ΥΡΟΝΣΙΣΗΡΙΟ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Ο Μ Η Ρ Ο Σ

Transcript

1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΓΕΝΙΚΟΤ ΛΤΚΕΙΟΤ ΔΕΤΣΕΡΑ 25 ΜΑΪΟΤ 2015 ΑΡΥΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α.1. Έηζη ινηπόλ εθνδηαζκέλνη νη άλζξσπνη ζηελ αξρή θαηνηθνύζαλ δηαζθνξπηζκέλα, πόιεηο όκσο δελ ππήξραλ. Καηαζηξέθνληαλ, ινηπόλ, από ηα ζεξία, επεηδή ήηαλ από θάζε άπνςε πην αλίζρπξνη απ απηά θαη νη ηερληθέο, βέβαηα, γλώζεηο ήηαλ θαιόο βνεζόο ηνπο γηα ηελ αλεύξεζε ηξνθήο, αιιά αλεπαξθείο γηα ηνλ πόιεκν κε ηα ζεξία, γηαηί δελ είραλ αθόκε ηελ πνιηηηθή ηέρλε ηεο νπνίαο κέξνο ήηαλ ε πνιεκηθή (ηέρλε). Δπεδίσθαλ, ινηπόλ, λα ζπγθεληξώλνληαη θαη λα ζώδνληαη ρηίδνληαο πόιεηο. Κάζε θνξά, ινηπόλ, πνπ ζπγθεληξώλνληαλ αδηθνύζαλ ν έλαο ηνλ άιινλ, επεηδή δελ είραλ ηελ πνιηηηθή ηέρλε, ώζηε πάιη ζθνξπίδνληαο θαηαζηξέθνληαλ. Ο Γίαο, ινηπόλ, επεηδή θνβήζεθε γηα ην γέλνο καο, κήπσο ραζεί νιόηεια, ζηέιλεη ηνλ Δξκή γηα λα θέξεη ζηνπο αλζξώπνπο ηελ αηδώ (ην ζεβαζκό) θαη ηε δηθαηνζύλε, γηα λα ππάξρνπλ ηάμε θαη ζηελέο ζρέζεηο ησλ πόιεσλ πνπ λα ηηο ζπλδένπλ κε θηιία. B.1. Σηα πιαίζηα ηνπ κύζνπ ηνπ Πξσηαγόξα ην ζξεζθεπηηθό ζπλαίζζεκα εμεγείηαη σο απόξξνηα ηεο πνιύηηκεο πξνζθνξάο ηνπ Πξνκεζέα. Μηαο θαη νη άλζξσπνη έιαβαλ κε ηε βνήζεηά ηνπ ηε θσηηά θαη ηηο ηερληθέο γλώζεηο, πνπ κέρξη ηόηε αλήθαλ απνθιεηζηηθά ζηνπο ζενύο θαη κπόξεζαλ λα αλαπηύμνπλ ηερληθό πνιηηηζκό, εύινγα πξνέθπςε γηα ηνπο αλζξώπνπο κηα δηάζεζε επγλσκνζύλεο θαη ζεβαζκνύ απέλαληί ηνπο. Με ηα ζετθά δώξα ν άλζξσπνο θαηόξζσζε λα πξνθπιαρηεί από ηε δύλακε ηεο θύζεο, λα κεηαβάιεη ηελ όςε ηεο, λα θαηαζθεπάζεη ηα ζπίηηα ηνπ, ηα ελδύκαηα θαη ηα ππνδήκαηα γηα λα πξνθπιαρηεί από ην θξύν θαη ηε δέζηε. Έηζη, εθόζνλ νη άλζξσπνη πήξαλ κέξνο ζε θάηη πνπ κέρξη ηόηε αλήθε κόλν ζηνπο ζενύο θαη ην νπνίν ηνπο νδήγεζε ζε πςειά ηερληθά επηηεύγκαηα, πίζηεςαλ όηη ππάξρνπλ ζενί. Πξώηε ινηπόλ θαη άκεζε ζπλέπεηα ηνπ ζετθνύ κεξηδίνπ ήηαλ ε εκθάληζε ηεο ζξεζθείαο θαη ηεο ζξεζθεπηηθήο ηέρλεο (βσκνί θα αγάικαηα ζεώλ). Φ. ΣΡΙΚΟΤΠΗ 82 ΚΟΜΟΣΗΝΗ ελίδα 1

2 Β.2. Οη άλζξσπνη κε ηα δώξα ηνπ Πξνκεζέα θαηόξζσζαλ λα θαιύςνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο θαη λα επηβηώζνπλ. Παξόιεο όκσο ηηο θαηαθηήζεηο ηνπο, δελ είραλ ζπγθξνηήζεη αθόκα νξγαλσκέλεο θνηλσλίεο. Ενύζαλ ζε έλα πξνθνηλσληθό ζηάδην, θαηνηθώληαο ζπνξαδηθά «ᾤθνπλ ζπνξάδελ» θαη όρη νξγαλσκέλα ζε πόιεηο. Δμαηηίαο ηεο έιιεηςεο θνηλσληθόηεηαο θαη ζσκαηηθώλ ηθαλνηήησλ, δελ κπνξνύζαλ λα αληαπεμέιζνπλ ζηνλ πόιεκν κε ηα ζεξία, γη απην θαη αθαλίδνληαλ από απηά. Γελ κπνξνύζαλ, δειαδή, λα νξγαλσζνύλ ζε νκάδεο, νη νπνίεο ζα πνιεκνύζαλ απνηειεζκαηηθά ηα ζεξία. Βέβαηα, ν άλζξσπνο δηέζεηε εξγαιεία (δεκηνπξγηθή ηέρλε), απηά όκσο ηνπ εμαζθάιηδαλ κόλν ηξνθή θαη όρη πξνζηαζία απέλαληη ζηα ζεξία. Σπλεηδεηνπνηώληαο, ινηπόλ, νη άλζξσπνη απηή ηελ έιιεηςή ηνπο, έθαλαλ ηηο πξώηεο πξνζπάζεηεο λα ζπγθξνηήζνπλ θνηλσλίεο («ἐδήηνπλ δὴ ἁζξνίδεζζαη θαὶ ζῴδεζζαη θηίδνληεο πόιεηο»). Γηα ηνλ Πξσηαγόξα απηή ε πξώηε εθδήισζε θνηλσληθόηεηαο, δελ είλαη απνηέιεζκα εζσηεξηθήο αλαγθαηόηεηαο ηνπ αλζξώπνπ, αιιά ηελ επηβάιιεη ε θπζηθή ππεξνρή ησλ ζεξίσλ. Δπεηδή δελ δηέζεηαλ ηελ πνιηηηθή ηέρλε, νη πξώηεο απηέο πξνζπάζεηεο ησλ αλζξώπσλ ήηαλ απνηπρεκέλεο. Τόηε ινηπόλ παξελέβε ν Γίαο γηα λα ζώζεη ηνπο αλζξώπνπο. Σηέιλεη ηνλ αγγειηνθόξν ηνπ, ηνλ Δξκή, λα θέξεη ζηνπο αλζξώπνπο ηελ «αηδώ» θαη ηε «δίθε», ηηο δύν βαζηθέο ηδηόηεηεο ηεο πνιηηηθήο αξεηήο, γηα λα είλαη δπλαηή ε ύπαξμε θαη ε ιεηηνπξγία πνιηηηθά νξγαλσκέλσλ θνηλσληώλ. Λέγνληαο «αηδώ» ελλννύκε: α) ην ζπλαίζζεκα ληξνπήο θάζε θνηλσληθνύ αλζξώπνπ, όηαλ θάλεη θάπνηα αληηθνηλσληθή πξάμε, β) ην ζεβαζκό ζηνπο άγξαθνπο λόκνπο, γ) ηνλ αιιεινζεβαζκό, δ) ηνλ απηνέιεγρν, ε) ηε ζπλαίζζεζε ηεο ηηκήο θαη ηεο θηινηηκίαο. Λέγνληαο δίθε ελλννύκε: α) ην αίζζεκα ηεο δηθαηνζύλεο, β) ην ζεβαζκό ζηνπο γξαπηνύο λόκνπο, γ) ην ζεβαζκό ησλ δηθαησκάησλ ησλ ζπλαλζξώπσλ καο. Φάξε ζηελ αηδώ θαη ζηε δίθε ν άλζξσπνο απνθηά εζηθή ζπλείδεζε θαη ηαπηόρξνλα γίλεηαη ηθαλόο λα ζπγθξνηήζεη θνηλσλίεο θαη λα δήζεη αξκνληθά κε ηνπο ζπλαλζξώπνπο ηνπ. Οη δύν απηέο έλλνηεο παξέρνπλ ηελ επηαμία ζην θνηλσληθό ζύλνιν θαη παξάιιεια απνηεινύλ δεζκνύο πνπ ζηεξεώλνπλ ηε θηιία («πόιεσλ θόζκνη ηε θαὶ δεζκνὶ θηιίαο ζπλαγσγνί»). Έηζη ινηπόλ, ε πξνζπάζεηα ησλ αλζξώπσλ λα δεκηνπξγήζνπλ πνιηηηθά νξγαλσκέλεο θνηλσλίεο δηέξρεηαη από δύν θάζεηο, ηε θάζε ηνπ Πξνκεζέα θαη ηε θάζε ηνπ Γία. Σύκθσλα κε ηνλ Πξσηαγόξα ε αηηία πνπ ώζεζε ηνπο αλζξώπνπο ζηε ζπγθξόηεζε πόιεσλ ήηαλ ε αλάγθε θαη όρη ε ίδηα ηνπο ε θύζε. Γηαθνξεηηθή βέβαηα είλαη ε άπνςε ηνπ Πιάησλα γηα ηα αίηηα δεκηνπξγίαο ησλ πξώησλ θνηλσληώλ θαζώο θαη ηνπ Αξηζηνηέιε. Γηα ηνλ Πιάησλα ε αηηία είλαη ε θάιπςε ησλ αλαγθώλ ηνπ αλζξώπνπ, ελώ γηα ηνλ Αξηζηνηέιε ε πνιηηηθή θνηλόηεηα δεκηνπξγήζεθε από θπζηθή αλάγθε (θύζεη) Β.3. Σηα πιαίζηα ηνπ κύζνπ ν Γίαο δεηά λα κνηξαζηνύλ ε αηδώο θαη ε δίθε ζε όινπο ηνπο αλζξώπνπο, σζηόζν δελ κπνξεί λα δηαζθαιίζεη πσο όινη νη άλζξσπνη ζα ζπκκεηάζρνπλ ζ απηέο ηηο αξεηέο, θαζώο δελ απνηεινύλ έκθπηα ζηνηρεία ηεο αλζξώπηλεο θύζεο. Γηα ην ιόγν απηό ν Γίαο ζέηεη έλα ζθιεξό λόκν: όζνη δελ έρνπλ ζπλείδεζε ησλ αμηώλ ηεο αηδνύο θαη ηεο δίθεο απνηεινύλ λνζεξά Φ. ΣΡΙΚΟΤΠΗ 82 ΚΟΜΟΣΗΝΗ ελίδα 2

3 ζηνηρεία ηεο πόιεο, ε νπνία έρεη ην δηθαίσκα λα ηνπο ζαλαηώζεη σο αξξώζηηα ηεο πόιεο («θηείλεηλ ὡο λόζνλ πόιεσο»). Ο λόκνο απηόο είλαη ζθιεξόο θαη απάλζξσπνο, δείρλεη όκσο ην πόζν κεγάιε ήηαλ ε ζεκαζία ηεο αηδνύο θαη ηεο δίθεο γηα ηε ζπγθξόηεζε ησλ πόιεσλ. Έπξεπε λα θαηαζηεί ζαθέο πσο νη άλζξσπνη ζα πξέπεη λα πξνζαξκόζνπλ ηε δσή ηνπο ζηα εζηθά απηά πξόηππα θαη κάιηζηα κε θάζε θόζηνο γηα λα κπνξεζνπλ λα ζπκβησζνπλ. Ο Πξσηαγόξαο από ηελ άιιε, ζην κεηαθξαζκέλν απόζπαζκα πξνζπαζεί λα αλαηξέςεη ην επηρείξεκα ηνπ Σσθξάηε γηα ηα παηδηά ησλ πνιηηηθώλ πνπ δελ δηδάζθνληαη ηελ πνιηηηθή αξεηή από ηνπο γνλείο ηνπο. Υπνζηεξίδεη όηη νη πνιηηηθνί άλδξεο δηδάζθνπλ ζηα παηδηά ηνπο ηελ πνιηηηθή αξεηή, γηαηί είλαη αδύλαην θαη παξάινγν λα ηνπο δηδάζθνπλ ηα ιηγόηεξα ζπνπδαία θαη λα κελ ηνπο δηδάζθνπλ νπσζδήπνηε ηα πεξηζζόηεξα ζπνπδαία, όπσο είλαη ε πνιηηηθή αξεηή, ε έιιεηςε ηεο νπνίαο επηθέξεη βαξύηαηεο πνηλέο αθόκα θαη ζάλαην σο έζραην κέζν ηηκσξίαο, εάλ νη άιιεο κνξθέο ηηκσξίαο (λνπζεζίεο, εμνξία, δήκεπζε πεξηνπζίαο) δελ έρνπλ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα γηα ην ζσθξνληζκό ηνπ δξάζηε. Άξα ζην κεηαθξαζκέλν θείκελν θαηαδεηθλύεηαη ε αλαγθαηόηεηα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο πνιηηηθήο αξεηήο γηα λα απνθηεζεί απ όινπο θαη πξνηείλεηαη σο πνηλή κεηαμύ άιισλ ν ζάλαηνο σο έζραην κέζν ηηκσξίαο. Β ζσζηό 2. ιάζνο 3. ιάζνο 4. ζσζηό 5. ιάζνο Β.5. Φ. ΣΡΙΚΟΤΠΗ 82 ΚΟΜΟΣΗΝΗ ελίδα 3

4 ινραγόο: ἅγνληα, ζπλαγσγνί ἀγαιιίαζηο: ἀγάικαηα ζξέςηο : ηξνθάο, ηξνθήλ βαζκίο: βσκνύο ἅθημηο: ἱθαλή ὀρπξόο: κεηέζρε, εἶρνλ, ἒρνληεο, ἒρσλ, κεηερόλησλ, κεηέρνηελ, κεηέρεηλ δηάδεκα: ὑπνδέζεηο, δεζκνί λενγλόο: ζπγγέλεηαλ, γέλεη, γέλνηλην ὀιέζξηνο: ἀπώιιπλην, ἀπόινηην δεηζηδαίκσλ: δείζαο Γ. Αδίδακηο Κείμενο Γ.1. Μεηάθραζη Τέηνηεο, ινηπόλ, ήηαλ νη λαπηηθέο δπλάκεηο ησλ Διιήλσλ θαη ζηα παιαηά θαη ζ απηά πνπ έγηλαλ αξγόηεξα. Απέθηεζαλ, όκσο, πνιύ ζεκαληηθή δύλακε όζνη έζηξεςαλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζ απηέο θαη κε ηελ αύμεζε ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο θαη κε ηελ εμνπζία ηνπο πάλσ ζε άιινπο γηαηί, ππέηαζζαλ ηα λεζηά θάλνληαο επηδξνκέο ελαληίνλ ηνπο, θαη πξνπάλησλ όζνη δελ είραλ αξθεηή γε. Σηε ζηεξηά, αληίζεηα, δελ έγηλε θαλέλαο πόιεκνο απ όπνπ πξνέθπςε ζεκαληηθή δύλακε ζε θάπνηνπο όινη, όκσο, όζνη ηπρόλ έγηλαλ, ήηαλ αλάκεζα ζηνπο δηθνύο ηνπο γείηνλεο κε ηνλ θαζέλα, θαη νη Έιιελεο δελ έθαλαλ πνιύ καθξηλέο εθζηξαηείεο από ηε ρώξα ηνπο γηα ηελ ππνηαγή άιισλ. Γελ είραλ πξνζρσξήζεη επίζεο ζηηο πην κεγάιεο πόιεηο σο ππήθννη, νύηε πάιη νη ίδηνη έθαλαλ θνηλέο εθζηξαηείεο ζαλ ίζνη κε ίζνπο. Γ.2. ἦλ : ἒζηαη ἐιαρίζηελ : ἐιάηη(ζζ)νζη(λ) πξνζζρόληεο : πξόζζρσκελ ἐπηπιένληεο : ἐπηπιεῖηε θαηεζηξέθνλην : θαηεζηξάθζσ Φ. ΣΡΙΚΟΤΠΗ 82 ΚΟΜΟΣΗΝΗ ελίδα 4

5 κάιηζηα : κάια δηαξθῆ : δηαξθέο ἐθδήκνπο : ἐθδήκνηο νὐδείο : νὐδεκηᾶο ἐμῇζαλ : ἐμειζεῖλ Γ.3. α) ηά λαπηηθά : ππνθείκελν ηνπ ξήκαηνο «ἦλ» (αηηηθή ζύληαμε) αὐηνῖο : αληηθείκελν ηεο κεηνρήο πξνζζρόληεο ἂιισλ : γεληθή αληηθεηκεληθή σο νλνκαηηθόο εηεξόπησηνο πξνζδηνξηζκόο ζην «ἀξρῇ» ἐπί θαηαζηξνθῇ : επηξξεκαηηθόο εκπξόζεηνο πξνζδηνξηζκόο ζθνπνύ ζην «νὐθ ἐμῇζαλ» ὑπήθννη : επηξξεκαηηθό θαηεγνξνύκελν ηνπ ηξόπνπ ζην ξήκα «μπλεηζηήθεζαλ» β) Ἅπαληεο γηγλώζθνπζηλ ὅηη ἰζρύλ πεξηεπνηήζαλην ὅκσο νὐθ ἐιαρίζηελ νἱ πξνζζρό- ληεο αὐηνῖο. (δεπηεξεύνπζα νλνκαζηηθή εηδηθή πξόηαζε). Ἅπαληεο γηγλώζθνπζηλ ἰζρύλ πεξηπνηήζαζζαη ὅκσο νὐθ ἐιαρίζηελ ηνύο πξνζζρό- ληαο αὐηνῖο. (εηδηθό απαξέκθαην). Ἅπαληεο γηγλώζθνπζηλ ἰζρύλ πεξηπνηεζακέλνπο ὅκσο νὐθ ἐιαρίζηελ ηνύο πξνζ- ζρόληαο αὐηνῖο. (νλνκαηηθή θαηεγνξεκαηηθή κεηνρή). Δπηκέιεηα: Καξδίκε Σηαξνύια Αζαλαζηάδνπ Γέζπνηλα Καζεγήηξηεο Διιεληθήο Φηινινγίαο Φ. ΣΡΙΚΟΤΠΗ 82 ΚΟΜΟΣΗΝΗ ελίδα 5