι δφο τισ ιδιότθτεσ τουσ. Χρθςιμοποιείται κυρίωσ για τθ χρόνια ρφκμιςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ και χορθγείται ςυνικωσ δφο φορζσ τθν θμζρα. 3. Ινςουλίνθ παρατεταμζνθσ δράςθσ: Θ μζγιςτθ δράςθ τθσ επζρχεται 20-30 ϊρεσ αργότερα, ενϊ θ ςυνολικι διάρκεια δράςθσ είναι 36 ϊρεσ περίπου. Χρθςιμοποιείται κυρίωσ για τθ χρόνια ρφκμιςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ και χορθγείται είτε μόνθ τθσ είτε ςε ςυνδυαςμό με ινςουλίνθ βραχείασ δράςθσ μία ζωσ δφο φορζσ τθν θμζρα. Σο ςχιμα ινςουλινοκεραπείασ που κα ακολουκιςει ο κάκε αςκενισ εξαρτάται από τθν θλικία, τον τρόπο ηωισ και το μορφωτικό του επίπεδο.
Σροποποίθςθ ςυμπεριφορών 1. ωματικό Βάροσ Θ ρφκμιςθ του βάρουσ ςασ είναι κακοριςτικι και για τθν αποτελεςματικι ρφκμιςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I. Λόγω όμωσ τθσ φφςθσ τθσ αςκζνειασ, το πρόβλθμα τθσ παχυςαρκίασ που πολλζσ φορζσ προκαλεί και ςχεδόν πάντα επιδεινϊνει το ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου II (μθ ινςουλινοεξαρτϊμενο), δεν αποτελεί ςυχνό πρόβλθμα ςτο ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I. Ανεξάρτθτα, όμωσ, από αυτό το γεγονόσ, ζνα υγιζσ βάροσ με χαμθλό ποςοςτό λίπουσ ςϊματοσ δθμιουργεί το κατάλλθλο περιβάλλον για τθν αποτελεςματικότερθ δράςθ τθσ χορθγοφμενθσ ινςουλίνθσ. 2. ωματικι δραςτθριότθτα Εάν δεν υπάρχουν αντενδείξεισ, θ κακθμερινι ςωματικι δραςτθριότθτα όχι μόνο ςυνιςτάται, αλλά επιβάλλεται για τουσ αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I. Με τθν άςκθςθ καταναλϊνουμε ενζργεια, ζνα πολφ μεγάλο μζροσ τθσ οποίασ προζρχεται από τθν οξείδωςθ (καφςθ) τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ. Με αυτό τον τρόπο, θ γλυκόηθ ςτο αίμα μειϊνεται και άρα υπάρχει λιγότερθ ανάγκθ για ινςουλίνθ. Επιπρόςκετα, θ άςκθςθ βελτιϊνει τθ δράςθ τθσ ινςουλίνθσ, με αποτζλεςμα τθν περαιτζρω μείωςθ τθσ ανάγκθσ για χοριγθςι τθσ. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι για τθν καλφτερθ ρφκμιςθ τθσ γλυκόηθσ είναι καλό να ειςαγάγετε τθν άςκθςθ ςτθν κακθμερινότθτά ςασ ςε κάκε ευκαιρία που παρουςιάηεται (ανζβαςμα ςκάλασ, χριςθ μζςων μαηικισ μεταφοράσ, περίπατοσ με ςφντροφο ι φίλουσ, βόλτα με το ςκφλο ςασ κ.ά.). Οι αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I κα πρζπει να είναι προςεκτικοί κατά τθ διάρκεια τθσ άςκθςθσ. Θ αφξθςθ τθσ κατανάλωςθσ γλυκόηθσ μπορεί να προκαλζςει πτϊςθ τθσ ςυγκζντρωςισ τθσ ςτο αίμα, οδθγϊντασ ςε υπογλυκαιμία, αν δεν αντιρροπιςτεί από αφξθςθ τθσ ποςότθτασ των υδατανκράκων τθσ τροφισ. Φροντίςτε να πίνετε επαρκι ποςότθτα νεροφ, όταν αςκείςτε και να ζχετε πάντα κοντά ςασ κάποιο ςνακ (ζνα φροφτο, χυμό φροφτων ι μια φζτα ψωμί). ε περίπτωςθ ςυςτθματικισ άςκθςθσ πρζπει να ελζγχετε τα επίπεδα γλυκόηθσ πριν, κατά τθ διάρκεια και μετά τθν άςκθςθ, ϊςτε να κάνετε τισ κατάλλθλεσ προςαρμογζσ ςτο διαιτολόγιο και το ςχιμα ινςουλινοκεραπείασ που ακολουκείτε.
Ενδεικτικζσ 1 ανάγκεσ για υδατάνκρακεσ ανάλογα με τθ διάρκεια και τθν ζνταςθ τθσ άςκθςθσ (Manual of Clinical Dietetics, 6 th edition, American Dietetic Association, 2000) Είδοσ άςκθςθσ Επίπεδα γλυκόηθσ Ποςότθτα υδατανκράκων Μικρι διάρκεια (<30 λεπτά) και χαμθλι ζνταςθ (π.χ. περπάτθμα 1/2 χλμ. ι αργι ποδθλαςία) Μζτρια διάρκεια (30-60 λεπτά) και ζνταςθ (π.χ. τζνισ, κολφμπι, τηόκινγκ, ποδθλαςία) Μεγάλθ διάρκεια (>1 ϊρα) και μζτρια ζνταςθ (π.χ. ποδόςφαιρο, μπάςκετ) <100 mg/dl 10-15 γρ. υδατ/κων >100mg/dl Δεν χρειάηονται επιπλζον υδατ/κεσ <100 mg/dl 30-45 γρ. υδατ/κων 100-180mg/dl 15 γρ. υδατ/κων 180-300mg/dl 2 Δεν χρειάηονται επιπλζον υδατ/κεσ <100 mg/dl 45 γρ. υδατ/κων 100-180mg/dl 30-45 γρ. υδατ/κων 180-300mg/dl 2 15 γραμ. υδατ/κων / ϊρα * 1. Οι πραγματικζσ ανάγκεσ για κάκε άτομο εξαρτϊνται από πολλοφσ παράγοντεσ, όπωσ θ θλικία, το βάροσ, θ φυςικι κατάςταςθ, θ διατροφικι κατάςταςθ, το επίπεδο τθσ ςωματικισ δραςτθριότθτασ τισ προθγοφμενεσ ϊρεσ και, βζβαια, θ κατάςταςθ υγείασ του αςκενοφσ. * 2. Αν τα επίπεδα γλυκόηθσ αίματοσ πριν από τθν άςκθςθ είναι >250mg/dl, ελζγχουμε τθν ουρία για κετονοςϊματα. Αν θ ςυγκζντρωςθ των κετονοςωμάτων είναι μζτρια προσ μεγάλθ, αναβάλλουμε τθν άςκθςθ μζχρι να βελτιωκοφν τα επίπεδα γλυκόηθσ. 3. Κάπνιςμα Σο κάπνιςμα πρζπει να αποφεφγεται. Θ ανάπτυξθ επιπλοκϊν, κυρίωσ ςτα αγγεία, μπορεί να επιταχυνκεί με το κάπνιςμα. 4. Τπογλυκαιμία Πρόκειται για τθν κατάςταςθ κατά τθν οποία τα επίπεδα τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ μειϊνονται κάτω του φυςιολογικοφ (<70mg/dl). υνοδεφεται από ταχυκαρδία, ιδρϊτα, ζντονο αίςκθμα πείνασ, κεφαλαλγία, μοφδιαςμα γφρω από το ςτόμα, τρζμουλο, δυςφορία, ςφγχυςθ, επικετικότθτα. Θ αντίλθψθ των ςυμπτωμάτων τθσ υπογλυκαιμίασ διαφζρει από άτομο ςε άτομο και εξαρτάται από τα επίπεδα τθσ γλυκόηθσ και τθ ςυνολικι διάρκεια τθσ αςκζνειασ. Θ καλφτερθ αντιμετϊπιςθ τθσ υπογλυκαιμίασ είναι θ πρόλθψθ (λιψθ ςωςτισ δόςθσ ινςουλίνθσ και ςωςτι κατανομι των γευμάτων). Καλό είναι, όμωσ, να γνωρίηετε τι πρζπει να κάνετε ςε περίπτωςθ που αιςκανκείτε ςυμπτϊματα υπογλυκαιμίασ.
Οι τυπικζσ οδθγίεσ για τθν αντιμετϊπιςθ των ςυμπτωμάτων υπογλυκαιμίασ είναι: Με τα πρϊτα ςυμπτϊματα υπογλυκαιμίασ φάτε μία κουταλιά τθσ ςοφπασ ηάχαρθ και περιμζνετε 15 λεπτά. Μετριςτε τθ γλυκόηθ αίματοσ. Αν παραμζνει χαμθλι (λιγότερο από 70mg/dl) επαναλάβετε. Αν μζχρι το επόμενο γεφμα μεςολαβεί χρονικό διάςτθμα μεγαλφτερο τθσ μίασ ϊρασ, φάτε: μία φζτα ψωμί ι δφο φρυγανιζσ με λίγο τυρί ζνα γιαοφρτι ι ζνα ποτιρι γάλα Ουςιαςτικι μπορεί να είναι θ βοικεια των φίλων, ςυγγενϊν ι/και ςυναδζλφων, όταν τουσ ζχετε ενθμερϊςει ϊςτε να ξζρουν τι πρζπει να κάνουν ανάλογα με τθ ςοβαρότθτα τθσ υπογλυκαιμίασ. 5. «Διαβθτικά» προϊόντα Αποφφγετε να χρθςιμοποιείτε προϊόντα που απευκφνονται ςε «διαβθτικοφσ». Σα περιςςότερα από αυτά δεν προςφζρουν τίποτε παραπάνω από τα κοινά τρόφιμα και κοςτίηουν περιςςότερο. Χρθςιμοποιιςτε «αγνά», όςο το δυνατόν λιγότερο επεξεργαςμζνα τρόφιμα, κατά προτίμθςθ ολικισ άλεςθσ δθμθτριακά, βιολογικά λαχανικά και κρζατα χωρίσ πολφ λίποσ. 6. Ετικζτεσ τροφίμων Διαβάηετε πάντα τισ ετικζτεσ των τροφίμων, ϊςτε να γνωρίηετε τθ ςφνκεςι τουσ. τον διατροφικό πίνακα τθσ ςυςκευαςίασ του προϊόντοσ αναγράφεται ο ςυνολικόσ αρικμόσ υδατανκράκων ανά 100γρ. ι ιςοδφναμο (π.χ. πακζτο, ςυςκευαςία, φλιτηάνι), ο οποίοσ αναλφεται ςε γραμμάρια φυτικϊν ινϊν και υδατανκράκων. Δεν φτάνει να αναηθτάτε μόνο το ςφνολο των υδατανκράκων. Εξίςου ςθμαντικό είναι να γνωρίηετε αν αυτοί βρίςκονται ςτο ςυγκεκριμζνο τρόφιμο ωσ απλά ςάκχαρα, που πρζπει να είναι περιοριςμζνα ςτθ δίαιτά ςασ, ι ωσ ςφνκετοι υδατάνκρακεσ και ίνεσ, που πρζπει να βρίςκονται ςε υψθλό βακμό ςτθ διατροφι ςασ. Σα διάφορα ςάκχαρα περιλαμβάνουν τόςο τα φυςικά ςάκχαρα, όπωσ θ λακτόηθ ςτο γάλα και θ φρουκτόηθ ςτουσ χυμοφσ, όςο και όςα προςτίκενται ςτα προϊόντα, όπωσ θ ςακχαρόηθ (κλαςικι ηάχαρθ), θ δεξτρόηθ και το ςιρόπι γλυκόηθσ ι καλαμποκιοφ corn syrup). Προτιμιςτε τα προϊόντα με ςφνκετουσ υδατάνκρακεσ και φυτικζσ ίνεσ. 7. Ζλεγχοσ τθσ γλυκόηθσ του αίματοσ Είναι πολφ ςθμαντικό να ελζγχετε και να παρακολουκείτε κακθμερινά τθ γλυκόηθ αίματοσ και να απευκφνεςτε άμεςα ςτο γιατρό ςασ, όταν ζχετε απορίεσ ι προβλιματα με τθν υγεία ςασ, όπωσ πυρετόσ, δοκιινεσ (καλόγεροι) ι αποςτιματα ςτο δζρμα, αίςκθμα υπνθλίασ ι ςφγχυςθσ, ςυχνζσ υπογλυκαιμικζσ κρίςεισ, αυξθμζνο ςάκχαρο ςτο αίμα ι οξόνθ ςτα οφρα. Δφο φορζσ το χρόνο τουλάχιςτον πρζπει να μετράτε και τθ γλυκοηυλιωμζνθ αιμοςφαιρίνθ. Σιμι μικρότερθ του 7% είναι επικυμθτι για αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I και ςχετίηεται με μειωμζνο κίνδυνο εμφάνιςθσ επιπλοκϊν.
Εκτόσ από τθν τακτικι παρακολοφκθςθ από τον ενδοκρινολόγο ι τον πακολόγο ςασ (τουλάχιςτον κάκε 3 μινεσ), μθ διςτάςετε να ςυμβουλευτείτε και γιατροφσ άλλων ειδικοτιτων (π.χ. οφκαλμίατρο, καρδιολόγο, νεφρολόγο κ.ά.) για τυχόν επιπλοκζσ που μπορεί να προκφψουν από το ςακχαρϊδθ διαβιτθ. 8. Σρόποσ ηωισ Οι αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I κα πρζπει να ςυνειδθτοποιιςουν ότι ο ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ δεν είναι εμπόδιο ςε μια φυςιολογικι ηωι, με τθν προχπόκεςθ ότι είναι πρόκυμοι να ακολουκιςουν τθ ςωςτι κεραπευτικι αγωγι και να προςαρμόςουν τισ ςυνικειεσ και δραςτθριότθτζσ τουσ ςτισ ανάγκεσ τθσ αςκζνειάσ τουσ και τθσ νζασ τουσ ηωισ. Σο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον οφείλει να δείξει τθν απαιτοφμενθ κατανόθςθ και να βοθκιςει τουσ αςκενείσ, οι οποίοι είναι κακόλα φυςιολογικοί άνκρωποι που πρζπει όμωσ να ακολουκοφν ζναν ςυγκεκριμζνο τρόπο ηωισ.
Διαιτθτικι αντιμετώπιςθ Ζνα ςωςτά διαμορφωμζνο διαιτολόγιο με λογικό καταμεριςμό γευμάτων ςτθ διάρκεια τθσ θμζρασ, ιςορροπθμζνο κερμιδικό περιεχόμενο ςε κάκε γεφμα και μεγάλθ ποικιλία τροφϊν, αποτελεί ζνα πολφ χριςιμο εργαλείο ςτθν προςπάκεια ρφκμιςθσ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ. Ο γιατρόσ ςε ςυνεργαςία με το διαιτολόγο ςασ κα ςασ βοθκιςει να διαμορφϊςετε και να προςαρμόςετε το διαιτολόγιο ςασ ςτισ ενεργειακζσ ανάγκεσ, τισ διατροφικζσ ςυνικειεσ, τθ ςωματικι δραςτθριότθτα, τα επίπεδα γλυκόηθσ και λιπιδίων του αίματοσ, κακϊσ και ςτο ςχιμα ινςουλινοκεραπείασ που ακολουκείτε. Τδατάνκρακεσ το διαιτολόγιο του ατόμου που πάςχει από ςακχαρϊδθ διαβιτθ δίνεται ζμφαςθ κυρίωσ ςτον κακοριςμό τθσ ποςότθτασ και του είδουσ των υδατανκράκων (αμφλου). Θ ποςότθτα των υδατανκράκων που περιλαμβάνεται ςτο διαιτολόγιο διαιρείται ςε ποςότθτεσ των 10γρ. που ονομάηονται ιςοδφναμα. Σα ιςοδφναμα των υδατανκράκων αναφζρονται ςε τροφζσ οριςμζνου βάρουσ που περιζχουν 10γρ. υδατανκράκων και οι οποίεσ, επειδι όλεσ περιζχουν τθν ίδια ποςότθτα υδατανκράκων, μποροφν να αντικαταςτακοφν μεταξφ τουσ, κάνοντασ ζτςι τθν τροφι λιγότερο μονότονθ. Θ κατανομι των ιςοδυνάμων των υδατανκράκων εξαρτάται από το είδοσ και τθ ςυχνότθτα χοριγθςθσ τθσ ινςουλίνθσ κάκε θμζρα. Θ ολικι κακθμερινι δόςθ ινςουλίνθσ αντιςτοιχεί ςυνικωσ ςε 0,5-1 μονάδα ανά κιλό ςωματικοφ βάρουσ. Θ αναλογία υδατανκράκων προσ ινςουλίνθ για κάκε γεφμα εξαρτάται από τθν ευαιςκθςία του ατόμου ςτθν ινςουλίνθ, ενϊ είναι ςθμαντικι θ ςυνεργαςία με το διαβθτολόγο και το διαιτολόγο για τον προςδιοριςμό τθσ προςωπικισ αναλογίασ υδατανκράκων: ινςουλίνθσ (κεωρθτικά αντιςτοιχοφν περίπου 10-15γρ. υδατανκράκων ςε 1 μονάδα ινςουλίνθσ). Θ ιςορροπθμζνθ διατροφι με τθ βοικεια των ιςοδυνάμων βοθκά ςτον αποτελεςματικό ζλεγχο τθσ γλυκόηθσ ςτο αίμα, γεγονόσ ςθμαντικό για τθν πρόλθψθ αςκενειϊν που ςχετίηονται με τον αρρφκμιςτο ςακχαρϊδθ διαβιτθ, όπωσ αγγειακά προβλιματα που επθρεάηουν ςχεδόν κάκε όργανο (καρδιά, μάτια, πόδια). Γριγορα όμωσ ο αςκενισ αποκτά τθν εμπειρία των ποςοτιτων και των ςυνδυαςμϊν τροφϊν και ινςουλίνθσ και ςυνεπϊσ δεν απαιτείται για πάντα θ χριςθ των δφςκολων ςτθν πράξθ ιςοδυνάμων. Γεφματα θμζρασ Θ κατανομι των ιςοδυνάμων των υδατανκράκων που προαναφζρκθκε κακορίηει τθ ςυχνότθτα των γευμάτων. Σρία γεφματα τθν θμζρα είναι ο ελάχιςτοσ αρικμόσ γευμάτων που πρζπει να ζχετε. Θ παράλειψθ των προκακοριςμζνων γευμάτων αυξάνει τον κίνδυνο υπογλυκαιμίασ. Διαιτθτικό λίποσ Οι οδθγίεσ για περιοριςμό του κορεςμζνου λίπουσ τθσ διατροφισ που δίνονται ςτον γενικό πλθκυςμό ιςχφουν και για τουσ αςκενείσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I. Γι' αυτό προτιμιςτε γαλακτοκομικά προϊόντα χαμθλά ςε λιπαρά, αποφφγετε τα αλλαντικά, το μπζικον, το βοφτυρο, τθ μαργαρίνθ, τθ
μαγιονζηα, τισ κρζμεσ γάλακτοσ, τα μπιςκότα, τα κρουαςάν και το τθγάνιςμα ωσ τρόπο μαγειρζματοσ, χρθςιμοποιιςτε ελαιόλαδο ςτο μαγείρεμα, αφαιρζςτε το ορατό λίποσ από το κρζασ και καταναλϊςτε τμιματα κρζατοσ με λιγότερα λιπαρά (π.χ. νουά, ςτικοσ, φιλζτο, μπριηόλα, ψαρονζφρι). Γλυκά και ηάχαρθ Οι περιςςότεροι αςκενείσ πιςτεφουν λανκαςμζνα ότι κα πρζπει να αποφεφγουν εντελϊσ τθ ηάχαρθ και τα προϊόντα που τθν περιζχουν. Σα τρόφιμα αυτά μπορείτε να τα προςλαμβάνετε, εφόςον προςαρμόηετε τθν ποςότθτα των υδατανκράκων τουσ ςτθ δοςολογία ινςουλίνθσ και με τθν προχπόκεςθ ότι αποτελοφν μζροσ μιασ ιςορροπθμζνθσ διατροφισ. Μπορείτε, αν το επικυμείτε, να αντικαταςτιςετε τθ ηάχαρθ με γλυκαντικζσ ουςίεσ όπωσ θ αςπαρτάμθ και θ ηαχαρίνθ. Σθ φρουκτόηθ όμωσ, αν και προκαλεί μικρότερθ άνοδο των επιπζδων γλυκόηθσ ςτο αίμα ςυγκριτικά με ίδια ποςότθτα ηάχαρθσ, καλό είναι να τθν αποφεφγετε, κακϊσ υπάρχει περίπτωςθ να επθρεάςει αρνθτικά τα επίπεδα λιπιδίων του αίματοσ. Φυτικζσ ίνεσ Θ ςυχνι πρόςλθψθ φροφτων (2-3 φορζσ/ θμζρα), λαχανικϊν (πάντα ςαλάτα με το γεφμα), δθμθτριακϊν (νιφάδεσ βρϊμθσ ι δθμθτριακά ολικισ άλεςθσ ωσ πρωινό) και θ επιλογι προϊόντων ολικισ άλεςθσ (ψωμί και διάφορα αρτοςκευάςματα) ενιςχφουν τθν περιεκτικότθτα τθσ διατροφισ ςε φυτικζσ ίνεσ. Οι φυτικζσ ίνεσ βελτιϊνουν τθ χριςθ τθσ ινςουλίνθσ από τον οργανιςμό και βοθκοφν ςτον καλφτερο ζλεγχο του ςακχαρϊδθ διαβιτθ. Αλκοόλ Σο αλκοόλ δεν απαγορεφεται ςτουσ αςκενείσ που ζχουν πολφ καλά ρυκμιςμζνα τα επίπεδα γλυκόηθσ ςτο αίμα, αρκεί να προςλαμβάνεται με μζτρο. Ωσ μζτρια πρόςλθψθ ορίηεται «όχι πάνω από 1 ποτό τθν θμζρα για τισ γυναίκεσ και όχι πάνω από 2 ποτά για τουσ άντρεσ». Σο ζνα ποτό αντιςτοιχεί ςε ζνα ποτιρι κραςί, ζνα κουτάκι μπφρα ι ζνα «ςφθνάκι» οποιουδιποτε άλλου αλκοολοφχου ποτοφ. Θ μπφρα και το κραςί επίςθσ περιζχουν υδατάνκρακεσ οι οποίοι κα πρζπει να ςυνυπολογίηονται ςτθ ςυνολικι θμεριςια πρόςλθψθ υδατανκράκων. Αν επικυμείτε να πιείτε αλκοόλ, ςυνοδεφατε το με φαγθτό για να μειϊςετε ζτςι τον κίνδυνο εμφάνιςθσ υπογλυκαιμίασ. Σο αλκοόλ πρζπει να αποφεφγουν άτομα με υπερτριγλυκεριδαιμία, άτομα που εμφανίηουν ςυχνά υπογλυκαιμία και γυναίκεσ κατά τθ διάρκεια τθσ εγκυμοςφνθσ και του κθλαςμοφ. Γλυκαιμικόσ δείκτθσ Ο γλυκαιμικόσ δείκτθσ (ΓΔ) χρθςιμεφει ςτθν κατάταξθ των τροφίμων ανάλογα με τθν επίδραςθ που ζχουν ςτθ γλυκόηθ του αίματοσ. Όςο πιο γριγορα και υψθλότερα ανεβαίνει θ ςυγκζντρωςθ τθσ γλυκόηθσ ςτο αίμα μετά τθν πρόςλθψθ ενόσ τροφίμου, τόςο υψθλότεροσ κεωρείται ότι είναι ο ΓΔ του τροφίμου. Γι' αυτόν το λόγο καλό κα ιταν να αποφεφγετε τθν πρόςλθψθ μεγάλων ποςοτιτων από τρόφιμα με υψθλό ΓΔ. Θα πρζπει, ωςτόςο, να λάβετε υπόψθ ότι ο ΓΔ επθρεάηεται από τθ μζκοδο παραςκευισ και
προετοιμαςίασ ενόσ τροφίμου (όςο περιςςότερο βράηουμε τα μακαρόνια τόςο μεγαλϊνει ο ΓΔ), το ςτάδιο ωρίμανςθσ του φροφτου, τθν περιεκτικότθτα του γεφματοσ ςε άλλα κρεπτικά ςυςτατικά (πρωτεΐνθ, λίποσ, φυτικζσ ίνεσ), τθν παρουςία όξινων ουςιϊν (ξυδιοφ ι λεμονιοφ) κ.ά. Επιπλζον, ο ΓΔ δεν λαμβάνει υπόψθ τθν ποςότθτα του τροφίμου που προςλαμβάνεται, γι' αυτό και ζνασ καλφτεροσ τρόποσ κακοριςμοφ τθσ επίδραςθσ των τροφίμων ςτθ γλυκόηθ αίματοσ είναι ο υπολογιςμόσ του Γλυκαιμικοφ Φορτίου (ΓΦ) που προκφπτει από το γινόμενο του ΓΔ του τροφίμου επί τθν ποςότθτα που προςλαμβάνουμε. Σρόφιμα, για παράδειγμα όπωσ το καρποφηι και το άςπρο ψωμί ζχουν υψθλό ΓΔ, αλλά θ ποςότθτα των υδατανκράκων που περιζχουν είναι μικρι, με αποτζλεςμα το ΓΦ τουσ να είναι χαμθλό. Για τουσ λόγουσ που προαναφζρκθκαν ο ΓΔ και το ΓΦ ενόσ τροφίμου δεν μποροφν να αποτελοφν το μοναδικό κριτιριο διαμόρφωςθσ του διαιτολογίου ενόσ αςκενοφσ με ςακχαρϊδθ διαβιτθ τφπου I. Θ καλφτερθ επιλογι για τθν υγεία και τθ ρφκμιςθ των επιπζδων γλυκόηθσ είναι θ πρόςλθψθ, με μζτρο, όςο το δυνατόν μεγαλφτερθσ ποικιλίασ τροφϊν, ςε όςον το δυνατόν λιγότερο επεξεργαςμζνθ μορφι. υμπλθρώματα διατροφισ Αν ακολουκείτε μια ιςορροπθμζνθ διατροφι, με τουλάχιςτον 3 γεφματα και 2 ςνακ και μεγάλθ ποικιλία, δεν χρειάηεται να παίρνετε ςυμπλθρϊματα διατροφισ. υμπλθρϊματα χρειάηονται μόνο όταν υπάρχουν ελλείψεισ ςυγκεκριμζνων βιταμινϊν ι ανόργανων ςυςτατικϊν που φαίνονται από τισ αιματολογικζσ εξετάςεισ. υμβουλευτείτε το γιατρό ςασ για τθν πικανι ανάγκθ πρόςλθψθσ ςυμπλθρωμάτων βιταμινϊν και ανόργανων ςυςτατικϊν. Κάποιοι αςκενείσ χρθςιμοποιοφν βότανα για τθ ρφκμιςθ του ςακχαρϊδθ διαβιτθ. Θ χριςθ τζτοιων κεραπευτικϊν μζςων χριηει ιδιαίτερθσ προςοχισ και ενθμζρωςθσ του γιατροφ ςασ, λόγω ζλλειψθσ, τισ περιςςότερεσ φορζσ, επιςτθμονικά τεκμθριωμζνων αποδείξεων για τθν αποτελεςματικότθτα και τθν αςφάλειά τουσ.
Σρόφιμο ΓΔ 1 (Σιμι αναφοράσ γλυκόηθ = 100) Ποςότθτα μερίδασ Ποςότθτα υδατ/κων ανά μερίδα (γραμ.) ΓΦ 2 ανά μερίδα τροφίμου Άπαχο γάλα 32 250 ml 13 4 Αρακάσ 48 80 γρ. 7 3 Αχλάδι 38 120 γρ. 11 4 Δθμθτριακά ολικισ άλεςθσ (τφπου All Bran) 38 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 23 9 Ηάχαρθ 68 2 κουταλάκια γλυκοφ 10 7 Καρότο 47 80 γρ. 6 3 Καρποφηι 72 120 γρ. 6 4 Καςτανό ρφηι βραςμζνο 55 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 33 18 Κεράςια 22 120 γρ. 12 3 Μακαρόνια βραςμζνα 5 λεπτά 38 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 40 15 Μακαρόνια βραςμζνα 10-15 λεπτά 44 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 40 18 Μιλο 38 120 γρ. 15 6 Μπανάνα 58 120 γρ. 23 13 Νιφάδεσ καλαμποκιοφ 81 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 26 21 Πατάτα ψθτι 76 1 μζτρια 30 23 Ρφηι άςπρο βραςμζνο 64 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 36 23 ταφίδεσ 64 60 γρ. 44 28 ταφφλια 49 120 γρ. 19 9 φκα ξθρά 61 60 γρ. 26 16 Χυμόσ πορτοκαλιοφ 54 250 ml 26 13 Ψωμί άςπρο 73 1 φζτα (30 γρ.) 14 10 Ψωμί ολικισ άλεςθσ 50 1 φζτα (30 γρ.) 15 7 Φακζσ Βραςμζνεσ 29 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 18 5 Φαςόλια ξθρά βραςμζνα 28 1 φλιτηάνι τςαγιοφ 25 7 Φιςτίκια 14 30γρ. 6 1 Coca-Cola 63 250ml 26 16 1 Τψθλόσ ΓΔ > 70, Μζτριοσ ΓΔ = 56-69, Χαμθλόσ ΓΔ < 55 2 Τψθλό ΓΦ > 20, Μζτριο ΓΦ = 11-19, Χαμθλό ΓΦ < 10
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΤΠΟΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΣΡΟΦΗ ΓΙΑ ΑΣΟΜΑ ΠΟΤ ΠΑΧΟΤΝ ΑΠΟ ΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΣΗ ΣΤΠΟΤ Ι ΠΡΩΙΝΟ (20γρ. υδατανκράκων) 1 θ Επιλογι 1 ποτιρι γάλα 1,5% και 3 κ.ς.* νιφάδεσ βρϊμθσ 2 θ Επιλογι 1 ποτιρι γάλα 1,5% και 1 φζτα ψωμί του τοςτ ολικισ άλεςθσ με ταχίνι 3 θ Επιλογι 1 γιαοφρτι 2% και ½ φ.τ.* δθμθτριακά πρωινοφ ολικισ άλεςθσ 4 θ Επιλογι 1 κουλοφρι 5 θ Επιλογι Σςάι με 2 κ.γλ.* μζλι και 2 φρυγανιζσ ολικισ άλεςθσ 6 θ Επιλογι 2 φζτεσ ψωμί του τοςτ ολικισ άλεςθσ με τυρί και γαλοποφλα 7 θ Επιλογι 2 φζτεσ ψωμί του τοςτ ολικισ άλεςθσ με ταχίνι Επιλογι ΔΕΚΑΣΙΑΝΟ (10 γρ. υδατανκράκων) ΜΕΗΜΕΡΙΑΝΟ (30-70 γρ. υδατανκράκων) Φροφτο ι γιαοφρτι 2% (200 γρ.) αλάτα από φρζςκα (2 φ.τ.) ι βραςμζνα (1 φ.τ.) λαχανικά με ελαιόλαδο. Προαιρετικά ςυνοδεφςετε τα γεφματα με 1 φζτα ψωμί ολικισ άλεςθσ ςαν του τοςτ ι 1 μικρι πατάτα ι 4 κ.ς. ρφηι. 1 θ Επιλογι Ψάρι ψθτό ι βραςτό 2 θ Επιλογι Λαδερό (2 φ.τ.) ι όςπριο (2 φ.τ0 και ανκότυρο ι τυρί χαμθλό ςε λιπαρά. 3 θ Επιλογι Κοτόπουλο ψθτό (ςτικοσ χωρίσ τθν πζτςα) ι γαλοποφλα 4 θ Επιλογι Ομελζτα με λαχανικά 5 θ Επιλογι Κόκκινο κρζασ (αφαιρζςτε το ορατό λίποσ) 6 θ Επιλογι Ψάρι ι καλαςςινό 7 θ Επιλογι Επιλογι Ηυμαρικά (1 ½ φ.τ.) με κόκκινθ ςάλτςα ι κιμά ι τυρί χαμθλό ςε λιπαρά ι καλαςςινά ΑΠΟΓΕΤΜΑΣΙΝΟ (10 γρ. υδατανκράκων) Φροφτο + ξθροφσ καρποφσ ι 1 φζτα ψωμί του τοςτ ολικισ άλεςθσ + ανκότυρο ι ½ φ.τ. ρυηόγαλο ΒΡΑΔΙΝΟ (30 γρ. υδατανκράκων) 1 θ Επιλογι Σοςτ ολικισ άλεςθσ (2 φζτεσ ψωμί) 2 θ Επιλογι Καλαμακι κοτόπουλο και ½ πίτα αλάδωτθ 3 θ Επιλογι Σόνο με ½ φ.τ. καλαμπόκι 4 θ Επιλογι Φζτεσ γαλοποφλα και ½ φ.υ κουσ - κουσ 5 θ Επιλογι Βραςμζνα λαχανικά (2 φ.τ.) με ανκότυρο ι τυρί χαμθλό ςε λιπαρά και 1 φζτα ψωμί του τοςτ ολικισ άλεςθσ 6 θ Επιλογι Φρουτοςαλάτα 7 θ Επιλογι 1 γιαοφρτι 2% με 2 κ.γλ. μζλι και 2 φρυγανιζσ ολικισ άλεςθσ ΠΡΟ ΤΠΝΟΤ (10 γρ. υδατανκράκων) Επιλογι 1 ποτιρι γάλα 1,5% κ.ς. = κουταλιά τθσ ςοφπασ / φ.τ. = φλιτηάνι τςαγιοφ / κ.γλ. = κουταλάκι του γλυκοφ Θ ποςότθτα των γευμάτων εξαρτάται από τισ ενεργειακζσ ανάγκεσ του κάκε ατόμου κακϊσ και από τουσ προςωπικοφσ του ςτόχουσ ρφκμιςθσ βάρουσ Μπορείτε να αλλάξετε το μεςθμεριανό με το βραδινό & το δεκατιανό με το απογευματινό