چكيده مقدمه زردرنگ و بومي منطقه مديترانه ميباشد. گل هميشهبهار

Transcript

1 بررسي كمي و كيفي گهرمايه.L Calendula officinalis و اثرات ضد باكتريايي آن *1 محمد مقتدر حسن سالاري حسين مظفري و آرميتا فرهمند 1 كرمان دانشگاه تحصيلات تكميلي صنعتي و فناوري پيشرفته پژوهشگاه علوم و تكنولوژي پيشرفته و علوم محيطي پژوهشكده علوم محيطي گروه تنوع زيستي 2 كرمان دانشگاه تحصيلات تكميلي صنعتي و فناوري پيشرفته پژوهشگاه علوم و تكنولوژي پيشرفته و علوم محيطي پژوهشكده علوم محيطي گروه اكولوژي تاريخ دريافت: 93/12/4 تاريخ پذيرش: 94/7/12 چكيده جهت شناسايي تركيبهاي ثانويه و بررسي اثرات ضد باكتريايي اسانس گل هميشه بهار. officinalisl Calendula گلهاي اين گياه از رويشگاه آن در تير ماه 1392 از روستايي در استان كرمان جمع آوري شد. نمونه ها تميز شده و پس از خشك كردن در سايه اسانس گيري به روش تقطير با آب انجام شد. تركيبهاي موجود در اسانس با استفاده از كروماتوگرافي گازي تجزيهاي (GC) و گاز كروماتوگراف متصل به طيفسنج جرمي (GC/MS) شناسايي شدند. همچنين جهت مطالعه اثرات ضد باكتريايي اسانس گلهاي گياه مذكور اسانس حاصل بر محيط رشد شش سوش باكتري شامل دو نوع باكتري گرم مثبت: استافيلوكوكوس اپيدرميديس و استرپتوكوكوس فكاليس وچهار نوع باكتري گرم منفي: سودوموناس آي روجينوزا شيگلا فلكسنري كلبسيلا پنوموني و اشرشيا كلي تيمار داده شد و سپس قطر هاله عدم رشد باكتريها اندازهگيري شد. نتايج نشان داد كه بازده اسانس حاصل از گلهاي اين گياه 0/25 درصد بود. از مجموع 19 تركيب شناساييشده در اسانس گلهاي اين گياه با 98/56 درصد تركيبهاي دلتا كادينن با 25/67 درصد آلفا كادينول با 21/37 درصد اپي آلفا مورولولبا 12/45 درصد و گاما كادينن با 8/22 درصد بيشترين درصد اسانس را تشكيل ميدهند. تا ثير اسانس گلهاي اين گياه بر عدم رشد باكتري گرم مثبت استافيلوكوكوس اپيدرميديس و باكتريهاي گرم منفي كلبسيلا پنوموني و اشرشيا كلي مورد آزمايش بيش از تا ثير آنتي بيوتيك تتراسايكلين است. بنابراين مي توان گفت كه اسانس گلهاي هميشه بهار جمع آوري شده در اين مطالعه داراي اثرات ضد باكتري قابل توجهي در مقايسه با آنتي بيوتيكهاي معمول ميباشد. واژه هاي كليدي:. officinalisl Calendula دلتا كادينن اثر ضد باكتريايي اسانس GC/MS. * نويسنده مسي ول تلفن: پست الكترونيكي: moghtader18@yahoo.com مقدمه گل هميشه بهار با نام علمي officinalisl. Calendula از خانواده Asteraceae است.گياهي علفي و پايا با ساقه هوايي افراشته منشعب و داراي پرزهاي غدهاي گل آن زردرنگ و بومي منطقه مديترانه ميباشد. گل هميشهبهار در ايران از جمله در بلنديهاي بالاي 2500 متر ميرويد و به راحتي در شرايط مساعد رشد مي كند. داراي ساقه اي به طول 20 تا 50 سانتيمتر است برگهايي ساده بيضوي دراز پوشيده از كرك با كناره هاي موجدار و به رنگ سبز مايل به قهوه اي روشن دارد روي ساقه منشعب آن كاپيتولهاي درشت و زيبا ظاهر مي شود كه به تناسب گرما و رطوبت محيط زندگي به طور منظم صبحها در فاصله ساعت 9 تا 10 شكفته و سپس در بعد از ظهرها بين ساعات 4 تا 5 جمع مي گردد. كاپيتولهاي آن داراي دو نوع گل يكي لوله اي و ديگر زبانه اي به رنگ زرد مايل به نارنجي و واقع در 331

2 حاشيه نهنج است. ميوه فندقه و قهوه اي رنگ و سطح آن نا صاف مي باشد( 3 ). گل هميشه بهار در طب قديم با اثرات ضد ميكروبي استفاده مي شده است (19). از خواص دارويي اين گياه ضد نفخ معده و روده تحريك كننده كار كليه ها افزايش دهنده جريان خون و فعاليتهاي قلبي ميباشد. عصاره هيدروالكلي گياه هميشه بهار كوهي در درمان التهاب اثربخشي قابل ملاحظه اي اعمال مي كند. امروزه گل هميشه بهار براي استفاده از مواد غذايي در ايالات متحده آمريكا تا ييد شده و به نظر مي رسد در مواد غذايي و ليست دارو از GRAS به عنوان تركيب بي ضرر به رسميت شناخته شده است. در گذشته نه چندان دور به عنوان يك دارو براي درمان التهاب و زخمهاي پوستي (9) استفاده مي شده است. باكتريها از نظر شكل ظاهري به 3 گروه كوكسي باسيل و اسپيروكت تقسيم مي شوند. بعضي از باكتريها هم داراي شكل متغير هستند كه پلي ومورفيك به معني چند شكلي ناميده مي شوند. شكل باكتريها با ديواره سخت و محكمشان شناخته مي شود. اين شكلهاي ظاهري اهميت بسياري در شناسايي انواع باكتريها توسط ميكروسكوپ دارد. باكتريها متنوعترين و مهمترين ميكروارگانيسم ها هستند. تعداد كمي از آنها در انسان و حيوانات و گياهان بيماري زاست. به طور كلي بدون فعاليت آنها حيات بر روي زمين مختل ميگردد. نظر به اينكه باكتريها ساختمان سادهاي داشته و ميتوان به آساني بسياري از آنها را در شرايط آزمايشگاه كشت داد و تحت كنترل درآورد ميكروب شناسان مطالعه وسيعي درباره فرآيندهاي حياتي آنها انجام دادهاند. اسانسها تركيبات معطري هستند كه در اندامهاي مختلف گياهان يافت مي شوند. به علت تبخير در اثر مجاورت هوا در حرارت عادي آنها را روغنهاي فرار يا اتري يا اسانسهاي روغني مي نامند. اسانسها به طور كلي بي رنگ هستند به خصوص هنگامي كه تازه تهيه شده باشند ولي در اثر مرور زمان به علت اكسيداسيون و رزيني شدن رنگ آنها تيره مي شود. براي جلو گيري از اين تغييرات بايد اسانسها را در مكان خنك خشك و در ظرف هاي سربسته از جنس شيشه نگهداري كرد. اسانسها در الكل محلول و به ميزان كمي در آب حل مي شوند. اسانسها بسته به نوع خانواده هاي گياهي ممكن است در اندامهاي ترشحي گلبرگها برگها و يا تمام سلولهاي گياه موجود باشند. اسانسها ممكن است داراي خاصيت دوركنندگي حشرات باشند و بدين وسيله از خراب شدن گلها و برگها جلوگيري كنند يا ممكن است به عنوان جلب كننده حشرات عمل كنند و بدين وسيله عمل گرده افشاني را تسهيل سازند. اسانسها كه به وسيله گونه هاي مختلف گياهان توليد و در اندامهاي مختلف ذخيره مي شوند رابطه مستقيمي با بيوسنتز متابوليسم و فعاليتهاي بيولوژيكي گياه دارند كه تابع شرايط اقليمي محيط زيست گياه هستند. عوامل مختلفي مانند زمان برداشت محصول نحوه جمع آوري طريقه خشك كردن و بسته بندي و نگهداري در انبار در كيفيت و كميت اسانسهاي گياهي مو ثرند. مقايسه تركيبات اسانس گل گياه هميشه بهار در نمونه جمع آوري شده از منطقه كوهپايه استان كرمان با ديگر تحقيقات نشان دهنده وجود كموتايپ مختلف را در اين گونه نشان مي دهد. در تحقيق حاضر تركيبهاي دلتا كادينن و آلفا كادينول بيشترين درصد اسانس را تشكيل دادند در حالي كه در تحقيق Okoh از آفريقا در سال 2008 اسانس استخراج شده از برگها و گلهاي تازه گياه هميشه بهار به روش تقطير با آب بازده اسانس به ترتيب 0/06 و 0/09 درصد گزارش شده است (19). تجزيه اسانس با GC-MS به ترتيب 30 و 24 تركيب شناسايي گرديد. سزكويي ترپنها در برگهاي تازه 59/5 درصد و در گلها 26 درصد گزارش گرديد. تركيبات غالب در اسانس برگهاي تازه شامل -α (19.2%) thujene و (11.8%) dcadinene بود در حالي كه تركيبات غالب در اسانس گلهاي تازه شامل α-thujene (19.2%) و (13.1%) d-cadinene بودند (19). در مطالعه 332

3 ديگر تركيب اصلي اسانس گل هميشه بهار كشت شده در فرانسه كه با استفاده از تقطير با بخار آب استخراج شده بود α-cadinol گزارش شده است (21). در تحقيق ديگر بررسي تركيبات اسانس در گونه Calendula arvensis تركيبات -d cadinene و a-cadinol تركيبات اصلي بودند (20). هدف از اين تحقيق بررسي تركيبات شيميايي و اثر ضد باكتريايي اسانس اين گياه بر روي باكتريهاي پاتوژن در استان كرمان بوده است. مواد و روشها مواد گياهي و اسانس گيري: گلهاي گياه هميشه بهار از رويشگاه طبيعي آن در تير ماه 1392 در مرحله تمام گلدهي از روستاي كوهپايه در استان كرمان با موقعيت جغرافيايي N E جمع آوري شد و بعد از شناسايي توسط متخصص گياه شناسي دانشگاه شهيد باهنر كرمان تميز و شسته شدند و در شرايط سايه به دليل جلوگيري از هيدروليز تركيبهاي موجود در گياهان در دماي محيط خشك شدند و 150 گرم از نمونه خرد شده به روش تقطير با آب مقطر با كمك دستگاه كلونجر به مدت سه ساعت اسانسگيري شد (1) و اسانس پس از آبگيري با سولفات سديم بدون آب به دستگاه گاز كروماتوگراف (GC) تزريق شد تا مناسبترين برنامهريزي حرارتي ستون جهت دستيابي به بهترين جداسازي به دست آيد. سپس اسانس مورد آزمايش به دستگاه گاز كروماتو گراف متصل به طيف سنج جرمي ( GC/MS )تزريق شد و طيفهاي جرمي و كروماتوگرامهاي مربوطه به دست آمد. مشخصات دستگاه كروماتوگراف گازي( GC ) : در اين تحقيق از گاز كروماتوگراف مدلHP-439 مجهز به ستون 5CB CP Sil به طول 25 متر قطر داخلي 0/25 ميلي متر كه ضخامت لايه فاز ساكن آن 0/39 ميكرومتر ميباشد استفاده شد. برنامه حرارتي ستون 20 دقيقه در 60 درجه سانتيگراد و بعد از آن به مقدار 7 درجه سانتي گراد بر دقيقه تا 220 درجه سانتي گراد افزايش يافته و به مدت 20 دقيقه در همين دما باقي ماند. دماي محفظه تزريق و دتكتور مورد استفاده (FID) 270 درجه سانتي گراد تنظيم شد و از گاز نيتروژن با سرعت جريان 1 ميلي ليتر بر دقيقه به عنوان گاز حامل استفاده شد. مشخصات و برنامه دمايي دستگاه :(GC/MS) جهت آناليز و شناسايي تركيبات تشكيل دهنده اسانس از دستگاه گاز كروماتوگراف متصل به طيف سنج جرمي مدل Packard-5973 Hewlett استفاده شد (2). شرايط آناليز و مشخصات دستگاه GC/MS به صورت زير بود: ستون مويينهHP-5MS به طول 60 متر قطر داخلي 0/25 ميلي متر و ضخامت لايه 0/25 ميكرومتر دماي اوليه ستون به مدت 3 دقيقه در 60 درجه سانتي گراد سپس درجه سانتي گراد با شيب 6 درجه سانتي گراد بر دقيقه سپس 3 دقيقه در 220 درجه سانتي گراد گاز حامل نيتروژن سرعت حركت گاز 1 ميلي ليتر بر دقيقه انرژي يونيزاسيون 70eV و دماي منبع يونيزاسيون 220 درجه سانتي گراد بكار رفت. سري آلكانهاي نرمالC17 -C8 نيز تحت شرايط يكسان با تزريق اسانس جهت محاسبه انديس بازداري (RI) اجزاء اسانس به دستگاه تزريق گرديد. انديس بازداري اجزاء نمونه با استفاده از برنامه كامپيوتري محاسبه شد.در نهايت اجزاء اسانس با استفاده از مقايسه طيفهاي جرمي به دست آمده با طيفهاي جرمي استاندارد موجود در كتابخانه الكترونيكي و نرم افزاركامپيوتر دستگاه GC/MS و محاسبه انديس بازداري استاندارد بر اساس سري آلكانهايC8-C17 و مقايسه آنها با اعداد استاندارد موجود در مراجع شناسايي شدند (4). بررسي اثرات ضد باكتريايي اسانس گل هميشه بهار: فعاليت ضد باكتريايي اسانس گل گياه هميشه بهار مورد مطالعه بر روي 6 باكتري شامل 2 باكتري گرم مثبت استافيلوكوكوس اپيدرميديس (PTCC=1436) و استرپتوكوكوس فكاليس( PTCC=1237 ) و 4 باكتري گرم 333

4 منفي شامل سودوموناس آي روجينوزا (PTCC=1430) (PTCC=1716) كلبسيلا پنوموني (PTCC=1053) و اشرشيا كلي (PTCC=1533) تعيين شد. باكتريهاي مورد آزمايش از مركز كلكسيون قارچها و باكتريهاي سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران (IROST) تهيه شدند. بدين منظور از روش انتشار در آگار method) (Disc diffusion استفاده شد. از باكتريهاي كشت داده شده به مدت 24 ساعت برروي محيط مولر هينتون آگار سوسپانسيوني با رقت 0/5 مك فارلند در محيط كشت مولر هينتون برات تهيه شد سپس 1 ميليليتر از سوسپانسيون هر كدام از باكتريها با استفاده از سواپ استريل به شكل يكنواخت به روش Spread plate method كشت داده شد و ديسكهاي استريل بلانك حاوي 30 ميكروليتر از رقت 1/5 هر اسانس كه با شيگلا فلكسنري ديمتيلسولفوكسايد (DMSO) كه فاقد فعاليت ضد باكتريايي است رقيق شده بود بر روي محيط كشت قرار گرفت( 26 ). سپس قطر هاله ممانعتكننده از رشد پس از 24 ساعت انكوباسيون در دماي 37 درجه سانتيگراد اندازهگيري شد. آزمايش تعيين اثر ضد باكتريايي با 3 تكرار انجام شد و متوسط فعاليت ضد باكتريايي گزارش شده است. براي تعيين حداقل غلظت مهار كنندگي رشد (MIC) از روش چاهكهاي آگار Well) (Agar استفاده شد. براي مقايسه فعاليت ضد باكتريايي اسانس همچنين از ديسكهاي حاوي دي متيلسولفوكسايد و تتراسايكلين (آنتي بيوتيك ضد باكتري گرم مثبت و گرم منفي است) به عنوان شاهد منفي و مثبت استفاده شده است. نتايج نتايج نشان داد كه بازده اسانس حاصل از گلهاي اين گياه 0/25 درصد بود. از مجموع 19 تركيب شناساييشده در اسانس گلهاي اين گياه با 98/56 درصد تركيبهاي دلتا كادينن با 25/67 درصد آلفا كادينول با 21/37 درصد اپي آلفا مورولول با 12/45 درصد و گاما كادينن با 8/22 درصد بيشترين درصد اسانس را تشكيل ميدهند (جدول 1 ). جدول 1 - تركيبهاي شناسايي شده در اسانس گلهاي گياه هميشه بهار. officinalisl Calendula Compound Name Restrictive Index(RI) (%) Percentage α-copaene α-ionone α-humulene Geranylacetone γ-muurolene β-ionone Ledene α-muurolene γ-cadinene δ-cadinene α-cadinene α-calacorene Caryophyllene oxide β-oplopenone Viridiflorol Ledol Epi-α-muurolol α-cadinol Cadalene Total شاخصهاي بازداري با تزريق مخلوط هيدروكربنهاي نرمال ) 17 C) 8 C- به ستون HP-5MS محاسبه شده است 334

5 نتايج بررسي تا ثير ضد باكتريايي اسانس گل گياه هميشه بهار نشان داد كه تيمار اسانس اين گياه در محيط كشت باكتريهاي گرم مثبت استافيلوكوكوس اپيدرميديس و استرپتوكوكوس فكاليس قطر هاله بازدارندگي رشد به و ترتيب ميليمتر و باكتريهاي گرم منفي سودوموناس آي روجينوزا شيگلا فلكسنري كلبسيلا پنوموني و اشرشيا كلي قطر هاله بازدارندگي رشد به ترتيب 19 و ميليمتر ايجاد كردهاست (جدول 2 ). بحث باكتري جدول 2 - نتايج اثرات ضد باكتريايي اسانس گل گياه هميشه بهار Staphylococcus epidermidis(1436) + قطرهاله بازدارندگي رشد (ميلي متر) 26 تتراسايكلين Streptococcus faecalis (1237) + Pseudomonas aeroginosa(1430) - ShigellaFlexneri(1716) - Kellebsiellapnuomonae(1053) - Escherichia coli (1533) - + باكتري گرم مثبت - باكتري گرم منفي نتايج تجزيه اسانس گل گياه هميشه بهار در مقايسه با نتايج ديگر محققان در ايران و ساير كشورها شباهتها و تفاوتهايي مشاهده مي گردد (8). در گزارش ديگر تركيبات شيميايي و فعاليتهاي ضد ميكروبي گل هميشه بهار بررسي گرديد. پنج تركيب شاخص در گلها و برگها كه اثرات ضد ميكروبي داشتند استخراج و مورد شناسايي قرار گرفت. فعاليت ضد ميكروبي از عصاره آبي- متانول برگ و گل گياه گل هميشه بهار بر روي سه سوش باكتري و دو سوش قارچ به روش ديسك سلولزي مورد بررسي قرار گرفت. فعاليت ممانعت از رشد زياد در برابر پنج ميكروارگانيسم به دست آمد. مطالعه مي اين تواند اطلاعات مفيد براي صنعت جهت توليد عصاره بالقوه زيست فعال اراي ه دهد (23). ارزيابي فعاليت ضد باكتريايي چندين گياه از جمله گلهاي گياه گل هميشه بهار بر روي باكتريهاي بي هوازي و باكتريهاي گرفت. پريودنتال هوازي گوناگون مورد بررسي قرار عصاره متانولي از گل هميشه بهار فعاليت ضد باكتري بر روي تمامي باكتريهاي مورد آزمايش از خود نشان داد (17). در تحقيق ديگر اثرات ضد باكتري چندين از گياه از جمله گل هميشه بهار به اثبات رسيده است (11). نمونه هاي گل گياه هميشه بهار از باغ كالج داروسازي شهر بغداد جهت فعاليت ضد باكتري جمع آوري شد. اثر عصاره اتانولي از گلهاي گياه هميشه بهار در غلظتهاي مختلف به دست آمده در شرايط آزمايشگاهي براي مهار رشد هشت نوع باكتري مورد آزمايش و بررسي قرار گرفت. فعاليت ضد باكتريايي عصاره گلهاي گياه هميشه بهار به وضوح براي تمام باكتريها به ويژه باكتري سودوموناس آي روجينوزا باكتريهاي گرم منفي و استافيلوكوكوس اوري وس باكتريهاي گرم مثبت ضد فعاليت سنتي در درمان عفونتهاي كاملا به اثبات رسيد. اين از نتايج باكتريايي گل هميشه بهار به ويژه در طب پژوهشي كه در كشور هند باكتريايي انجام شده را تا ييد كرد (16). در بخشهاي مختلف (ريشه برگ و گل) از گل هميشه بهار براي فعاليت بالقوه ضد باكتري در برابر برخي از سويه هاي مهم باكتريايي يعني اشرشياكلي سالمونلا تيفي كلبسيلا پنومونيه انتروباكتر اي روجنز و آگروباكتريوم تومه فاشينس غربالگري شدند. فعاليت ضد باكتريايي در آب الكل كلروفرم و اتر با استفاده از روش انتشار ديسك آگار تعيين شد. اگر چه تمام قسمتهاي گياه فعاليت ضد ميكروبي قابل توجهي را 335

6 نشان داد اما بيشترين فعاليت ضد باكتري موجود در عصاره استخراج شده با اتر از برگهاي خشك در برابر كلبسيلا پنومونيه مشاهده شد (6). در پژوهش ديگري كه در بيمارستان شهر بلفاست انجام شده هدف از تحقيق بررسي فعاليت ضد ميكروبي عصاره متانولي و اتانولي عصاره گل هميشه بهار بر روي پاتوژنهاي باليني از جمله باكتريها و قارچ با استفاده از روش Disc Diffusion انجام شد. عصاره متانولي گل هميشه بهار در مقايسه با عصاره اتانولي بر روي بيشتر باكتريهاي مورد آزمايش فعاليت بازدارندگي بهتري از خود نشان داد (12). در تحقيق ديگر اثرات ضد ميكروبي گل هميشه بهار بر روي ميكروارگانيسم هاي بيماري زاي انساني به اثبات رسيده است (14). بررسي اثرات ضد ميكروبي در كشور هند نشان داد كه عصاره استخراج شده از برگهاي خشك شده از گل هميشه بهار با استفاده از دستگاه سوكسله جهت فعاليتهاي ضد باكتري و ضد قارچي آن با استفاده از روش انتشار در آگار غربال شدند. ميكروارگانيسم هاي مورد استفاده براي اثرات ضد باكتريايي و ضد قارچي شامل باسيلوس سوبتيليس استافيلوكوكوس اوري وس اشريشيا كلي كلبسيلا پنومونيه كانديدا آلبيكنس و آسپرژيلوس نايجر بودند. آنتي بيوتيك جنتامايسين 5 ميكروگرم بر ميلي ليتر به عنوان استاندارد مورد استفاده قرار گرفت. عصاره استخراج شده از گل هميشه بهار فعاليت ضد باكتريايي از خودش نشان داد (7). در پژوهشي ديگر بخشهاي مختلف (برگ ريشه ساقه گل) گل هميشه بهار براي فعاليت ضد ميكروبي در برابر برخي از سويه هاي ميكروبي بيماري زا مهم از جمله باكتري اشريشيا كلي سودوموناس آي روجينوزا سوش انتروكوكوس سوش استافيلوكوكوس كانديدا آلبيكنس انجام شد. فعاليت ضد ميكروبي عصاره آبي اتانولي كلروفرم و اتر گل هميشه بهار با استفاده از روش انتشار در آگار ژل تعيين شد. تمام قسمتهاي گياه فعاليت ضد ميكروبي قابل توجهي را نشان داد اما بيشترين فعاليت ضد ميكروبي در عصاره اتر از بخش ساقه گل هميشه بهار در برابر باكتري اشريشيا كلي مشاهده شد (18). در گزارش ديگري فعاليت ضد ميكروبي عصاره هاي متانولي كلروفرمي و استوني گل هميشه باكتريهاي بررسي شد. آلبيكنس كلروفرمي داشت بهار عليه اشريشيا كلي ويبريو كلرا و كانديدا آلبيكنس عصاره متانولي تنها در برابر باكتري كانديدا تا ثير قابل توجهي از خود نشان داد. عصاره فعاليت ضد ميكروبي در برابر تمامي باكتريها در حالي كه عصاره استوني تنها در برابر باكتري اشريشيا كلي مشاهده شد (25). هشتاد و يك گياه از منطقه مديترانه اسپانيا از جمله گل هميشه بهار به عنوان عامل ضد ميكروبي در طب عاميانه شناسايي شده است. فعاليت ضد ميكروبي عصاره هاي كلروفرمي و متانولي در شرايط آزمايشگاهي از اين گياهان با استفاده از روش رقت در آگار بر روي شش ميكروارگانيسم مورد بررسي قرار گرفت و فعاليت ضد باكتري گل هميشه بهار به اثبات رسيد (24). فعاليت ضد باكتريايي عصاره هاي الكلي و آبي دو گياه از جمله گل هميشه بهار بر روي باكتريهاي جدا شده از عفونتهاي دستگاه ادراري انسان انجام شد (اشريشيا كلي كلبسيلا پروتي وس و سودوموناس). عصاره آبي گل هميشه بهار بالاترين قطر هاله عدم رشد بر روي باكتري اشريشيا كلي ميكروبي را نشان داد (5). بررسيها نشان داد كه اثرات ضد گل گياه هميشه بهار شناخته شده است (13). تركيب شيميايي اسانس گل هميشه بهار فعاليت ضد ميكروبي آن بر روي باكتريها به اثبات رسيده است (15). در تحقيق ديگر اثرات ضد باكتريايي اسانس هميشه بهار گل گياه برروي دو سوش باكتري اشرشيا كلي ثابت گرديده است (27). در تحقيق ديگر اثرات ضد باكتريايي اسانس گل گياه هميشه بهار به اثبات رسيده است (10). نتيجه گيري نتايج حاصل نشان از قدرت مهاركنندگي و ميكروب كشي بالاي اسانس گل گياه هميشه بهار دارد. اثرات ضد باكتريايي اسانس گل گياه هميشه بهار را مي توان به وجود 336

7 مقادير قابل توجه تركيبهاي كادينن و كادينول در اسانس گياه در استان كرمان نسبت داد كه اثرات ضد باكتريايي اين تركيبها به اثبات رسيده است. لذا با توجه به اثرات ضد باكتريايي اسانس اين گياه در مقايسه با آنتي بيوتيك تتراسايكلين ميتوان از اين اسانس به عنوان تركيبي با اثرات ضد باكتريايي و با منشاء طبيعي استفاده كرد. منابع دهقان زينب. سفيدكن فاطمه. امامي سيد مهدي. كلوندي رمضان تا ثير شرايط اقليمي بر بازده و كيفيت اسانس Ziziphora clinopodioides subsp. Rigida (Boiss.). Rech.fدر رويشگاه هاي مختلف استان همدان. مجله پژوهشهاي گياهي (مجله زيست شناسي ايران). جلد 27. شماره تشكر و قدرداني اين تحقيق با حمايت مالي پژوهشگاه علوم و تكنولوژي پيشرفته و علوم محيطي دانشگاه تحصيلات تكميلي صنعتي و فناوري پيشرفته كرمان انجام شده است. بنابرابن مجري و همكاران مراتب سپاس و قدرداني خود را اعلام مي دارند..1 صفحات رجبيان طيبه. رحماني نصرت. سليمي شهيري اعظم. طبرستاني فاطمه بررسي اجزاي شيميايي روغن اسانسي ميوه چهار جمعيت خودروي گلپرگرگاني (Heracleum (.f gorganicum Rech. ايران. مجله پژوهشهاي گياهي (مجله زيست شناسي ايران). جلد 27. شماره 1. صفحات زرگري علي (1374) گياهان دارويي چاپ پنجم جلد چهارم انتشارات دانشگاه تهران 4- Adams, R.P., Identification of essential oil components by gas chromatography/mass spectroscopy, 4th ed.; Illinois Allured Publication Corporation: Carol Stream, IL, USA. 5- Altaai, N.A.A The inhibitory effect of Calendula Officinalis and Salvia Officinalis on growth of some bacterial isolates from urinary tract infections. International Journal of Advanced Research. 2(4): Bissa, S. Bohra, A Antibacterial potential of pot marigold. Journal of Microbiology and Antimicrobials. 3(3): Chakraborthy G, S Antimicrobial activity of the leaf extracts of Calendula officinalis (Linn.). J Herbal Med Tox. 2(2): Chalchat, J. C.; Garry, R. P.H.; Michet, A., Chemical composition of essential oil of Calendula officinalis L. (Pot Marigold). Flavour and Fragrance Journal. 6(3): Della-Loggia, R.; Tubaro, A.; Sosa, S.; Becke, R. H.; Saar, S. T.; Isaac, O., The role of triperpenoids in the topical antiinflamatory activity of Calendula officinalis flowers. Planta Med., 60(6): Dorman, H.J.D., and S.G. Deans., Antimicrobial agents from plants: antibacterial activity of plant volatile oils. Journal of Applied Microbiology. 88(2): Dumenil G, Chemli R, Balansard C, Guiraud H, Lallemand M Evaluation of antibacterial properties of marigold flowers (Calendula officinalis L.) and mother homeopathic tinctures of C. officinalis L. and C. arvensis L. (author's transl). Annales Pharmaceutiques Françaises. 38(6): Efstratiou E, Hussain A. I, Nigam P.S, Moore J. E, Ayub M.A, Rao J. R Antimicrobial activity of Calendula officinalis petal extracts against fungi, as well as Gram-negative and Gram-positive clinical pathogens. Complementary Therapies in Clinical Practice 18: Ellen, J.B. and Sydney, M.F Baily and Scott diagnostic microbiology.8th ed., USA, M issouri.p.543.evan WC.1996.Trease and Evans Pharmacognosy.14th ed. London,England:W.B.Sounders company limited.p Goyal M, Mathur R Antimicrobial effects of Calendula officinalis against human pathogenic microorganisms. J Herbal Med Tox. 5(1): Janssen AM, Chin NL, Scheffer JJ, Baerheim Svendsen A Screening for antimicrobial activity of some essential oils by the agar overlay technique. Pharm Weekbl Sci. 8(6):

8 16- Hamad, M.N. Mohammed, H.J. Merdaw, M.A Antibacterial Activity of Calendula Officinalis Flowers in Vitro. ibn al- haitham j. for pure & appl. sci. 24(3): Iauk, L, Lo Bue AM, Milazzo I, Rapisarda A, Blandino G Antibacterial activity of medicinal plant extracts against periodontopathic bacteria. Phytother Res. 17(6): Mathur, Rashmi and Mamta Goyal, Antimicrobial and phytochemical estimation of Calendula officinalis against human pathogenic microorganisms. International Journal of Innovations in Biosciences. 1: Okoh, O.O, Sadimenko, A.P, Asekun O.T and Afolayan A.J The effects of drying on the chemical components of essential oils of Calendula officinalis L. African Journal of Biotechnology 7(10): Paolini, J, Barboni, T, Desjobert, J.M, Djabou, N, Muselli, A, Jean Costa, J, Chemical composition, intraspecies variation and seasonal variation in essential oils of Calendula arvensis L. Biochemical Systematics and Ecology. 38: Radulescu, V.; Doneanu, C.; Loloiu, T., Investigation of chemical composition of Calendula officinalis. Rev. Roum. Chim., 45: Ramos A, Edreira A, Vizoso A, Betancourt J, López M, Décalo M Genotoxicity of an extract of Calendula officinalis L. J Ethnopharmacol. 61: Rigane, G., Ben Younes, S., Ghazghazi, H. and Ben Salem, R Investigation into the biological activities and chemical composition of Calendula officinalis L. growing in Tunisia. International Food Research Journal 20(6): Rios JL, Recio MC, Villar A Antimicrobial activity of selected plants employed in the Spanish Mediterranean area. J Ethnopharmacol. 21(2): Safdar,W. Majeed, H. Naveed, I. Kayani, W. Ahmed, H. Hussain, S. Kamal, A pharmacognostical study of the medicinal plant calendula officinalis L. (family compositae). International Journal of Cell & Molecular Biology. 1(2): Sefidkon, F., L. Sadeghzadeh, M. Teimouri, F. Asgari, and Sh. Ahmadi Antimicrobial effects of the essential oils of two Satureja species (S. khuzistanica Jamzad and S.bachtiarica Bunge) in two harvesting time. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research. 23(2): Shahidi Bonjar,G.H., Screening for antibacterial Prop erties of some Iranian Plants Agianst Two Strians of Escherichia coli. Asian J. of Plant Sciences 3(3):

9 Evaluation the qualitative and quantitative essential oil of Calendula officinalis and its antibacterial effects Moghtader M. 1, Salari H. 2, Mozafari H. 2 and Farahmand A. 1 1 Biodiversity Dept., Institute of Science and High Technology and Environmental Sciences, Graduate University of Advanced Technology, Kerman, I.R. of Iran 2 Ecology Dept., Institute of Science and High Technology and Environmental Sciences, Graduate University of Advanced Technology, Kerman, I.R. of Iran Abstract To identify chemical composition and antibacterial activity of essential oil of Calendula officinalis, the flowers of this plant which grows in a village in Kerman Province in July 2013 were collected. The samples were cleaned and then drying in the shade, making essential oil hydro distillation method was performed. Essential oil was analyzed by capillary gas chromatography (GC) using flame ionization (FID) and capillary gas chromatography coupled mass spectrometry (GC/MS) for detection. Also antibacterial activity of essential oil this plant was determined against gram negative and gram positive bacteria in this study by diameter of inhibition zone. The main oil content from the plants of Calendula officinalis was 0.25%. The nineteen compounds were identified in the essential oil of Calendula officinalis that concluded 98.56% of the total oil. The major components were δ-cadinene (25.67%), α-cadinol (21.37%), Epi-α-muurolol (12.45%) and γ-cadinene (8.22%). For study of antibacterial activity of the oil sample, the essential oil tested against six bacteria by disc diffusion method. The antibacterial effects of this essential oil was determined against gram positive bacteria Staphylococcus epidermidis (PTCC=1436) and Streptococcus faecalis (PTCC=1237) and gram negative bacteria Pseudomonas aeroginosa (PTCC=11430), Shigella flexneri (PTCC=1716), Kellebsiella pnuomonae (PTCC=1053) and Escherichia coli (PTCC=1533). Effect of essential oil of Calendula officinalis on gram positive bacterium Staphylococcus epidermidis, gram negative bacterium Kellebsiella pnuomonae and Escherichia coli were examined and compared with tetracycline antibiotic. The results showed the essential oil of Calendula officinalis had antibacterial effects in comparison to common antibiotics. Key words: Calendula officinalis L., δ-cadinene, antibacterial activity, essential oil, GC/MS. 339