ειε Επίδραςη του κτηριού Ματςάγγου ςτην πόλη του Βόλου καθώσ και ςτην κοινωνία του Η ανϊπτυξη τησ βιομηχανύασ Ματςϊγγου για τον Βόλο, το νομό Μαγνηςύασ και την Ελλϊδα, όταν τόςο ςημαντικό όςο και για την ύδια την οικογϋνεια Ματςϊγγου. Εξελύςςοντασ την επιχεύρηςό τουσ, οι εργοδότεσ ςυνϋβαλαν ςτην ανϊπτυξη τησ βιομηχανικόσ και πολιτιςτικόσ κοινωνύασ του Βόλου. Ερευνώντασ διϊφορεσ πηγϋσ την ιςτορύα, τα αρχεύα, τα ϋγγραφα, ακόμα και λογοτεχνικϊ και δημοςιογραφικϊ κεύμενα ανακϊλυψα πολλϋσ ενδεύξεισ τησ ανύψωςησ τησ αςτικόσ, εργατικόσ και εμπορικόσ τϊξησ ςε όλεσ τισ εποχϋσ τησ ύπαρξησ τησ Καπνοβιομηχανύασ. Από την αρχό του 20 ου αιώνα με την βελτύωςη τησ παραγωγόσ, με τισ αγορϋσ καινούργιων μηχανών, και την μεγϋθυνςη του χώρου, υπόρχε ζότηςη για τουσ περιςςότερουσ εργαζομϋνουσ, και με αυτόν τον τρόπο ςιγϊ-ςιγϊ ξεκύνηςε μια ιςτορικό βιομηχανύα ςτον Βόλο, η οπούα κατϊφερε να επιζόςει 80 χρόνια. Οι μεταποιητικϋσ επιχειρόςεισ ςτον Βόλο εκεύνη την περύοδο όταν οικογενειακού χαρακτόρα, προςανατολιςμϋνεσ ςτην κϊλυψη των αναγκών τησ τοπικόσ αγορϊσ. Αυτό επηρϋαςε τουσ εργϊτεσ, αφού δεν υπόρχαν οι θϋςεισ ςτην αγορϊ εργαςύασ, ιδιαύτερα για τουσ ειδικευμϋνουσ, καθώσ οι ανϊγκεσ καλύπτονταν από εποχικούσ εργϊτεσ. Όμωσ οι καπνεργϊτεσ, οι οπούοι όταν οι πρώτοι ειδικευμϋνοι εργϊτεσ όταν εξαύρεςη. Εικ.20 Πηγή: Αρχείο ΔΗ.Κ.Ι Εικ.21 16
Εικ.22 Πηγή: Αρχείο ΔΗ.Κ.Ι 17
Ωσ προσ τον αριθμό των εργατών ςτην περύοδο 1890 ωσ 1908 δεν υπϊρχουν ακριβό ςτοιχεύα. Όμωσ για το 1923 ϋχουμε επύςημα ςτοιχεύα τα οπούα λϋνε για την δυναμικότητα των πιο ςημαντικών επιχειρόςεων τησ πόλησ και παρϊλληλα τησ βιομηχανύασ Ματςϊγγου. (πιν.1) ΔΤΝΑΜΙΚΟΣΗΣΑ ΣΩΝ ΗΜΑΝΣΙΚΟΣΕΡΩΝ ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΩΝ ΣΟ 1923 ΚΛΑΔΟ ΑΡΙΘ. ΕΠΙΧΕΙΡ. ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΙΠΠΟΔΤΝΑΜH ΣΡΟΥΙΜΑ 7 154 396 ΙΔΗΡΟΚΑΣΑΚΕΤΕ 2 329 260 ΤΥΑΜΑ 6 544 286 ΚΑΠΝΟ 3 325 83 Πιν.1 Από την πρώτη ματιϊ καταλαβαύνουμε, από τησ ςύγκριςη με τισ ϊλλεσ επιχειρόςεισ, ότι οι εργατικϋσ θϋςεισ ςτισ βιομηχανύεσ των καπνών όταν από τισ πιο ςυνηθιςμϋνεσ. Περιςςότεροι από αυτούσ όταν οι εργϊτεσ του Ματςϊγγου. Ήδη το 1925, η Καπνοβιομηχανύα Ματςϊγγου απαςχολούςε 350 εργϊτεσ, οι οπούοι όταν διαφορετικϊ ειδικευμϋνοι, αφού το εργοςτϊςιο διϋθετε μηχανουργεύο, κυτιοποιεύο, ξυλουργεύο, λιθογραφεύο και χημεύο. Σότε παρόγαγε 500.000 τςιγϊρα ετηςύωσ και με αυτόν τον τρόπο ϊρχιςε να ανεβϊζει τον Βόλο ψηλϊ ςτο κόςμο τησ βιομηχανύασ και του εμπορύου. Σο 1927 η επιχεύρηςη ύδρυςε Σαμεύο Πρόνοιασ προςωπικού, το οπούο με μικρό επιβϊρυνςη εξαςφϊλιζε ιατροφαρμακευτικό περύθαλψη ϋωσ την ύδρυςη του ΙΚΑ 1937. Εικ.23 Πηγή: Αρχείο ΔΗ.Κ.Ι 18
ΔΤΝΑΜΙΚΟΣΗΣΑ ΣΩΝ ΗΜΑΝΣΙΚΟΣΕΡΩΝ ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΩΝ ΣΟ 1937 ΚΛΑΔΟ ΑΡΙΘ.ΕΠΙΧΕΙΡ. ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΙΠΠΟΔΤΝΑΜΗ ΣΡΟΥΙΜΑ 7 229 1.316 ΙΔΗΡΟΚΑΣΑΚΕΤΕ 2 1.400 680 ΤΥΑΜΑ 4 1.725 1.012 ΜΗΦΑΝΟΤΡΓΙΑ 4 201 47 ΔΕΡΜΑ 3 94 112 ΔΙΑΥΟΡΑ 10 903 3.867 ΚΑΠΝΟ 1 950 240 Πιν.2 ύμφωνα με τον πύνακα 2, παρατηρούμε, ότι η βιομηχανύα Ματςϊγγου ςυνεχύζει και ςτα επόμενα χρόνια να εύναι πολύ ςημαντικό για την εργατικό κοινωνύα του Βόλου. Σο 1940 οι εργϊτεσ ϋφθαςαν τουσ 1050. Η περύοδοσ μεταξύ δύο πολϋμων δεν όταν καθόλου καλό για τισ επιχειρόςεισ, για διαφορετικούσ λόγουσ. Τπόρχε μεγϊλη παγκόςμια κρύςη, η φορολογικό πολιτικό δεν όταν θετικό, ο πολιτιςμόσ βελτιώθηκε λόγω προςφύγων από την Μικραςύα, και γενικϊ υπόρχε μύα κατϊςταςη δύςκολη για όλουσ. Μϋςα ςε όλα αυτϊ, η ςυνεχόμενη ϊνοδοσ του Ματςϊγγου ϋδινε μια ςιγουριϊ ςτουσ κατούκουσ του Βόλου, οι οπούοι δούλευαν μϋςα ςτη καπνοβιομηχανύα. Αυτό κατϊ κϊποιο τρόπο προκϊλεςε ςταθερότητα και ςτην πόλη, γιατύ οι υποψόφιοι μετανϊςτεσ δεν θα ϋφευγαν από τον Βόλο, ψϊχνοντασ «το ψωμύ τουσ» κϊπου ϊλλου. Εικ.24 Πηγή: Αρχείο ΔΗ.Κ.Ι 19
Σην ιδιαύτερη ςημαςύα που εύχε για τουσ κατούκουσ του Βόλου αυτό η βιομηχανύα μασ φανερώνει ϋνα ϊρθρο από την τοπικό εφημερύδα «Θϊρροσ», η οπούα εύχε αφιϋρωμα ςτα 60 χρόνια του Ματςϊγγου, ςτισ 11 Δεκεμβρύου 1948 (μερικϊ χρόνια μετϊ από τουσ θανϊτουσ και τον Νικόλαο Ματςϊγγο και τουσ γιούσ του) :»...Η πόιηο ηνπ Βόινπ εληζρύεηαη πνιιαπιώο εηο ηελ νηθνλνκηθήλ ηεο δωήλ εθ ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ κεγάινπ εξγνζηαζίνπ ηεο θαπλνβηνκεραλίαο Μαηζάγγνπ. Καηά ην 1922 έδωζελ εξγαζίαλ εηο κέγαλ αξηζκόλ εθ ηωλ θαηαθπγόληωλ εηο ηελ πόιηλ καο πξνζθύγνπλ θαη αλεθνύθηζελ νύηω ηελ δπζηπρίαλ απηώλ εθ ηεο Μηθξαζηαηηθήο θαηαζηξνθήο. Καηά ηελ πεξίνδνλ ηεο Καηνρήο δηεηήξηζελ άπαλ ην πξζωπηθόλ ηεο θαη δηά ηεο ζπλερνύο ιεηηνπξγίαο ηνπ εξγνζηαζίνπ ηεο θαη ηεο θνηλωληθήο πνιηηηθήο, ηελ νπνίαλ ήζθεζελ, ζπλεηέιεζελ εηο ηνλ πεξηνξηζκόλ ηεο καζηηδνύζεο ηελ πόιηλ καο θαη ηαο απόξνπο ηάμεηο νηθνλνκηθήο αζιηόηεηνο...» Όμωσ μετϊ από την δεκαετύα του 1950, ϊρχιςαν τα προβλόματα και ο αριθμόσ των εργαζομϋνων μειώθηκε. Απϋλυςαν πολλούσ, για διϊφορουσ λόγουσ, και από τότε αρχύζει η καθοδικό πορεύα (Πιν.3) μϋχρι το τϋλοσ τησ ύπαρξησ τησ Βιομηχανύασ, αφού ςταμϊτηςε να ϋχει ςημαντικό επιρροό ςτην πόλη του Βόλου. ΤΓΚΡΙΣΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ ΣΗ ΒΙΟΜΗΦΑΝΙΑ ΒΟΛΟΤ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ ΚΑΙ ΣΟ 1960 ΕΙΔΟ ΑΡΙΘ.ΕΡΓΟΣΑΙΩΝ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΡΙΘ.ΕΡΓΑΣΩΝ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ ΑΡΙΘ.ΕΡΓΟΣΑΙΩΝ 1960 ΑΡΙΘ.ΕΡΓΑΣΩΝ 1960 ΤΥΑΜΑ 6 3.149 4 452 ΚΑΠΝΟ 3 2.340 1 903 ΙΔΗΡΟ 9 1.789 11 533 Πιν.3. Εικ.25 Πηγή: Αρχείο ΔΗ.Κ.Ι 20
Η ςημερινή κατάςταςη και πιθανή λύςη επανάχρηςησ με ςκοπό την ανάπτυξη του πολιτιςμού του Βόλου Η ςημερινό χρόςη τού κτηρύου όπωσ ανϋφερα, εύναι παρϊνομη και δεν ϋχει καμύα ςχϋςη ούτε με την Καπνοβιομηχανύα Ματςϊγγου, ούτε με το Πανεπιςτόμιο Θεςςαλύασ ςτο οπούο ανόκει. Επύςησ, με την ϊςχημη κατϊςταςη ςτην οπούα βρύςκεται, δεύχνει κακό εικόνα ςτο κϋντρο του Βόλου. Εικ. 26-31 Εικ.32 21
Η τοποθεςύα ςτην οπούα βρύςκεται το κτόριο, το μϋγεθόσ του και η εμφϊνιςό του, αλλϊ πϊνω από όλα η ςημαςύα του ωσ κληρονομιϊσ μασ υποχρεώνουν να το διαφυλϊξουμε. Η ςυμβολό του ςτην πολιτιςτικό ζωό του Βόλου για τουσ φοιτητϋσ και για τουσ ντόπιουσ θα όταν αναμφιςβότητη. Εύμαςτε υποχρεωμϋνοι να προςτατϋψουμε τϋτοια μνημεύα και από την πιθανότητα λϊθοσ χρόςησ, όπωσ π.χ. οι προςπϊθειεσ που υπόρχανε ςτο παρελθόν να γύνει δημοτικό παρκινγκ ό εμπορικό κϋντρο. Αυτϋσ προςπϊθειεσ προκϊλεςαν την κατϊληψη του κτηρύου από τον φορϋα κατϊληψησ, που ϋχει για αποτϋλεςμα, κατϊ την δικό μου ϊποψη αχρόςτευςη του χώρου για περιςςότερουσ ςτον Βόλο ϋςτω και αν δεύχνει ότι το κτόριο ϋχει γύνει «προπύργιο» του επαναςτατικού τρόπου ζωόσ. Ενώ, με τισ δυνϊμεισ που ϋχει αύτη η ομϊδα ανθρώπων, ςαν ιδιαύτερη κοινότητα, οι ιδϋεσ για διαφορετικϋσ δραςτηριότητεσ και το ωραύο κτόριο που ϋχουμε όλοι μπροςτϊ μασ, ςαν ειδικό κληρονομιϊ, θα ϋπρεπε να βρεθεύ μια κοινό λύςη, κατϊλληλη για όλουσ, και πϊνω από όλα για τον Βόλο. Μια από τισ πολύ καλϋσ και χρόςιμεσ λύςεισ που βρόκα, περιλαμβϊνεται ςτην εργαςύα «Συγκρότημα Καπνοβιομηχανίασ Ματςάγγου :επανάχρηςη και μετρατροπή του ςε χώρο παραλλήλων δραςτηριοτήτων του Πανεπιςτήμιου Θεςςαλίασ.Διαμόρφωςη τησ Πλατείασ Πανεπιςτήμιου» (βιβλιογραφύα). Ανϊφερω μερικϊ παραδεύγματα επανϊχρηςησ από αύτη την εργαςύα: «Tο κτιριακό συγκρότημα Ματσάγγου ανήκει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, βρίσκεται στο κέντρο του πολεοδομικού ιστού της πόλης του Βόλου, αποτελεί σημείο αναφοράς για την τοπική κοινωνία και το μέγεθός του επιτρέπει πολλαπλές δραστηριότητες. Για τους λόγους αυτούς αποφασίσαμε την επανάχρηση του συγκροτήματος ως χώρο που απευθύνεται στις δημιουργικές και καλλιτεχνικές ανάγκες των φοιτητών, ανοιχτό και προς το κοινό του Βόλου σε μία πιο ζωντανή και διαλλακτική σχέση πανεπιστημίου και πόλης. Το κτιριολογικό πρόγραμμα περιλαμβάνει χώρους εργαστηρίων, εκθέσεων και εκδηλώσεων, χώρους εστίασης και φιλοξενίας, αλλά και χώρους καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων, μετατρέποντας το συγκρότημα Ματσάγγου σε ισχυρό πόλο έλξης», τελος αναφοράς. 22
Οι λύςεισ εύναι πολλϋσ...όμωσ δεν βλϋπουμε να υπϊρχουν οι πρϊξεισ, οι διϊλογοι και θϋληςη από καμιϊ πλευρϊ...και αυτό επηρεϊζει μόνο τον Βόλο, και κανϋναν ϊλλον! Εικ.33 Κλειςτό πόρτα μεγϊλου κτηριού «Προπύργιου Ματςϊγγου» 23
«Τςιγάρα Ματςάγγου» ςτισ ζωέσ απλού κόςμου... Μϋτα από όλα αυτϊ δεδομϋνα, τα προβλόματα, την ιςτορύα, τισ λύςεισ... πϊντα παραμϋνει ο απλόσ ϊνθρωποσ με την καθημερινότητϊ του και τισ ερωτόςεισ του... την Καπνοβιομηχανύα Ματςϊγγου, δούλευε πολύσ κόςμοσ...περνούςε τισ μϋρεσ του, κϊποτε απλϊ ηςυχα, κϊποτε οχι. Επύςησ παραμϋνουν και οι αναμνόςεισ τουσ, και ιςτορύεσ που δεν ξεχνοιούνται και «μεταγγύζονται» από την γενιϊ ςε γενιϊ... Μια από αυτεσ εύναι γραμμϋνη ςτο λογοτεχνικό ϋργο «Σιγαρεττα Ματςάγγου», του Ανδρϋα Χριςτόδουλου. «Το καπνεργοςτάςιο του Ματςάγγου δούλευε πυρετωδώσ. Ήταν αρκετά μεγάλο ςυγκρότημα ςτο κέντρο τησ πόλησ. Ο ιδιοκτήτησ του το ίδρυςε ςτα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Κατά τη δεκαετία του 30 που αναφερόμαςτε τωρα, έκανε μερικέσ επεκτάςεισ. Επειδή χρειάςτηκε να επεκταθεί και πέρα από ένα δρόμο, το εργοςτάςιο πέραςε πάνω από το δρόμο αυτό ςαν γέφυρα και επεκτάθηκε απέναντι και ςτο άλλο οικοδομικό τετράγωνο. Έτςι, από κάτω δημιουργήθηκε μια ςτοά. Ο δρόμοσ αυτόσ πήρε το όνομα του ιδιοκτήτη του καπνεργοςταςίου, λεγόταν «ΟΔΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥ». Σ αυτό το εργοςτάςιο απαςχολούνταν χιλιάδεσ εργατόκοςμου. Οι περιςςότεροι απ αυτούσ ήταν γυναίκεσ, αρκετοί ήταν άντρεσ και υπήρχαν επίςησ πολλά παιδιά. Στο εςωτερικό του εργοςταςίου, ςε μια μεγάλη ςάλα, βρίςκονταν οι γυναίκεσ παρατεταγμένεσ ςτη ςειρά και καθιςμένεσ. Η δουλειά τουσ ήταν να βάζουν τα τςιγάρα ςτα κουτάκια με τη φίρμα του εργοςταςίου. Τα χανε κανείσ, βλέποντασ πόςο γρήγορα έκαναν τα δάχτυλά τουσ. Σίγουρα δεν θα βρεθεί ποτέ κάποια μηχανή να κάνει πιο γρήγορα, ςκεφτόταν. Ήταν η εποχή που τα τςιγάρα ςαν 24
εμπορικό είδοσ, ήταν ςτην ακμή τουσ. Ιδιαιτέρωσ δε τα τςιγάρα του Ματςάγγου! Πότιζαν τα πνευμόνια του φτωχού κοςμάκη με τςιγάρο.» Εικ.34 Αυτό το ϋργο μασ μεταφϋρει ςτην ατμόςφαιρα εκεύνησ τησ εποχόσ και αςχολεύται με τα ϊτομα που ζούςανε ςτον Βόλο και μϋςα ςτο κτόριο Ματςϊγγου, και αναφϋρει τισ ςυνθόκεσ ζωόσ τουσ, τισ ςυνόθειεσ τουσ, και όλα τα υπόλοιπα που εύχανε ςχϋςη με την εργαςιακό, ϊλλα επύςησ και την προςωπικό τουσ ζωό, αφού τϋτοια εποχό για πολλούσ η δουλεύα τουσ όταν η μοναδικό βόλτα-ϋξοδοσ που κϊνανε. Περιγρϊφει τισ χαρϋσ τουσ, τισ θλύψεισ τουσ, και όλα που ςυμβαύνανε ςε τόςεσ κοπϋλεσ και τόςα αγόρια. Μασ δεύχνει το καθημερινο προγρϊμμα ςτην βιομηχανύα, ακόμα και εκτόσ εργαςύασ, ςτην διϊρκεια των διαλειμματων. Σο μόνυμα που θϋλει να μασ ςτεύλει αλληγορικϊ, εύναι ότι εκεύ ςτο εργοςταςύο, οι εργϊτεσ ζούςανε και πϋθαναν περνώντασ τισ ζωϋσ τουσ ςτην δουλειϊ. Εικ.35,36,37 Πηγό: ΔΗ.ΚΙ 25
Οι πρωταγωνιςτϋσ του μυθιςτορόματοσ,η Αντιγόνη και ο Άρησ, ερωτεύονται ςτην δούλεια τουσ, αλλϊ δεν μπορεύ να ευδοκιμόςει η ςχϋςη τουσ, λόγο του διαφορετικού κοινωνικού status και των δύο παιδιών. Από μια πλευρϊ η Αντιγόνη εύναι από πλούςιο ςπύτι και δεν εύχε ανϊγκη να εργαςτεύ, από την ϊλλη ο Άρησ εύναι φτωχόσ που ςημαύνει ότι για αυτούσ δεν υπϊρχει μϋλλον. Από αύτη την υπόθεςη, καταλαβαύνουμε εκεύνη την περύοδο και τισ προκατϊληψεισ που υπόρχανε, αλλϊ επύςησ μαθαύνουμε ότι ςτο εργοςταςύο δούλευαν και ϊνθρωποι οι οπούοι δεν εύχανε ανϊγκεσ από την εργαςύα. Μαθαύνουμε ότι δούλευαν μϋχρι τισ τϋςςερεισ, εύχανε μιςό ώρα διϊλειμμα από τισ 12, για «το κολϊτςιο και το τςιγϊρο Ματςλαγγου», ςε διαφορετικϊ πόςτα ο καθϋνασ. Η εργαςύα όμωσ δεν όταν εύκολη. Εκεύνη την ςτιγμό που η Αντιγόνη παρατϊει την δουλεύα, λόγο τησ αγϊπησ τησ, από το μυαλό του Άρη περνϊει μύα ςκϋψη: «.. Η αγάπη μου δεν θα ξαναβαςανιςτεί άλλο εδώ...δεν αξίζει ς αύτη να βαςανίζεται έτςι, ςαν ολουσ εμάσ...» Σο Μϊιο 1936, αναφϋρει ο ςυγγραφϋασ, ετοιμαζόνταν για την απεργύα, με την Καπνεργατικό Ένωςη που πρωτοςτϊτηςε ςτο το κύνημα. Οι πρωταγωνιςτϋσ παύρνουν θϋςη πολύ ϋντονα ςτην απεργύα, που ςυνοδεύτηκε από πυροβολιςμούσ, ξυλοκόπημα, φώνεσ και βύα, την οπούα ούτε ο ύδιοσ Ματςϊγγοσ ο οπούοσ τουσ κϊλεςε να γυρύςουν ςτισ θϋςεισ τουσ, δεν μπόρεςε να ςταματόςει. Σο αποτϋλεςμα τησ απεργύασ αύτησ όταν πολλού τραυματύεσ- εργϊτεσ και αςτυνομικοι μαζύ, επύςησ και νεκρού, μεταξύ τουσ και η Αντιγόνη και ο Άρησ. Δεν βρόκα ςτισ πηγϋσ που χρηςιμοπούηςα την απόδειξη αν αύτη απεργύα πραγματικϊ ϋγινε και μϊλιςτα με τϋτοια αποτελϋςματα, αλλϊ το θεώρηςα πολύ ενδιαφϋρον να το αναφϋρω ςαν εικόνα εκεύνησ εποχόσ και τησ ζωόσ ςτον Βόλο και ςτην Βιομηχανύα Ματςαγγου. Επύςησ πιςτεύω ότι η παραδοςη εύναι ςημαντικό πηγό ςε μύα αναζότηςη ιςτορικών δεδομϋνων, ιδιαύτερα αν ϋχει τοπικό χαρακτόρα όπωσ το θϋμα αύτο. Μύα ϊλλη τετούα πηγό εύναι και οι πραγματικϋσ ιςτορύεσ των εργαζόμενων οι οπούοι περαςϊν όλη τουσ εργατικό ζωό δουλεύοντασ για τον Ματςϊγγο.την εφημερύδα «Θεςςαλύα» βρόκα ϋνα ϊρθρο «Τα ωραία μασ χρόνια ςτου 26
Ματςάγγου»(ςελύδα 28) ςτο οπούο δύο παλού εργϊτεσ από τον Βόλο ξετυλύγουν το κουβϊρι των αναμνόςεων τουσ, όπωσ αναφϋρεται ςτον τύτλο. Ο κυρ. Γιώργοσ Νϊνοσ μασ λϋει ότι χιλιϊδεσ ϊτομα δούλεψαν εκεύ. Επύςησ μασ λϋει ότι και αδελφού Ματςϊγγου δούλευαν και αγαπούςαν την δουλεύα τουσ τόςο να ξεχνούςαν να πϊνε να φϊνε. Οι παραγγελύεσ για τισ γιορτϋσ όταν τόςο μεγϊλεσ, και πολλϋσ φορϋσ εργϊτεσ μεύνανε και μϋχρι τισ 12 το βρϊδυ να προλϊβουν. Ανϋφερε ότι ςυνθόκεσ εργαςύασ όταν κατϊ βϊςη καλϋσ, τουσ πλόρωναν καλϊ, κϊθε ϊββατο βρϊδυ και για αυτό το λόγο η αγορϊ του Βόλου λειτουργούςε μϋχρι αργϊ. Σο εργοςτϊςιο διϋθετε εςτιατόριο, τουαλϋτεσ και μπϊνια. Σουσ μούραζαν κϊθε βρϊδυ από ϋνα πακϋτο τςιγϊρα πρώτησ ποιότητασ. Μύα χρόνια, λόγω τησ παρϋλαςησ τουσ ϋραψαν ςε όλουσ τα μπλε κουςτούμια, και ςτισ γυναύκεσ μπλε φούςτεσ και ϊςπρεσ μπλούζεσ. Εικ. 38, 39, 40 Διαβϊζοντασ αυτϋσ τισ ιςτορύεσ καταλαβαύνουμε ότι κϊποτε τα κτόρια αυτϊ δεν ϋχουν μόνο μύα ςημαςύα και υπϊρχουν μόνο για αυτό που εύναι κτιςμϋνα. Κϊποτε αποτελούν τον τρόπο ζωόσ, την καθημερινότητα ενόσ ανθρώπου. Για αυτό τον λόγο εύμαι ςύγουρη ότι το κτόριο Ματςϊγγου, μπορεύ και πρϋπει να γύνει κϋντρο ανϊπτυξησ των νϋων και του Βόλου μϋςα από την εκπαιδευτικό χρόςη. Και αύτη θα εύναι η κληρονομύα αυτόσ τησ γενιϊσ. 27
28
Κατϊλογοσ των εικόνων - Εικ.1 Ο χϊρτησ μιασ περιοχόσ του Βόλου, με την τοποθϋτηςη του κτηρύου - Εικ.2 και 3 Η ςημερινό κατϊςταςη του κτηρύου - Εικ.4 Σο πολεοδομικό ςχϋδιο του πρώτου κτηρύου και ςπιτιού του Ματςϊγγου - Εικ.5 Σα ύδια κτόρια ςε μύα ζωγραφιϊ εκεύνησ τησ εποχόσ - Εικ.6 - Σο πρώτο εργοςτϊςιο ςε ςημερινό εμφϊνιςη - Εικ.7 - Σο ςπύτι τησ οικογϋνειασ Ματςϊγγου ςε ςημερινό εμφϊνιςη - Εικ.8 - Σο πολεοδομικό ςχϋδιο από το 1918 μαζύ με τρύτο κτόριο-καπνοκοπτόριο - Εικ.9 - Σο καπνοκοπτόριο ςτην διαςταύρωςη του Π. Μελϊ και ωκρϊτουσ - Εικ.10 Μύα από τισ αύθουςεσ για τησ πακετϊριςμα των τςιγϊρων - Εικ.11 Σο πολεοδομικό ςχϋδιο από το 1926 μαζύ με τϋταρτο και πϋμπτο κτόριο - Εικ.12 Σο κτόριο 4 από την οδό Ερμού - Εικ.13 - Σο κτόριο 5 από την οδό Μακεδονομϊχου - Εικ.14 - Σο πολεοδομικό ςχϋδιο από το 1936 μαζύ με το κτόριο 6 - Εικ.15-17 Σο κτόριο 6 κϊποτε και τώρα - Εικ.18 Η ςτοϊ Ματςϊγγου - Εικ.19 Η εικονογραφύα του κτηρύου ςε κατϊςταςη κατϊληψησ - Εικ.20 και 21 Οι εργαζόμενοι του Ματςϊγγου μϋςα ςτο εργοςτϊςιο - Εικ.22 Η οικογϋνεια Ματςϊγγου με τουσ υπουργούσ το 1921 - Εικ.23 Η ιατροφαρμακευτικό περύθαλψη - Εικ.24 - Οι εργαζόμενοι - Εικ.25- Η Καπνοβιομηχανύα Ματςϊγγου το 1961 - Εικ.26-31- Διϊφορα φυλλϊδια του φορϋα κατϊληψησ - Εικ.32 - Η ςημερινό εικόνα του κτηρύου - Εικ.33 - Η πόρτα του εργοςταςύου - Εικ.34-40 - Σςιγϊρα Ματςϊγγου 29
Βιβλιογραφύα Αρχεύο ΔΗ.ΚΙ Αύγλη Δημόγλου, 2005 «Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ, από τον 19 ο ςτον 21 ο αιώνα» ΔΗΜΟ ΒΟΛΟΤ,Νύτςα Κολιού «Η βιομηχανία του Βόλου, ςύντομεσ αναφορέσ ςτο χθεσ και ςτο ςήμερα» ΔΗΜΟ ΒΟΛΟΤ, ομϊδα ςυγγρ. «Βόλοσ ένασ αιώνασ, από την ένταξη ςτο ελληνικό κράτοσ, 1881 έωσ τουσ ςειςμούσ 1955» Α τόμοσ Περιοδικό «Εν Βόλω» τεύχοσ 23 ο, Οκτώβριοσ Δεκέμβριοσ το 2006 Χαριτϊτοσ, Μϊνοσ, Γιακουμϊκη Πηνελόπη 1997 «Η ιςτορία του ελληνικού τςιγάρου», Αθόνα 1997 «Σιγαρέττα Ματςάγγου», Ανδρϋασ Χριςτοδούλου, Βόλοσ το 2000 Αρχεύο Πολεοδομικού Σμόματοσ του Δόμου Βόλου Εφημερύδα «Θεςςαλία», Δευτϋρα, 5 επτεμβρύου 2003 Εφημερύδα «Θάρροσ», τισ 11 Δεκεμβρύου 1948 Αδαμϊκησ, Κώςτασ 2005, «Τα βιομηχανικά κτίρια του Βόλου αρχιτεκτονική καταγωγή και πολεοδομικόσ ρόλοσ», διδακτορικό διατριβό ςτο τμόμα Αρχιτεκτόνων του Αριςτοτϋλειου Πανεπιςτόμιου Θεςςαλονύκησ Θϊλεια Μακρό- κοτινιώτη, Χρυςούλα Χελιδονϊκη, 2007-2008 «Συγκρότημα Καπνοβιομηχανίασ Ματςάγγου : επανάχρηςη και μετατροπή του ςε χώρο παραλλήλων δραςτηριοτήτων του Πανεπιςτήμιου Θεςςαλίασ. Διαμόρφωςη τησ Πλατείασ Πανεπιςτήμιου» Ιςτοςελύδα http://matsaggou.squathost.com 30