Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Ενότητα 2-Δ Β7: Διάλυση του Σχολαστικισμού- Γουλιέλμος Όκκαμ Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Περιεχόμενα ενότητας 2-Δ Β7 14 ος αιώνας. Γουλιέλμος Όκκαμ. - Βίος. Γουλιέλμος Όκκαμ. - Διδασκαλία. 4
14 ος αιώνας Το 14 ο αι. πολλοί ασχολούνται με κουραστικές και ασήμαντες λεπτολογίες με αποτέλεσμα ο όρος Σχολαστικισμός να λάβει μια μειωτική σημασία. Νέα φάση ονοματοκρατίας οδηγεί πολλούς σε αγνωστικισμό. Διάλυση του Σχολαστικισμού, ύφεση σε θεολογική και φιλοσοφική σκέψη. 5
Γουλιέλμος Όκκαμ. Βίος 1/2 Γεννήθηκε το 1300 στο Okham του Σάρρεϋ της Αγγλίας. Νέος στο Τάγμα των Φραγκισκανών. Διδάσκει στην Οξφόρδη. Προκαλεί η διδασκαλία του, ο Πάπας τον καλεί στην Αβινιόν για εξέταση (4 έτη). 6
Γουλιέλμος Όκκαμ. Βίος 2/2 Στην αυλή του αυτοκράτορα Γερμανίας Λουδοβίκου Δ, τον υποστηρίζει θεολογικά. Tu me defendas gladio, ego te defendam calamo. Θάνατος το 1349. 7
Γουλιέλμος Όκκαμ. Διδασκαλία 1/4 Ο Πάπας δεν πρέπει να έχει πολιτική εξουσία. Η Εκκλησία δεν ταυτίζεται με τον κλήρο. Ανώτατη εξουσία στην Εκκλησία είναι η Οικουμενική Σύνοδος. Summa totius theologiae: φιλοσοφικές απόψεις. Υπόμνημα στις Γνώμες του Πέτρου Λομβαρδού: θεολογικές απόψεις. Centiloquium: 100 θεολογικά προβλήματα. 8
Γουλιέλμος Όκκαμ. Διδασκαλία 2/4 Εκμηδένισε τον Αριστοτέλη. Αρνήθηκε τη δυνατότητα της φιλοσοφίας να συλλάβει τα θεία. Η Θεολογία δεν είναι επιστήμη. Απόρριψη της πραγματοκρατίας ως αυθεντίας στη θρησκευτική γνώση. Γενικές έννοιες μόνο post rem ουσιαστικά αρνείται την πραγματικότητά τους. Αν υπήρχε το καθόλου θα ήταν μερικό-ατομικό, αλλά το μερικό δεν μπορεί ταυτόχρονα να βρίσκεται σε πολλά οι γενικές έννοιες πλάσματα του ανθρώπινου νου. 9
Γουλιέλμος Όκκαμ. Διδασκαλία 3/4 Ο νους σχηματίζει ενιαίες παραστάσεις δι αφαιρέσεως. Κάθε παράσταση signum, σύμβολο ομοειδών επί μέρους όντων μιας ομάδας. Από αυτές τις υποκειμενικές έννοιες ο νους σχηματίζει με νέα αφαίρεση τις γενικές έννοιες, οι οποίες είναι σύμβολα συμβόλων. Συνεπώς η καθαρότητα του ορθού λόγου δεν μπορεί να επεκταθεί πέρα από αυτά τα όντα και είναι ελλιπέστατη. 10
Γουλιέλμος Όκκαμ. Διδασκαλία 4/4 Η πίστη είναι ανώτερη κάθε γνώσης. Ρέπει προς τον αγνωστικισμό, καθώς. περιορίζει τη δύναμη του ορθού λόγου Ο ορθός λόγος αντικαθίσταται από την έλλαμψη. Ο Θεός κατά τη Φιλοσοφία είναι ενιαίος, κατά τη Θεολογία Τριαδικός. 11
Ερωτήσεις 1/2 1. Ποια η κατάσταση του Σχολαστικισμού κατά το 14 ο αιώνα; 2. Τι επέφερε η διάλυση του Σχολαστικισμού; 3. Ποιος ήταν ο Γουλιέλμος Όκκαμ; 4. Ποια ήταν η στάση του Γουλιέλμου Όκκαμ απέναντι στον αυτοκράτορα της Γερμανίας Λουδοβίκο Δ ; 5. Πως περιέγραφε επιγραμματικά ο Όκκαμ την πολιτική και θεολογική στάση του απέναντι στον αυτοκράτορα της Γερμανίας Λουδοβίκο Δ ; 12
Ερωτήσεις 2/2 6. Ποια ήταν οι εκκλησιολογικές θέσεις του Όκκαμ; 7. Ποια τα κυριότερα έργα του Γουλιέλμου Όκκαμ; 8. Ποια η άποψη του Όκκαμ για τις γενικές έννοιες; 9. Ποια η σχέση πίστης και γνώσης κατά τον Όκκαμ; 10. Ποια η διαφορά στις περί Θεού απόψεις θεολογίας και Φιλοσοφίας κατά τον Όκκαμ; 13
Απαντήσεις 1/3 1. Το 14ο αι. πολλοί ασχολούνται με κουραστικές και ασήμαντες λεπτολογίες με αποτέλεσμα ο όρος Σχολαστικισμός να λάβει μια μειωτική σημασία. 2. Η διάλυση του Σχολαστικισμού προκάλεσε ύφεση σε θεολογική και φιλοσοφική σκέψη. 3. Ο Γουλιέλμος Όκκαμ ήταν Φραγκισκανός μοναχός που γεννήθηκε το 1300 στο Okham του Σάρρεϋ της Αγγλίας και πέθανε το 1349. 4. Υποστήριζε θεολογικά τον αυτοκράτορα της Γερμανίας Λουδοβίκο Δ. 14
Απαντήσεις 2/3 5. Tu me defendas gladio, ego te defendam calamo (=εσύ με υπερασπίζεις με το σπαθί κι εγώ σε υπερασπίζω με την γαρφίδα). 6. Ο Πάπας δεν πρέπει να έχει πολιτική εξουσία, η Εκκλησία δεν ταυτίζεται με τον κλήρο, ανώτατη εξουσία στην Εκκλησία είναι η Οικουμενική Σύνοδος. 7. «Summa totius theologiae», «Υπόμνημα στις Γνώμες του Πέτρου Λομβαρδού», «Centiloquium». 8. Αποδέχονταν τις Γενικές έννοιες μόνο post rem, κατά συνέπεια ουσιαστικά αρνείται την πραγματικότητά τους. 15
Απαντήσεις 3/3 9. Η πίστη είναι ανώτερη κάθε γνώσης. 10. Ο Θεός κατά τη Φιλοσοφία είναι ενιαίος, κατά τη Θεολογία Τριαδικός. 16
Ηλεκτρονικές πηγές Brower-Toland, Sussan. «Ockham on judgment, concepts, and the problem of intentionality». 17
Ενδεικτική Βιβλιογραφία Χρήστου, Παναγιώτης Κ. (2005). Εκκλησιαστική Γραμματολογία: Πατέρες και θεολόγοι του Χριστιανισμού. Τόμος B - 2 η έκδοση, Θεσσαλονίκη: Κυρομάνος, σελ. 131-133. 18