ΒΙΣΑΜΙΝΗ D Ο αλαδπόκελνο ξόινο ηεο ζηα θαξδηνκεηαβνιηθά λνζήκαηα Θεμιζηοκλής Τζώηζας Ενδοκρινολόγος
Ο κεηαβνιηζκόο ηεο βηηακίλεο D
10-20 ιεπηά ηε κέξα ζηνλ ήιην, 3-4 θνξέο ηελ εβδνκάδα, θαιύπηνπλ ηηο αλάγθεο βηηακίλεο D
Eπίδξαζε ηεο βηηακίλεο D ζηνπο πεξηθεξηθνύο ηζηνύο Τπνδνρείο ηεο βηηακίλεο θαη ζηελ θαξδηά Palomer, Diabetes, Obesity and Metabolism 2008
BITAMINH D:OΡMONH KAI KYTOKINH Update in vitamin D,JCEM 2010
ΤΣΑΔΙ Παηδηά-Δθεβνη :Λήςε ηνπιάρηζηνλ 400 ΙU βηηακίλεο D εκεξεζίσο Prevention of rickets and vitamin D deficiency in infants, children, and adolescents. Pediatrics. 2008 Nov;122(5):1142-52. Eλήιηθεο(>50 ρξ)-3 ε ειηθία :800-1000 IU εκεξεζίσο (National Osteoporosis Foundation. Clinician s Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis. Washington, DC: National Osteoporosis Foundation; 2010.) Όζν κεγαιώλνπκε ηόζε πεξηζζόηεξε Βηηακίλε D ρξεηαδόκαζηε (ιόγσ κείσζεο απνξξόθεζεο από ην δέξκα)
ΣΡΟΦΔ ΠΛΟΤΙΔ Δ Σξνθή Πνζόηεηα IU Βηη-D Δκπινπηηζκέλν γάια 1 θύπειιν 127 Δκπινπηηζκέλνο ρπκόο 1 θύπειιν 114 νισκόο (ςεκέλνο) 100 γξ 400 θνπκπξί 100 γξ 250 Σόλνο 100 γξ 200 Γαξίδα 100 γξ 150 Απγό 1 210 Κνξλ-Φιετθο (εκπινπηηζκέλν) 2/3 θππέιινπ 50 Μνπξνπλέιαην ΒΙΣΑΜΙΝΗ D 1 θνπη. ηζαγηνύ 400
ηαηξηθό πξνζθήλην λόγω : : ηεο ζεκαληηθήο αύμεζεο ηνπ πξνζδόθηκνπ επηβίσζεο θαη επνκέλσο ηνπ γεξάζθνληνο πιεζπζκνύ ηεο ζπζρέηηζεο κεηαμύ ησλ κεησκέλσλ επηπέδσλ ηεο 25(OH)D3 θαη θαθήο κπνζθειεηηθήο πγείαο ιόγσ ηεο << επηζηξνθήο >> ηνπ ξαρηηηζκνύ θαη ηεο νζηενκαιαθίαο θαη ηέινο ιόγσ ηεο πξόζθαηεο ζρεηηθά δηαπίζησζεο όηη ε βηηακίλε παίδεη ζεκαληηθό ξόιν ζε δηάθνξεο ρξόληεο λόζνπο πρ Γ1 Καξδηαγγεηαθά- θαξθίλν- απηνάλνζα λνζήκαηα
Μέηξεζε βηηακίλεο D - 25-OH D3 :Κπξίσο κέηξεζε ηεο ζην αίκα ηαζεξά επίπεδα-τςειή ζπγθέληξσζε- Ιθαλνπνηεηηθό «ζηαληάξηζκα» κεζόδνπ - 1-25 (ΟΗ)2 D3: ε εηδηθέο πεξηπηώζεηο- 1/1000 ηεο 25-ΟΗ-D3- Πνιιέο κέζνδνη
ΔΠΙΠΔΓΑ 25-OH D3 Έιιεηςε: < 10 ng/ml Αλεπάξθεηα: 10 30 ng/ml Δπάξθεηα: 30-80 ng/ml Σνμηθόηεηα: > 80-150 ng/ml Bischoff-Ferrari HA. Adv Exp Med Biol 2008 Holick, N Engl J Med 2007
Απμεκέλε ζπρλόηεηα αλεπάξθεηαο βηη.d ζε δηάθνξεο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο Prevalence (%) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 N=2589 63.9% All 53.4% Latin America 57.7% Europe 81.8% Middle East 71.4% Asia 60.3% Australia Regions *Vitamin D inadequacy was defined as serum 25(OH)D <30 ng/ml Heaney RP Osteoporos Int 2000;11:553 555.
Serum 25(OH)D measured in elderly people in 16 European centers participating in the Euronut SENECA Study. The lowest values were found in Greece, Spain, and Italy Lips, P. Endocr Rev 2001;22:477-501 Copyright 2001 The Endocrine Society
ΑΙTIA EΛΛΔΙΦΗ ΒΙΣΑΜΙΝΗ D Διαηησκέλε παξαγσγή ζην δέξκα ρξήζε αληηειηαθνύ κειαγρξσκία κεγάιε ειηθία έληαζε UVB (γεσγξαθηθό πιάηνο >35 ν, επνρή) Διαηησκέλε 25 πδξνμπιίσζε επαηηθή αλεπάξθεηα Διαηησκέλε 1 πδξνμπιίσζε ρξόληα λεθξηθή λόζνο Απμεκέλεο απώιεηεο λεθξσζηθό ζύλδξνκν Απμεκέλνο θαηαβνιηζκόο γιπθνθνξηηθνεηδή, ζπαζκνιπηηθά Γπζαπνξξόθεζε Αύμεζε Παρπζαξθίαο-.Γηαβήηε ηύπνπ 2 Holick MF. NEJM 2007 Johnson MA et al. Nutr Rev 2006
Holick,Chen,Am J Clin Nutr. 2008
Βηηακίλε D θαη θαξδηνκεηαβνιηθνί παξάγνληεο θηλδύλνπ
Βηηακίλε D θαη Μεηαβνιηθό ύλδξνκν Οιεο νη επηδεκηνινγηθέο κειέηεο δείρλνπλ ζεκαληηθή ζρέζε κεηαμύ ρακειήο βηη.d θαη ζπζηαηηθώλ κεηαβνιηθνύ ζπλδξόκνπ (παρπζαξθία, ππέξηαζε, ζ. δηαβήηεο,ρακειή HDL, ππεξηξηγι/κία) Δλδηάκεζνο παξάγνληαο ε ηλζνπιηλναληίζηαζε Diabetes Care 2009,32,127 BMC Med 2011,9,85 Clin Endocrinol 2011,74,608 JCEM 2011,96,168 Dermato-Endocrinology 2012, 4:2, 212
Box plots of serum 25(OH)D (A) and serum PTH (B) levels by number of MetS components. Kayaniyil S et al. JCEM 2011;96:168-175 2011 by Endocrine Society
Βηηακίλε D θαη Παρπζαξθία Θεηηθή, αλεμάξηεηε ζρέζε κεηαμύ πςεινύ BMI θαη ρακειήο 25-0H-βηη D Bell,J Clin Invest 1985 Patrick, JCEM 2004 σκαηνκεηξ. Αλαιύζεηο: ρέζε κε όιεο ηηο πεξηνρέο ιηπώδνπο ηζηνύ (ππνδόξην, ελδνζπιαρληθό) Snejder, JCEM 2005 Cheug, Diabetes, 2010
ΜΗΥΑΝΙΜΟΙ ΑΝΔΠΑΡΚΔΙΑ ΒΙΣ.D ΣΑ ΠΑΥΤΑΡΚΑ ΑΣΟΜΑ Απμεκέλνο όγθνο θαηαλνκήο ηεο Βηηακίλεο D θαη παγίδεπζή ηεο ζηνλ ππεξηξνθηθό ιηπώδε ηζηό Ληγόηεξε έθζεζε ζηνλ ήιην ιόγσ κεησκέλεο θηλεηηθόηεηαο Σηην πατσζαρκία ζσνήθη επίπεδα 25-OH-D : 10-20 ng/ml (Ανεπάρκεια) Adams, Hewison, update in vitamin D, JCEM, 2010
Υνξήγεζε βηηακίλεο ζηελ παρπζαξθία πλήζσο απαηηνύληαη κεγαιύηεξεο δόζεηο (2000-3000 ΙU/H) ηεο βηηακίλεο D επί παρπζαξθίαο γηα λα απνθαηαζηαζνύλ ηα επίπεδά ηεο ζην θπζηνινγηθό
ΑΠΧΛΔΙΑ ΒΑΡΟΤ-ΒΙΣΑΜΙΝΗ D Mειέηεο βαξηαηξηθήο ρεηξνπξγηθήο: Xακειή κεηεγρεηξεηηθά επίπεδα βηηακίλεο D ιόγσ παρπζαξθίαο θαη δπζαπνξξόθεζεο Κάπνηεο καθξνρξόληεο κειέηεο κε κεγάιε κείσζε ιηπώδνπο κάδαο έδεημαλ αύμεζε ησλ επηπέδσλ ηεο Update in vitamin D,JCEM 2010
Aύμεζε βηηακίλεο D κεηά δίαηηα θαη απώιεηα βάξνπο Baseline (n=44) T 4 weeks (n=37) T 20 weeks (n=26) BW (kg) 100.6 14.9 96.4 14.6 90.2±12.5## BMI (kg/m 2 ) 38.3 4.8 35.1±4.69** 34.4±4.4## WC (cm) 103 10.1 99.3±96.3** 94.3±10.2## FM (%) 47.3 4.9 46.1±5.3** 42.2±4.8## 25(OH)D(ng/ml) 15.4 6.0 16.9±7.3 18.3±5.1# PTH 52.9 26.2 48.9±24.3 50.2±19.2 FBG (mg/dl) 97.5 10.8 94.7±12.5 92.8±12.3# FI(μU/ml) 19.0 12.4 16.6±10.4** 13.1±7.1# HOMA 4.7 3.8 3.9±3.4* 3.1±1,7# Σzotzas et al, J Clin Endocrinol Metab 2010
ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΣΗ ΜΔΛΔΣΗ Σα επίπεδα ηεο 25 ΟΗ- D3 είλαη κεησκέλα ζηελ παρπζαξθία θαη ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην βαζκό ηεο. Aπώιεηα βάξνπο ηεο ηάμεο ηνπ 10% κεηά από δίαηηα κπνξεί λα απμήζεη ηα επίπεδα ηεο 25 ΟΗ-D3 Η αύμεζε απηή ζρεηίδεηαη θπξίσο κε ηε βειηίσζε ηεο ηλζνπιηλναληίζηαζεο Σzotzas et al, J Clin Endocrinol Metab 2010
ΠΑΥΤΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΒΙΣΑΜΙΝΗ D- ΥΔΗ ΑΙΣΙΟΤ - ΑΙΣΙΑΣΟΤ; 1) H ΠΑΥΤΑΡΚΙΑ ΠΡΟΚΑΛΔΙ ΔΛΑΣΣΧΗ ΣΧΝ ΔΠΙΠΔΓΧΝ 25-0Η-D3 2) H ΥΑΜΗΛΗ 25-0Η-D3 ΜΠΟΡΔΙ ΝΑ ΑΤΞΗΗ ΣΟ ΧΜ.ΒΑΡΟ Η ΝΑ ΓΤΥΔΡΑΝΔΙ ΣΗΝ ΑΠΧΛΔΙΑ ΒΑΡΟΤ
-21 κειέηεο ελειίθσλ, 42.024 άηνκα Μελδειηαλή ηπραηνπνίεζε (SNPs allelic score) γηα λα εθηηκεζεί ε αηηηνινγηθή θαηεύζπλζε ηεο ζρέζεο παρπζαξθία βηηακίλε D. PLOS Medicine,February 2013 Volume 10 Issue 2 e1001383
Απνηειέζκαηα Σν 10% ηνπ γελεηηθά πξνεξρόκελνπ BMI ζπλνδεύνληαλ κε 4,2% ρακειόηεξε βηη. D (p=0.0005) O βαζκόο παρπζαξθίαο επεξεάδεη θαηά πεξίπνπ 30% ηα επίπεδα ηεο 25-OH- D3 Σν γελεηηθό score ηεο 25-ΟHD3 δελ επηδξά ζεκαληηθά ζην BMΙ PLOS Medicine 2013, 10, 2, e1001383
ΤΜΠΔΡΑΜΑ Η παρπζαξθία ζπλδέεηαη άκεζα κε έιιεηςε βηηακίλεο D (25-ΟΗ-D) O πςειόο ΓΜ νδεγεί ζε κείσζε ησλ επηπέδσλ ηεο ελώ-αληίζηξνθα- ε επίδξαζε ηεο ρακειήο βηηακίλεο D ζηελ αύμεζε ηνπ ΓΜ είλαη κάιινλ κηθξή Η απώιεηα βάξνπο κε ηζνξξνπεκέλε δίαηηα απμάλεη ηα επίπεδα ηεο
ΙΝΟΤΛΙΝΟΑΝΣΙΣΑΗ-.ΓΙΑΒΗΣΗ ΣΤΠΟΤ 2 ΚΑΙ VIT D
H ζρέζε vit D - ηλζνπι/ζεο-γη2 Η vit D επεξεάδεη επλντθά θπξίσο ηελ πεξηθεξηθή ρξεζηκνπνίεζε γιπθόδεο θαη ιηγόηεξν ηελ επαηηθή Η vit D (θαη ην αζβέζηην) πξνάγνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ β-θπηηάξνπ ηνπ παγθξέαηνο Ο νπδόο αξλεηηθήο επίδξαζεο ηεο είλαη γύξσ ζηα <15 ng/ml Ashraf, JCEM 2009 Musoaiouri, Obesity 2010 Cheug, Diabetes 2010
Δπηδεκηνι/θέο κειέηεο ζρέζεο βηη D θαη. Γηαβήηε ηύπνπ 2 Teegarden,Donkin, NutrResRev 2009
Παξάγνληεο πνπ πξνδηαζέηνπλ ζε ππνβηηακίλσζε D ζην δηαβήηε Penckofer et al, 2008
ΠΑΡΔΜΒΑΣΙΚΔ ΜΔΛΔΣΔ Υνξήγεζε βηηακίλεο D ζε δηαβεηηθνύο αζζελείο Teegarden, Donkin, NutrResRev 2009
Μεηά -Αλαιύζεηο Άηνκα κε vitd>25mg/ml 43% ηνπ θηλδύλνπ γηα εθδήισζε Γη2 Πξόζιεςε vitd>500 IU/H κείσζε θηλδύλνπ γηα Γη2 θαηά 13% ζε ζρέζε κε vitd<200 IU/H Mitzi J et al, EurJ Clin Nutr 2011 ε άηνκα κε Γη2, ε ρνξήγεζε vitd βειηηώλεη ειάρηζηα ηα επίπεδα γιπθόδεο (-6 mg/dl) θαη ηελ ηλζνπιηλναληίζηαζε (-0,25) αιιά θαζόινπ ηελ HbA1c George PS, Diabet Med 2012 [Όκσο: Μηθξέο δόζεηο-κηθξή δηάξθεηα κειεηώλ έληαμε άηνκσλ κε θπζηνινγηθή vitd]
High-Dose Vitamin D Supplementation in People With Prediabetes and Hypovitaminosis D n=1551 κε πξνδηαβήηε (OGTT) θαη 25-0Η-D<30mg/ml Υνξήγεζε 88.865 IU/εβδ γηα 1 έηνο. Απνηέιεζκα: Κακία επίδξαζε ζε έθθξηζε ηλζνπιίλεο, αληίζηαζε θαη εθδήισζε ζ. δηαβήηε. MB Davidson et al, Diabetes Care 2013
Βηηακίλε D θαη ππέξηαζε
Δπίπεδα βηη D θαη επίπησζε ππέξηαζεο
Βηηακίλε D θαη θίλδπλνο εθδήισζεο ππέξηαζεο Μεηά-αλάιπζε: ε=283.500 αζζ., 11 κειέηεο ρεηηθόο θίλδπλνο 0,7: 0,58-0,86 (vitd άλσ ηξηηεκόξην) Γηα θάζε αύμεζε επηπέδσλ vitd θαηά 10 mg/ml RR 0,88(0,81-0,97) Kunutsor SK, EurJ Epidemiol 2013
Υνξήγεζε βηηακίλεο D θαη κεηαβνιέο πζηνιηθήο ΑΠ Pittas et al, Ann Intern Med 2010
Υνξήγεζε βηηακίλεο D θαη κεηαβνιέο Γηαζηνιηθήο ΑΠ Pittas et al, Ann Intern Med 2010
Νεόηεξεο κειέηεο ζεξαπεπηηθήο παξέκβαζεο(rct s) 1) Τπεξηαζηθνί, n=130, 3000IU vitd X 5 κήλεο. Απνπζία κεηαβνιήο 24σξεο ΑΠ ε αζζελείο κε αλεπάξθεηα vitd (<30) ζεκαληηθή κείσζε ΑΠ (-4mmHg) θαη ΓΑΠ (-3mmHg). Larsen T, Am J Hypertens 2012 2) ε=250 (ππεξηαζηθνί καύξνη), 1000/2000/4000 IU vitd x 6 κήλεο. εκαληηθή κείσζε ΑΠ (-4 mmhg), όρη ΓΑΠ Forman JP, Hypertension 2013
Πηζαλέο αληηππεξηαζηθέο δξάζεηο ηεο βηηακίλεο D Van der Schueren et al, Curr Opin Lipidol 2012
Βηηακίλε D θαη ιηπίδηα Οξηζκέλεο κειέηεο βξήθαλ ζπζρέηηζε ρακειήο HDL θαη ρακειήο βηη.d Λίγεο κειέηεο ρνξήγεζεο βηη. D ζε ππεξιηπηδαηκία,κε ακθηιεγόκελα απνηειέζκαηα Κ. Kienreich et al, Nutrients 2013
Αλεπάξθεηα βηηακίλεο D θαη δξάζε ζηαηηλώλ Οξηζκέλεο ζηαηίλεο (π.ρ. ξνζνπβαζηαηίλε) απμάλνπλ ηα επίπεδα ηεο βηηακίλεο D πγρνξήγεζε βηηακίλεο D κε ιηπόθηιεο ζηαηίλεο (αηόξβα, ζίκβα, θινπβα, ινβαζηαηίλε) ζε αζζελείο κε ρακειά επηπέδα βηη.d κπνξεί λα κεηώζεη ηε κπνπάζεηα. S. Bhattacharyya, QJ Med 2012 Grober, Kisters, Dermatoendocrinol 2012
Υνξήγεζε D θαη κεηαβνιέο παξαγόλησλ θηλδύλνπ (RCTs) n=305, πγηείο εκκελνπαπζηαθέο, 60-70 ρξ. Έιαβαλ 400 θαη 1000 IU vitd γηα 1 ρξόλν. Απνπζία ζεκαληηθήο κεηαβνιήο ζε: ΑΠ, ιηπίδηα, ΑpoA 1, ApoB, HOMA index, παξακέηξνπο θιεγκνλήο Wood AD et al, JCEM 2012
Βηηακίλε D θαη θαξδηαγγεηαθή λόζνο
Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism 25 (2011)
Oη Δπηδεκηνινγηθέο κειέηεο Van der Schueren et al, Curr Opin Lipidol 2012
Βηηακίλε D Αγγεηαθά ζπκβάκαηα Η ρακειή D είλαη ηζρπξόο πξνγλσζηηθόο παξάγνληαο γηα θύξηα θαξδηαγγεηαθά ζπκβάκαηα ζε άηνκα κε έκθξαγκα NG LL, Int J Cardiol 2013 Ο θίλδπλνο αγγεηαθώλ ζπκβακάησλ ζε εγρεηξήζεηο θαξδηάο θαη εγθεθάινπ απμάλεη όζν ρακειόηεξε ε βηηακίλε D Zittermann A et al,eur Heart J, 2013
Μεηα-αλάιπζε πξννπηηθώλ κειεηώλ (60.000 αζζελείο) Γξακκηθή αληίζηξνθε ζρέζε κεηαμύ 25-ΟΗ-βηη.D (<25 mg/ml) θαη θαξδηαγγεηαθνύ θηλδύλνπ (ζρεηηθόο θίλδπλνο 1,03 (1,00-1,06) Wang L et al, Circ Cardiovasc Qual Outcomes 2012
ΌΜΧ..
ΠΑΡΔΜΒΑΗ Vitamin D and Cardiovascular Outcomes: A Systematic Review and Meta-Analysis Elamin MB et al,j Clin Endocrinol Metab 2011
Θεξαπεία ππνθαηάζηαζεο ζε βηηακίλε D θαη αγγεηαθά ζπκβάκαηα Οη πεξηζζόηεξεο κειέηεο δείρλνπλ κε ζεκαληηθή ηάζε κείσζεο ζπκβακάησλ. Όκσο παξάιιειε ιήςε θαη αζβεζηίνπ ην νπνίν ίζσο απμάλεη ην θίλδπλν γηα ΚΑΝ K. Kienreich et al, Nutrients 2013 ε κεγάιε κεηα-αλάιπζε δηαπηζηώλεηαη κηθξή αιιά ζεκαληηθή κείσζε νιηθήο ζλεζηκόηεηαο (0,94:0,91-0,98) Bjclakovic G et al Cohrane Database Syst Rev 2011
ANEΠΑΡΚΔΙΑ ΒΙΣΑΜΙΝΗ D KAI AΓΓΔΙΑΚΑ ΤΜΒΑΜΑΣΑ (ΜΗΥΑΝΙΜΟΙ) Wallis, Circulation 2008
ΑΓΓΔΙΑΚΔ ΔΠΙΓΡΑΔΙ ΣΗ ΒΙΣΑΜΙΝΗ D Gangula P et al,front Biosci 2013
Vitamin D status and ill health: a systematic review Philippe Autier et al, Lancet Diabetes Endocrinol 2013
Evaluation, Treatment, and Prevention of Vitamin D Deficiency: an Endocrine Society Clinical Practice Guidelines Πξέπεη λα ειέγρνπκε ηα άηνκα γηα ηα επίπεδα ηεο βηηακίλεο D ζε ζρέζε κε ηε ζθειεηηθή πγεία,όρη όκσο γηα ηνλ θαξδηαγγεηαθό θίλδπλν Υνξεγνύκε βηηακίλε D ζε άηνκα κε ρακειά επίπεδα γηα πξόιεςε νζηενπόξσζεο, αιιά όρη γηα πξόιεςε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ Hollick et al,j Clin Endocrinol Metab 2011
ΥΟΛΙΑ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ι ε επηδεκ/θέο κειέηεο,δηαπηζηώλεηαη ηζρπξή ζπζρέηηζε κεηαμύ ρακειήο βηηακίλεο D (<25 ng/ml) θαη ησλ πεξηζζνηέξσλ παξαγόλησλ θαξδηνκεηαβνιηθνύ θηλδύλνπ (παρπζαξθία, ζ. δηαβήηε ηύπνπ 2,αξη. ππέξηαζε) θαζώο θαη ησλ αγγεηαθώλ ζπκβακάησλ Γελ είλαη δηεπθξηληζκέλν εάλ ε ζρέζε απηή είλαη αηηηνινγηθή ή εάλ ε έιιεηςε βηηακίλεο D είλαη απιώο ν θαζξέθηεο «θαθήο γεληθήο πγείαο»
ΥΟΛΙΑ-ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΙΙ Οη παξεκβαηηθέο κειέηεο ρνξήγεζεο ηεο βηηακίλεο δελ έδεημαλ κείσζε ηνπ αγγεηαθνύ θηλδύλνπ, ησλ επεηζνδίσλ θαη ηεο ζλεζηκόηεηαο Οη ιίγεο ζεηηθέο κειέηεο αθνξνύζαλ άηνκα κε ρακειή βηη.d, θαη ζ απηά πξέπεη λα γίλεη πεξηζζόηεξε έξεπλα