Armiran bетон i konstrukcii

Armiran bетон i konstrukcii (V термин) *Ispituvawe na sve` beton *Ispituvawe na stvrdnat beton

Opredeluvawe na konzistencija na betonot Konzistencijata e edna od osobinite na sveàta betonska masa koja zavisi od granulometriskiot sostav na agregatot, kvalitetot na agregatot, koli~estvoto na cement i vodocementniot faktor. Spored konzistencijata betonot moè da bide: vlaèn, plasti~en ili te~en. Taa moè da se ispituva spored dva metoda: Metod so slegnuvawe (MKS U.M8.050) Metod na raspostilawe (MKS U.M8.052) 2

Metod so slegnuvawe Za ovoj metod ni e potrebno: Kalap od pocinkuvan lim so debelina od 2mm izraboten vo vid na prese~en konus so visina od 300mm, dolen vnatre{en dijametar 200mm a goren 100mm. Blisku do gornata ivica se postaveni dve ra~ki za podigawe na kalapot, a na dolnata ivica ima dve papu~i. êli~na {ipka so dijametar Ø16mm so dolìna od 600mm koja na edniot kraj na dolìna od 25mm postepeno se stesnuva i zavr{uva vo oblik na polutopka so dijametar od 12mm. Betonot za ispituvawe treba da se zema pri isturawe na betonot od me{alkata ili u{te podobro, posle transport. Pri istovarot, od po~etokot do krajot, betonot treba da se zema vo ednakvi vremenski intervali i ednakvi koli~ini. Vaka zemeniot beton treba dobro da se prome{a za da se dobie ednoli~na masa, pa so ~etvrtawe se zema primerok vo potrebnoto koli~estvo za ispituvawe. Kalapot pred ispituvaweto treba da se navla`ni so mokra krpa i se stava na mokra plo~a. Se zastanuva na dvete papu~i i se polni kalapot vo tri sloja so visina od 100mm. 3

Metod so slegnuvawe So ~eli~nata {ipka so 25 ubodi se vr{i vgraduvawe na betonot vo kalapot. Dolniot sloj na betonot se proboduva po cela visina, a pri nabivawe na gorniot sloj {ipkata treba da se prodre i vo dolniot sloj. Koga }e se vgradi posledniot sloj, vi{okot na beton se otstranuva so metalna linijka taka {to konusot da bide potpolno poln. Po 30s betonot se osloboduva od kalapot, taka {to kalapot vnimatelno se podiga nagore so pomo{ na ra~kite. Potoa konusot se postavuva do epruvetata i se meri slegnuvaweto, odnosno visinata od gornata ivica na konusot do epruvetata. Slegnuvaweto ispitano na ovoj na~in treba da iznesuva: 5cm za vla`en beton; do 18cm za plasti~en beton; nad 18cm za te~en beton. 4

Metod na raspostilawe Za ovoj metod ni e potrebno: Prese~en ~eli~en konus so visina od 200mm, dolen vnatre{en dijametar 200mm a goren 130mm. Blisku do gornata ivica se postaveni dve ra~ki za podigawe na kalapot, a na dolnata ivica ima dve papu~i. Dvostruka drvena tabla so dimenzii 700x700x100mm. Povr{inata na gornata tabla e obloèna so pocinkuvan lim so debelina od 2mm. Sredinata na tablata e obeleàna so dve nakrsni linii paralelni na dvete strani na tablite. Gornata tabla e povrzana so dolnata taka da e ovozmoèno pridviùvawe na gornata tabla nagore so pomo{ na ra~kata. Pokraj ra~kata e postavena naprava koja ovozmoùva podignuvawe na gornata tabla za 4 cm. Primerokot se zema na ist na~in kako i za prethodniot metod. 5

Metod na raspostilawe Pred po~etokot na ispituvaweto tablata se postavuva na horizontalna podloga. Gornata plo~a i konusot se bri{at so vla`na krpa. Konusot se postavuva na sredinata na tablata i se polni so dva sloja so pribli`no ista visina. Sekoj sloj se nabiva so 10 udari na letva so presek 4x4cm. Koga kalapot e napolnet, gornata ivica se poramnuva so mistrija. 30 sekundi otkako kalapot e napolnet toj se podiga so pomo{ na ra~kite pri {to betonot slegnuva vo zavisnost od konzistencijata. Potoa gornata plo~a se podiga so ra~kata i se pu{ta slobodno da pa a 15 pati od visina od 4cm. Se merat dvata dijametri na slegnatiot beton, paralelni na stranite na plo~ata. Kako merodavna se zema srednata vrednost od dvata dijametri zaokru`ena na cel santimetar. Raspostilaweto treba da iznesuva: od 36cm do 50cm za plasti~en beton; od 50cm do 65cm za te~en beton. 6

Zafatninska teìna na vgraden sve` beton Za opredeluvawe na zafatninskata teìna na betonot naj~esto se koristat kalapi za izrabotka na betonski tela so dimenzii 20x20x20cm ili 30x30x30cm. Pred da se napolnat kalapite, istite se merat G 0. Potoa kalapite se polnat so sveà betonska masa koja se vgraduva spored propisite, i pak se merat G 1. Zafatninata na kalapite V e ve}e poznata pa zafatninskata teìna na betonot se presmetuva spored izrazot: γ sb G = G kg dm 1 0 3 ( / ) V 7

Opredeluvawe na {uplinite vo sveìot beton (MKS U.M1.031) Za opredeluvawe na sodrìnata na vozduhot vo sveìot beton se upotrebuva porozimetar, koj se sostoi od: Osnoven kruèn sad so volumen od 8000 cm 3 so odnos me u dijametarot i visinata od 1:1.2. Ovoj sad sluì za opredeluvawe na porite vo betoni so maksimalno zrno na agregatot od 63mm. Za malteri i betoni so maksimalno zrno na agregatot od 8mm se koristi sad so volumen od 1000 cm 3 so odnos me u dijametarot i visinata od 2:1. Kapak so vgradeni funkciski elementi i predkomora. Ra~na pumpa za vozduh. Indikaciski manometar, koj ja pokaùva sodrìnata na vozduh vo % vo odnos na vkupniot volumen na sveìot beton. Ventil za izedna~uvawe na pritisokot pome u osnovniot sad i predkomorata. Dva preodni ventili koi sluàt za dodavawe na voda i odvozdu{uvawe na osnovniot sad, kako i za odzemawe na voda koga se proveruva porozimetarot. Ispusen ventil za podesuvawe na pritisokot vo predkomorata. Cevka za odveduvawe na vodata od osnovniot sad. Linijka za ramnewe na gornata povr{ina na betonot vo sadot. 8

Opredeluvawe na {uplinite vo sveìot beton Primerokot za ispituvawe se zema pri istovar posle horizontalen i vertikalen transport i toa 10L za porozimetar nad 1000 do 8000 cm 3, a 2L za porozimetar do1000 cm 3. Osnovniot sad se polni so sve` beton i se vgraduva po ista postapka kako i za izrabotka na betonski tela za ispituvawe na beton. Vi{okot na beton se otstranuva so metalna linijka taka da gornata povr{ina na betonot da bide glatka. Nale`nite povr{ini na kapakot i osnovniot sad treba vnimatelno da se is~istat po {to kapakot se pricvrstuva za osnovniot sad. Niz eden otvor so ventil se naleva voda za da se popolni prostorot pome u osnovniot sad i kapakot i po polneweto se zatvora. So ra~na pumpa se vnesuva onolku vozduh kolku e potrebno skazalkata na indikatorskiot manometar da bide na nula. Nekolku sekundi potoa se pritiska ventilot koj se nao a pome u komorata na osnovniot sad i predkomorata i na indikatorskiot manometar se ot~ituva porozimetarskiot indeks, koj pretstavuva sodrìna na vozduhot vo % vo odnos na vkupniot volumen na sveìot beton. Kaj nearmirani betoni sodrìnata na pori iznesuva 1-2%. Kaj betoni so dodatoci za sozdavawe na pori vo zavisnost od max. zrno na agregatot, koli~estvoto na pori iznesuva: Za betoni so max. zrno od 16-31.5mm...3-5% Za betoni so max. zrno od 8-16mm...5-7% Za betoni so max. zrno od 4-8mm...7-10% 9

Oblik i dimenzii na probni betonski tela MKS U.M1.004 Vo zavisnost od vidot na ispituvaweto se predviduva izrabotka na tela so razli~en oblik i dimenzii i toa: Kocki so golemina na stranata a=100, 150, 200, 250, 300 mm. Cilindri so odnos na visinata i dijametarot 2:1 so golemina na dijametarot d=50, 100, 150, 200, 250, 300 mm. Prizmi so kvadraten popre~en presek d/d i dol`ina L=4d, 5d so d=100, 150, 200, 250, 300 mm. Kockite se koristat za ispituvawe na jakost na pritisok i jakost na zategnuvawe so cepewe. Cilindrite se koristat za ispituvawe na jakost na pritisok, jakost na zategnuvawe pri smolknuvawe i jakost na zategnuvawe so cepewe po dvete sprotivni izvodnici i za modul na elasti~nost. Prizmite se koristat za ispituvawe na jakost na zategnuvawe pri svitkuvawe i za vremenski deformacii od sobirawe i te~ewe na betonot. 10

Vgraduvawe i nega na probnite betonski tela MKS U.M1.005 Kalapite za izrabotka na probnite betonski tela moraat da bidat od nevpiva~ki materijal koj ne reagira so cementot, so dovolna cvrstina za da se spre~i deformirawe i da bidat taka konstruirani da se ovozmoì vadewe na telata bez o{tetuvawe. Kalapite moraat da bidat vodonepropusni. Vnatre{nite dimenzii moàt da otstapuvaat max 0.5%, neramninite na vnatre{nite povr{ini i na dnoto na kalapot ne smeat da iznesuvaat pove}e od 0.0005d (d-dolìna na ivica na kalapot) a otstapuvaweto od praviot agol moè da iznesuva max 0.5 0. Pri polnewe na kalapite mora da se koristat naddavki so vnatre{ni dimenzii kako i vnatre{nite dimenzii na kalapot koi se montiraat na kalapot. Za vgraduvawe na betonot se koristat slednite sredstva: {ipka za proboduvawe so Ø16mm i dolìna 600mm, zaoblena na dvata kraja; èlezen nabiva~ - za izrabotka na betonski kocki so d=200mm mora da ima dolna povr{ina so kvadraten oblik so ivici od 120mm i min masa od 12 kg, a za betonski kocki so d=150mm dolnata povr{ina e kvadratna so ivici od 100mm i min masa od 8 kg. Vibraciona igla- so nadvore{en dijametar vo granici od 19-40mm, a frekvencijata na vibratorot da ne e pomala od 7000 vib./min. 11

Vgraduvawe i nega na probnite betonski tela - MKS U.M1.005 Vibracionen stol so frekvencija ne pomala od 3600 vib./min., i amplituda koja mora da bide 0.75±0.1mm. Pred polnewe na kalapite, vnatre{nite strani se prema~kuvaat so tenok sloj na mineralno maslo ili nekoe drugo sredstvo koe ne reagira so cementot. Kaj ra~noto vgraduvawe so proboduvawe ili so nabivawe kalapot se polni vo dva sloja, a so vibrirawe se polni vo odedna{. Koli~estvoto na beton vo naddavkata mora da bide tolkavo da posle zavr{enoto vibrirawe, debelinata na betonot bide 10 do 20% od visinata na betonskoto telo. Betonot so te~na ili mnogu plasti~na konzistencija se vgraduva so {ipka za proboduvawe so min 60 proboduvawa so povremeno udirawe na kalapot so drven ili plasti~en ~ekan. Udiraweto se vr{i se dodeka pri udarite izleguvaat meuri vozduh od betonot. Plasti~niot i vla`niot beton se vgraduvaat so vibrirawe ili so nabivawe. Koga betonot se vgraduva so nabivawe, visinata na slojot na nabivaweto treba da e min 6-8cm so nanesuvawe na sloevite taka da ne dojde do segregacija. 12

Vgraduvawe i nega na probnite betonski tela - MKS U.M1.005 Ako vgraduvaweto na betonot e so pervibratori na kalapot se stava naddavka i vgraduvaweto se vr{i vo eden sloj. Iglata na pervibratorot se spu{ta vo betonskata masa vo kalapot na pove}e mesta na 2-3cm nad dnoto na kalapot i bavno se izvlekuva za da ne ostanat praznini vo betonot zad nea. Po vgraduvaweto na betonot naddavkata vnimatelno se demontira, vi{okot na beton na gorniot rab se otstranuva a gornata povr{ina se izramnuva. Eden ~as po vgraduvaweto se pi{uvaat eventualnite oznaki na teloto. Vgraduvaweto na betonot so vibracionen stol e isto kako i so pervibrator so toa {to kalapot treba da bide pricvrsten za stolot i vgraduvaweto se vr{i se dodeka na povr{inata ne prestanat da se pojavuvaat meuri od vozduh. Prvite 24 ~asa telata se ~uvaat vo kalapi na mesta za{titeni od vibracii i udari i vo uslovi na relativna vla`nost na vozduhot od 95% i temperatura od 20 ± 3 0 S. Po 24 ~asa telata se vadat od kalapite i se potopuvaat vo bazeni so voda ili se stavaat vo klimatizirana prostorija i tamu se ~uvaat se do ispituvawe ili transport. 13

Pakuvawe i ispra}awe na probnite tela na ispituvawe Telata se ispra}aat na ponatamo{ni ispituvawa vo ovlastena institucija otkako telata dovolno }e ocvrsnat za da ne bidat o{teteni pri transportot. Tela so starost pomala od 7 dena ne treba da se transportiraat, a ako mora toga{ treba da se prevzemat soodvetni merki. Betonskite tela se transportiraat vo drveni sandaci vo vla`en pesok, vla`na strugotina ili nekoj drug pogoden materijal ili na nekoj drug soodveten na~in za da se spe~i gubitokot na vla`nost za vreme na transportot. 14

Ispituvawe na stvrdnat beton Jakost na pritisok -MKS U.M1.020 Jakosta na pritisok pretstavuva osnovna karakteristika na betonot. Site drugi mehani~ki karakteristiki i svojstva na betonot se vo direktna vrska so negovata jakost na pritisok. Jakosta na pritisok na betonot eksperimentalno moè da bide opredelena to~no na probni tela ili pribli`no na ve}e vgraden beton vo konstrukciite. Se ispituva na standardni tela, kocki ili cilindri, soglasno MKS i PBAB/87 pri starost od 28 dena. Moè da bide ispitana na probni ili kontrolni tela. Probnite tela se izrabotuvaat pri prethodni ispituvawa na sostavot na sveìot beton, dodeka kontrolnite tela se izrabotuvaat za da se dokaè kvalitetot na vgradeniot beton vo konstrukcijata. Brojot na kontrolni tela (min. 10) zavisi od obemot na proizvodstvoto, vidot na konstrukcijata, uslovite za rabota i sl. Pred ispituvaweto na probnite tela potrebno e da se otstrani slobodnata voda, izvr{i kontrola na dimenziite i pravilnosta na stranite, eventualno nivno izramnuvawe i merewe na teìnata na probnite tela. 15

Ispituvawe na jakost na pritisok -MKS U.M1.020 Ispituvaweto na jakosta na pritisok se vr{i na specijalni hidrauli~ni presi so kapacitet da predizvikaat lom vo granici na iskoristuvawe od 0.2 do 0.8. Naj~esto se koristat presi so kapacitet od 300-500 MRa. Pri ispituvaweto na probni tela-kocki, silata se nanesuva normalno na pravecot na vgraduvawe, a kaj cilindri paralelno na izvodnicata. Brzinata na tovarewe iznesuva 0.6±0.4 N/mm 2 /s. Jakosta na pritisok se ispituva na betonski tela-kocki so dimenzii 20x20x20 cm no mo`e da bide ispitana i na drugi betonski tela. Zatoa soglasno PBAB/87 propi{ani se korekcioni koeficienti so koi jakosta opredelena na bilo koe telo se sveduva na jakost na kocka so dimenzii 20x20x20 cm. Jakosta na betonot se presmetuva spored izrazot: σ c F = ( MPa) σc јакост на притисок A c F сила на лом (KN) A 2 c -површина на бетонското тело (cm ) 16

Ispituvawe na jakost na pritisok Korekcioni koeficienti: Vid na probno telo Kocka Dimenzii na probno telo (cm) Odnos β p /β i 10x10x10 0.90 15x15x15 0.95 20x20x20 1.0 30x30x30 1.08 Prizma 12x12x36 1.25 20x20x60 1.25 10x20 1.17 15x30 1.20 Cilindar 20x40 1.26 10x10 1.02 15x15 1.05 20x20 1.10 βp јакост на притисок на коцка 20x20x20 cm 17

Kontrola na proizvodstvo vo fabriki na beton (kriterium za kvalitet na beton)-mks U.M1.051 Proizvoditelot na beton e dol`en za sekoj vid na beton koj go proizveduva redovno da ja ispituva jakosta na pritisok i vrz osnova na dobienite rezultati da ja kontrolira ostvarenata marka na beton. Proverkata i ocenkata na postignatata marka na beton (MB) se vr{i soglasno MKS U.M1.051 kade e propi{ana slednata postapka na kontrola: Tekovna kontrola na MB koja se sproveduva edna{ mese~no; Dokaz na MB na sekoi tri meseci. Za navedenite ispituvawa se koristat odreden broj na primeroci koi se odnesuvaat na opredelen vid na vgraden beton-partija na beton. Partija na beton koja se odnesuva na koli~estvo na beton pogolema od 1000cm 3 mo`e da ima najmnogu 30 primeroci, a za koli~ini na beton pomali od 1000cm 3 treba da ima minimum 10 primeroci. 18

Kontrola na proizvodstvo vo fabriki na beton Pokraj ova, tekovnata kontrola na MB mo`e da se vr{i i so opredeluvawe na t.n. klizen presek na 3 posledovatelni rezultati. Vaka izvr{enata kontrola ja zadovoluva MB ako nitu eden prosek ne e pomal od baranata MB, a nitu eden poedine~en rezultat ne e pomal od MB namalena za 4 MRa. Ocenkata na postignatata MB se vr{i po partii na beton vo soglasnost so programata na kontrola. PBAB/87 za ocenka na MB propi{uva 3 kriteriumi koi pretstavuvaat relacii izvedeni od matemati~ki zavisnosti koi go zemaat vo predvid uslovot predviden so PBAB/87, spored koj MB se opredeluva vrz osnova na fraktil od 10%. Kriterium 1 se primenuva ako raspolagame so rezultati od ispituvawa od 3, 6, 9, 12 ili 15 primeroci. m MБ+ к 3 1 x MБ к 1 2 m3 аритм.средина на 3 последователни резултати на јакост на притисок x1 најмал од трите резултати к1 = к2 = 3МРа кај уходано производство на бетон к = 4МРа; к = 2МРа кај неуходано производство на бетон 1 2 19

Kontrola na proizvodstvo vo fabriki na beton Kriterium 2 se primenuva za definirawe na marki na pogolemi partii na beton so broj na primeroci 10 n 30 i koga e poznata vrednosta na standardnata devijacija, opredelena od dovolno golem broj (n 0 30) ispituvawa na ist vid na beton. ( mno xi ) σ = n S n = o ( m x ) n n 1 i 2 2 mn 1 x i m поединечни резултати на овие испитувања no средна вредност резултатите MБ + 12. σ x MБ 4( MPa) Kriterium 3 se primenuva kaj golemi partii na beton so broj na primeroci 15 n 30 i koga ne e poznata vrednosta na standardnata devijacija, tuku se presmetuva so proceneta vrednost na standardnata devijacija. m MБ + 13. S x MБ 4( MPa) 1 n n 20

Ispituvawe na betonot vo konstrukciite Kvalitetot na betonot vo izgradena konstrukcija mo`e da se utvrdi na pove}e na~ini: so sklerometar, so metodot na ultrazvuk, so probno tovarewe i so vadewe na probni tela od konstrukcijata. Prvite tri metoda se nedestruktivni, dodeka vadeweto na probni tela e destruktiven metod. Sklerometarskkoto ispituvawe na betonot se vr{i so specijalen instrument-sklerometar. Site vidovi na sklerometri rabotat vrz principot na udar vrz glatka betonska povr{ina, a se razlikuvaat samo po na~inot na interpretirawe na rezultatite. Pri sekoe ispituvawe potrebno e na sekoe mesto da bidat izvr{eni najmalku 20 ramnomerno raspredeleni udari, i se zema sredna vrednost od 20 dobieni jakosti. Rezultatite se orientacioni i nemaat va`nost na atest. Poto~no kvalitetot na betonot se opredeluva so vadewe na cilindri od ve}e izgradeni konstrukcii. Vadeweto se vr{i so specijalna aparaturarotaciona dup~alka. Mestata od koi se vadat cilindrite se utvrduvaat taka da so toa ne se namaluva nosivosta na konstrukcijata, a se vr{at vo zonata na neutralnata oska ili blizu do nea vo zategnatiot del na presekot. Treba da se vnimava da ne bide o{tetena glavnata armatura a otvorite treba da se injektiraat po vadeweto na cilindrite. Po metodot na ultrazvuk, kvalitetot na betonot se opredeluva spored brzinata na rasprostirawe na zvukot niz betonot. So probno tovarewe, kvalitetot na betonot se opredeluva vrz osnova na odnosot me u izmerenite i presmetanite napregawa i deformacii 21 vo kriti~nite preseci na konstruktivnite elementi.

Ispituvawe na jakost na zategnuvawe I pokraj malata jakost na zategnuvawe na betonot, ovaa mehani~ka karakteristika e se po~esto predmet na mnogubrojni istraùvawa. Jakosta na zategnuvawe na betonot moè da bide opredelena na probni tela izloèni na ~isto aksijalno zategnuvawe ili izloèni na zategnuvawe pri svitkuvawe. Standarden metod za ispituvawe kaj nas ne postoi, pa PBAB dozvoluva jakosta na ~isto aksijalno zategnuvawe da se opredeluva na probni tela pod uslov da e obezbedena ramnomerna raspredelba na napregawata vo popre~niot presek na probnoto telo. Jakosta na zategnuvawe moè da se opredeli i na probni tela izloèni na cepewe na cilindri~ni probni tela ili na kocki(brazilski metod). Probnite tela se izloùvaat na liniski pritisok po dve dijametralni izvodnici, na {irina 0.1a za cilindri~ni probni tela, ili na liniski pritisok paralelno so rabot na kockata na {irina 0.1a. Poradi malata dopirna povr{ina, vlijanieto od triewe se zanemaruva. Ako jakosta na zategnuvawe pri cepewe se opredeluva na cilindri~ni probni tela, taa iznesuva: βzc јакост на затегнување при цепење[ МРа] 2P Pu сила на цепење[ MN] u βzc = ( MPa ) d дијаметар на цилиндарот πdl [ m] 22 l должина на цилиндарот[ m]

Ispituvawe na jakost na zategnuvawe Ako jakosta na zategnuvawe pri cepewe se opredeluva na kocki, taa iznesuva: βzc јакост на затегнување при цепење[ МРа] 2Pu β = ( MPa Pu сила на цепење ) [ MN] zc πa 2 a должина на работ на коцката Vaka opredelenata jakost na zategnuvawe varira vo dosta {iroki granici (0.065-0.2)β r. Vo praksa naj~esto se zema: β zc =0.1β p. Rezultatite dobieni so brazilskiot metod se za okolu 15% pogolemi od onie dobieni so ~isto aksijalno zategnuvawe. [ m] 23

Ispituvawe na jakost na zategnuvawe pri svitkuvawe Jakosta na zategnuvawe pri svitkuvawe na betonot se opredeluva na probni tela so forma na prizma koja se postavuva da le`i na dve potpori na rastojanie od l=2.5h. Tovarot R se postavuva da dejstvuva vo sredinata na rasponot i se zgolemuva sukcesivno so brzina od 1000 KRa/min. Napregaweto vo najnatovareniot presek na prizmata vo momentot na lomot, pri pretpostavka betonskiot presek da se smeta za homogen, iznesuva: σ zs M = βzs = = W 35. M ( ) 2 MPa b h Odnosot me u jakosta na zategnuvawe pri svitkuvawe i pri ~isto aksijalno zategnuvawe β zs : β z =1.2. 24

Ispituvawe na modul na elasti~nost na betonot Se vr{i na izraboteni probni tela-cilindri (d/h=150/300mm) ili na izvadeni cilindri od konstrukcija. Ispituvaweto se vr{i na toj na~in {to se optovaruva i rastovaruva probnoto telo na hidrauli~na presa i pritoa se merat nastanatite deformacii so 3 merni lenti preku meren most za ot~ituvawe. Se izrabotuvaat najmalku 6 probni tela (3 za opredeluvawe na jakosta na pritisok i 3 za opredeluvawe na modulot na elasti~nost). Se opredeluva srednata jakost na pritisok od 3 probni tela. Probnoto telo se postavuva centri~no vo presata za ispituvawe, se optovaruva so σ d =0.5MPa i se zabeleùva sostojbata na trite merni lenti. Napregaweto se zgolemuva postepeno so brzina od 0.6±0.4 MPa vo sekunda, se do edna tretina od jakosta na betonot na pritisok σ g =1/3f c cil. Se zadrùva 60s i vo slednite 30s se ~ita sostojbata na trite merni lenti. Ako se zabeleàt razliki pogolemi od 20% na mernite lenti vo odnos na srednata vrednost, cilindrite treba da se centriraat i povtorno da se ispitaat. Potoa se rastovaruva probnoto telo do 0.5MRa, se zadrùva 60s i vo slednite 30s povtorno se ~ita sostojbata na trite merni lenti. Se izvr{uvaat u{te najmalku 3 dopolnitelni tovarewa i rastovaruvawa na ist na~in i potoa se zgolemuva optovaruvaweto do lom. 25

Ispituvawe na modul na elasti~nost na betonot Za presmetuvawe na modulot na elasti~nost se koristi sledniot izraz: E Δσ = = ( MPa) Δ σ = σg σd; Δ εsr = Δε sr Δ ε +Δ ε +Δε 1 2 3 3 26

Ispituvawe na otpornost na abewe na betonot Se ispituva na kocki so rabovi od 7.07cm, odnosno povr{ina so strana 50sm 2 a se vr{i na ma{ina od tipot Böhme. Pred ispituvaweto kockite se su{at na temperatura od 105 ± 5 0 S do postojana teìna. Isu{enata probna kocka se stava vo leì{te vo ma{inata i preku lost se nanesuva tovar od 30kRa. êli~nata rotaciona plo~a se stava vo dvièwe i so postojano dodavawe na korborundum so odredena granulacija, teloto se izloùva na triewe. Koeficientot na abewe se izrazuva vo sm 3 /50sm 2 i pretstavuva zafatnina na izabeniot materijal od kockata po izvr{eni 440 vrteì na ma{inata. Granicite vo koi treba da se dviì koeficientot zavisat od namenata za koja e predviden betonot. 27

Opredeluvawe na zafatninska teìna na betonot Se opredeluva na probni tela so pravilni dimenzii, kako {to se kocki, prizmi ili cilindri. Pred opredeluvaweto telata se merat, i toa nivnata teìna i dimenzii za opredeluvawe na volumenot V. Zafatninskata teìna se opredeluva kako odnos me u teìnata i volumenot na probnoto telo, a kako merodavna se zema srednata vrednost od tri probni tela. G 3 γ = = ( kg / dm ) V 28

Opredeluvawe na otpornost na betonot na mraz Markite na otpornost na betonot na mraz se M-50, M-100, M-150 i M-200, kade {to brojkite go ozna~uvaat najgolemiot broj na ciklusi na smrznuvawe i odmrznuvawe koj moraat da go izdr`at telata a pritoa jakosta na pritisok na smrznuvanite tela treba da iznesuva najmalku 75% od jakosta na nesmrznuvani tela so ista starost (etaloni). Probnite tela koi se ispituvaat na otpornost na mraz se kocki so strani 150 ili 200mm ili na cilindri izvadeni od gotova konstrukcija najrano 28 dena po vgraduvaweto so dimenzii d/h=150/150mm. Za M-50 se koristat 3 tela i 3 etaloni, dodeka za ostanatite marki 6 tela i 9 etaloni. 4 dena pred po~etokot na ispituvaweto site tela se ~uvaat vo voda so temperatura od 20 ± 2 0 S koja treba da bide najmalku 2cm nad gornata povr{ina na kockite. Se meri te`inata na telata pred i po potopuvaweto vo voda. Eden ciklus se sostoi od smrznuvawe na postojana temperatura od -20 ± 2 0 S vo traewe od 4 ~asa i potopuvawe vo voda so temperatura 20 ± 2 0 S isto taka 4 ~asa, pri {to ne se dozvoleni prekini vo smrznuvaweto. 29

Opredeluvawe na vodonepropustlivost na betonot Vodonepropustlivosta e osobina na betonot da pri odreden pritisok od voda se sprotivstavi na nejzinoto prodirawe niz nego. Markite na vodonepropustlivost na betonot se V-2, V-4, V-6, V-8 i V-12, kade {to brojkite go ozna~uvaat pritisokot vo bari koj moraat da go izdr`at telata. Za markata V-2 ne treba da se pojavat kapki voda na gornata povr{ina na 3 probni tela, dodeka za ostanatite marki na 5 od 6 tela ne treba da se pojavat kapki, so toa {to na prvata pomala marka zadovolile site 6 tela. Probnite tela koi se ispituvaat na vodonepropustlivost se cilindri so dimenzii d/h=150/150mm ili plo~i so dimenzii 200/200/150mm. Za V-2 se koristat 3 tela, dodeka za ostanatite marki 6 tela. 7 dena pred po~etokot na ispituvaweto site tela se ~uvaat vo prostorija so temperatura od 20 ± 2 0 S i relativna vla`nost od 65 ± 5%. Starosta pri ispituvawe ne treba da im e pomala od 28dena. Na osnovata na telata na koja }e dejstvuva pritisokot se izrapavuva povr{ina so dijametar od 100mm vo oblik na krug. 30

Opredeluvawe na vodonepropustlivost na betonot Potoa telata se stavaat vo ~eli~ni omota~i zagreeni do to~kata na topewe na masata za zalevawe na prostorot pome u telata i omota~ite koja mo`e da bide kolofonium i parafin vo odnos 2:1 ili nekoj drug materijal. Ispituvaweto zapo~nuva so dejstvo na voda pod pritisok od 1 bar, i na sekoi naredni 8 ~asa se zgolemuva pritisokot za 1 bar se do potrebniot pritisok. Ako vo tekot na ispituvaweto se pojavat kapki voda na nekoe od 6 tela, treba da se zapi{e vremeto i pritisokot pri koj se slu~ilo toa. Dlabo~inata na prodor na voda se opredeluva po ispituvaweto koga se kr{at telata po izvodnicata i se meri dlabo~inata na prodor vo cm. 31