ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΘΔΡΑΠΔΤΣΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ

Transcript

1 ΔΡΓΑΙΑ ΔΙΓΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΤΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΘΡΧΠΟΤ ΓΔΡΜΑ ΓΔΡΜΑΣΟΠΑΘΔΙΔ ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΘΔΡΑΠΔΤΣΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ ΑΝΓΡΔΑ ΔΛΔΝΗ Α.Μ. : 2440 ΒΟΤΚΔΛΑΣΟΤ ΓΚΟΛΦΧ Α.Μ. :2450 Αθαδ. Έηνο :

2 ΓΔΡΜΑ Σν δέξκα είλαη ην κεγαιύηεξν όξγαλν ηνπ αλζξώπηλνπ ζώκαηνο. Ζ επηθάλεηά ηνπ είλαη αλώκαιε θαη θαιύπηεηαη από ηξίρεο ζε όιε ηνπ ηελ έθηαζε, κε εμαίξεζε ηηο παιάκεο, ηα πέικαηα, ηελ θακπηηθή επηθάλεηα ησλ δαθηύισλ θαη ηε ξαρηαία επηθάλεηα ηεο νλπρνθόξνπ θάιαγγαο ησλ δαθηύισλ. ηελ επηθάλεηα ηνπ δέξκαηνο δηαθξίλνπκε: α) ηνπο πόξνπο, πνπ αληηζηνηρνύλ ζηα ζηόκηα ησλ αδέλσλ ηνπ δέξκαηνο, β) ηηο δεξκαηηθέο αθξνινθίεο, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζηηο παιάκεο θαη ηα πέικαηα θαη ζηηο νπνίεο νθείινληαη ηα δαθηπιηθά απνηππώκαηα, γ) ηηο πηπρέο ηνπ δέξκαηνο, νη νπνίεο είλαη αύιαθεο ή γξακκέο ηνπ δέξκαηνο πνπ ζρεκαηίδνληαη αλάινγα κε ηελ θαηαζθεπή ηνπ ρνξίνπ θαη ηε δηάηαμε ησλ δεζκίδσλ ηνπ θνιιαγόλνπ θαη ησλ ειαζηηθώλ ηλώλ ζε απηό. Δμεηάδνληαο ην δέξκα από πάλσ πξνο ηα θάησ, δηαθξίλνπκε ζε απηό ηξεηο ζηηβάδεο: α) ηελ επηδεξκίδα β) ην ρόξην ή θπξίσο δέξκα γ) ην ππόδεξκα Μεηαμύ επηδεξκίδαο θαη ρνξίνπ βξίζθεηαη ε βαζηθή κεκβξάλε. Σν δέξκα θέξεη επίζεο, ηα εμαξηήκαηά ηνπ, ηα νπνία είλαη νη αδέλεο (ζκεγκαηνγόλνη θαη ηδξσηνπνηνί ), νη ηξίρεο θαη ηα λύρηα. Σέινο, ζην δέξκα βξίζθνληαη αγγεία θαη λεύξα. Δπηδεξκίδα Ζ επηδεξκίδα απνηειείηαη από θεξαηηλνπνηεκέλν πνιύζηηβν πιαθώδεο επηζήιην. Ζ έλσζε επηδεξκίδαο θαη ρνξίνπ γίλεηαη κε αλαδύζεηο ηνπ ρνξίνπ πξνο ηελ επηδεξκίδα, πνπ νλνκάδνληαη ζειέο θαη αληίζηνηρεο θαηαδύζεηο ηεο επηδεξκίδαο πξνο ην ρόξην, πνπ ιέγνληαη κεζνζειαίεο αθξνινθίεο.

3 Σα θπξηόηεξα θύηηαξα ηεο επηδεξκίδαο είλαη ηα θεξαηηλνθύηηαξα ( επηζειηαθά θύηηαξα ). Ζ επηδεξκίδα δελ πεξηέρεη αγγεία. Σξέθεηαη κε δηαπίδπζε από ηα αγγεία ηνπ ρνξίνπ. Σα θεξαηηλνθύηηαξα ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο κε ηα δεζκνζσκάηηα. Απηά είλαη εηδηθνί ζρεκαηηζκνί ησλ θπηηαξηθώλ κεκβξαλώλ δύν γεηηνληθώλ θεξαηηλνθπηηάξσλ θαη απαληώληαη κόλν ζηα επηζειηαθά θύηηαξα. Με ηε ρξήζε ειεθηξνληθνύ κηθξνζθνπίνπ, δηαθξίλνπκε ζε θάζε δεζκνζσκάηην δύν πιάθεο, κία ζε θάζε γεηηνληθό θεξαηηλνθύηηαξν, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε επαθή κε ηελ θπηηαξηθή κεκβξάλε. Οη πιάθεο απηέο πεξηέρνπλ δηάθνξεο πξσηεΐλεο θαη ζε απηέο θαηαιήγνπλ ηα ηνληθά ηλίδηα, πνπ ζρεκαηίδνπλ έλα είδνο ζθειεηνύ ζην εζσηεξηθό ηνπ θπηηάξνπ. Οη πξσηεΐλεο ησλ πιαθώλ απηώλ επεθηείλνληαη θαη ζην κεζνθπηηάξην ρώξν, ζπγθξαηώληαο θαη απηόλ ηνλ ηξόπν ηα δύν γεηηνληθά θεξαηηλνθύηηαξα ζπλδεδεκέλα. Δμεηαδόκελε από θάησ πξνο ηα πάλσ, ε επηδεξκίδα απνηειείηαη από ηέζζεξηο ζηηβάδεο θπηηάξσλ: ηε βαζηθή ή κεηξηθή ζηηβάδα, ηελ αθαλζσηή ή καιπηγηαλή ζηηβάδα, ηελ θνθθώδε ζηηβάδα, ηελ θεξάηηλε ζηηβάδα.

4 Οη παιάκεο θαη ηα πέικαηα εκθαλίδνπλ θαη κία πέκπηε ζηηβάδα πνπ νλνκάδεηαη δηαθαλήο ή δηαπγήο θαη ε νπνία βξίζθεηαη αλάκεζα ζηελ θνθθώδε θαη ηελ θεξάηηλε ζηηβάδα. Ζ βαζηθή ή κεηξηθή ζηηβάδα απνηειείηαη από έλα ζηίρν θπιηλδξηθώλ θπηηάξσλ, ηα νπνία δηαηάζζνληαη θάζεηα ζηε βαζηθή κεκβξάλε. Σα θύηηαξα ηεο ζηηβάδαο απηήο πνιιαπιαζηάδνληαη ζπλερώο θαη ηξνθνδνηνύλ ηελ επηδεξκίδα κε λέα θύηηαξα. Σα ζπγαηξηθά απηά θύηηαξα αλέξρνληαη πξνο ηελ επηθάλεηα ηεο επηδεξκίδαο, ζρεκαηίδνπλ ηελ θεξάηηλε ζηηβάδα θαη ηειηθά απνπίπηνπλ. Ζ δηαδηθαζία δηαθνξνπνίεζεο ησλ θπηηάξσλ ηεο βαζηθήο ζηηβάδαο ζηα θύηηαξα ηεο θεξάηηλεο ζηηβάδαο νλνκάδεηαη κεπαηινοποίεζε. Ο ρξόλνο δσήο ελόο θεξαηηλνθπηηάξνπ από ηε ζηηγκή πνπ ζα ζρεκαηηζηεί ζηε βαζηθή ζηηβάδα κέρξη ηελ απόπησζή ηνπ είλαη πεξίπνπ 28 εκέξεο. Ζ αθαλζσηή ή καιπηγηαλή ζηηβάδα, πνπ είλαη ε παρύηεξε ζηηβάδα ηεο επηδεξκίδαο, απνηειείηαη από 4-12 ζεηξέο πνιπγσληθώλ θπηηάξσλ ηα νπνία, όζν αλεβαίλνπλ πξνο ηελ επηθάλεηα, γίλνληαη θαη πεξηζζόηεξν απνπεπιαηπζκέλα. Σα θύηηαξα ηεο ζηηβάδαο απηήο εκθαλίδνπλ έλα εθηεηακέλν δίθηπν ηνληθώλ ηληδίσλ θαη ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο ζηα δεζκνζσκάηηα κε ηζρπξνύο δεζκνύο. Καηά ηε δηαδηθαζία κνληκνπνίεζεο ησλ ηζηνινγηθώλ ηνκώλ ηνπ δέξκαηνο, ηα θύηηαξα ζπξξηθλώλνληαη θαη νη πεξηνρέο ζύλδεζεο ησλ θπηηάξσλ ζηα δεζκνζσκάηηα κνηάδνπλ κε άθαλζεο, γη απηό ε ζηηβάδα απηή νλνκάδεηαη αθαλζσηή. ηα αλώηεξα ζηξώκαηα ηεο αθαλζσηήο ζηηβάδαο εκθαλίδνληαη θαη ηα πεηαιηώδε ζσκάηηα ή ζσκάηηα ηνπ Odland, ηα νπνία πεξηέρνπλ ιηπίδηα. Σα ιηπίδηα απηά εθιύνληαη από ηα θύηηαξα ζην κεζνθπηηάξην ρώξν κε ηε ιεηηνπξγία ηεο εμσθπηηάξσζεο. Ζ θνθθώδεο ζηηβάδα ζρεκαηίδεηαη από 2-3 ζεηξέο απνπεπιαηπζκέλσλ ξνκβνεηδώλ θπηηάξσλ, ηα νπνία εκθαλίδνπλ νξηδόληηα δηάηαμε. ηηο παιάκεο θαη ηα πέικαηα είλαη αξθεηά παρύηεξε, ζε ζύγθξηζε κε ην ππόινηπν δέξκα. Σν

5 θπηηαξόπιαζκα ησλ θπηηάξσλ πεξηέρεη βαζεόθηια θνθθία, ηα θνθθία θηιαγγξίλεο. Σα θνθθία απηά πεξηέρνπλ πξνθηιαγγξίλε, ε νπνία, θαζώο ηα θύηηαξα κεηαπίπηνπλ ζηαδηαθά ζηα θύηηαξα ηεο θεξάηηλεο ζηηβάδαο, κεηαηξέπεηαη ζε θηιαγγξίλε. Απηή θξαηάεη ζπλδεδεκέλα ηα κόξηα ησλ θεξαηηλώλ ζηα θαηώηεξα ζηξώκαηα ηεο θεξάηηλεο ζηηβάδαο. Οη θεξαηίλεο είλαη πξσηεΐλεο ησλ θεξαηηλνθπηηάξσλ. Σα θύηηαξα ηεο θεξάηηλεο ζηηβάδαο έρνπλ ράζεη ηνλ ππξήλα θαη ηα άιια νξγαλίδηά ηνπο θαη απνηεινύλ νπζηαζηηθά θεξάηηλα πεηάιηα. Αλάκεζα ζηα θεξαηηλνθύηηαξα βξίζθνληαη ιηπίδηα, ηα νπνία πξνέξρνληαη από ηα ζσκάηηα ηνπ Odland. ηαδηαθά ηα θεξαηηλνθύηηαξα απνθνιιώληαη από ηελ επηθάλεηα ηνπ δέξκαηνο θαη απνπίπηνπλ. Μειέηεο κε ην ειεθηξνληθό κηθξνζθόπην έρνπλ δείμεη όηη ηα θύηηαξα απηά πεξηέρνπλ έλα κεγάιν αξηζκό ηληδίσλ θεξαηίλεο πνπ βξίζθνληαη κέζα ζε έλα νκνηνγελέο πιηθό, ην νπνίν απνηειείηαη θπξίσο από θηιαγγξίλε. Αθξηβώο θάησ από ηε κεκβξάλε ηνπο εκθαλίδνπλ έλα θεξάηηλν πεξίβιεκα πνπ απνηειείηαη από δηάθνξεο νπζίεο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο κε εηδηθά έλδπκα, ηηο ηξαλζγινπηακηλάζεο. Πνιιά άιια έλδπκα απαηηνύληαη επίζεο γηα ηελ θαηαζηξνθή ηνπ ππξήλα θαη ησλ άιισλ νξγαληδίσλ ησλ θπηηάξσλ, γηα ηε κεηαηξνπή ηεο πξνθηιαγγξίλεο ζε θηιαγγξίλε θαη γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ θεξάηηλνπ πεξηβιήκαηνο. Ζ θεξάηηλε ζηηβάδα απνηειεί θξαγκό ζηε δξάζε δηαθόξσλ εμσγελώλ παξαγόλησλ θαη ειαρηζηνπνηεί ηε δηαδεξκηθή απώιεηα λεξνύ. Ζ απνδόκεζε ηεο θηιαγγξίλεο ζηα αλώηεξα ζηξώκαηα ηεο θεξάηηλεο ζηηβάδαο απνδίδεη ειεύζεξα ακηλνμέα. Σα ακηλνμέα απηά θαζώο θαη νξηζκέλεο άιιεο νπζίεο ησλ θεξαηηλνθπηηάξσλ κπνξνύλ λα ζπγθξαηνύλ ην λεξό κέζα ζηα θεξαηηλνθύηηαξα θαη νλνκάδνληαη θπζηθόο ελπδαηηθόο παξάγνληαο ηνπ δέξκαηνο. Δπίζεο ζην όξην ηεο κεηάβαζεο από ηελ θνθθώδε ζηελ θεξάηηλε ζηηβάδα ππάξρεη κηα εμσθπηηάξηα ζπζζώξεπζε ιηπηδίσλ θαη πνιπζαθραξηηώλ, πνπ, ζε ζπλδπαζκό κε ηα ιηπίδηα πνπ βξίζθνληαη αλάκεζα από ηα θεξαηηλνθύηηαξα ηεο θεξάηηλεο ζηηβάδαο, πξνζηαηεύνπλ ηελ επηδεξκίδα από ηελ απώιεηα λεξνύ. Ζ απώιεηα απηώλ ησλ ιηπηδίσλ θαη

6 πνιπζαθραξηηώλ θαζώο θαη ηνπ θπζηθνύ ελπδαηηθνύ παξάγνληα νδεγεί ζηελ μεξόηεηα ηνπ δέξκαηνο. Δθηόο από ηα θεξαηηλνθύηηαξα, ζηελ επηδεξκίδα βξίζθνληαη επίζεο άιια ηξία είδε θπηηάξσλ, κε επηζειηαθήο πξνέιεπζεο: α) ηα κειαλνθύηηαξα, β) ηα θύηηαξα ηνπ Langerhans, γ) ηα θύηηαξα ηνπ Merkel. Σα κειαλνθύηηαξα είλαη θύηηαξα λεπξηθήο πξνέιεπζεο. Ζ αλαινγία κειαλνθπηηάξσλ θαη θπηηάξσλ βαζηθήο ζηηβάδαο είλαη 1:5. Σα κειαλνθύηηαξα είλαη δελδξηηηθά θύηηαξα, νη δελδξίηεο ησλ νπνίσλ δηαθιαδίδνληαη αλάκεζα ζηα θεξαηηλνθύηηαξα. Τπνινγίδεηαη όηη θάζε κειαλνθύηηαξν ζπλδέεηαη κε 36 πεξίπνπ θεξαηηλνθύηηαξα. Σα κειαλνθύηηαξα παξάγνπλ κειαλίλε, ε νπνία ελζσκαηώλεηαη ζε εηδηθά θνθθία, ηα κειαλνζσκάηηα. Σα κειαλνζσκάηηα δηαζπείξνληαη θαηά κήθνο ησλ δελδξηηώλ ησλ κειαλνθπηηάξσλ θαη θαγνθπηηαξώλνληαη από ηα θεξαηηλνθύηηαξα, ηα νπνί απνθηνύλ κε απηόλ ηνλ ηξόπν ηε κειαλίλε. Ζ κειαλίλε πξνζηαηεύεη ηα θύηηαξα από ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία. Δπηπιένλ, έρεη δηαπηζησζεί όηη δξα θαηά ησλ ειεύζεξσλ ξηδώλ, παξέρνληαο κε απηόλ ηνλ ηξόπν έλαλ επηπξόζζεην κεραληζκό πξνζηαζίαο ησλ θπηηάξσλ. Ζ κειαλίλε θαζνξίδεη, επίζεο, ζε κεγάιν βαζκό ην ρξώκα ηνπ δέξκαηνο.

7 Σα θύηηαξα ηνπ Langerhans πξνέξρνληαη από ην κπειό ησλ νζηώλ θαη είλαη θαη απηά, όπσο θαη ηα κειαλνθύηηαξα, δελδξηηηθά θύηηαξα. Βξίζθνληαη πάλσ από ηε βαζηθή ζηηβάδα θαη νη δελδξίηεο ηνπο δηαθιαδίδνληαη αλάκεζα ζηα θεξαηηλνθύηηαξα. Με ην ειεθηξνληθό κηθξνζθόπην δηαθξίλνληαη κέζα ζην θπηηαξόπιαζκά ηνπο ηα θνθθία ηνπ Birbeck, ηα νπνία είλαη νξγαλίδηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ θπηηάξσλ ηνπ Langerhans. Σα θύηηαξα απηά απνηεινύλ ηα αληηγνλνπαξνπζηαζηηθά θύηηαξα ηνπ δέξκαηνο. Σα θύηηαξα ηνπ Merkel εληνπίδνληαη ζηε βαζηθή ζηηβάδα ηεο επηδεξκίδαο θαη ζρεηίδνληαη κε ηηο ελδνεπηδεξκηθέο λεπξηθέο απνιήμεηο. Δμππεξεηνύλ ηελ αηζζεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ δέξκαηνο θαη είλαη άθζνλα ζε πεξηνρέο κεγάιεο επαηζζεζίαο. Βαζηθή κεκβξάλε Ζ βαζηθή κεκβξάλε δηαρσξίδεη ηελ επηδεξκίδα από ην ρόξην. Με ην ειεθηξνληθό κηθξνζθόπην δηαθξίλνληαη, δηαθξίλνληαη ζηε βαζηθή κεκβξάλε από πάλσ πξνο ηα θάησ δύν πέηαια: ην δηαπγέο πέηαιν θαη ην ππθλό πέηαιν. Σν δηαπγέο πέηαιν ζπλδέεηαη κε ηε βαζηθή ζηηβάδα ηεο επηδεξκίδαο κε ηα εκηδεζκνζσκάηηα, πνπ είλαη ζρεκαηηζκνί αληίζηνηρνη ησλ δεζκνζσκαηίσλ, ελώ ην ππθλό πέηαιν ζπλδέεηαη κε ην ππνθείκελν ρόξην κε ηα αγθπξνβνιεηηθά ηλίδηα, ηα νπνία ζρεκαηίδνληαη από θνιιαγόλν. Ζ βαζηθή κεκβξάλε ζπκβάιιεη ζηε κεραληθή ππνζηήξημε ηεο επηδεξκίδαο θαη ιεηηνπξγεί θαη ζαλ εκηδηαπεξαηό θίιηξν πνπ ξπζκίδεη ηε δίνδν νπζηώλ από ηελ επηδεξκίδα ζην ρόξην θαη αληίζηξνθα. Υόξην Σν ρόξην βξίζθεηαη αλάκεζα ζηελ επηδεξκίδα θαη ην ππόδεξκα. Δίλαη αξθεηά παρύηεξν από ηελ επηδεξκίδα, ηελ νπνία ηξέθεη θαη ππνζηεξίδεη. Σν ρόξην απνηειείηαη από

8 θύηηαξα, από ίλεο (θνιιαγόλνπ θαη ειαζηηθέο) θαη από ηε ζεκέιηα ή βαζηθή νπζία. ην ρόξην, επίζεο ππάξρνπλ αγγεία θαη λεύξα. Σα θπξηόηεξα θύηηαξα ηνπ ρνξίνπ είλαη νη ηλνβιάζηεο. Από ηνπο ηλνβιάζηεο παξάγνληαη όιεο νη ίλεο ηνπ ρνξίνπ θαη ηα πεξηζζόηεξα από ηα ζπζηαηηθά ηεο ζεκέιηαο νπζίαο. Οη ίλεο ηνπ θνιιαγόλνπ απνηεινύλ ην % ηνπ ρνξίνπ. Σν θνιιαγόλν δελ είλαη κία κόλν πξσηεΐλε αιιά κία νηθνγέλεηα πξσηετλώλ πνπ απαληώληαη όρη κόλν ζην ρόξην ηνπ δέξκαηνο αιιά θαη ζηνπο ηέλνληεο, ηνπο ζπλδέζκνπο, ηα νζηά, ηνπο ρόλδξνπο θαη ζηνλ θεξαηνεηδή ρηηώλα ηνπ νθζαικνύ. ην ρόξην βξίζθεηαη θπξίσο θνιιαγόλν ηύπνπ Η θαη ΗΗΗ. Μέζα ζηνπο ηλνβιάζηεο παξάγεηαη ην πξνθνιιαγόλν, ην νπνίν απνηειείηαη από ηξεηο πξσηετληθέο αιπζίδεο ζε δηάηαμε ηξηπιήο έιηθαο. Σν πξνθνιιαγόλν εθθξίλεηαη από ηνπο ηλνβιάζηεο ζην κεζνθπηηάξην ρώξν, όπνπ εηδηθέο πξσηετλάζεο απνθόπηνπλ κηθξά πεπηίδηα θαη από ηα δύν ηνπ άθξα θαη ζρεκαηίδνπλ ην ηξνπνθνιιαγόλν. Σα κόξηα ηνπ ηξνπνθνιιαγόλνπ ζπλδένληαη κεηαμύ ηνπο κε εηδηθή δηάηαμε θαη ζρεκαηίδνπλ ηηο ίλεο ηνπ θνιιαγόλνπ. Οη ίλεο απηέο εκθαλίδνπλ κηα ραξαθηεξηζηηθή γξάκκσζε ζην ειεθηξνληθό κηθξνζθόπην, ε νπνία πξνθαιείηαη από ηε δηάηαμε ησλ κνξίσλ ηνπ ηξνπνθνιιαγόλνπ. Οη ειαζηηθέο ίλεο απνηεινύλ ην 1-3 % ηνπ ρνξίνπ. Απνηεινύληαη από ειαζηίλε, πνπ παξάγεηαη, όπσο θαη ην θνιιαγόλν, ζηνπο ηλνβιάζηεο. Σα θύηηαξα θαη νη ίλεο ηνπ ρνξίνπ βξίζθνληαη κέζα ζηε ζεκέιηα νπζία. Σν θύξην ζπζηαηηθό ηεο είλαη νη βιελλνπνιπζαθραξίηεο, όπσο ην παινπξνληθό νμύ. Οη βιελλνπνιπζαθραξίηεο ζπλδεόκελνη κε πξσηεΐλεο ζρεκαηίδνπλ ηηο πξσηενγιπθάλεο. Καη νη πξσηενγιπθάλεο παξάγνληαη από ηνπο ηλνβιάζηεο. ηε ζεκέιηα νπζία βξίζθνληαη αθόκα λεξό, άιαηα θαη γιπθνπξσηείλεο. ην ρόξην δηαθξίλνπκε, από πάλσ πξνο ηα θάησ, δύν ζηξώκαηα: ην ζειώδεο θαη ην δηθηπσηό ρόξην. Σν ζειώδεο ρόξην είλαη κία ιεπηή δώλε αθξηβώο θάησ από ηελ επηδεξκίδα, ε νπνία πεξηέρεη πνιιά αγγεία. Σόζν νη ίλεο ηνπ θνιιαγόλνπ όζν θαη νη ειαζηηθέο ίλεο, πνπ βξίζθνληαη αλάκεζα ζηηο ίλεο ηνπ θνιιαγόλνπ είλαη ιεπηέο ζην ζειώδεο ρόξην. Σν δηθηπσηό ρόξην είλαη παρύηεξν θαη ιηγόηεξν αγγεηνβξηζέο από ην ζειώδεο θαη

9 πεξηέρεη παρύηεξεο ίλεο. Οη ίλεο ηνπ θνιιαγόλνπ δηαηάζζνληαη ζην δηθηπσηό ρόξην παξάιιεια κε ηελ επηθάλεηα ηνπ δέξκαηνο. Οη ειαζηηθέο ίλεο θέξνληαη πξνο όιεο ηηο θαηεπζύλζεηο, νη πεξηζζόηεξεο όκσο θαη από απηέο δηαηάζζνληαη παξάιιεια κε ηελ επηθάλεηα ηνπ δέξκαηνο. Τπόδεξκα Κάησ από ην ρόξην βξίζθεηαη ην ππόδεξκα, ην νπνίν ζρεκαηίδεηαη από ηνλ ππνδόξην ιηπώδε ηζηό. Σν ππόδεξκα εθηείλεηαη κέρξη ηελ πεξηηνλία ησλ ππνθείκελσλ κπώλ. Σν πάρνο ηνπ θπκαίλεηαη επξέσο ζηηο δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ ζώκαηνο αιιά θαη από άηνκν ζε άηνκν. Ο ιηπώδεο ηζηόο ηνπ ππνδέξκαηνο δηαρσξίδεηαη κε ηλώδε δηαθξαγκάηηα ζε ινβία, ηα νπνία πεξηέρνπλ πνιιά ιηπώδε θύηηαξα. Σα ιηπώδε θύηηαξα πεξηέρνπλ κεγάιεο πνζόηεηεο ιηπηδίσλ, ηα νπνία απσζνύλ ηνλ ππξήλα πξνο ηελ θπηηαξηθή κεκβξάλε. Μέζα ζηα ηλώδε δηαθξαγκάηηα βξίζθνληαη ηα αγγεία θαη ηα λεύξα ηνπ ππνδέξκαηνο.

10 ΓΔΡΜΑΣΟΠΑΘΔΙΔ Κάπνηεο από ηηο ζεκαληηθόηεξεο δεξκαηηθέο αζζέλεηεο είλαη νη παξαθάησ: Φωξίαζε Δίλαη ρξόληα δεξκαηνπάζεηα ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη θιηληθά από ηελ εκθάληζε εξπζεκαηνιεπηδσδώλ βιαηίδσλ ή πιαθώλ (κε ή ρσξίο θιύθηαηλεο ). Οη βιάβεο απηέο θαιύπηνληαη από παρηά ιέπηα θαη παξνπζηάδνπλ ζαθή αθνξηζκό από ην πγηέο δέξκα. Ζ ςσξίαζε είλαη ζπρλή λόζνο, πξνζβάιιεη ζε δηεζλή θιίκαθα πνζνζηό 1,5-5% ηνπ γεληθνύ πιεζπζκνύ. Μπνξεί λα πξνζβάιιεη νπνηνδήπνηε ζεκείν ηνπ ζώκαηνο, αιιά ζπλήζσο εληνπίδεηαη ζηηο εθηαηηθέο επηθάλεηεο ησλ άθξσλ ( αγθώλεο, γόλαηα ), ζην ηξηρσηό ηεο θεθαιήο, ζηηο παιάκεο, ζηα πέικαηα θαη ζηα γελλεηηθά όξγαλα (ηδίσο ζηνπο άλδξεο).

11 Ιρζύαζε Ο όξνο ηρζύαζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ πεξηγξαθή κηαο αλνκνηνγελνύο νκάδαο δεξκαηηθώλ λνζεκάησλ, ηα νπνία παξνπζηάδνπλ ηα αθόινπζα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα: Απνηεινύλ θιεξνλνκηθέο δηαηαξαρέο ηεο θεξαηηλνπνίεζεο ηεο επηδεξκίδαο Δθδειώλνληαη κε γεληθεπκέλν ιεπηδώδεο εμάλζεκα Έρνπλ ζηαζεξή θιηληθή πνξεία ρσξίο πθέζεηο θαη εμάξζεηο Τπάξρνπλ νη εμήο κνξθέο ηρζύαζεο: θνηλή, πεηαιηώδεο, πνκθνιπγώδεο ηρζπαζηθή εξπζξνδεξκία, πνκθνιπγώδεο ηρζύαζε ηνπ Siemens, επηδεξκνιπηηθή ππεξθεξάησζε, ηρζύαζε ύζηξημ, λενγλό αξιεθίλνο.

12 Έθδεκα Με ηνλ όξν έθδεκα ή δεξκαηίηηδα ελλννύκε κία θιεγκνλώδε αληίδξαζε ηνπ δέξκαηνο ζε εμσγελείο θαη ελδνγελείο παξάγνληεο, ην παζνινγναλαηνκηθό ππόζηξσκα ηεο νπνίαο εληνπίδεηαη θπξίσο ζηελ επηδεξκίδα. Ζ εθδεκαηηθή αληίδξαζε κπνξεί λα δηαθξηζεί, αλάινγα κε ηε ρξνληθή δηάξθεηα ησλ δεξκαηηθώλ αιινηώζεσλ, ζε δύν ζηάδηα: ην νμύ θαη ην ρξόλην Σν νμύ ζηάδην ραξαθηεξίδεηαη θιηληθά από κηα ζαθώο αθνξηζκέλε εξπζεκαηώδε θειίδα, ε νπνία ζε ειάρηζην ρξόλν κεηαηξέπεηαη ζε ειαθξά δηεζεκέλε πιάθα. Αλ ην εθδεκαηνγόλν αίηην ή/θαη ε αλνζνινγηθή εηνηκόηεηα έληνλε είλαη δπλαηόλ ζηελ επηθάλεηα ηεο εθδεκαηηθήο πιάθαο λα εκθαληζηνύλ θπζαιίδεο θαη πνκθόιπγεο. Σα θπξηόηεξα ζπκπηώκαηα πνπ παξαηεξνύληαη ζην ζηάδην απηό είλαη θλεζκόο, αίζζεκα ζεξκόηεηαο, πόλνο θαη ππεξεπαηζζεζία. Σν ρξόλην ζηάδην ραξαθηεξίδεηαη θιηληθά από εξπζεκαηνιεπηδώδε, έληνλα δηεζεκέλε πιάθα, πάρπλζε ηνπ δέξκαηνο θαη επίηαζε ησλ θπζηνινγηθώλ πηπρώλ ηνπ (ιεηρελνπνίεζε). Ο έληνλνο θλεζκόο απνηειεί ην βαζηθό ζύκπησκα ζηε θάζε απηή θαη νδεγεί ζε επίκνλν μεζκό ν νπνίνο κε ηε ζεηξά ηνπ ζπκβάιιεη ζηε «δηαηώληζε» ησλ δεξκαηηθώλ αιινηώζεσλ.

13 Κλίδωζε Απνηειεί κία πνιπαηηηνινγηθή κνξθή αληηδξάζεσο ππεξεπαηζζεζίαο ηνπ δέξκαηνο ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη θιηληθά από ηελ εκθάληζε πνκθώλ ζην δέξκα, έληνλν θλεζκό θαη εξπζξόηεηα. Δίλαη κία από ηηο ζπρλόηεξεο δεξκαηνπάζεηεο αθνύ πξνζβάιιεη ην 30% πεξίπνπ ηνπ γεληθνύ πιεζπζκνύ ζε θάπνηα θάζε ηεο δσήο ηνπ. Οη πνκθνί νθείινληαη ζε ηνπηθή αγγεηνδηαζηνιή θαη εμνίδεζε ηνπ δέξκαηνο θαη ππνρσξνύλ ζπλήζσο ιίγα ιεπηά ή ιίγεο ώξεο κεηά ηελ εκθάληζή ηνπο.

14 Μειάλωκα Ο ζπλεζέζηεξνο, δπλεηηθά ζαλαηεθόξνο θαξθίλνο ηνπ δέξκαηνο ν νπνίνο είλαη ηάζηκνο εθόζνλ γίλεη πξώηκα ε δηάγλσζε. Πξνέξρεηαη από ηα κειαλνθύηηαξα, θπξίσο εμαηηίαο ππεξδηέγεξζήο ηνπο από ππεξηώδε αθηηλνβνιία θαη κπνξεί λα θάλεη κεηάζηαζε κέζσ ησλ ιεκθαγγείσλ θαη ηνπ θπθινθνξηθνύ ζπζηήκαηνο. Δίλαη δπλαηό λα εκθαληζηεί ζε νπνηνδήπνηε κέξνο ηνπ ζώκαηνο, ζπρλόηεξα όκσο παξνπζηάδεηαη ζην πξόζσπν θαη ζηα θάησ άθξα. Πξνζβάιιεη ζπρλόηεξα ηηο γπλαίθεο.

15 ΑΚΜΗ Πξόθεηηαη γηα λόζν ηεο ηξηρνζκεγκαηνγόλνπ κνλάδαο πνπ εκθαλίδεηαη ζε πεξηνρέο κε πνιινύο ζκεγκαηνγόλνπο αδέλεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε αθκή εκθαλίδεηαη ζηνπο ζκεγκαηνγόλνπο ζπιάθνπο, κηα εηδηθή θαηεγνξία ηξηρνζκεγκαηνγόλσλ κνλάδσλ πνπ παξαηεξνύληαη κόλν ζηνπο αλζξώπνπο. Δληνπίδεηαη θπξίσο ζην πξόζσπν, ζην ζηήζνο, ζηε ξάρε θαη ζηνπο ώκνπο. Ζ πην ζπρλά εκθαληδόκελε κνξθή αθκήο είλαη ε θνηλή αθκή, ε νπνία είλαη κηα από ηηο ζπρλόηεξεο δεξκαηηθέο λόζνπο. Μειέηεο από δηάθνξεο ρώξεο δείρλνπλ όηη ην 20-30% ησλ παηδηώλ ειηθίαο εηώλ θαη ην 75-90% ησλ εθήβσλ ειηθίαο εηώλ εκθαλίδνπλ αθκή. Οη ειηθίεο κε ηα πςειόηεξα πνζνζηά αθκήο είλαη ηα έηε γηα ηα θνξίηζηα θαη ηα έηε γηα ηα αγόξηα. Αθκή εκθαλίδεη θαη έλα 12-54% ησλ ελειίθσλ ειηθίαο άλσ ησλ 25 εηώλ. Μεξηθνί από απηνύο εκθάληδαλ αθκή θαη ζηελ εθεβηθή ειηθία, ελώ ζε άιινπο ε αθκή εκθαλίδεηαη γηα πξώηε θνξά ζηελ ελήιηθν δσή. Πξνζβάιιεη όιεο ηηο αλζξώπηλεο θπιέο θαη είλαη ιηγόηεξν ζπρλή ζηελ θίηξηλε θπιή. Αηηηνινγία θαη παζνγέλεηα Ζ αθκή είλαη απνηέιεζκα αιιειεπίδξαζεο ησλ παξαθάησ παζνγελεηηθώλ παξαγόλησλ: Κιεξνλνκηθόηεηα Αλώκαιε θεξαηηλνπνίεζε κεγκαηόξξνηα Οξκόλεο Μηθξνβηαθνί παξάγνληεο Φιεγκνλή Κιίκα Γηαηξνθή Φάξκαθα θαη ρεκηθέο νπζίεο

16 Κιεξνλνκηθόηεηα Ζ αθκή είλαη έλα λόζεκα κε γελεηηθό ππόβαζξν, αιιά ν αθξηβήο ηξόπνο κεηάδνζεο ηεο λόζνπ από γεληά ζε γεληά δελ έρεη εμαθξηβσζεί. Σν πηζαλόηεξν είλαη λα ζπκβάιινπλ ζηελ εκθάληζή ηεο πεξηζζόηεξα ηνπ ελόο γνλίδηα, ζε ζπλδπαζκό κε παξάγνληεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Αλώκαιε θεξαηηλνπνίεζε Ο ζύιαθαο ηεο ηξίραο απνηειεί κηα θαηάδπζε ηεο επηδεξκίδαο κέζα ζην ρόξην θαη εζσηεξηθά πεξηβάιιεηαη από θεξαηηλνπνηεκέλα θεξαηηλνθύηηαξα. Ζ πξώηε αληρλεύζηκε βιάβε αθκήο ζην δέξκα είλαη ε ζπζζώξεπζε θεξαηηλνπνηεκέλσλ θεξαηηλνθπηηάξσλ κέζα ζην ζύιαθα ηεο ηξηρνζκεγκαηνγόλνπ κνλάδαο. Μηα κεγάιε παξαγσγή θεξαηηλνθπηηάξσλ ζπκβαίλεη ζην ζεκείν εθβνιήο ηνπ εθθνξεηηθνύ πόξνπ ηνπ ζκεγκαηνγόλνπ αδέλα κέζα ζηνλ απιό ηνπ ζύιαθα. Σα θεξαηηλνθύηηαξα απηά ιόγσ δηαηαξαρήο ηεο πξσηετληθήο ηνπο ζύλζεζεο, αληί λα απνρσξίδνληαη θαη λα πέθηνπλ ζηνλ απιό ζπγθνιινύληαη ζηεξεά κεηαμύ ηνπο θαη δεκηνπξγνύλ έλα θεξάηηλν έκβνιν, ην νπνίν καδί κε ζκήγκα θαη κηθξννξγαληζκνύο απνθξάζζεη ηνλ απιό. Λόγσ ηεο ζπλερηδόκελεο παξαγσγήο θεξαηίλεο θαη ζκήγκαηνο έρνπκε δηόγθσζε ηνπ ζύιαθα, κε απνηέιεζκα ην ζρεκαηηζκό ηνπ θαγέζσξα πνπ είλαη ε αξρηθή βιάβε ηεο αθκήο. Τπεύζπλεο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ θαγέζσξα είλαη δύν απνθιίζεηο από ηελ θεξαηηλνπνίεζε πνπ ζπκβαίλεη θπζηνινγηθά ζην ζύιαθα ηεο ηξίραο: Α) Ζ αδπλακία ησλ θεξαηηλνθπηηάξσλ λα απνρσξηζηνύλ θαη λα απνπέζνπλ, γηα ιόγνπο πνπ δελ έρνπλ αθόκα δηεπθξηληζηεί. Β) Ο ππεξπνιιαπιαζηαζκόο ησλ θεξαηηλνθπηηάξσλ κέζα ζην ζύιαθα ηεο ηξίραο, γηα ηνλ νπνίν έρνπλ ελνρνπνηεζεί: Ζ ρακειή ζπγθέληξσζε ιηλνιετθνύ νμένο ζην ζκήγκα, πνπ έρεη παξαηεξεζεί ζε αζζελείο κε αθκή Ζ απμεκέλε ζπγθέληξσζε ηληεξιεπθίλεο -1α ( IL-1α), πνπ αλεπξίζθεηαη ζε πνιινύο θαγέζσξεο Μηα απεπζείαο δξάζε ησλ αλδξνγόλσλ

17 κεγκαηόξξνηα Οη ζκεγκαηνγόλνη αδέλεο (sebaceous glands) βξίζθνληαη ζε νιόθιεξν ην δέξκα εθηόο από ηηο παιάκεο θαη ηα πέικαηα θαη ειέγρνληαη από ηα αλδξνγόλα. Αλαπαξάγνληαη ζπλερώο, θαη πηζαλώο απαηηείηαη ρξνληθό δηάζηεκα ελόο κελόο γηα ηελ σξίκαλζή ηνπο, όπσο ζπκβαίλεη θαη κε άιια εμαξηήκαηα ηεο επηδεξκίδαο. Γελ έρνπλ εθθξηηηθή δξαζηεξηόηεηα κέρξη ηελ εθεβεία, εθηόο από κία πξόζθαηξε δξαζηεξηόηεηα θαηά ηε βξεθηθή ειηθία, πνπ πηζαλώο νθείιεηαη ζε δηέγεξζε ησλ επηλεθξηδίσλ. Οη αδέλεο απηνί έρνπλ ην κεγαιύηεξό ηνπο κέγεζνο ζην πξόζσπν, ην ιαηκό, ηελ πξόζζηα θαη νπίζζηα επηθάλεηα ηνπ ζώξαθα, όπνπ θαη βξίζθνληαη ζε ζπλδπαζκό κε ηνπο ζπιάθνπο ησλ ηξηρώλ θαη κνηξάδνληαη κε απηνύο θνηλό εθθξηηηθό πόξν είηε έμνδν από ην δέξκα, αληίζηνηρα, ν νπνίνο απνθαιείηαη ηξηρνζκεγκαηνθόξνο πόξνο. Ο ξόινο ησλ ζκεγκαηνγόλσλ αδέλσλ είλαη λα ιηπαίλνπλ ηελ επηδεξκίδα θαη ηηο ηξίρεο θαη λα ηα θαζηζηνύλ αδηάβξνρα.

18 Σν ζκήγκα παξάγεηαη από ην ζκεγκαηνγόλν αδέλα κε δηεξγαζία νινθξηληθή, δειαδή ηα θύηηαξα ηνπ αδέλα δηαζπώληαη θαη κεηαηξέπνληαη θαζ νινθιεξία ζε ιηπίδηα-γιπθεξίδηα, ειεύζεξα ιηπαξά νμέα, εζηέξεο θεξνύ, ζθνπαιέλε, ρνιεζηεξόιε θαη εζηέξεο ηεο. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ζκήγκαηνο δελ έρεη ζαθώο δηεπθξηληζηεί. Σν κόλν πνπ είλαη γλσζηό είλαη όηη δηαζέηεη κπθεηνζηαηηθέο ηδηόηεηεο όζνλ αθνξά ηα δεξκαηόθπηα. ρεδόλ όινη νη αζζελείο κε αθκή έρνπλ απμεκέλε έθθξηζε ζκήγκαηνο πνπ θαιείηαη ζκεγκαηόξξνηα. Ζ αθκή εληνπίδεηαη εθεί όπνπ νη ζκεγκαηνγόλνη αδέλεο ππεξιεηηνπξγνύλ (πξόζσπν, ζηήζνο, ξάρε, ώκνη ). Ζ ζνβαξόηεηα ηεο αθκήο είλαη αλάινγε ηεο έληαζεο ηεο ζκεγκαηόξξνηαο. Ζ αθκή εκθαλίδεηαη ακέζσο κεηά ηελ έλαξμε ηεο εθεβηθήο ειηθίαο, όηαλ δειαδή νη ζκεγκαηνγόλνη αδέλεο έρνπλ σξηκάζεη θαη ππεξιεηηνπξγνύλ. Ζ παξαγσγή ηνπ ζκήγκαηνο είλαη ζρεηηθά πςειή θαηά ηε γέλλεζε, αιιά ζύληνκα κεηώλεηαη θαη παξακέλεη ρακειή κέρξη ηελ εθεβεία, νπόηε θαη απμάλεηαη ζεκαληηθά. Γελ ππάξρεη δηαηαξαρή ηεο ζύζηαζεο ηνπ ζκήγκαηνο ζηνπο αζζελείο κε αθκή. Οξκόλεο Ανδπογόνα: Ο θπξηόηεξνο παξάγνληαο πνπ ξπζκίδεη ηελ έθθξηζε ηνπ ζκήγκαηνο είλαη ηα αλδξνγόλα. ηνπο άλδξεο παξάγνληαη ζηνπο όξρεηο θαη ζηηο γπλαίθεο, ζε κηθξά θπζηνινγηθά πνζά, ζηηο σνζήθεο θαη ζηα επηλεθξίδηα. Κάησ από ηελ επίδξαζε ησλ αλδξνγόλσλ, νη ζκεγκαηνγόλνη αδέλεο ππεξπιάζζνληαη θαη κεγηζηνπνηνύλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Καη ζηα δύν θύια ηα θπζηνινγηθά επίπεδα ησλ αλδξνγόλσλ είλαη αξθεηά γηα λα δηαζθαιίζνπλ ηε κέγηζηε ιεηηνπξγία ησλ ζκεγκαηνγόλσλ αδέλσλ. Σν θπξηόηεξν αλδξνγόλν είλαη ε ηεζηνζηεξόλε. ηηο γπλαίθεο άιια ζεκαληηθά αλδξνγόλα είλαη ε αλδξνζηελεδηόλε θαη ε ζεηηθή δηπδξνεπηαλδξνζηεξόλε. Σα δύν απηά αλδξνγόλα ηα νπνία είλαη πξόδξνκα ζηεξνεηδή πνπ εθθξίλνληαη από ην θινηό ησλ επηλεθξηδίσλ κπνξνύλ λα κεηαηξαπνύλ ζε ηεζηνζηεξόλε ζε πεξηθεξηθνύο ηζηνύο. Ζ ηεζηνζηεξόλε γηα λα δξάζεη ζηνπο

19 ζκεγκαηνγόλνπο αδέλεο πξέπεη λα κεηαηξαπεί ζε 5αδηπδξνηεζηνζηεξόλε από ην έλδπκν 5α-αλαγσγάζε. Ζ 5αδηπδξνηεζηνζηεξόλε εηζέξρεηαη ζηα θύηηαξα ησλ ζκεγκαηνγόλσλ αδέλσλ, ζπλδέεηαη κε έλαλ ππνδνρέα ηνπ θπηηαξνπιάζκαηνο θαη εηζέξρεηαη ζηνλ ππξήλα ησλ θπηηάξσλ, όπνπ αζθεί ηε δξάζε ηεο. Ζ κεηαηξνπή ηεο ηεζηνζηεξόλεο ζε 5α-δηπδξνηεζηνζηεξόλε είλαη 30 θνξέο κεγαιύηεξε ζην δέξκα κε αθκή, ζε ζρέζε κε ην θπζηνινγηθό δέξκα. Οη αζζελείο κε αθκή έρνπλ, ζπλεπώο, απμεκέλε έθθξηζε ζκήγκαηνο ιόγσ κεγαιύηεξεο παξαγσγήο 5αδηπδξνηεζηνζηεξόλεο ζηνπο ζκεγκαηνγόλνπο αδέλεο ηνπο θαη, γεληθόηεξα, ιόγσ κηαο κεγαιύηεξεο «επαηζζεζίαο» ησλ ζκεγκαηνγόλσλ αδέλσλ ηνπο ζηελ 5α-δηπδξνηεζηνζηεξόλε. Αληίζεηα, ηα επίπεδα ησλ αλδξνγόλσλ ζην αίκα είλαη, ζηνπο πεξηζζόηεξνπο αζζελείο κε αθκή, θπζηνινγηθά, εθηόο από ιίγεο εμαηξέζεηο, όπσο είλαη γηα παξάδεηγκα νη αζζελείο κε πνιπθπζηηθέο σνζήθεο. Ζ ζρέζε ησλ αλδξνγόλσλ κε ηελ αθκή ηεθκεξηώλεηαη θαη από ην όηη δελ εκθαλίδεηαη ζε επλνύρνπο, παξά κόλν εάλ ηνπο ρνξεγεζνύλ αλδξνγόλα, ην όηη εκθαλίδεηαη ζε αζζελείο κε αξξελνπνηεηηθνύο όγθνπο ζηηο σνζήθεο θαη ηα επηλεθξίδηα. Ζ εκθάληζε ηεο αθκήο ζηελ εθεβηθή ειηθία ζπκπίπηεη κε ηελ αύμεζε ησλ επηπέδσλ ησλ θπθινθνξνύλησλ αλδξνγόλσλ. Έηζη, ε αθκή είλαη κηα λόζνο ηνπ κεηαβνιηζκνύ ησλ αλδξνγόλσλ θαη είλαη θαλεξό όηη κπνξεί ζηε γπλαίθα λα απνηειεί ραξαθηεξηζηηθό αλδξνπνηεηηθήο λόζνπ ( αλ θαη ζπάληα απηό ζπκβαίλεη ), νπόηε θαη ζα ππάξρνπλ θη άιια ζεκεία αλδξνεηδηζκνύ. Οιζηπογόνα: Πεξηνξίδνπλ ην κέγεζνο ησλ ζκεγκαηνγόλσλ αδέλσλ, δειαδή έρνπλ αληίζεηε δξάζε από ηα αλδξνγόλα. Ππογεζηεπόνε: Πξνθαιεί θαηαθξάηεζε ύδαηνο, κε ζπλαθόινπζε δηόγθσζε ηεο επηδεξκίδαο θη απνθιεηζκό ησλ ηξηρνζκεγκαηνθόξσλ πόξσλ, γη απηό θαη πνιιέο γπλαίθεο παξαηεξνύλ όηη ε αθκή ηνπο επηδεηλώλεηαη ιίγν πξηλ από ηελ εκκπλνξξπζία.

20 Θςποξίνε: δηεγείξεη ηνπο ζκεγκαηνγόλνπο αδέλεο. Γη απηό ην μεξό δέξκα απνηειεί ραξαθηεξηζηηθό ηνπ ππνζπξενεηδηζκνύ. Μηθξνβηαθνί παξάγνληεο Τπό θαλνληθέο ζπλζήθεο, ζηνπο ζπιάθνπο ησλ ηξηρνζκεγκαηνγόλσλ κνλάδσλ θαζώο θαη ζηελ επηθάλεηα ηνπ δέξκαηνο αλεπξίζθνληαη: Δπηδεξκηθνί ζηαθπιόθνθθνη (επηδεξκηθόο, ρξπζίδσλ, ζαπξνθπηηθόο) θαη κηθξόθνθθνη Επκνκύθεηεο ηνπ γέλνπο Pityrosporon (P.ovale θαη P.orbiculare) Αλαεξόβηα δηθζεξνεηδή: Σν πξνπηνληθό βαθηεξίδην ηεο αθκήο (Proprionobacterium acnes), πνπ είλαη θαη ην επηθξαηέζηεξν. Οη ζηαθπιόθνθθνη, νη κηθξόθνθθνη θαη νη δπκνκύθεηεο δε ζπκκεηέρνπλ ζηελ παζνγέλεηα ηεο αθκήο, ελώ ην P.acnes ελνρνπνηείηαη γηα ηελ εκθάληζή ηεο. ύκθσλα κε ηηο ηζρύνπζεο απόςεηο ην πξνπηνληθό βαθηεξίδην δελ απνηειεί ηελ αηηία ηεο λόζνπ, αιιά ζπκβάιιεη ζηελ παζνγέλεζε ηνπ θιεγκνλώδνπο ζηαδίνπ ηεο. Μνινλόηη ν απόιπηνο αξηζκόο ησλ παξαπάλσ κηθξννξγαληζκώλ δε ζπζρεηίδεηαη κε ηε βαξύηεηα ηεο αθκήο, νη δηάθνξεο ζεξαπείεο πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηνλ πεξηνξηζκό ηνπ αξηζκνύ ηνπο βειηηώλνπλ ηε λόζν. Ζ αθκή είλαη πξνθαλέο όηη δε κεηαδίδεηαη από έλα άηνκν ζε άιιν. Φιεγκνλή Δπζύλεηαη γηα ηηο ζνβαξόηεξεο βιάβεο ηεο λόζνπ. Ο αθξηβήο κεραληζκόο έλαξμεο ηεο θιεγκνλήο δελ έρεη αθόκα δηεπθξηληζηεί. Σν πξνπηνληθό βαθηήξην παξάγεη ιηπνιπηηθά έλδπκα πνπ δηαζπνύλ ηα ηξηγιπθεξίδηα ηνπ ζκήγκαηνο ζε ειεύζεξα ιηπαξά νμέα πνπ είλαη θαγεζσξνγόλα θαη ζε ρεκεηνηαθηηθνύο παξάγνληεο πνπ πξνζειθύνπλ νπδεηεξόθηια πνιπκνξθνπύξελα ζην ηνίρσκα ηνπ ζύιαθα. Απηά παξάγνπλ ειεύζεξεο ξίδεο νμπγόλνπ θαη πδξνιπηηθά έλδπκα πνπ θαηαζηξέθνπλ ην ηνίρσκα ηνπ ζπιάθνπ, ην νπνίν ηειηθά πθίζηαηαη ξήμε, κε απνηέιεζκα λα απειεπζεξώλνληαη ζην

21 ρόξην όια ηα ζπζηαηηθά ηνπ θαγέζσξα θαη λα πξνθαιείηαη θιεγκνλή. Δπίζεο, ην P. acnes παξάγεη κηα νπζία πνπ κνηάδεη κε ηηο πξνζηαγιαδίλεο, ε νπνία κπνξεί λα ελεξγνπνηεί ηελ θιαζζηθή θαη ηελ ελαιιαθηηθή νδό ηνπ ζπκπιεξώκαηνο.ζ θιεγκνλή πξνθαιείηαη σο αληίδξαζε ζην πξνπηνληθό βαθηεξίδην θαη ζηα άιια ζπζηαηηθά ηνπ θαγέζσξα, πνπ απειεπζεξώλνληαη ζην ρόξην. ύκθσλα κε λεόηεξα δεδνκέλα, όκσο, ηα πξώηα θιεγκνλώδε θύηηαξα πνπ παξαηεξνύληαη ζηηο βιάβεο ηεο αθκήο δελ είλαη νπδεηεξόθηια αιιά Σ-ιεκθνθύηηαξα. Απηό ζεκαίλεη όηη ε θιεγκνλώδεο αληίδξαζε ζηελ αθκή δελ είλαη κηα εηδηθή αληίδξαζε ζηα ζπζηαηηθά ηνπ θαγέζσξα πνπ απειεπζεξώλνληαη ζην ρόξην, αιιά κηα εηδηθή απάληεζε ζε έλα ζπγθεθξηκέλν αληηγόλν. Σν αληηγόλν απηό, ζύκθσλα κε κηα ππόζεζε, κπνξεί λα είλαη πξσηεΐλεο πνπ παξάγνληαη από ην πξνπηνληθό βαθηεξίδην ηεο αθκήο, ην νπνίν ππεξπνιιαπιαζηάδεηαη κέζα ζην ζύιαθα ηεο ηξίραο, σο ζπλέπεηα ησλ αιιαγώλ πνπ ζπκβαίλνπλ ζε απηόλ. Σειηθά ε θιεγκνλώδεο αληίδξαζε ππνρσξεί θαη νη ζύιαθνη επνπιώλνληαη. Κιίκα Άηνκα κε πξνδηάζεζε γηα ηελ αθκή ζπρλά εκθαλίδνπλ επηδείλσζε ηεο λόζνπ ζε ζεξκά, πγξά θαη ηδηαίηεξα ζε ηξνπηθά θιίκαηα. ε απηέο ηηο ζπλζήθεο απνθξάζζνληαη νη ζύιαθεο ησλ ηξηρώλ εμαηηίαο ηεο ππεξπδάησζεο ηεο επηδεξκίδαο πνπ πηζαλώο λα πθίζηαηαη έμαξζε κε ηελ επίδξαζε ησλ ειαίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ην καύξηζκα κε ηελ ειηνζεξαπεία. Γηαηξνθή Ζ ζρέζε ηεο δηαηξνθήο κε ηελ αθκή παξακέλεη ακθηιεγόκελε. Μέρξη ζήκεξα δελ ππάξρνπλ κειέηεο πνπ λα ηεθκεξηώλνπλ κηα ηέηνηα ζρέζε. Πξόζθαηεο κειέηεο, σζηόζν, ζπλδένπλ ηελ αθκή κε ην θάπληζκα.

22 Φάξκαθα θαη ρεκηθέο νπζίεο Σα ζθεπάζκαηα γηα ηνπηθή ρξήζε κπνξεί λα επηδεηλώλνπλ ηελ αθκή. Δάλ απηά έξρνληαη ζε επαθή κε ην δέξκα, ηα ζηόκηα ησλ ηξηρνζκεγκαηνθόξσλ πόξσλ απνθξάζζνληαη, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία θαγεζώξσλ θαη ηελ εκθάληζε αθκήο. Ζ έθζεζε ζε αινγνλσκέλνπο πδξνγνλάλζξαθεο κπνξεί λα πξνθαιέζεη αθκή(ρισξαθκή) πνπ ζπλνδεύεηαη από νμύ εξύζεκα. Σα αινγόλα κπνξνύλ επίζεο λα πξνθαιέζνπλ αθκή όηαλ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηε ζεξαπεπηηθή είηε ζηε δηαγλσζηηθή. Έηζη, ηα ησδίδηα πνπ πεξηέρνληαη ζε ζθεπάζκαηα γηα ην βήρα, ζε αθηηλνινγηθά πιηθά, ζε θάξκαθα πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηε ζεξαπεπηηθή αληηκεηώπηζε ηεο ζπξενεηδηθήο λόζνπ θαζώο θαη ην ηώδην πνπ πεξηέρεηαη ζε θύθηα, εθ όζνλ απηά θαηαλαιίζθνληαη ζε κεγάιεο πνζόηεηεο, κπνξεί λα είλαη ππεύζπλα γηα ηελ πξόθιεζε αθκήο. Σα βξσκηνύρα, κνινλόηη ζπάληα ρνξεγνύληαη ζήκεξα πξνθαινύλ αθκή. Ζ θαηλνβαξβηηόιε, ε ηξνμηδόλε θαη ε ηζνληαδίδε πξνθαινύλ επίζεο αθκή. Σα ζπζηεκαηηθά ζηεξνεηδή πξνθαινύλ κηα κάιινλ ραξαθηεξηζηηθή αθκή πνπ εληνπίδεηαη ζηνλ θνξκό, ηνπο ώκνπο θαη ηα άλσ άθξα, κε κνλνκνξθηθέο βιάβεο. Ζ γλώζε ησλ παζνγελεηηθώλ κεραληζκώλ ηεο αθκήο έρεη θαζνξηζηηθό ξόιν ζηε ζσζηή ζεξαπεπηηθή αληηκεηώπηζή ηεο.

23 Κιηληθή εηθόλα Οη βιάβεο ηεο αθκήο κπνξνύλ λα ππνδηαηξεζνύλ σο εμήο: ΒΛΑΒΔ ΑΚΜΖ Πξσηνγελείο ή κε θιεγκνλώδεηο Γεπηεξνγελείο ή θιεγκνλώδεηο Μεηαθιεγκνλώδεηο Πξωηνγελείο ή κε θιεγκνλώδεηο βιάβεο Μηθξνθαγέζσξεο: Απνηεινύλ ηελ πξώηε αληρλεύζηκε βιάβε. Δίλαη νξαηνί κόλν κε ην νπηηθό κηθξνζθόπην θαη αληηπξνζσπεύνπλ έλα ζύιαθα ηνπ νπνίνπ ν πόξνο έρεη απνθξαρζεί από έλα έκβνιν πνπ ζρεκαηίδεηαη από ζπκπηεζκέλα θεξαηηλνθύηηαξα. Λόγσ ηεο απόθξαμεο, ην ππνθείκελν ηκήκα ηνπ ζπιάθνπ αξρίδεη λα δηνγθώλεηαη από ην ζκήγκα, ηα κηθξόβηα, ηελ θεξαηίλεο θαη ηα ππνιείκκαηα ηξηρώλ πνπ, κε έρνληαο δηέμνδν, ζπζζσξεύνληαη ζε απηό. Κιεηζηνί θαγέζσξεο: Πξόθεηηαη γηα βιαηίδηα κε δηάκεηξν 1-3 ρηιηνζηώλ θαη ρξνηά ηνπ δέξκαηνο ή ειαθξώο ιεπθσπή. Απνηεινύλ ζπλήζσο ηελ εμέιημε ησλ κηθξνθαγεζώξσλ. Ο ζύιαθαο έρεη απνθξαρζεί πιήξσο θαη ε δηόγθσζή ηνπ ζπλερίδεηαη. Λόγσ ηεο ππνθείκελεο πίεζεο πνπ αλαπηύζζεηαη, ην θιεηζηό ζηόκην ηνπ θιεηζηνύ θαγέζσξα ελδέρεηαη λα αλνίμεη, νπόηε ν θαγέζσξαο κεηαηξέπεηαη ζε αλνηθηό. Γηαθνξεηηθά κπνξεί

24 λα πξνθιεζεί ξήμε ηνπ ζπιάθνπ, ε νπνία ζα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία θιεγκνλώδνπο βιάβεο. Αλνηθηνί θαγέζσξεο: Αλαθέξνληαη θαη σο «καύξα ζηίγκαηα». ρεκαηίδνληαη ζπλήζσο από ηνπο θιεηζηνύο θαγέζσξεο, αιιά κπνξεί λα απνηεινύλ θαη εμέιημε ησλ κηθξνθαγεζώξσλ. Σν ζηόκην ηνπ ζπιάθνπ είλαη δηεπξπζκέλν θαη πεξηθιύεη ην έκβνιν πνπ ην απνθξάζζεη. Σν επηθαλεηαθό άθξν ησλ αλνηθηώλ θαγεζώξσλ έρεη κειαλό ρξώκα, ιόγσ ηεο κειαλίλεο πνπ πεξηέρεη

25 Γεπηεξνγελείο ή θιεγκνλώδεηο βιάβεο Βιαηίδεο; Δπώδπλα, κηθξά (< 1 εθ. ), εξπζξά επάξκαηα ηνπ δέξκαηνο Φιύθηαηλεο: Δπάξκαηα ηνπ δέξκαηνο πνπ πεξηέρνπλ πύνλ. Μπνξεί λα είλαη επηπνιήο ή ελ ησ βάζεη, αλάινγα κε ην πόζν βαζηά ζην δέξκα θζάλεη ε θιεγκνλή. ε βαξηέο πεξηπηώζεηο, πνιιέο θιύθηαηλεο κπνξεί λα ζπλελώλνληαη, δεκηνπξγώληαο απνζηήκαηα. Οδίδηα: Δπώδπλεο κάδεο, πνπ ζρεκαηίδνληαη από κεγάιε θιεγκνλώδε δηήζεζε βαζηά κέζα ζην ρόξην. Τπνρσξνύλ βξαδύηαηα ή δηαππνύληαη. Κύζηεηο; Δπηδεξκνεηδείο θύζηεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζπλήζσο κεηά από επαλεηιεκκέλεο πξνζβνιέο ηνπ επηζειίνπ ηνπ ζπιάθνπ ηεο ηξηρνζκεγκαηνγόλνπ κνλάδαο. πλήζεηο ζέζεηο εληόπηζεο είλαη ε πεξηνρή ησλ θξπδηώλ θαη πίζσ από ηα απηηά. Σν κέγεζόο ηνπο κπνξεί λα θηάζεη ηα 5 εθαηνζηά θαη ζπλήζσο αληηκεησπίδνληαη ρεηξνπξγηθά. Δάλ ε απόθξαμε ηνπ ηξηρνζκεγκαηνθόξνπ πόξνπ είλαη επηθαλεηαθή, ην απνηέιεζκα είλαη ε γέλεζε εξπζξώλ βιαηίδσλ θαη θιπθηαηλώλ, ελώ εάλ γίλεηαη ζε βαζύηεξα ζηξώκαηα κπνξεί λα εκθαλίδνληαη κεγαιύηεξεο νδπλεξέο βιαηίδεο θαη θύζηεηο πνπ θαηαιήγνπλ ζε νπινπνίεζε. Μεηαθιεγκνλώδεηο βιάβεο Πξόθεηηαη γηα ηηο νπιέο πνπ παξαηεξνύληαη ζε πεξηπηώζεηο ζνβαξήο αθκήο πνπ έρεη επνπισζεί ζε θάπνην βαζκό. Οη νπιέο αλαπηύζζνληαη κεηά ηελ απνδξνκή ησλ θιεγκνλσδώλ βιαβώλ θαη θπξίσο ησλ ελ ησ βάζεη θιεγκνλσδώλ βιαβώλ, όπσο είλαη νη ελ ησ βάζεη θιύθηαηλεο θαη ηα νδίδηα. Μπνξεί λα είλαη είηε αηξνθηθέο, πνπ εκθαλίδνληαη θπξίσο ζην πξόζσπν κε ηε κνξθή

26 κηθξώλ βνζξίσλ ή σο κεγαιύηεξεο νπιέο, είηε ππεξηξνθηθέο, πνπ παίξλνπλ ηε κνξθή θερξίσλ ή ρεινεηδώλ θαη εκθαλίδνληαη θπξίσο ζηε ξάρε, ηνπο ώκνπο θαη ην ζηήζνο. Κιηληθή ηαμηλόκεζε Ζ θιηληθή εηθόλα ηεο αθκήο παξνπζηάδεη πνιπκνξθηζκό. Απνηειείηαη από θαγέζσξεο, βιαηίδεο, θιύθηαηλεο, νδίδηα, θύζηεηο θαη νπιέο. Αλάινγα κε ηηο βιάβεο πνπ ππεξηεξνύλ δηαθξίλνπκε ηηο εμήο ηξεηο θιηληθέο κνξθέο ηεο θνηλήο αθκήο: Φαγεζωξηθή αθκή Δίλαη ήπηα κνξθή αθκήο. Υαξαθηεξίδεηαη από ηελ παξνπζία αλνηθηώλ θαη θιεηζηώλ θαγεζώξσλ, θπξίσο ζην πξόζσπν. Οη πξώηεο βιάβεο εκθαλίδνληαη ζπλήζσο ζηελ αξρή ηεο εθεβείαο. Οη πεξηζζόηεξνη αζζελείο έρνπλ έληνλε ζκεγκαηόξξνηα. Οη ήπηεο πεξηπηώζεηο, ζηηο νπνίεο ππάξρνπλ ιίγνη κόλν θαγέζσξεο, αληηκεησπίδνληαη εύθνια, ελώ νη βαξύηεξεο, ζηηο νπνίεο εκθαλίδνληαη εθαηνληάδεο θιεηζηώλ θαγεζώξσλ, είλαη αλζεθηηθέο ζηελ αληηκεηώπηζε. Ζ θαγεζσξηθή αθκή κπνξεί λα βνεζεζεί ζεκαληηθά από έλα ζσζηό θαζαξηζκό ηνπ δέξκαηνο