Άζθεζε θαη Γηαηξνθή ζηελ Δθεβηθή Ηιηθία

Transcript

1 2 ν ΛΤΚΔΙΟ ΚΑΜΑΣΔΡΟΤ ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΔΚΘΔΗ Άζθεζε θαη Γηαηξνθή ζηελ Δθεβηθή Ηιηθία πγγξαθηθή Οκάδα ΚΗΔΕΟΤ ΟΦΗΑ ΕΟΤΚΑ ΓΔΧΡΓΗΟ ΚΟΤΚΑ ΜΑΡΗΑ ΛΗΟΤΚΑ ΥΡΗΣΗΝΑ ΜΠΑΛΑΚΑ ΗΧΑΝΝΑ ΚΑΡΑΘΑΝΟΤ ΔΛΠΗΓΑ ΚΟΤΣΟΚΧΣΑ ΝΗΚΟΛΔΣΑ ΛΗΧΛΟΤ ΔΤΑΓΓΔΛΗΑ ΟΜΑΝΗ ΡΔΓΚΔΡΑ ΚΑΡΑΜΔΣΖ ΓΔΧΡΓΗΑ ΜΠΔΣΟΤ ΓΔΧΡΓΗΑ ΜΑΓΟΤΛΗΑΝΗΣΖ ΑΝΑΣΑΗΑ ΠΟΚΑ ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟ ΝΗΚΟΛΑΡΑΚΖ ΔΛΠΗΓΑ ΣΟΜΑΡΗΓΖ ΦΗΛΗΠΠΟ ΗΓΑΛΑ ΑΡΓΤΡΖ ΔΠΗΒΛΔΠΟΝΣΔ ΚΑΘΖΓΖΣΔ ΛΤΚΔΡΗΓΖ ΑΝΓΡΔΑ (ΠΔ 03) ΜΑΡΚΟΤΛΑΚΖ ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ (ΠΔ 11) ΚΑΜΑΣΔΡΟ ΑΠΡΙΛΙΟ 2013

2 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Α. ΑΚΖΖ ΟΜΑΓΑ Α Οθέιε ηεο άζθεζεο. «Γηαηί πξέπεη λα αζθείηαη έλαο έθεβνο»;.. 5 Άζθεζε ζηελ εθεβηθή ειηθία αλάινγα κε ην ζσκαηφηππν. 6 Πφζν πξέπεη λα αζθείηαη έλαο έθεβνο;.. 10 ΟΜΑΓΑ Β Πνηεο είλαη νη επηπηψζεηο ηεο ιαλζαζκέλεο εθηέιεζεο αζθήζεσλ; Σα 20 ζπλεζηζκέλα ιάζε ηνπ αξράξηνπ. 12 Ζ ππεξβνιηθή άζθεζε θάλεη θαθφ; 16 Πνηα είλαη ηα ηππηθά ζπκπηψκαηα ηεο ππεξβνιηθήο άζθεζεο;. 18 ΟΜΑΓΑ Γ Ο έθεβνο θαη ε ζρέζε ηνπ κε ηελ άζθεζε ζηελ αξραία Διιάδα ΟΜΑΓΑ Γ Κνιχκβεζε θαη πγεία ζηελ εθεβεία.. 21 Ζ άζθεζε βνεζά ηνπο εθήβνπο λα δηαθφςνπλ ην θάπληζκα.. 23 Οδεγίεο γηα γνλείο εθήβσλ ζρεηηθά κε ηελ άζθεζε Β. ΓΗΑΣΡΟΦΖ ΟΜΑΓΑ Α πκπιεξψκαηα δηαηξνθήο. 31 Γεκνθηιέζηεξα είδε ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο. 34 Βηηακίλεο: Μχζνη θαη Αιήζεηεο.. 38 Κίλδπλνη απφ ηε ιήςε βηηακηλψλ θαη ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο ΟΜΑΓΑ Β Σν πεξηερφκελν θαη νη επηπηψζεηο ηνπ fast food ζηνλ έθεβν. 47 Πνηα είλαη ηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά πνπ πεξηέρεη κηα πγηεηλή δηαηξνθή; 47 ΟΜΑΓΑ Γ Μεζνγεηαθή δηαηξνθή θαη εθεβηθή ειηθία 51 Πνηεο είλαη νη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ε πνηεο λφζνπο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ νη θαθέο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ

3 ΟΜΑΓΑ Γ Πψο επεξεάδεηαη ν έθεβνο απφ ηε δηαηξνθή ηνπ;. 59 Γ. ΔΡΔΤΝΑ θνπφο θαη ζηφρνη ηεο έξεπλαο.. 77 Δξσηεκαηνιφγην. 79 Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ. 81 Κάπνηα ζπκπεξάζκαηα

4 Α. Άσκηση 3

5 4

6 ΟΜΑΓΑ Α 1. Ζούθας Γεώργηος 2. Καραζάλοσ Ειπίδα 3. Καρακέηζε Γεωργία 4. Νηθοιαράθε Ειπίδα Α) Οθέιε ηεο άζθεζεο. «Γηαηί πξέπεη λα αζθείηαη έλαο έθεβνο;» Ζ εθεβεία είλαη κία θάζε ηνπ θχθινπ ηεο δσήο πνπ έρεη πξνβιεκαηίζεη φρη κφλν ηνπο γνλείο αιιά θαη ηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο. πρλά νη έθεβνη επηζηξαηεχνπλ νηηδήπνηε ρξεηάδεηαη ψζηε λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο, ρσξίο λα ηνπο απαζρνινχλ νη ζπλέπεηεο. Ο θνηλφο ζηφρνο θαηά γεληθή νκνινγία ησλ έθεβσλ αζιεηψλ είλαη λα γίλνπλ «κεγαιχηεξνη, γξεγνξφηεξνη θαη πην δπλαηνί» θαη γηα ηηο έθεβεο «ιεπηφηεξεο θαη γξεγνξφηεξεο». Γηα απηνχο ηνπο ιφγνπο, ην λα κάζεηο ζηνλ «εχπιαζην» έθεβν ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πγεία ηνπ θαη ηελ αζιεηηθή ηνπ απφδνζε είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθφ. Έλαο έθεβνο πξέπεη λα αζθείηαη γηαηί νη αζθήζεηο ζπκβάινπλ απνθαζηζηηθά ζηε δηακφξθσζε αιιά θαη ηε δηαηήξεζε θαιήο νζηηθήο πγείαο. Γηα παξάδεηγκα, ε ζπζηεκαηηθή άζθεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παηδηθήο θαη εθεβηθήο αλάπηπμεο ζεσξείηαη φηη είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο καδί κε ηε δηαηξνθή θαη ηε γελεηηθή θαηαβνιή γηα ηελ επίηεπμε ηεο ηδαληθήο θνξπθαίαο νζηηθήο κάδαο. Βέβαηα φκσο ππάξρνπλ θη άιινη παξάγνληεο γηα ηνπο νπνίνπο έλαο λένο πξέπεη λα αζθείηαη. Ζ άζθεζε: Πξνάγεη ηε ζσκαηηθή θαη ςπρηθή πγεία ηνπ παηδηνχ θαη βνεζά ζηελ σξίκαλζή ηνπ. Βνεζά ζηελ αλάπηπμε γεξψλ κπψλ θαη νζηψλ θαη ζην ζπληνληζκφ ηνπ ζψκαηνο. πκβάιιεη ζηνλ έιεγρν ηνπ ππεξβάιινληνο βάξνπο, πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ θαζηζηηθή δσή θαη ηελ αθαηάιιειε δίαηηα θαη εκπεξηέρεη θηλδχλνπο αλάπηπμεο πςειήο πίεζεο θαη δηαβήηε. 5

7 πκβάιιεη ζηελ θαιχηεξε πνηφηεηα ηνπ χπλνπ θαη ζηελ αλάπηπμε αηζηφδνμεο άπνςεο γηα ηε δσή. Οη καζεηέο πνπ είλαη ζσκαηηθά δξαζηήξηνη έρνπλ πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα έρνπλ κεγαιχηεξε εγξήγνξζε, ζπκκεηνρή θαη επηηπρία ζηα καζήκαηά ηνπο. Βειηηψλεη ηελ απηνπεπνίζεζε θαη ηελ ηθαλφηεηα ιήςεο απνθάζεσλ. Οη νκαδηθέο αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο εκθπζνχλ ζεκαληηθέο θνηλσληθέο αμίεο, φπσο απηνπεηζαξρία, αιιειεγγχε θαη πλεχκα νκαδηθφηεηαο θαη ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ηεο ηθαλφηεηαο γηα θνηλσληθή ελζσκάησζε θαη γηα δεκηνπξγία θνηλσληθψλ ζρέζεσλ. Βνεζά ζηε ζεηηθή θαη επράξηζηε απαζρφιεζε ησλ παηδηψλ θαη πξνθπιάζζεη ηνπο λένπο απφ αξλεηηθέο θαη αληηθνηλσληθέο ζπκπεξηθνξέο. ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο φπνπ νη απαηηήζεηο ζην ζρνιείν είλαη πςειφηεξεο θαη νη γνλείο πην πνιπάζρνινη, ελψ ε ηειεφξαζε θαη ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα έιθνπλ ηα παηδηά ζηελ θαζηζηηθή δσή, νη επθαηξίεο γηα απζφξκεηε ή νξγαλσκέλε ζσκαηηθή άζθεζε είλαη πην πεξηνξηζκέλεο. Οη γνλείο νθείινπλ λα θαζνδεγήζνπλ ηα παηδηά ηνπο έηζη ψζηε λα αγαπήζνπλ ηελ θίλεζε θαη ηε ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη λα απνθηήζνπλ πγηή κνληέια δσήο πνπ ζα ηνπο αθνινπζνχλ θαη ζηελ ελήιηθε δσή ηνπο. Γελ έρεη ζεκαζία κε πνηνλ ηξφπν ζα αζθεζνχλ, αιιά πξέπεη λα θαηαιάβνπλ φηη ε ηαθηηθή ζσκαηηθή άζθεζε είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ πγεία ηνπο. Δίλαη θαιφ λα πεξηνξίδνπλ ην ρξφλν πνπ αθηεξψλνπλ ζηελ ηειεφξαζε ή ην ηληεξλέη. Μφιηο δξαζηεξηνπνηεζνχλ, πνιινί έθεβνη ραίξνληαη ην αίζζεκα επεμίαο θαη απμεκέλεο ελέξγεηαο πνπ παξέρεη ε άζθεζε θαη δελ ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξν «ζπξψμηκν». Β) Άζθεζε ζηελ εθεβηθή ειηθία αλάινγα κε ην ζσκαηόηππν. «Ση είδνπο άζθεζε πξέπεη λα θάλεη έλαο λένο αλάινγα κε ην ζσκαηόηππό ηνπ;» Οη εηδηθνί έρνπλ μερσξίζεη ηέζζεξεηο ζσκαηηθνχο ηχπνπο αλάινγα κε ην ζρήκα, ην ζθειεηφ θαη ηελ θαηαλνκή ηνπ βάξνπο: ην «Κνπηάιη», ηελ «Κιεςχδξα», ηνλ «Κψλν» θαη ηνλ «Υάξαθα» θαη είλαη φινη ζσκαηφηππνη πνπ έρνπλ απφ ηε θπζηθή ηνπο θαηαζθεπή πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα. Ζ ζσζηή άζθεζε κπνξεί άκεζα λα ακβιχλεη ην φπνην πξφβιεκα ππάξρεη θαη λα βειηηψζεη ηα ήδε θαινζρεκαηηζκέλα ζεκεία ηνπ θνξκηνχ, ελψ έλα αθαηάιιειν πξφγξακκα κπνξεί λα θέξεη αθξηβψο ην αληίζεην απνηέιεζκα. 6

8 ΧΜΑΣΟΣΤΠΟΗ: Κνπηάιη Υαξαθηεξηζηηθά: Σν πάλσ κέξνο ηνπ ζψκαηνο είλαη πην αδχλαην θαη ζηελφ. Πην θνληά πφδηα θαη καθξχηεξνο θνξκφο. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ βάξνπο ζπγθεληξψλεηαη θάησ απφ ηε κέζε θαη φηαλ παίξλνπλ βάξνο παραίλνπλ θπξίσο ζηνπο γνθνχο, ζηνπο κεξνχο θαη ηελ πεξηνρή πίζσ απφ ηα γφλαηα. Σα αληαλαθιαζηηθά ηνπ «θνπηαιηνχ» είλαη πνιχ θαιά, νπφηε απνδίδεη ηδηαίηεξα ζηε γπκλαζηηθή θαη ζηα ζπνξ πνπ απαηηνχλ δχλακε ζην θάησ κέξνο ηνπ ζψκαηνο θαη ζπγρξνληζκφ. Σν θιεηδί είλαη λα δηαιέμνπλ αεξφβηα άζθεζε κέηξηαο έληαζεο θαη λα ηε ζπλδπάζνπλ κε βάξε πνπ ζα δπλακψζνπλ ην πάλσ κέξνο ηνπ θνξκνχ. Πξνηάζεηο: ρνηλάθη κε ηαρχηεηα, ζηαηηθφ πνδήιαην κε κηθξή αληίζηαζε θαη πςειή ηαρχηεηα, άξζεηο πνδηψλ ζην πιάη ζε φξζηα ζηάζε. Υάξαθαο Υαξαθηεξηζηηθά: πλήζσο ρξεηάδνληαη ηε γπκλαζηηθή ιηγφηεξν απφ θάζε άιιν ηχπν ζψκαηνο. Δίλαη απαξαίηεην λα επηθεληξψζνπλ ηελ πξνζνρή ζηελ ελδπλάκσζε θαη ηνλ ζρεκαηηζκφ ησλ κπψλ, αθνχ απηφ είλαη ην επαίζζεην ζεκείν ηνπο. πάληα έρνπλ κεγάιν ζηήζνο (νη γπλαίθεο), φκσο ρξεηάδεηαη λα δπλακψζνπλ πιάηε, θνηιηαθνχο θαη ψκνπο γηα λα κελ απνθηήζνπλ θαθή ζηάζε ζψκαηνο. Δίλαη θαινί ζην θνιχκπη, ην ηδφθηλγθ, ηξέμηκν κεγάισλ απνζηάζεσλ αθνχ ε θαηαζθεπή θαη ε θαηαλνκή ηνπ βάξνο ηνπο είλαη ηέηνηα πνπ δελ αζθνχληαη κεγάιεο πηέζεηο ζηηο αξζξψζεηο ηνπο. Πξνηάζεηο: Γηαηαηηθέο αζθήζεηο, step, θνηιηαθνί, ξνθαλίζκαηα (είδνο εθγχκλαζεο θνηιηαθψλ κπψλ), push-ups, θνιχκπη θιπ. Kώλνο Υαξαθηεξηζηηθά: πεξηζζφηεξνο φγθνο θαη βάξνο ζην άλσ κέξνο ηεο πιάηεο θαη ην ζηήζνο. Κνξκφο ζρεηηθά θνληφο αιιά πφδηα καθξηά. Σν ζηνκάρη πξνεμέρεη κηα θπζηθή θιίζε απφ ηελ θαηαζθεπή ηνπ πνπ είλαη νξαηή. Γηα λα απνθεπρζεί ινηπφλ απηφ ρξεηάδεηαη ελδπλάκσζε ζηνπο θνηιηαθνχο κχεο θαη αχμεζε ηεο αληνρήο ησλ επίκαρσλ κπψλ. 7

9 Δίλαη θαινί ζε αζιήκαηα πνπ απαηηνχλ ηαρχηεηα θαη δχλακε ζην άλσ κέξνο ηνπ θνξκνχ, φπσο νη ξαθέηεο θαη θάζε ζπνξ πνπ απαηηεί γξήγνξεο, δπλαηέο θαη θνθηέο θηλήζεηο. Πξνηάζεηο: Θα σθειεζνχλ αλ θάλνπλ αεξνβηθή άζθεζε ζε ζπλδπαζκφ κε θνηιηαθνχο θαη αζθήζεηο ελδπλάκσζεο ηνπ άλσ θνξκνχ. Οη αζθήζεηο κε βάξε είλαη θαηάιιειεο αλ ρξεζηκνπνηήζνπλ ιίγα θηιά γηα ην άλσ κέξνο θαη επηθεληξψζνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ θάησ κηζνχ ηνπ ζψκαηνο ηνπο. Κιεςύδξα Υαξαθηεξηζηηθά: Ο ηχπνο απηφο ζψκαηνο έρεη γεληθά δπλαηά νζηά θαη κχεο θαη είλαη ιηγφηεξν επάισηνο ζηελ νζηενπφξσζε απφ άιινπο ηχπνπο θαη ζπάληα αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα κέζεο, αθνχ απφ ηελ θαηαζθεπή ηνπ έρεη δπλαηνχο θνηιηαθνχο. Σα πφδηα είλαη αδχλαηα θαη ίζηα κε θαινζρεκαηηζκέλνπο γαζηξνθλήκηνπο (γάκπεο). Πξνηάζεηο: ζρνηλάθη, ζηαηηθφ πνδήιαην κε ρακειή έληαζε θαη πςειή ηαρχηεηα, γξήγνξν πεξπάηεκα, ζθη. 8

10 ΔΡΩΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΣΗΝ ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΩΜΑΣΟΣΤΠΟΤ: 1. Έρεηε ηελ ηάζε λα παξακέλεηε ιεπηνί: α) ζην άλσ κέξνο ηνπ ζψκαηνο β) ζε φιν ην ζψκα γ) ζηελ πεξηνρή ηεο κέζεο δ) ζην θάησ κέξνο ηνπ ζψκαηνο 2. Πνχ ζπγθεληξψλεηαη ζπλήζσο ην έμηξα βάξνο; α) ηνπο γνθνχο, ζηνπο κεξνχο θαη ηνπο γινπηνχο β) ην ζηνκάρη θαη ηνπο γινπηνχο γ) Καη ζην άλσ θαη ζην θάησ κέξνο ηνπ ζψκαηνο δ) ηελ πιάηε, ην ζηήζνο, ζηα ρέξηα θαη ζην ζηνκάρη 3. ε πνην ηκήκα ηνπ ζψκαηνο ζαο είλαη πην δχζθνιν λα αδπλαηίζεηε; α) ην θάησ κέξνο β) ην άλσ κέξνο θαη ην θάησ κέξνο γ) Γελ είλαη θαη ηφζν δχζθνιν δ) ην άλσ κέξνο 4. Αλ κπνξνχζαηε λα αιιάμεηε θάηη ζην ζψκα ζαο, ηη ζα ήηαλ: α) ην θάησ κέξνο: ηνπο γινπηνχο, ην εζσηεξηθφ ησλ κεξψλ θαη ηνπο γνθνχο β) Σν ζηνκάρη γ) Σν άλσ κέξνο θαη ην θάησ δ) θαη ηα δχν ζέινπλ δνπιεηά Πεξηζζόηεξα α: θνπηάιη, β: ράξαθαο, γ: θιεςύδξα, δ: θώλνο 9

11 Γ) «Πόζν πξέπεη λα αζθείηαη έλαο έθεβνο;» (θαηά κέζν όξν) Ζ πνιχσξε θαη έληνλε άζθεζε δελ είλαη απαξαίηεηε γηα ηα παηδηά θαη ηνπο εθήβνπο γηα λα απνθνκίζνπλ ηα νθέιε γηα ηελ πγεία ηνπο. χκθσλα κε έξεπλα πνπ έγηλε ζηνλ Καλαδά αξθνχλ κφιηο εθηά ιεπηά, έληνλεο άζθεζεο, ψζηε λα κεησζεί ν θίλδπλνο παρπζαξθίαο θαη άιισλ πξνβιεκάησλ πγείαο. Ζ έξεπλα, κε επηθεθαιήο ηνλ θαζεγεηή Ρίηζαξλη Λέβαληζνπθ ηεο Ηαηξηθήο ρνιήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Αικπέξηα έδεημε φηη ηα παηδηά πεξλνχλ πάλσ απφ ηα δχν ηξία ηνπ ρξφλνπ ηνπο (ζρεδφλ ην 70%) ζε θαζηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ην 23% ζε ειαθξέο ζσκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ην 7% ζε κέηξηαο έληαζεο δξάζεηο θαη κφιηο ην 0,6% ζε πξαγκαηηθά έληνλε ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. ε γεληθέο γξακκέο, ηα αγφξηα θάλνπλ ιηγφηεξν θαζηζηηθή δσή απφ ηα θνξίηζηα, ελψ φζν πην πνιχ ρξφλν δηαξθεί ε έληνλε άζθεζε, ηφζν ιηγφηεξν πηζαλφ είλαη ηα παηδηά λα γίλνπλ ππέξβαξα. Σα παηδηά κε παξαπαλίζηα θηιά εκθαλίδνπλ γξήγνξε βειηίσζε ζην βάξνο θαη ζηελ πεξηθέξεηα ηεο κέζεο ηνπο, φηαλ απμάλνπλ ην ρξφλν θαη ηελ έληαζε ηεο ζσκαηηθήο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο. χκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο, δελ ππάξρνπλ ηα αλακελφκελα νθέιε γηα ηελ πγεία αλ ε θαζεκεξηλή άζθεζε είλαη κφλν ήπηα ή κέηξηα, αθφκα θη αλ ν ρξφλνο γηα απηέο ηηο δξαζηεξηφηεηεο απμεζεί. Αληίζεηα, πην θξίζηκνο είλαη ν ρξφλνο πνπ αθηεξψλεηαη γηα αιεζηλά έληνλε άζθεζε, αθφκα θη αλ είλαη ιίγνο. ε φζα παηδηά αζθνχληαλ έληνλα γηα πάλσ απφ επηά ιεπηά ηνπιάρηζηνλ ηε κέξα, ηα νθέιε γηα ηελ πγεία ηνπο ήηαλ ζαθψο θαιχηεξα. Βηβιηνγξαθία

12 ΟΜΑΓΑ Β 1.Έρζα Οζκάλη 2.Ιωάλλα Μπαιάζθα 3.Κωλζηαληίλος Πόθας 4. Σοθία Κηέδοσ Τπεξπξνπόλεζε Α) Πνηεο είλαη νη επηπηώζεηο ηεο ιαλζαζκέλεο εθηέιεζεο αζθήζεσλ; Σα Κέληξα Διέγρνπ θαη Πξφιεςεο Ννζεκάησλ ζπληζηνχλ ηνπιάρηζηνλ 150 ιεπηά αεξφβηαο άζθεζεο ηελ εβδνκάδα γηα ηε δηαηήξεζε ελφο δπλαηνχ θαη πγηνχο ζψκαηνο. Χζηφζν, ε ιαλζαζκέλε εθηέιεζε ησλ αζθήζεσλ κπνξεί λα έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηα απνηειέζκαηα ηεο άζθεζεο, εθφζνλ ζηνρεχνληαη νη ιάζνο κχεο, πνπ ελδερνκέλσο λα νδεγήζεη ζε ζνβαξφ ηξαπκαηηζκφ. Δπηπηώζεηο ζηα απνηειέζκαηα Δθηειψληαο ιαλζαζκέλα ηηο αζθήζεηο κπνξεί λα έρεη δξακαηηθέο επηπηψζεηο σο πξνο πνηεο κπτθέο νκάδεο αζθνχληαη. Πηπρέο ηεο άζθεζεο, φπσο ε ιαβή ή ε ζηάζε, θαηεπζχλνπλ ηελ αληίζηαζε ηνπ βάξνπο απφ ηελ άζθεζε ζε ζπγθεθξηκέλεο κπτθέο νκάδεο. Γηα παξάδεηγκα, θαηά ηελ εθηέιεζε κίαο θάκςεο, ε ηνπνζέηεζε ησλ ρεξηψλ ζαο θαζνξίδεη ζε πην ζεκείν εθαξκφδεηαη κεγαιχηεξε αληίζηαζε, είηε ε ηνπνζέηεζε ησλ ρεξηψλ είλαη θνληά ην έλα κε ην άιιν δίλνληαο πεξηζζφηεξε αληίζηαζε ζηνπο ψκνπο θαη ηξηθέθαινπο, είηε ηνπνζεηψληαο ηα ζε κεγαιχηεξε απφζηαζε κεηαθηλψληαο έηζη ηελ αληίζηαζε πξνο ην ζηήζνο. Έηζη ινηπφλ, κηα ιαλζαζκέλε ηερληθή κπνξεί λα δψζεη απξφζκελα ή αλεπηζχκεηα απνηειέζκαηα. Σξαπκαηηζκόο ησλ ηζηώλ Μηα αιιαγή ζηελ ηνπνζεζία ηεο αληίζηαζεο κπνξεί επίζεο λα νδεγήζεη ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα ηξαπκαηηζκψλ ησλ ηζηψλ, ηδηαίηεξα έληνλε κπτθή θαηαπφλεζε, ηξάβεγκα ή κπτθή ξήμε. Κάπνηνη κχεο, φπσο ηα πφδηα ζαο, είλαη ζρεδηαζκέλα λα θξαηνχλ κεγαιχηεξν βάξνο. Άιινη, φπσο ε πιάηε θαη ν ιαηκφο ζαο, δελ είλαη θαηαζθεπαζκέλα γηα λα θξαηνχλ ην ίδην θνξηίν βάξνπο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ρξεζηκνπνηψληαο ιάζνο ηερληθή, φπσο π.ρ. ε θάκςε ηεο κέζεο αληί ησλ γνλάησλ θαηά ηελ αλχςσζε, κπνξεί λα ηνπνζεηήζεη πάξα πνιιή πίεζε ζε κηθξφηεξνπο θαη ιηγφηεξν αλαπηπγκέλνπο κχεο. Απηφ αθνξά επίζεο άιινπο ηζηνχο, φπσο ηνπο ζπλδέζκνπο θαη ηνπο ηέλνληεο. Λαλζαζκέλεο ηερληθέο κπνξνχλ λα ηνπνζεηήζνπλ 11

13 ππεξβνιηθή πίεζε ζε απηνχο ηνπο ηζηνχο κε απνηέιεζκα ηελ πξφθιεζε δηαζηξέκκαηνο ή θιεγκνλήο. Καηαπόλεζε ησλ αξζξώζεσλ Ζ ιάζνο ηερληθή κπνξεί επίζεο λα ηνπνζεηήζεη αλεπηζχκεηε πίεζε ζηηο αξζξψζεηο ζαο, εηδηθά ζηηο αξζξψζεηο ησλ γνλάησλ, ηεο πιάηεο θαη ηνπ ιαηκνχ ζαο. Απηφ κπνξεί λα πξνθαιέζεη κηα ζθηρηή ή επψδπλε αίζζεζε ηφζν ζηελ άξζξσζε φζν θαη ζηνπο γχξσ κχεο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ άξζξσζε. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ ρξεζηκνπνηείηε ην ειιεηπηηθφ, είλαη ζεκαληηθφ λα θξαηάηε ην θεθάιη ζαο ςειά θνηηάδνληαο επζεία θαη ηνπο ψκνπο ραιαξνχο, αληί λα θνηηάδεηε θάησ ζηα πεηάιηα. Όηαλ θνηηάηε πξνο ηα θάησ, αιιάδεηε ηε ζηήξημε ηεο ζπνλδπιηθήο ζαο ζηήιεο θαη κεηαηνπίδεηε ην βάξνο ηνπ ζψκαηνο ζαο, ην νπνίν κπνξεί λα θαηαπνλήζεη ηηο αξζξψζεηο θαη ηνπο κχεο ηεο πιάηεο θαη ησλ ψκσλ. Σα ζπκπηώκαηα ηεο πιεκκεινύο άζθεζεο Γελ είλαη πάληα εχθνιν λα θαηαιάβεηε εάλ εθηειείηε κία άζθεζε ζσζηά ε φρη. Σα ζεκάδηα πιεκκεινχο άζθεζεο δελ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ πξηλ απφ θάπνηεο εβδνκάδεο ή αθφκα θαη κήλεο ιαλζαζκέλεο εθηέιεζεο. Χζηφζν, νξηζκέλα βαζηθά ζεκάδηα πεξηιακβάλνπλ παξαηεηακέλν κπτθφ πφλν ή ζθίμηκν ησλ αξζξψζεσλ, θαζψο θαη πφλν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο ή κεηά ηελ πξνπφλεζε. Μπνξείηε επίζεο λα θαηαιάβεηε εάλ δελ γπκλάδεζηε ζσζηά απφ ην ζεκείν ζην νπνίν αηζζάλεζηε ηελ αληίζηαζε. Γηα παξάδεηγκα, αλ κηα άζθεζε έρεη σο ζηφρν λα δνπιέςεη ηνπο θνηιηαθνχο ζαο, αιιά αηζζάλεζηε πεξηζζφηεξν ηελ πιάηε θαη ην ιαηκφ ζαο, ηφηε πηζαλφ λα εθηειείηε ηελ άζθεζε ιαλζαζκέλα. Γηα λα είζηε ζίγνπξνη φηη ε εθηέιεζε ησλ αζθήζεσλ είλαη ζσζηή, επελδχζηε γηα κεξηθά καζήκαηα κε έλα πξνζσπηθφ γπκλαζηή. Ο γπκλαζηήο κπνξεί λα επηζεκάλεη ηη θάλεηε ιάζνο, θαζψο ζα ζαο βνεζήζεη λα κάζεηε πψο λα εθηειείηε ζσζηά ηελ θάζε άζθεζε. Β) Σα 20 ζπλεζηζκέλα ιάζε ηνπ αξράξηνπ Γηα λα έρεηε ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα, αιιά θαη γηα λα γπκλάδεζηε κε αζθάιεηα. Γηα λα απνθχγεηε πηαζίκαηα, ελνριήζεηο θαη ηξαπκαηηζκνχο, πνπ ζα κεηψζνπλ ην ξπζκφ βειηίσζήο ζαο, αιιά θαη γηα λα επραξηζηεζείηε ηειηθά πεξηζζφηεξν ην πξφγξακκά ζαο, απνθαζίζακε λα ζαο πξνεηδνπνηήζνπκε γηα ηα πην 12

14 ζπλεζηζκέλα ιάζε ησλ πεξηζζφηεξσλ αλζξψπσλ πνπ αξρίδνπλ έλα πξφγξακκα γπκλαζηηθήο γηα πξψηε θνξά ή έπεηηα απφ πνιχ θαηξφ απξαμίαο. 1. Καζόινπ πξνζέξκαλζε Αλ αξρίζεηε λα θάλεηε αζθήζεηο ρσξίο πξνζέξκαλζε, είλαη ζαλ λα δεηάηε απφ ην ζψκα ζαο λα δνπιέςεη πξηλ θαλ ην νμπγφλν θαη ην αίκα θηάζεη ζηνπο κπο. Απμάλεηαη ε πηζαλφηεηα ηξαπκαηηζκνχ, ελψ ε θαξδηαθή ζπρλφηεηα (ζηελ πεξίπησζε αεξνβηθήο άζθεζεο) αλεβαίλεη πνιχ γξήγνξα. Έηζη, ινηπφλ, πξέπεη λα αθηεξψλεηε πάληα ηνπιάρηζηνλ 5 ιεπηά ζην δέζηακα, αλεβάδνληαο ζηαδηαθά ηελ έληαζε γηα λα πξνεηνηκάζεηε ην ζψκα ζαο θαιχηεξα γηα ηελ θαηαπφλεζε πνπ ζα δερηεί. 2. Μόλν αεξνβηθή άζθεζε Πνιινί άλζξσπνη πηζηεχνπλ φηη ε αεξνβηθή γπκλαζηηθή είλαη αξθεηή γηα ηελ πγεία ηνπο θαη ηε θπζηθή ηνπο θαηάζηαζε. Αλ αλαινγηζηείηε γηα παξάδεηγκα φηη κεηά ηελ ειηθία ησλ 30 εηψλ αξρίδνπκε λα ράλνπκε κπτθφ ηζηφ θάζε ρξφλν, ζα θαηαιάβεηε θαη ηε ζεκαζία ηεο κπτθήο ελδπλάκσζεο, ε νπνία ηνλψλεη ην κπνζθειεηηθφ ζχζηεκα, αληηζηαζκίδεη απηή ηε θπζηνινγηθή θζνξά, εληζρχεη ην βαζηθφ κεηαβνιηζκφ θαη επνκέλσο, ζπληειεί ζηελ θαχζε πεξηζζφηεξσλ ζεξκίδσλ θαη ζε θαηάζηαζε εξεκίαο. 3. Άζθεζε ζε ιάζνο έληαζε ε φπνην κεράλεκα γπκλαζηηθήο θη αλ βξεζείηε, δελ πξέπεη νχηε λα ην παξαθάλεηε, νχηε λα... «ηεκπειηάδεηε». Βξείηε κε ηε βνήζεηα ηνπ γπκλαζηή ζαο ηε Μέγηζηε Αηνκηθή Καξδηαθή πρλφηεηά ζαο (πνπ ππνινγίδεηαη αλάινγα κε ηελ ειηθία ζαο) θαη ζε πνην πνζνζηφ ηεο ζα πξέπεη λα αζθείζηε (π.ρ. ηα αγχκλαζηα άηνκα πξέπεη λα αζθνχληαη ζην 50-60% ηεο ΜΚ). Αξρίζηε, ινηπφλ, ζην ζσζηφ επίπεδν, ψζηε νχηε λα θηλδπλεχεηε, αιιά νχηε λα κελ έρεηε απνηειέζκαηα. Δπίζεο, θαζνξίζηε -καδί κε ην γπκλαζηή ζαο- ηε δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο. Γεληθά, δελ ζα πξέπεη λα ην παξαθάλεηε. Γηαθνξεηηθά, ηελ επφκελε θνξά ελδέρεηαη λα κελ κπνξείηε λα «πάξεηε ηα πφδηα ζαο» Λάζνο ζηάζε Βιέπνπκε ζπρλά «πξσηάξεδεο» πνπ θάλνπλ γπκλαζηηθή ζην δηάδξνκν ή ζην ειιεηπηηθφ κεράλεκα λα πηάλνληαη απφ ηα πιεπξηθά ζηεξίγκαηα θαη λα ζηεξίδνληαη ζε απηά, γέξλνληαο κάιηζηα κπξνζηά ην ζψκα ηνπο - ηδηαίηεξα ζην ειιεηπηηθφ. Πξφθεηηαη γηα κηα θαθή ζηάζε ηνπ ζψκαηνο θαη αλψθειε επηβάξπλζε ηεο ζπνλδπιηθήο ζηήιεο. ηαζείηε, ινηπφλ, κε ηνλ θνξκφ ζαο ίζην. 13

15 5. Πεξπάηεκα κε βαξάθηα Πνιινί, ζηε πξνζπάζεηά ηνπο γηα πην γξήγνξα απνηειέζκαηα, θξαηνχλ βαξάθηα ζηα ρέξηα ή θνξνχλ θαη ζηα πφδηα ηνπο γηα λα απμήζνπλ ην βάξνο ηνπο φηαλ γπκλάδνληαη ζην δηάδξνκν θαη λα θάλνπλ ηελ άζθεζε πην δχζθνιε. Απηφ φκσο είλαη θάηη πνπ κπνξεί λα επεξεάζεη ην ζσζηφ βεκαηηζκφ ζαο, ελψ επηβαξχλεη θπξίσο ηηο αξζξψζεηο -ηα γφλαηα, ηνπο αζηξαγάινπο, ηνπο αγθψλεο θαη ηνπο ψκνπο- ρσξίο λα έρεη αλάινγα ζεηηθά απνηειέζκαηα πνπ λα δηθαηνινγνχλ ηελ θαηαπφλεζε. 6. Γξήγνξεο επαλαιήςεηο Έλα απφ ηα πην ζπλεζηζκέλα ιάζε: O ππεξβάιισλ δήινο ζηελ ηαρχηεηα εθηέιεζεο ησλ επαλαιήςεσλ φηαλ θάλεηε βαξάθηα! Οη ζπλέπεηεο; Οη αζθήζεηο δελ έρνπλ ην απνηέιεζκα πνπ πξέπεη, αιιά θαη γίλνληαη πην επηθίλδπλεο (π.ρ. ηξαπκαηηζκνί ησλ αξζξψζεσλ). O πην αζθαιήο θαη απνδνηηθφο ηξφπνο είλαη λα ζεθψλεηε ην βάξνο ζε 2 ρξφλνπο, λα κέλεηε ειάρηζηα ζηε ζέζε ηεο πιήξνπο κπτθήο ζχζπαζεο ζην ςειφηεξν ζεκείν θαη θαηφπηλ λα θαηεβάδεηε ζε 2 (ηνπιάρηζηνλ) ρξφλνπο. 7. «Αηπρήο» εθηέιεζε ησλ θνηιηαθώλ Πνιχ ζπρλά ε εθηέιεζε ησλ θνηιηαθψλ αζθήζεσλ γίλεηαη κε ιάζνο ηξφπν, ρξεζηκνπνηψληαο γηα παξάδεηγκα ππεξβνιηθά ηα ρέξηα πίζσ απφ ηνλ απρέλα (ηξαβψληαο, αληί ζηεξίδνληαο ην θεθάιη) ή έρνληαο ηα πφδηα ηελησκέλα (αληί ιπγηζκέλα) ή θάλνληαο ππεξβνιηθή θίλεζε, ζεθψλνληαο θαη ηε κέζε απφ ην δάπεδν (ελψ ηδηαίηεξα ζηα άηνκα πνπ έρνπλ ελνριήζεηο θαη πξφβιεκα ζηελ πεξηνρή απηή, ε κέζε πξέπεη πάληα λα ζηεξίδεηαη ζην δάπεδν). πγθεληξσζείηε ζηνπο θνηιηαθνχο θαη ληψζηε ηνπο λα ζθίγγνπλ γηα λα ζαο ζεθψζνπλ! 8. Μεραλήκαηα γπκλαζηηθήο - «θιίλεο ηνπ Πξνθξνύζηε» Σα πεξηζζφηεξα κεραλήκαηα είλαη θαηαζθεπαζκέλα γηα λα πξνζαξκφδνληαη ζε δηαθνξεηηθά κεγέζε αζθνπκέλσλ. Γηα λα έρεηε ινηπφλ ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα, αιιά θαη αζθάιεηα, ρξεηάδεηαη λα ηα ηαηξηάδεηε ζην δηθφ ζαο ζψκα. Γηα παξάδεηγκα, ζην κεράλεκα εθηάζεσλ ηεηξαθεθάισλ (leg extension), αλ δελ ξπζκίζεηε ζσζηά ην θάζηζκα, ψζηε ηα γφλαηα λα βξίζθνληαη ζηελ θαηάιιειε ζέζε, ηφηε επηβαξχλεηε ηα γφλαηα ρσξίο ιφγν. Δπίζεο, ηα κε ζσζηά ξπζκηζκέλα κεραλήκαηα έρνπλ σο απνηέιεζκα ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο λα κε γπκλάδνληαη νη κχεο ζε φιν ην εχξνο ηεο θίλεζήο ηνπο. 14

16 9. Όηαλ θάλεηε ηνλ... Πύξξν Γήκα! ηελ πξνζπάζεηά καο γηα πην γξήγνξα απνηειέζκαηα, ζπρλά βάδνπκε πην κεγάιν βάξνο απφ απηφ πνπ κπνξνχκε ζσζηά λα ζεθψζνπκε. Σνλίδνπκε ην ζσζηά γηαηί είλαη πξνηηκφηεξν λα ζεθψζεηε ιηγφηεξν βάξνο αιιά κε ζσζηή ηερληθή, γηαηί έηζη ζα έρεηε θαη κεγαιχηεξε αζθάιεηα θαη θαιχηεξα απνηειέζκαηα! 10. θίμηκν ησλ ιαβώλ Oη ιαβέο ζε φια ηα κεραλήκαηα ππάξρνπλ γηα κεγαιχηεξε άλεζε δελ ππάξρεη θαλέλαο ιφγνο λα πηάλεζηε ζθηρηά απφ απηέο, ζαλ λα πξφθεηηαη λα πέζεηε. Απιά αθνπκπήζηε ηα ρέξηα ζαο ζε απηέο θαη ζπγθεληξσζείηε ζηελ άζθεζε πνπ θάλεηε. 11. Καζόινπ δηαηάζεηο Ζ πιήξεο παξάιεηςε ησλ δηαηάζεσλ είλαη πνιχ ζπρλφ θαηλφκελν θαη νδεγεί ζε πηαζίκαηα, ειιηπή επιπγηζία θαη ηξαπκαηηζκνχο. 12. Λάζνο εθηέιεζε δηαηάζεσλ Σν θξάηεκα κηαο δηάηαζεο γηα πνιχ ιίγν ρξφλν είλαη άιιν ζπλεζηζκέλν ιάζνο (κείλεηε ζηε δηάηαζε ηνπιάρηζηνλ δεπηεξφιεπηα). Δπίζεο, ε ηαιάλησζε κπνξεί λα απμήζεη ηελ πηζαλφηεηα κηαο κπτθήο ζιάζεο. Κξαηάηε, ινηπφλ, ζηαζεξή ηε δηάηαζε ζην ζεκείν ηεο ειαθξηάο ελφριεζεο, ρσξίο φκσο λα πνλάηε. 13. Γηαηάζεηο ζε ιάζνο ρξόλν Έλα πνιχ ζπρλφ ιάζνο είλαη λα γίλνληαη νη δηαηάζεηο ζηελ αξρή ηνπ πξνγξάκκαηνο, φηαλ είζηε θξχνη θαη ππάξρεη θίλδπλνο ηξαπκαηηζκνχ. Κάλεηε ηηο δηαηαηηθέο αζθήζεηο πάληα φηαλ είζηε δεζηνί, είηε κεηά ηελ πξνζέξκαλζε είηε ζην ηέινο ηνπ πξνγξάκκαηνο. 14. Απνπζία ξεαιηζηηθώλ ζηόρσλ Δίλαη πνιχ πξνηηκφηεξν λα θάλεηε 2-3 θνξέο ηελ εβδνκάδα γπκλαζηηθή γηα ιεπηά γηα πάληα, παξά λα θάλεηε 1,2,3 κήλεο πξηλ ην θαινθαίξη θάζε κέξα κία θαη κηάκηζε ψξα θαη λα ζηακαηήζεηε γηα 1 ρξφλν κεηά. Γη απηφ, βάιηε σο ζηφρν ζαο θάηη εθηθηφ, έλα πξφγξακκα πνπ ζα κπνξέζεηε λα θξαηήζεηε, παξά θάηη ππεξαηζηφδνμν πνπ ζα αλαγθαζηείηε γξήγνξα λα εγθαηαιείςεηε γηαηί δελ ην πξνιαβαίλεηε ή ζαο θνπξάδεη. 15. Τπεξβνιηθά γξήγνξεο ιύζεηο Οη πεξηζζφηεξνη δεηνχλ γξήγνξα, άκεζα απνηειέζκαηα θαη κάιηζηα κε ιίγε γπκλαζηηθή. Οη νξγαληζκνί πγείαο θαη άζθεζεο ζπζηήλνπλ πιένλ κηζή ψξα άζθεζεο 15

17 5 θαη φρη 3 κέξεο ηελ εβδνκάδα, γηα απνηειέζκαηα ζηελ πγεία θαη ζηε θπζηθή θαηάζηαζε. 16. Απαξραησκέλεο αζθήζεηο Δλεκεξσζείηε απφ ηνπο γπκλαζηέο γηα ηηο θαηάιιειεο θαη πην απνηειεζκαηηθέο αζθήζεηο θαη μεράζηε απηέο πνπ θάλαηε ζην ζρνιείν πξηλ απφ 20 ρξφληα. Κάπνηεο απφ απηέο κπνξεί λα κελ είλαη ιάζνο, αιιά ππάξρνπλ πνιιέο άιιεο πην απνηειεζκαηηθέο. 17. «Υσξίο πόλν δελ ππάξρεη όθεινο!» Σν παιηφ απηφ δεκνθηιέο ξεηφ δελ ηζρχεη ζην ρψξν ηνπ fitness. Ζ έλδεημε πφλνπ δελ δείρλεη ηίπνηα άιιν απφ ιάζνο ζηελ εθηέιεζε ησλ αζθήζεσλ. Ζ απμεκέλε πξνζπάζεηα δελ ρξεηάδεηαη λα ζπλνδεχεηαη απφ πφλν! 18. Ξερλάηε ην ραιάξσκα (cool down) Με ζηακαηάηε απφηνκα ηελ άζθεζε. Με απηφ ηνλ ηξφπν ξηζθάξεηε λα «πηαζηείηε» ιφγσ ηεο κε απνκάθξπλζεο ηνπ γαιαθηηθνχ νμένο απφ ην κπτθφ ζχζηεκα. πλερίζηε άιια 5 ιεπηά ηνπιάρηζηνλ ζε ρακειφηεξε έληαζε, επηηξέπνληαο έηζη θαη ζηελ θαξδηαθή ζαο ζπρλφηεηα λα θαηέβεη ζηαδηαθά. 19. Γελ πίλεηε πγξά Όηαλ αξρίζεηε λα δηςάηε, κελ ππνηηκήζεηε ηε δίςα ζαο. Πίλεηε λεξφ πξηλ, θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ηελ άζθεζε. Σν ζψκα ζαο ρξεηάδεηαη πγξά! 20. Μελ θνιιάηε ζηα ίδηα Εεηήζηε απφ έλα γπκλαζηή λα ζαο πξνηείλεη αιιαγέο ζην πξφγξακκά ζαο. Γηαηί; Γηα λα κε βαξεζείηε θαη ηα παξαηήζεηε, αιιά θαη γηα λα κε ζηακαηήζεη ε βειηίσζε ηεο θπζηθήο ζαο θαηάζηαζεο φηαλ δελ αλαλεψλνληαη ηα εξεζίζκαηα πνπ δέρεηαη ην ζψκα ζαο. Όηαλ γπκλάδεηε ηνπο ίδηνπο κπο κε ηνλ ίδην ηξφπν θαη ην θαξδηνθπθινθνξηθφ ζαο κε ηελ ίδηα έληαζε, ηφηε φια «γίλνληαη ζπλήζεηα» γηα ηνλ νξγαληζκφ ζαο, νπφηε θαη ν ξπζκφο βειηίσζεο πέθηεη. Βξείηε δηαθνξεηηθέο αζθήζεηο, πνπ θάζε θνξά ζα ηηο θάλεηε κε δηαθνξεηηθή ζεηξά, έληαζε θαη ηξφπν! Γ) Η ππεξβνιηθή άζθεζε θάλεη θαθό; Όινη μέξνπκε φηη ε ππεξβνιή θάλεη θαθφ. ε φια ηα ζέκαηα. Αθφκε θαη ζην ζέκα ηεο άζθεζεο πνπ είλαη ηφζν σθέιηκε γηα ηελ πγεία, ε κε ηήξεζε ηνπ κέηξνπ, θέξλεη ηα αληίζεηα απφ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. 16

18 Πέξα απφ ηα θνηλά ιάζε πνπ κπνξεί θαλείο λα θάλεη φζνλ αθνξά ζηελ άζιεζε θαη ηα νπνία αθνξνχλ ιαλζαζκέλεο πξαθηηθέο ζηηο δηάθνξεο αζθήζεηο, άληζε εθγχκλαζε ησλ κπτθψλ νκάδσλ, αλαληηζηνηρία αλάκεζα ζηα θηιά θαη ην βάξνο πνπ ζεθψλεηαη, έλα αθφκε ζεκαληηθφ ιάζνο πνπ θάλνπλ πνιινί, είλαη ε ππεξβνιηθή άζθεζε, ε νπνία κάιηζηα κπνξεί λα πξνθαιέζεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο, ηφζν ζηε δχλακε φζν θαη ζηε θπζηθή θαηάζηαζε ηνπ αζιεηή. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζηφρνπο ηεο άζθεζεο είλαη ε απνθφκηζε ηνπ κέγηζηνπ νθέινπο γηα ην ζψκα, είηε απηφ κπνξεί λα γίλεη κε ηελ αχμεζε ηεο έληαζεο, ηεο δηάξθεηαο, ή ηεο ζπρλφηεηαο ησλ αζθήζεσλ, ή ην ζπλδπαζκφ απηψλ. Μεξηθέο θνξέο φκσο, θαηά ηελ πξνζπάζεηα απηή, ν αζιεηήο κπνξεί λα εθδειψλεη κεησκέλε απφδνζε θαη λα αξρίζεη λα ληψζεη θφπσζε γηα πνιχ θαηξφ. Απηφ ζεκαίλεη φηη έρεη μεπεξάζεη ηα θπζηνινγηθά φξηα θαη φηη αζθείηαη ππεξβνιηθά, θάηη πνπ κπνξεί λα ζπλδέεηαη, ηφζν κε θπζηνινγηθνχο, φζν θαη κε ςπρνινγηθνχο παξάγνληεο. Ση κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ ππεξβνιηθή άζθεζε; πλήζσο ππάξρνπλ ηξεηο παξάγνληεο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ ππεξβνιηθή άζθεζε: - Γεκηνπξγείηαη ε απαξαίηεηε πίεζε ζην ζψκα, αιιά δελ επηηξέπεηαη ε αλάινγε μεθνχξαζή ηνπ γηα ηελ αλάθηεζε δπλάκεσλ πξηλ απφ ηελ επηβνιή θη άιιεο πίεζεο. - Ο ρξφλνο απνθαηάζηαζεο κπνξεί λα είλαη αξθεηφο, αιιά ε πίεζε πνπ δεκηνπξγείηαη θαηά ηελ άζθεζε είλαη ζπγθξηηηθά κεγαιχηεξνο. - Ζ ππεξβνιηθή άζθεζε κπνξεί λα πξνέιζεη απφ ζπλδπαζκφ ησλ δχν παξαπάλσ παξαγφλησλ. 17

19 Όπνηα θη αλ είλαη ε αηηία, κελ πεξηκέλεηε ζεηηθά απνηειέζκαηα. Όπσο είπακε, ε ππεξβνιή, ε εκκνλή θαη ε εμάξηεζε, δε βγάδνπλ πνηέ ζε θαιφ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο, δηάθνξεο κεηαβνιηθέο δηαδηθαζίεο ιακβάλνπλ ρψξα ζην ζψκα, αλάινγα πάληα κε ην είδνο θαη ηελ έληαζε ηεο άζθεζεο. Σν ζψκα πξνζπαζεί λα πξνζαξκνζηεί ζηελ πίεζε πνπ ηνπ επηβάιιεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο θαη ζηε ζπλέρεηα λα αλαθηήζεη δπλάκεηο. Ο ρξφλνο πνπ ρξεηάδεηαη ην ζψκα γηα λα αλαθηήζεη δπλάκεηο, είλαη πην ζεκαληηθφο θη απφ ην ρξφλν ηεο άζθεζεο, γηαηί ηελ ίδηα ψξα πνπ ην ζψκα μεθνπξάδεηαη, αλαπηχζζεηαη θαη βειηηψλεηαη. Γ) Πνηα είλαη ηα ηππηθά ζπκπηώκαηα ηεο ππεξβνιηθήο άζθεζεο; Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ππεξβνιηθήο άζθεζεο, ην ζψκα θάλεη πεξηζζφηεξεο θαηαβνιηθέο (δηάζπαζε), παξά αλαβνιηθέο (ζχλζεζε νπζηψλ) δηαδηθαζίεο. Σα ζπκπηψκαηα ηεο ππεξβνιηθήο άζθεζεο, κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθά θαη ππνθεηκεληθά γηα ηνλ θαζέλα. Δίλαη ελδηαθέξνλ φηη, ε ππεξβνιηθή άζθεζε, δελ πξνθαιεί κφλν θπζηθέο ζπλέπεηεο, αιιά κπνξεί λα επεξεάζεη θαη ηελ ςπρηθή θαη λνεηηθή θαηάζηαζε ελφο αηφκνπ. Μεξηθά απφ ηα ζπκπηψκαηα ηεο ππεξβνιηθήο άζθεζεο είλαη: - Έιιεηςε ελέξγεηαο γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο, γεληθή δπζθνξία ηνπ ζψκαηνο, πφλνο ησλ κπψλ θαη ησλ αξζξψζεσλ. - Μείσζε ζηελ απφδνζε. - Απψιεηα ελζνπζηαζκνχ θαη θηλήηξνπ γηα ηελ άζθεζε. - Φπρνινγηθά ζπκπηψκαηα φπσο ε θαηάζιηςε θαη επεξεζηζηφηεηα. - Απψιεηα ηεο φξεμεο, παξαθκή ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ ηξαπκαηηζκψλ, φπσο δηαζηξέκκαηα, ξήμε κπψλ θ.ά., θαζψο δελ επηηξέπεηαη ζηνπο κηθξνηξαπκαηηζκνχο λα ζεξαπεπηνχλ. Ζ ππεξβνιηθή άζθεζε εθδειψλεηαη θπξίσο ζηηο πξνπνλήζεηο κε βάξε, αιιά κπνξεί λα πξνθχςεη θαη ζε αεξφβηα άζθεζε φπσο ην ηξέμηκν θαη ε πνδειαζία. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα δίλνπκε ζην ζψκα καο Σνλ απαξαίηεην ρξφλν γηα λα μεθνπξαζηεί, λα πξνζαξκνζηεί θαη λα αλαθηήζεη δπλάκεηο. «Μέηξνλ άξηζηνλ» θαη ζηε γπκλαζηηθή ινηπφλ! Πεγέο Llivestrong.com Γεκνζηνγξαθηθφο Οξγαληζκφο Λακπξάθε Α.Δ 18

20 ΟΜΑΓΑ Γ 1. Κούθα Μαρία 2. Κοσηζοθώζηα Νηθοιέηα 3. Μπέηζοσ Γεωργία 4. Τζοκαρίδες Φίιηππος Ο έθεβνο θαη ε ζρέζε ηνπ κε ηελ άζθεζε ζηελ αξραία Διιάδα Ζ εθεβεία είλαη κία εμειηθηηθή πεξίνδνο ζηε δσή ηνπ αλζξψπνπ, κία πεξίνδνο κε ηδηαίηεξα ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, πνπ εμαξηψληαη απφ ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο αλαπηχζζεηαη ν λένο άλζξσπνο. Κάζε θνηλσλία θαη θάζε επνρή έρεη ηα δηθά ηεο θξηηήξηα, κε ηα νπνία απνθαζίδεη σο πνηα ειηθία θξαηάεη ε εθεβεία, σο πφηε κπνξεί έλαο λένο άλζξσπνο, πνπ δελ είλαη πηα παηδί, λα ινγίδεηαη έθεβνο, δειαδή φρη ελήιηθνο. ηελ αξραηφηεηα ηνπιάρηζηνλ θαη ηδίσο γηα ηηο γπλαίθεο, ην ηέινο ηεο εθεβείαο θαζνξηδφηαλ αλεμάξηεηα απφ ηε θπζηνινγηθή ή ζσκαηηθή σξηκφηεηα ηνπ λένπ. Ζ ιέμε «έθεβνο» ζηελ αξραία επνρή αλαθεξφηαλ ζην ηέινο ηεο πεξηφδνπ πνπ ιέγεηαη ζήκεξα «εθεβεία» θαη πνπ ηφηε ιεγφηαλ «ήβε». Ζ «ήβε» άξρηδε φπσο θαη ζήκεξα κε ηελ πξψηε εκθάληζε ησλ εμσηεξηθψλ γλσξηζκάησλ ηνπ γέλνπο θαη ηειείσλε φηαλ ην απνθάζηδε ν λφκνο. ηελ Αζήλα θαη γεληθφηεξα ζηηο Ησληθέο πφιεηο, ε ήβε ηειείσλε κφιηο ν λένο ζπκπιήξσλε ην 16 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπ. ηε πάξηε θαη γεληθά ζηηο Γσξηθέο πφιεηο, κφιηο γηλφηαλ 18 ρξφλσλ ηειείσλε ε ήβε. Γηα ηελ θνπέια ην ηέινο ηεο εθεβείαο ζήκαηλε φηη έρεη θηάζεη πιένλ ζε ειηθία γάκνπ. Γεληθά ε ήβε ηειείσλε γηα ηα θνξίηζηα πνιχ λσξίηεξα απφ φηη ζηα αγφξηα. εκαληηθφ επίζεο είλαη λα εηπσζεί φηη ε ιέμε «έθεβνο» δελ ρξεζηκνπνηνχληαλ ζηελ αξραηφηεηα, ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχληαλ ν φξνο «λένο». ηελ Αζήλα θαη ηελ πάξηε ην πξφγξακκα ηεο γπκλαζηηθήο ήηαλ θαζνξηζκέλν κε λφκν θαη ήηαλ θάησ απφ ηνλ απφιπην έιεγρν ηνπ θξάηνπο, ππήξραλ δε παηδαγσγνί θαη εηδηθνί ππάιιεινη πνπ παξαθνινπζνχζαλ ηελ ηήξεζε ησλ απνθάζεσλ. Οη λεαξνί Αζελαίνη εθπαηδεπφληνπζαλ ζηηο παιαίζηξεο απφ ηα δψδεθα ηνπο ρξφληα. Οη παιαίζηξεο φπσο θαη ηα ζρνιεία ήηαλ ηδησηηθέο θαη έθεξαλ ην φλνκα ηνπ ηδηνθηήηε ηνπο, ζε αληίζεζε κε ηα γπκλάζηα πνπ ήηαλ θξαηηθά. ηηο παιαίζηξεο θπξηαξρνχζε ν παηδνηξίβεο πνπ ήηαλ ππεχζπλνο γηα ηελ ζσκαηηθή εθπαίδεπζε ησλ 19

21 λέσλ, θπθινθνξνχζε αλάκεζα ηνπο θαη δηεχζπλε ηηο αζθήζεηο κε κία καθξηά δηραισηή βέξγα κε ηελ νπνία ηηκσξνχζε ηνπο απείζαξρνπο, θνξνχζε πνξθπξή ριακχδα θαη ηελ έβγαδε κφλν φηαλ ήηαλ λα δείμεη ζηα παηδηά θάπνηα άζθεζε. Έρεη ζπρλά θάησ απφ ηηο δηαηαγέο ηνπ βνεζνχο πνπ ηνπο δηαιέγεη αλάκεζα απφ ηνπο καζεηέο ηνπ. Παξαθνινπζνχζε επίζεο ην παξάζηεκα ησλ καζεηψλ πνπ έπξεπε λα βαδίδνπλ ίζηα κε ηηο κχηεο ησλ πνδηψλ ηνπο πξνο ηα έμσ. Σξία ήηαλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ειιεληθήο γπκλαζηηθήο: ε ηέιεηα γπκλφηεηα ηνπ αζιεηή (ε ιέμε γπκλαζηηθή πξνέξρεηαη απφ ηελ ιέμε γπκλφο), ε ρξήζε αινηθψλ απφ ιάδη θαη ην παίμηκν ηνπ απινχ φζν θξαηνχζαλ νη αζθήζεηο. Αζήλα ηελ αξραία Αζήλα ε είζνδνο ηεο εθεβείαο γηα ηα αγφξηα ζήκαηλε ηελ εηζαγσγή ζην γπκλαζηήξην ή ζηελ παιαίζηξα, φπνπ πεξλνχζαλ ηα δχν ηξίηα ηεο εκέξαο ηνπο. Ζ γπκλαζηηθή, φπσο ην ιέεη ε ιέμε, ε άζθεζε ηνπ γπκλνχ ζψκαηνο, ήηαλ ν αθξνγσληαίνο ιίζνο ηεο εθπαηδεπηηθήο αγσγήο ησλ λέσλ. Αθφκα θαη γηα ηνλ Πιάησλα, ε άζθεζε ηνπ ζψκαηνο ήηαλ ηφζν αλαγθαία φζν θαη ε άζθεζε ηνπ πλεχκαηνο, γλσζηή σο ξεηνξηθή, πνπ θαη ηα δχν καδί επέηξεπαλ ηελ αμηνπνίεζε ηεο ςπρήο, ησλ έκθπησλ πιαησληθψλ αξεηψλ. Γηα ηηο θνπέιεο, ε θαζηεξσκέλε άζθεζε ήηαλ ν ρνξφο κα θαη γηα ηα αγφξηα, ζαλ εθδήισζε ζεβαζκνχ ζηνλ Απφιισλα. πάξηε Απφ ηα 12 σο ηα 18 ηνπο ρξφληα, νη έθεβνη ηεο πάξηεο δηδάζθνληαλ θπξίσο φ,ηη ήηαλ ρξήζηκν γηα ηνλ πφιεκν: ηε ζθιεξαγσγία, ηελ αδηαθνξία ζηνλ πφλν θαη ηελ πεηζαξρία. Έκελαλ ρσξηζηά απφ ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, νξγαλσκέλνη ζε θνηλφβηα θάησ απφ ηε δηνίθεζε εηθνζάρξνλσλ λέσλ, δειαδή αλδξψλ κε δχν ρξφληα πείξα σο ελήιηθεο πνιίηεο, πνπ ήηαλ ππφινγνη ζε επίζεκνπο εθπξνζψπνπο ηεο πνιηηείαο. Οη παξηηάηηζζεο κάζαηλαλ θπζηθή θαη γπκλάδνληαλ ψζηε λα εμαζθαιίζνπλ ηε γέλλεζε γεξψλ παηδηψλ. Αζθνχληαλ θαη ρφξεπαλ γπκλέο κπξνζηά ζηα αγφξηα πνπ ήηαλ ππνρξεσκέλα λα ηηο θνηηάδνπλ ρσξίο λα πξνθαινχληαη. 20

22 ΟΜΑΓΑ Γ 1. Ληνχθα Υξηζηίλα 2. Ληψινπ Δπαγγειία 3. Μαγνπιηαλίηε Αλαζηαζία 4. ηγάιαο Αξγχξεο Α) Κνιύκβεζε θαη πγεία ζηελ εθεβεία Οη έθεβνη θαη νη λεαξνί ελήιηθεο σθεινχληαη θαηά πνιχ απφ ηελ ηαθηηθή άζθεζε. Ζ ηαθηηθή άζθεζε είλαη θαιή γηα ηελ πγεία γεληθψο θαη βνεζάεη ζην έιεγρνο ηνπ βάξνπο, ε έλαξμε ησλ ζσζηψλ ζπλεζεηψλ άζθεζεο απφ ηελ εθεβεία βνεζάεη λα ππάξρνπλ πγηείο ζπλήζεηεο θαηά ηελ ελήιηθε δσή. Παξ φια απηά, είλαη ζεκαληηθφ ην κέηξν. Ζ ππεξβνιηθή άζθεζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ηξαπκαηηζκνχο θαη ζε αλσκαιίεο ηεο έκκελνπ ξχζεο ζηα θνξίηζηα. Ο πφλνο ή ην πξήμηκν ζηηο αξζξψζεηο, πνπ είλαη ζπρλφ πξφβιεκα, απνηειεί ζεκείν ππεξβνιηθήο άζθεζεο ή ιάζνο ηερληθήο. 10 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΚΟΛΤΜΠΑΔΙ Ο ΔΦΗΒΟ 1. Ζ επαθή κε ην λεξφ ζνπ εμαζθαιίδεη κεγάιε εμνηθείσζε κε ην πγξφ ζηνηρείν, κε απνηέιεζκα λα αηζζάλεζαη άλεηα θαη θηιηθά ζε έλα πεξηβάιινλ μέλν γηα ηνπο πην πνιινχο αλζξψπνπο. 2. Δπίζεο πξνζθέξεη εθεζπραζκφ ζηνπο γνλείο φηαλ ηα παηδηά ηνπο ζα παίδνπλ ζηε ζάιαζζα ή ζηελ πηζίλα θαη αζθάιεηα ζηα παηδηά εθφζνλ ζα κπνξνχλ λα ραίξνληαη ηε ζάιαζζα μέλνηαζηα θαη ρσξίο θφβν. 3. Ζ θνιχκβεζε ζπληζηάηαη απφ ηνπο εηδηθνχο σο κέζν πξφιεςεο θαη ζεξαπείαο πνιιψλ αζζελεηψλ. Ζ «θχζε» ηνπ αζιήκαηνο θαη ν ρψξνο δηεμαγσγήο ηνπ, ην θαζηζηά ηδαληθφ γηα αλζξψπνπο κε άζζκα (ιφγσ ηνπ πγξνχ θιίκαηνο). Πνιινί αζιεηέο θαηά ηελ πεξίνδν απνζεξαπείαο απφ ηξαπκαηηζκφ πξνπνλνχληαη ζηελ πηζίλα (ιφγσ ηεο άλσζεο θαη ηεο κεησκέλεο επηβάξπλζεο ζηηο αξζξψζεηο). Άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο (Α.Μ.Δ.Α.) πξνηηκνχλ ηελ θνιχκβεζε (ιφγσ ηεο άλσζεο θαη ηεο ειεπζεξίαο ησλ θηλήζεσλ). 4. Ζ θνιχκβεζε ζνπ πξνζθέξεη θαη ζνπ δηδάζθεη έλα λέν ηξφπν δσήο. Μέζσ ηεο θνιχκβεζεο καζαίλεηο λα δεηο πγηεηλά, λα αληηκεησπίδεηο ηηο δπζθνιίεο 21

23 ηεο δσήο κε δηαθνξεηηθφ θαη πην ζεηηθφ ηξφπν, λα μερσξίδεηο ην θαιφ απφ ην θαθφ θαη ην ζσζηφ απφ ην ιάζνο. 5. Ζ θνιχκβεζε ζνπ δίλεη ηελ επθαηξία λα αλήθεηο ζε έλα λέν θαη μερσξηζηφ ζχλνιν. ε κία δεχηεξε νηθνγέλεηα πνπ ζα ζε πξνζηαηεχζεη θαη ζα ζε θαζνδεγήζεη ζε αζθαιή κνλνπάηηα, καθξηά απφ ηνπο θηλδχλνπο ηεο θνηλσλίαο (λαξθσηηθά, αιθνφι, «θαθέο παξέεο»). 6. Οη πξφγνλνί καο έιεγαλ ζπρλά ην ζνθφ ξεηφ «λνπο πγηήο ελ ζψκαηη πγηή». Δίλαη γεγνλφο φηη γηα λα γίλεηο πεηπρεκέλνο θνιπκβεηήο πξέπεη λα έρεηο αλαπηπγκέλν ην αίζζεκα επζχλεο θαη πςειή λνεκνζχλε γηα λα θαηαιαβαίλεηο θαη λα πξαγκαηνπνηείο άκεζα απηά πνπ ζνπ δεηάεη ν πξνπνλεηήο. Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη ε πιεηνςεθία ησλ θνιπκβεηψλ είλαη καζεηέο πςειψλ βαζκψλ θαη νη πεξηζζφηεξνη θαηαθέξλνπλ λα εηζαρζνχλ ζε Α.Δ.Η. θαη ζρνιέο πςειήο πξνηίκεζεο. 7. Ζ θνιχκβεζε είλαη ην κνλαδηθφ άζιεκα πνπ γπκλάδεη νιφθιεξν ην ζψκα κε νκνηφκνξθν ηξφπν. Σν αηζζεηηθφ απνηέιεζκα είλαη άμην πξνζνρήο θαη ζαπκαζκνχ. Οη θνιπκβεηέο έρνπλ αλαπηπγκέλε ηε λεπξνκπηθή ηνπο ζπλαξκνγή θαη κπνξνχλ λα αληαπεμέιζνπλ θαη λα εθηειέζνπλ νπνηνδήπνηε εξέζηζκα εληφο θαη εθηφο πηζίλαο. 8. Οη θηιίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηνλ θνιπκβεηηθφ ρψξν θξαηάλε κηα δσή θαη βαζίδνληαη ζε γεξά ζεκέιηα. Οη θίινη απφ ην ζρνιείν, απφ ην παλεπηζηήκην, απφ ηα θξνληηζηήξηα κπνξνχλ λα ραζνχλ κε ηα ρξφληα. Οη θηιίεο απφ ην θνιπκβεηήξην παξακέλνπλ γηαηί ζηεξίδνληαη ζηελ θνηλή θαη ζθιεξή πξνζπάζεηα θαη θπξίσο ζηελ αγάπε γηα ην άζιεκα. 9. Ζ θνιχκβεζε, εθηφο απφ άζιεκα, είλαη έλαο ηξφπνο γηα λα ζθεθηείο θαη λα μεθχγεηο απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα. Σε ζηηγκή πνπ θνιπκπάο κπνξείο λα ζπιινγίδεζαη θαη λα νλεηξεχεζαη. νπ πξνζθέξεηαη έλα αίζζεκα γαιήλεο θαη ειεπζεξίαο ην νπνίν δε κπνξείο λα ζπλαληήζεηο πνπζελά αιινχ. 10. Σν άζιεκα ηεο θνιχκβεζεο είλαη απφ ηα πιένλ δηαδεδνκέλα ζε φιν ηνλ θφζκν θαη απφ ηα πην ζεκαληηθά ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο. Καηέρεη ηε δεχηεξε ζέζε ζηα Οιπκπηαθά αζιήκαηα (κεηά ην ζηίβν), ελψ ηζρπξέο ρψξεο φπσο ε Ζ.Π.Α. θαη ε Ρσζία έρνπλ εηδηθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηε δηάδνζή ηνπ. 22

24 Β) Η άζθεζε βνεζά ηνπο εθήβνπο λα δηαθόςνπλ ην θάπληζκα Νέα έξεπλα ππνδεηθλχεη φηη ε άζθεζε κπνξεί λα βνεζήζεη ηνπο εθήβνπο λα ζηακαηήζνπλ ην θάπληζκα. Δξεπλεηέο αλαθάιπςαλ φηη νη έθεβνη, ηδηαίηεξα ηα αγφξηα, ήηαλ πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα δηαθφςνπλ ην θάπληζκα αλ ε άζθεζε ήηαλ κέξνο ηνπ πξνγξάκκαηνο δηαθνπήο ηνπ θαπλίζκαηνο. Ζ ινγηθή πίζσ απφ ηελ έξεπλα βαζίζηεθε ζηα πςειά επίπεδα θαπλίζκαηνο θαη ηα ρακειά επίπεδα άζθεζεο. Καη απηφ πνπ αλαθαιχθζεθε ήηαλ φηη νη 2 ζπκπεξηθνξέο εκθαλίδνληαη ηαπηφρξνλα. Δξεπλεηέο εμέηαζαλ ζε δηάζηεκα 6 κελψλ 233 καζεηέο ειηθίαο 16,5 έσο 19 εηψλ. Όινη θάπληδαλ ηνπιάρηζηνλ κηζφ παθέην ηηο θαζεκεξηλέο θαη νιφθιεξν παθέην ηα αββαηνθχξηαθα. Οη πεξηζζφηεξνη άξρηζαλ ην θάπληζκα πεξίπνπ ζηελ ειηθία ησλ 11 εηψλ. Οη έθεβνη ρσξίζηεθαλ ζε 3 νκάδεο. Μηα νκάδα αθνινχζεζε κηα κφλν ζπλεδξία δηαθνπήο ηνπ θαπλίζκαηνο. Ζ δεχηεξε νκάδα έιαβε κέξνο ζην πξφγξακκα NOT ηεο Ακεξηθαληθήο Έλσζεο πλεπκνλνιφγσλ γηα ην θάπληζκα, πνπ πεξηιάκβαλε 10 εβδνκαδηαίεο ζπλεδξίεο κε ζπκβνπιέο γηα πγηεηλέο ζπκπεξηθνξέο, έιεγρν ηνπ ζηξεο θαη ηθαλφηεηεο. Ζ ηξίηε νκάδα έιαβε κέξνο ζε ζπλεδξίεο ΝΟΣ ζε ζπλδπαζκφ κε εθπαίδεπζε γηα ηε ζσκαηηθή άζθεζε. Οη έθεβνη δελ αζθνχληαλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπλεδξηψλ αιιά εθπαηδεχηεθαλ θαη έιαβαλ βεκαηφκεηξα θαη πεξηνδηθά γηα λα παξαθνινπζνχλ ηελ πξφνδφ ηνπο. Σξεηο κήλεο αξγφηεξα, πνζνζηφ 14% ησλ εθήβσλ πνπ αζθνχληαλ δηέθνςαλ ην θάπληζκα. Σν πνζνζηφ επηηπρίαο ησλ αγνξηψλ ήηαλ δηπιάζην απφ ησλ θνξηηζηψλ πνπ αθνινχζεζαλ ην ίδην πξφγξακκα. Ληγφηεξν απφ ην 5% ησλ εθήβσλ ζηελ νκάδα 23

25 κηαο κφλν ζπλάληεζεο δηέθνςαλ, ελψ 11% ησλ εθήβσλ ζην πξφγξακκα ΝΟΣ δηέθνςαλ. Γηαπηζηψζεθε φηη ε άζθεζε αθφκα θαη ζε κηθξέο ή κέηξηεο δφζεηο κπνξεί λα απμήζεη ζεκαληηθά ηηο πηζαλφηεηεο δηαθνπήο. Δπίζεο απηή ε πξνζέγγηζε πξνζπαζεί λα αιιάμεη πεξηζζφηεξεο απφ κηα ζπκπεξηθνξέο. ηα έθεβα αγφξηα κπνξεί λα είλαη κεγαιχηεξε ε επίδξαζε, επεηδή ηα αγφξηα είλαη πην δξαζηήξηα απφ ηα θνξίηζηα ζε απηή ηελ ειηθία, ηα νπνία θαίλεηαη λα ράλνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ηελ άζθεζε ζηα ρξφληα ηεο εθεβείαο. Γ) Οδεγίεο γηα γνλείο εθήβσλ ζρεηηθά κε ηελ άζθεζε Οη έθεβνη κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηε γεληθή θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο εληάζζνληαο νπνηαδήπνηε άζθεζε ζην θαζεκεξηλφ ηνπο πξφγξακκα. Γηα ηνπο εθήβνπο κε ην ραξηδηιίθη ζην ρέξη είλαη πην εχθνιν λα έρνπλ πξφζβαζε ζην junkfood πνπ απνηειείηαη απφ ηξφθηκα πςειήο πεξηεθηηθφηεηαο ζε ζεξκίδεο, ιηπαξά, δάραξε θαη αιάηη. Δπίζεο ζηελ ειηθία απηή ηα παηδηά πξνηηκνχλ ηηο θαζηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη θπξίσο ηελ ελαζρφιεζε κε ηνπο ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο θαη ηα βηληενπαηρλίδηα. Απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη πξννδεπηηθά ζηελ βάξνπο αχμεζε ηνπ ηνπο. Καη κε μερλάηε αλ είζηε θαη εζείο ππέξβαξνη ππάξρεη κεγαιχηεξνο θίλδπλνο λα γίλεη θαη ην παηδί ζαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ιφγσ ηεο θαθήο δηαηξνθήο θαη ηεο θαζηζηηθήο δσήο νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη έθεβνη παξνπζηάδνπλ πςειή αξηεξηαθή πίεζε, πςειή ρνιεζηεξφιε αθφκα θαη δηαβήηε ηχπνπ 2 (ηνλ δηαβήηε πνπ παξνπζηάδνπλ ζπλήζσο νη ελήιηθνη θαη ειηθησκέλνη). Αλ ζέιεηε πξαγκαηηθά λα βνεζήζεηε ηα παηδηά ζαο, πξέπεη λα πάξεηε ηελ απφθαζε λα ηξψηε φινη καδί ζαλ νηθνγέλεηα πην πγηεηλά θαη λα βνεζήζεηε ηα παηδηά ζαο λα γίλνπλ πην δξαζηήξηα ζσκαηηθά. Οη έθεβνη κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηε γεληθή θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο εληάζζνληαο νπνηαδήπνηε άζθεζε ζην θαζεκεξηλφ πξφγξακκα ηνπο. ε απηέο ηηο ειηθίεο ηα νκαδηθά ζπνξ είλαη έλαο ζαπκάζηνο ηξφπνο ηφζν γηα λα αζινχληαη φζν θαη γηα λα θάλνπλ λένπο θίινπο. Άιισζηε θαηά ηελ πεξίνδν απηή ηεο δσή ηνπο ηα παηδηά πξνηηκνχλ λα πεξλάλε πεξηζζφηεξν ρξφλν ηνπο κε ηνπο θίινπο ηνπο παξά κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπο. Οη κεγαιχηεξνη έθεβνη δείρλνπλ αθφκε θαη ηελ πξνηίκεζή ηνπο λα γίλνπλ κέιε ζε θάπνην γπκλαζηήξην ή λα θάλνπλ θάπνην ηδηαίηεξν άζιεκα. 24

26 1. Δλζαξξχλεηε ηα παηδηά ζαο λα αζινχληαη φζν πεξηζζφηεξν γίλεηαη, γηαηί αλ απνθηήζνπλ απηή ηε ζπλήζεηα ζε κηθξή ειηθία ππάξρεη κεγάιε πηζαλφηεηα λα ηε δηαηεξήζνπλ θαη ζηελ ππφινηπε δσή ηνπο. 2. Αθήζηε ηα λα δηαιέμνπλ ην άζιεκα πνπ ηνπο ελδηαθέξεη, δηαζέζηε ην αλάινγν ρξφλν πνπ κπνξεί λα ρξεηαζηνχλ γηα ηε κεηαθνξά ηνπο ζην γήπεδν ή ζε θάπνην γπκλαζηήξην γηα φζν δηάζηεκα ρξεηαζηεί (αθνχ πνιχ ζπρλά νη γνλείο βαξηνχληαη λα κεηαθέξνπλ ηα παηδηά θαη έηζη εγθαηαιείπνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ μεθίλεζαλ). 3. Αγνξάζηε είδε γπκλαζηηθήο γηα ην ζπίηη, γηα ηα ληξνπαιά ή ππέξβαξα παηδηά πνπ δελ ζέινπλ λα αζθνχληαη καδί κε άιινπο θαη θπξίσο βνεζήζηε ηα λα ληψζνπλ αγαπεηά θαη φηη ηα ζηεξίδεηε θάζε ζηηγκή. ΣΑ ΟΦΔΛΗ ΣΗ ΑΚΗΗ Έλαο έθεβνο πξέπεη λα αζθείηαη 3 θφξεο ηελ βδνκάδα. Έλα πξφγξακκα yoga, ζε ζπλδπαζκφ κε αεξνβηθή άζθεζε θαη θάπνηεο αζθήζεηο κπτθήο ελδπλάκσζεο, κπνξνχλ λα ηζρπξνπνηήζνπλ ην αλνζνπνηεηηθφ θαη ην κπτθφ ζαο ζχζηεκα. Ζ θαξδηά ζαο ζα αλαδσνγνλεζεί θαη ζα κεησζνχλ - κεηά απφ έλα ρξνληθφ δηάζηεκα ζπζηεκαηηθήο άζθεζεο - νη πηζαλφηεηεο γηα θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα, ππέξηαζε 25

27 Αλάινγα κε ηε δξαζηεξηφηεηα πνπ επηιέμαηε, γηα ηε βειηίσζε ηεο γεληθήο θπζηθήο ζαο θαηάζηαζεο είλαη απαξαίηεηε ε αεξφβηα πξνπφλεζε, φπσο: πεξπάηεκα, ραιαξφ ηξέμηκν, θνιχκπη, πνδειαζία, αζινπαηδηέο ή άιια ζπνξ. Απηή ε άζθεζε ρξεηάδεηαη λα επαλαιακβάλεηαη ηνπιάρηζην δχν θνξέο ηελ εβδνκάδα ή ηδαληθά κέξα παξά κέξα θαη λα έρεη δηάξθεηα απφ 20ιεπηά έσο 45ιεπηά ηεο ψξαο. Δδψ πξέπεη λα επηζεκάλνπκε ηελ αλάγθε επίβιεςεο ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο απφ θάπνην πεπεηξακέλν γπκλαζηή, έηζη ψζηε νη αζθήζεηο λα γίλνληαη απφ αζθαιή ζέζε ρσξίο λα επηβαξχλνπλ ηηο αξζξψζεηο. Αθφκε ε επίβιεςε είλαη απαξαίηεηε γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ζσζηήο έληαζεο θαηά ηελ πξνπφλεζε, θαζψο νη πεξηζζφηεξνη έθεβνη έρνπλ ηελ ηάζε λα ζέινπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ φιν θαη κεγαιχηεξε αληίζηαζε θαηά ηελ πξνπφλεζε. Πξνπόλεζε ζε ειηθίεο από 13 έσο 16 εηώλ 1νο θχθινο 2νο θχθινο 3νο θχθινο Δπίπεδν έληαζεο Δπαλαιήςεηο / ζεη Πξνπνλήζεηο /εβδνκάδα Γηάξθεηα πξνπφλεζεο 40% Μ.Γ. 50% Μ.Γ. 60% Μ.Γ ' 30' 30' Δίδνο Μεραλέο Μεραλέο Μεραλέο αληίζηαζεο Γχλακεο Γχλακεο Γχλακεο 26

28 Πξνπόλεζε ζε ειηθίεο από 16 έσο 19 εηώλ 1νο θχθινο 2νο θχθινο 3νο θχθινο Δπίπεδν έληαζεο Δπαλαιήςεηο / ζεη Πξνπνλήζεηο / εβδνκάδα Γηάξθεηα πξνπφλεζεο 60% Μ.Γ. 70% Μ.Γ. 80% Μ.Γ ' 40' 40' Μεραλέο Μεραλέο Μεραλέο Δίδνο Γχλακεο & Γχλακεο & Γχλακεο & αληίζηαζεο Διεχζεξα Διεχζεξα Διεχζεξα Βάξε Βάξε Βάξε ΠΖΓΔ ΗΝΣΔΡΝΔΣ ISI%2520KAI%2520YGEIA/KOLIMBISI%2520KAI%2520YGEIA.htm&q= 10+%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%9F%CE%99+%CE%93%CE%99%C E%91+%CE%9D%CE%91+%CE%9A%CE%9F%CE%9B%CE%A5%CE%9 C%CE%A0%CE%91%CE%95%CE%99+%CE%9F+%CE%95%CE%A6%C E%97%CE%92%CE%9F%CE%A3&ei=RQb5UOOICoLXtAbT6YD4CA&u sg=afqjcnf2q3yvvihwsr2_whx0wtvbhoraww 27

29 28

30 Β. Διατροφή 29

31 30

32 ΟΜΑΓΑ Α 1. Ζούθας Γεώργηος 2. Καραζάλοσ Ειπίδα 3. Καρακέηζε Γεωργία 4. Νηθοιαράθε Ειπίδα Α) πκπιεξώκαηα Γηαηξνθήο χκθσλα κε ηνλ ΔΟΦ, ηα ζπκπιεξψκαηα δηαθξίλνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο αλάινγα κε ηελ πξνβιεπφκελε ρξήζε ηνπο: πκπιεξψκαηα δηαηξνθήο: Πξφθεηηαη γηα δηαηξνθηθά πξντφληα, κε ζθνπφ ηελ ζπκπιήξσζε ηεο ζπλήζνπο δίαηηαο. Σξφθηκα εηδηθήο δηαηξνθήο: Πξφθεηηαη γηα ηξφθηκα ηα νπνία ιφγσ ηεο εηδηθήο ζχλζεζήο ηνπο πξννξίδνληαη γηα εηδηθή δηαηξνθή ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ πιεζπζκνχ π.ρ. γηα πγηή βξέθε ή λήπηα, γηα εηδηθέο θαηεγνξίεο αηφκσλ κε δηαηαξαγκέλν κεηαβνιηζκφ, ή γηα θαηεγνξίεο αηφκσλ πνπ βξίζθνληαη ζε εηδηθή θαηάζηαζε ηεο θπζηνινγίαο ηνπο. (ΔΟΦ Γηάζεζε πκπιεξσκάησλ Γηαηξνθήο θαη Σξνθίκσλ Δηδηθήο Γηαηξνθήο 07/12/2004). Σν 2004 δεκνζηεχηεθαλ νη «Πεξί πκπιεξσκάησλ Γηαηξνθήο Καλνληζκνί» ζε ελαξκφληζε κε ηελ Οδεγία 2002/46/ΔΚ Σνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ. χκθσλα κε απηνχο ινηπφλ «ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο» νξίδνληαη ηα ηξφθηκα κε ζθνπφ ηε ζπκπιήξσζε ηεο ζπλήζνπο δίαηηαο, ηα νπνία απνηεινχλ ζπκππθλσκέλεο πεγέο ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ ή άιισλ νπζηψλ κε ζξεπηηθέο ή θπζηνινγηθέο επηδξάζεηο, κεκνλσκέλσλ ή ζε ζπλδπαζκφ. Γηαηίζεληαη ζην εκπφξην ζε δνζηκεηξηθέο κνξθέο, δειαδή κνξθέο παξνπζίαζεο φπσο, θάςνπιεο, παζηίιηεο, δηζθία, ράπηα θαη άιιεο παξφκνηεο κνξθέο, θαζψο θαη θαθειάθηα ζθφλεο, θχζηγγεο πγξνχ πξντφληνο, θηαιίδηα κε ζηαγνλφκεηξν, θαη άιιεο παξφκνηεο κνξθέο πγξψλ θαη θφλεσλ πνπ πξννξίδνληαη λα ιεθζνχλ ζε πξνκεηξεκέλεο κηθξέο κνλαδηαίεο πνζφηεηεο. πκπιεξψκαηα δηαηξνθήο είλαη πξντφληα πνπ πεξηέρνπλ ζπκππθλσκέλα έλα ή πεξηζζφηεξα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά ησλ νπνίσλ ν πξννξηζκφο είλαη λα ζπκπιεξψλνπλ ην εκεξήζην δηαηηνιφγην ηνπ αλζξψπνπ φηαλ ε δηαηξνθή ηνπ δελ είλαη ηζνξξνπεκέλε θαη δελ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ θνηλψλ ηξνθψλ, δελ είλαη θάξκαθα ζχκθσλα κε 31

33 ηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο πεξί θαξκάθσλ, νχηε πξντφληα εηδηθήο δηαηξνθήο θαη δελ πξννξίδνληαη γηα εηδηθέο θαηεγνξίεο αηφκσλ. (Πεγή: Δθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο, Σεχρνο Γεχηεξν, Αξ. Φχιινπ 935, 13 Ννεκβξίνπ 1995) Πνηνο πξέπεη λα ηα δηαζέηεη; Σα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο δηαηίζεληαη απνθιεηζηηθά απφ ηα θαξκαθεία κε βάζε ηελ κε αξηζ. Τ1/Γ.Π / Τπνπξγηθή Απφθαζε. ηε λνκνζεζία ε πψιεζε ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο νξίδεηαη λα δηελεξγείηαη απφ θαηαξηηζκέλν πξνζσπηθφ ην νπνίν κπνξεί λα είλαη: δηαηηνιφγνο ή επηζηήκνλαο ηξνθίκσλ, εγγεγξακκέλνο ηαηξφο, θαξκαθνπνηφο ή άιιν πξφζσπν ην νπνίν ζα είλαη θαηαξηηζκέλν ζε ζρέζε κε ηα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο ή ηελ πγηεηλή δηαηξνθή. Οη πσιήζεηο ησλ ζπκπιεξσκάησλ Οη πσιήζεηο ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο απμήζεθαλ θαηά 100% αλάκεζα ζην 1992 θαη ην Σν 2004 ηα θαζαξά θέξδε ηεο βηνκεραλίαο ησλ ζπκπιεξσκάησλ ππνινγίδεηαη ζηα 20.3 δηο δνιάξηα (Annual Industry Review, 2005). To 70% ησλ Ακεξηθάλσλ θαηαλαιψλεη θαζεκεξηλά, ζε θάπνηα κνξθή, θάπνην ζπκπιήξσκα δηαηξνθήο, απφ ηα νπνία νη βηηακίλεο θαη ηα κεηαιιηθά ζηνηρεία είλαη ηα πην δεκνθηιή. (FDA Health and Diet Survey, 2004) ηε κειέηε NHANES βξέζεθε πσο ην 52% ησλ ελειίθσλ είραλ πάξεη βηηακηλνχρν ζπκπιήξσκα ηνλ πξνεγνχκελν κήλα θαη 35% δήισζαλ ηαθηηθή πξφζιεςε ζπκπιεξψκαηνο βηηακηλψλ θαη κεηάιισλ (MVMM). (Radimer K, Am J Epidemiol, 2004) Υξεηαδόκαζηε ηα ζπκπιεξώκαηα; Γεληθά, γλσξίδνπκε πσο θαηαλαιψλνληαο θαζεκεξηλά 5 κηθξνκεξίδεο θξνχησλ θαη ιαραληθψλ ιακβάλνπκε κηα ζεκαληηθή πνζφηεηα βηηακηλψλ, ηρλνζηνηρείσλ, θπηηθψλ ηλψλ, αιιά θαη άιισλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ. Δπηπξφζζεηα, θαηαλαιψλνληαο κηα δηαηξνθή πνπ αθνινπζεί ηηο επηηαγέο ηεο Ππξακίδαο ηεο Γηαηξνθήο, κε παξνχζεο φιεο ηηο νκάδεο ησλ ηξνθίκσλ, ζε ζσζηέο αλαινγίεο θαη πνζφηεηεο, πξνζθέξνπκε ζηνλ νξγαληζκφ καο φια ηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. Σέινο, ζπκπεξηιακβάλνληαο ζηε δηαηξνθή καο θάπνηα εηδηθά ηξφθηκα πνπ πεξηέρνπλ ζπγθεθξηκέλα ζπζηαηηθά κε απνδεδεηγκέλε ζεηηθή θαη επεξγεηηθή δξάζε γηα ηνλ νξγαληζκφ καο π.ρ. αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο, θιαβνλνεηδή, ξεζβεξαηξφιε θαιχπηνπκε αθφκα πεξηζζφηεξν ηηο δηαηξνθηθέο καο αλάγθεο κέζα απφ κηα πιήξε 32

34 δηαηξνθή. Άξα ππάξρεη ε γεληθή απνδνρή πσο κηα δίαηηα κε ηξφθηκα απφ φιεο ηηο νκάδεο ηξνθίκσλ κπνξεί, ππφ θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο, λα θαιχςεη ηηο δηαηξνθηθέο αλάγθεο ηνπ γεληθνχ πιεζπζκνχ. ήκεξα φκσο γλσξίδνπκε πσο ε ηππηθή «δπηηθή» δίαηηα (πνπ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο αθνινπζνχκε θαη ζηελ Διιάδα) ζπρλά παξέρεη κηθξφηεξεο πνζφηεηεο απφ ηηο απαηηνχκελεο γηα βηηακίλεο θαη κεηαιιηθά ζηνηρεία. (Pao Em, Food Technology, 1981). Δπίζεο πξφζθαηεο κειέηεο ζηηο ΖΠΑ έδεημαλ πσο κεγάινο αξηζκφο αηφκσλ θαηαλαιψλεη κηθξφηεξεο πνζφηεηεο απφ αζβέζηην, καγλήζην, ζίδεξν, ςεπδάξγπξν, ραιθφ θαη καγγάλην απφ φζν ρξεηάδνληαη. (Pennington JA, J Nutr, 1996). Δηδηθφηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα ππνζεξκηδηθφ δηαηηνιφγην απίζρλαζεο ε ρνξήγεζε ζπκπιεξψκαηνο θξίλεηαη πνιιέο θνξέο απαξαίηεηε. Η αλαγθαηόηεηα ησλ ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο H αλαγθαηφηεηα ηεο ιήςεο ησλ ζπκπιεξσκάησλ εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο φπσο: ειηθία θαη θχιν ζπλνιηθή δηαηξνθή χπαξμε νξγαλσκέλεο άζθεζεο εηδηθέο παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο νηθνγελεηαθφ ηζηνξηθφ παζήζεσλ θ.ά. Γεληθά φκσο είλαη απνδεθηφ πσο θάπνηα άηνκα «είλαη πηζαλφ λα ρξεηαζηνχλ ζπκπιήξσκα βηηακηλψλ θαη κεηάιισλ, γηα λα θαιχςνπλ ηηο δηαηξνθηθέο ηνπο αλάγθεο» φπσο πξνηείλεηαη π.ρ. απφ ηα Dietary Guidelines for Americans 2000, απφ ηα Department of Agriculture & Health and Human Resources θαη ηα Dietary Guidelines 2000, ADA Δηδηθέο θαηεγνξίεο πνπ ρξεηάδνληαη ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο: Νενγλά Υνξηνθάγνη Παηδηά θαη ελήιηθεο ζε ππνζεξκηδηθή δίαηηα ιφγσ παρπζαξθίαο Αλεπάξθεηεο ζρεηηδφκελεο κε θάξκαθα (π.ρ. αληηεπηιεπηηθά) Άηνκα κε ςπρνγελή αλνξεμία βνπιηκία Παηδηά πνπ ππνζηηίδνληαη Έθεβεο ζε εγθπκνζχλε Θειάδνπζεο 33

35 Γπζαπνξξφθεζε θαη άιια ρξφληα λνζήκαηα Δηδηθέο λνζνινγηθέο θαηαζηάζεηο Άηνκα κε έληνλε ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα Άηνκα ηξίηεο ειηθίαο Γηαηί παίξλνπκε ηα ζπκπιεξώκαηα Τπάξρνπλ δηάθνξνη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο θαηαλαιψλνπκε ηα ζπκπιεξψκαηα. Γηα παξάδεηγκα αο δνχκε ηη ζπκπιεξψκαηα παίξλνπλ νη έθεβνη θαη γηαηί; Έθεβνη εηψλ δήισζαλ φηη παίξλνπλ ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο φπσο: αζιεηηθά πνηά, πνιπβηηακηλνχρα ζπκπιεξψκαηα, γθνπαξάλα, θξεαηίλε, ελεξγεηαθά πνηά, ζπκπιεξψκαηα βνηάλσλ, ππεξπξσηετληθά ζπκπιεξψκαηα, ζπλέλδπκν Q10. Σα βαζηθφηεξα αίηηα ήηαλ: Σα άκεζα απνηειέζκαηα ζηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο Πξφιεςε αζζελεηψλ Βειηίσζε ακπληηθνχ ζπζηήκαηνο Πίεζε απφ γνλείο γηα ιήςε ζπκπιεξσκάησλ Γεχζε Παξνρή ελέξγεηαο Καιχηεξε αζιεηηθή επίδνζε πλδπαζκφο κε ρακεινζεξκηδηθή δίαηηα γηα απψιεηα βάξνπο (Consumption of nutritional supplements among adolescents:usage and perceived benefits, O Dea J, Health Education Reaserch, 2003) Β) Γεκνθηιέζηεξα είδε ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο 1. θφλε πξσηεΐλεο Ση είλαη: Ζ πξσηεΐλε απφ κφλε ηεο δελ ζα ζαο βνεζήζεη λα «ρηίζεηε» κχεο. Πξψηα πξέπεη λα ηνπο δνπιέςεηε. Δίλαη απνηειεζκαηηθή ζην λα ζξέθεη ηνπο κχεο ζαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο θαη ζα βνεζήζεη θαηφπηλ ζηε δηαδηθαζία αλάξξσζεο. Αλ πάξεηε πεξηζζφηεξε πξσηεΐλε απ φηη ρξεηάδεηαη ην ζψκα ζαο, δελ ζα απνθέξεη θάπνην φθεινο, αιιά αληίζεηα κπνξεί λα ππνβάιιεη ζε εμαηξεηηθή πίεζε ην ζπθψηη θαη ηα λεθξά ζαο. Δθηφο απφ ηελ αλαλέσζε ηνπ ηζηνχ, ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο γηα ηελ αλάπηπμε νξκνλψλ θαη ελδχκσλ πνπ βνεζνχλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ αίκαηνο, ηνπ δέξκαηνο, ησλ θνθάισλ θαη ηνπ ρφλδξνπ. Γη απηφ, φηαλ ιακβάλεηαη ζε 34

36 ζπλδπαζκφ κε ηελ πξνπφλεζε, ζεσξείηαη έλα απνηειεζκαηηθφ θαη αζθαιέο κέζν δεκηνπξγίαο κάδαο ζψκαηνο θαη κπνξεί λα ζαο βνεζήζεη λα δηαηεξεζείηε ζε θφξκα. Όπσο φκσο θαη θάζε άιιν ζπκπιήξσκα, έηζη θαη ε πξσηεΐλε πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππεχζπλα θαη κε κέηξν. Πψο λα ην ρξεζηκνπνηήζεηε: Ζ αθξηβήο πνζφηεηα πξσηεΐλεο πνπ κπνξείηε λα ιακβάλεηε θαζεκεξηλά είλαη έλα γξακκάξην γηα θάζε κηζφ θηιφ ηνπ ζσκαηηθνχ ζαο βάξνπο. Ζ ζθφλε πξσηεΐλεο ηππηθά αλακεηγλχεηαη ζηα ζέηθ ή ηνπο ρπκνχο θαη κπνξείηε λα ηελ παίξλεηε ζε δηάθνξεο θάζεηο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο -- δελ ρξεηάδεηαη λα ηελ πάξεηε φιε κε ηε κία. Σν πξσί, κπνξεί λα βνεζήζεη ην ζψκα ζαο λα βγεη απφ ηελ θαηαβνιηθή θαηάζηαζε πνπ βξίζθεηαη κεηά ηνλ χπλν. Αλ ηελ πάξεηε πξηλ απφ ηελ πξνπφλεζε ζα ζξέςεη ηνπο κχεο ζαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο θαη θαηφπηλ ζα βνεζήζεη ζηελ δηαδηθαζία ηεο αλάξξσζεο. Αλ πάιη ηελ πάξεηε πξηλ πάηε γηα χπλν ην βξάδπ, ζα βνεζήζεη αθφκα πεξηζζφηεξν ζηε δηαδηθαζία αλάξξσζεο, θαζψο ε πην δξαζηηθή αλαδεκηνπξγηθή πεξίνδνο εκθαλίδεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο μεθνχξαζεο. 2. Ακηλνμέα Ση είλαη: Αθνχ ιακβάλεηαη ε πξσηεΐλε, δηαζπάηαη ζε ακηλνμέα. Δίλαη γλσζηά σο νη δνκηθέο ηεο κνλάδεο θαη είλαη ππεχζπλα γηα ηελ αλάπηπμε φισλ ησλ ελδχκσλ ηνπ ζψκαηφο ζαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ εθείλσλ πνπ είλαη ππεχζπλα γηα ηελ πέςε. Δθηφο ηνπ φηη είλαη ρξήζηκα θαη γηα άιιεο θξίζηκεο ιεηηνπξγίεο ηνπ ζψκαηνο, φηαλ ιακβάλνληαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξνπφλεζε, βνεζνχλ θαη ζηελ αλάξξσζε θαη ηελ αλάπηπμε ησλ κπψλ. Κάζε έλα απφ ηα ζπλεζηζκέλα γλσζηά ακηλνμέα έρνπλ κηα ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγία ζην αλζξψπηλν ζψκα. Δίλαη ρσξηζκέλα ζε δχν είδε: ηα βαζηθά θαη ηα δεπηεξεχνληα. Σα βαζηθά ακηλνμέα δελ παξάγνληαη θπζηθά απφ ην ζψκα θαη πξέπεη λα ιεθζνχλ απφ ηξνθέο, ελψ ηα δεπηεξεχνληα παξάγνληαη θπζηθά απφ ην ζψκα. Πψο λα ην ρξεζηκνπνηήζεηε: Μνινλφηη νη πξνηεηλφκελεο δφζεηο πνηθίινπλ θαη εμαξηψληαη απφ ην είδνο ηνπ ακηλνμένο, ελάκηζη γξακκάξην ζθφλεο ηξεηο θνξέο ηε κέξα είλαη κηα ζπλεζηζκέλε ηθαλνπνηεηηθή πνζφηεηα. Γηα λα έρεηε ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα πξέπεη λα ηα πάξεηε πξηλ γπκλαζηείηε ή κεηά ηελ πξνπφλεζε, γηα λα ζξέςνπλ ηνπο κχεο θαη λα ηνπο βνεζήζνπλ λα αλαξξψζνπλ. πλίζηαηαη λα ηα παίξλεηε ζε κνξθή θαςνπιψλ, γηαηί, γηα λα παξαρζνχλ νη πεξηζζφηεξεο ηακπιέηεο, ρξεζηκνπνηείηαη δέζηε θαη ζπκπίεζε θαη απηή ε δηαδηθαζία κπνξεί λα θαηαζηξέςεη 35

37 πξαγκαηηθά ηα ακηλνμέα. Σν πνην είλαη ην θαηάιιειν ακηλνμχ γηα ζαο, εμαξηάηαη απφ ηνπο ζηφρνπο πνπ έρεηε ζέζεη. Χζηφζν, ε ηζνιεπθίλε, ε ιεπθίλε θαη ε βαιίλε βνεζνχλ λα πξνσζεζεί ε αλάπηπμε ησλ κπψλ, ελψ ε γινπηακίλε παξέρεη γιπθφδε πνπ δίλεη ζην ζψκα ελέξγεηα. 3. Αλζξψπηλε Απμεηηθή Οξκφλε Ση είλαη: Πξφθεηηαη γηα κηα νξκφλε πνπ απειεπζεξψλεηαη θπζηθά απφ ην ζψκα ζαο κέζσ ηνπ βιελλνγφλνπ αδέλα, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζην κέζν ηνπ εγθεθάινπ. Δίλαη ππεχζπλε γηα αξθεηέο θξίζηκεο ιεηηνπξγίεο ηνπ ζψκαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο παξνρήο ελέξγεηαο θαη ηεο αλάπηπμεο θαη αλάξξσζεο ησλ κπψλ. Σα ζπκπιεξψκαηα ηεο νξκφλεο HGH πνπ κπνξείηε λα αγνξάζεηε θαη ρσξίο ζπληαγή γηαηξνχ, είηε πεξηέρνπλ ηελ νξκφλε απηή είηε πξνσζνχλ ηελ παξαγσγή ηεο. Χζηφζν, ε απνηειεζκαηηθφηεηα απηνχ ηνπ ζπκπιεξψκαηνο δελ έρεη απνδεηρζεί θαη πξέπεη λα είζηε πξνζεθηηθνί, φηαλ ρξεζηκνπνηείηε θάζε είδνο απηήο ηεο νξκφλεο. Δπηπιένλ, έρεη αλαθεξζεί θαη ε πηζαλφηεηα ηα ζπκπιεξψκαηά ηεο λα πξνθαινχλ θαξθίλν, θαζψο θαη άιιεο ζνβαξέο παξελέξγεηεο. Ο ιφγνο πνπ ε Αλζξψπηλε Απμεηηθή Οξκφλε έρεη ηφζε κεγάιε απήρεζε είλαη γηαηί κεηψλεηαη θπζηθά ζην ζψκα ζαο, πεξίπνπ κεηά απφ ηελ ειηθία ησλ 30 εηψλ, θαη ζπλερίδεη λα ειαηηψλεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ζαο. Πηζηεχεηαη φηη κπνξεί λα κεησζεί αθφκα θαη θαηά 80%. Πψο λα ην ρξεζηκνπνηήζεηε: Σα ζπκπιεξψκαηα ηεο Αλζξψπηλεο Απμεηηθήο Οξκφλεο δελ ζπληζηψληαη, θαζψο νη επηδξάζεηο ηνπο δελ έρνπλ απνδεηρζεί θαη ππάξρεη ε πηζαλφηεηα λα πξνθαιέζνπλ ζνβαξέο παξελέξγεηεο. Χζηφζν, νη άλζξσπνη ηα ρξεζηκνπνηνχλ κέζσ θαζνξηζκέλσλ ελέζεσλ, ζηνκαηηθψλ ζπξέη θαη βνηαληθψλ ραπηψλ. 4. Κξεαηίλε Ση είλαη: Οη επηδξάζεηο ησλ ζπκπιεξσκάησλ θξεαηίλεο βξίζθνληαη ππφ ζπδήηεζε, θαζψο ην ζπγθεθξηκέλν ζπκπιήξσκα δελ έρεη κειεηεζεί εθηελψο. Χζηφζν, πνιινί επαγγεικαηίεο πγείαο εθηζηνχλ ηελ πξνζνρή γηα ηε ρξήζε ηεο. ρεδφλ 2 γξακκάξηα θπζηθήο θξεαηίλεο παξάγνληαη θαζεκεξηλά ζην ζπθψηη, ηα λεθξά θαη ην πάγθξεαο. Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα παξάγεη ηξηθσζθνξηθφ άιαο αδελνζίλεο (ATP) έλα κφξην πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ παξνρή ελέξγεηαο ζηνπο κχεο ζαο. Μπνξείηε λα ιάβεηε επηπιένλ θξεαηίλε απφ ηε δηαηξνθή ζαο, κέζσ ηνπ θξέαηνο ή ηνπ ςαξηνχ. Όηαλ νη άλζξσπνη παίξλνπλ ζπκπιεξψκαηα θξεαηίλεο, ηππηθά ζα αλαθέξνπλ ακέζσο φηη πήξαλ θάπνηα θηιά. Χζηφζν, απηή ε αξρηθή αχμεζε 36

38 βάξνπο είλαη πγξά θαη φρη κχεο. Τπάξρνπλ κειέηεο πνπ δείρλνπλ απμεκέλεο αζιεηηθέο επηδφζεηο, θαζψο θαη απμεκέλε δχλακε, αιιά είλαη άγλσζην θαηά πφζν απηέο νη παξελέξγεηεο είλαη ή φρη θαζαξά ςπρνινγηθέο. Δπηπιένλ, ε θξεαηίλε είλαη γλσζηφ φηη πξνθαιεί αθπδάησζε θαη, ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, ππήξραλ αλαθνξέο παξελεξγεηψλ πνπ ζπκπεξηειάκβαλαλ απνπιεμία, αθαλφληζηνπο ρηχπνπο ηεο θαξδηάο θαη θξάκπεο. Όπσο θαη ηα νθέιε ηεο, έηζη θαη απηέο νη παξελέξγεηεο δελ έρνπλ απνδεηρζεί ζπγθεθξηκέλα θαη δελ γλσξίδνπκε αλ πξφθεηηαη γηα ην άκεζν απνηέιεζκα απφ ηε ιήςε ηνπ ζπκπιεξψκαηνο. Πψο λα ην ρξεζηκνπνηήζεηε: Ζ θξεαηίλε δελ ζπλίζηαηαη ζπρλά, εμαηηίαο ησλ αλαπφδεηρησλ γεγνλφησλ θαη ησλ πηζαλψλ ηεο παξελεξγεηψλ,. Δθείλνη πνπ ηελ παίξλνπλ, ρξεζηκνπνηνχλ ράπηα ή αλακεηγλχνπλ ζθφλε θξεαηίλεο ζε λεξφ, ρπκφ ή ζέηθ. Ζ θαηάιιειε δφζε δελ είλαη γλσζηή θαη έρνπλ αλαθεξζεί πνηθίιεο νδεγίεο ζρεηηθά κε απηή. 5. Γινπηακίλε Ση είλαη: Γινπηακίλε είλαη ην ακηλνμχ πνπ, ζηελ πςειφηεξε πνζφηεηα, παξάγεηαη απφ ην ζψκα ζαο. Πξφθεηηαη γηα έλα δεπηεξεχνλ ακηλνμχ, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη κπνξεί λα παξαρζεί θπζηθά απφ ηνλ νξγαληζκφ κέζσ άιισλ ακηλνμέσλ. Δίλαη ππεχζπλε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο γιπθφδεο πνπ εθνδηάδεη ην ζψκα κε ελέξγεηα. Δπηπιένλ, κπνξεί λα βνεζήζεη ζηε δηαηήξεζε ηεο κπτθήο κάδαο θαη ηελ αλάξξσζε απφ ηε αζιεηηθή πξνπφλεζε. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ε γινπηακίλε παξάγεηαη θπζηθά απφ ηνπο ζθειεηηθνχο κχεο, ε εληαηηθή αζιεηηθή πξνπφλεζε έρεη ζεσξεζεί φηη κεηψλεη ηα επίπεδά ηεο, φηαλ νη κχεο δνπιεχνπλ. Γη απηφ ην ιφγν ηα ζπκπιεξψκαηα γινπηακίλεο ζεσξνχληαη έλα απνηειεζκαηηθφ κέζν αλαπιήξσζεο ησλ απνζεκάησλ ηεο γηα ηνπο αζιεηέο πνπ πξνπνλνχληαη ζθιεξά. Πψο λα ην ρξεζηκνπνηήζεηε: Ζ θαηάιιειε δφζε γινπηακίλεο πνηθίιεη αλάινγα κε ην πνηνλ ζα ξσηήζεηε. Χζηφζν, κειέηεο έδεημαλ φηη 5 γξακκάξηα κεηά απφ εληαηηθή πξνπφλεζε θαη 5 γξακκάξηα 2 ψξεο αξγφηεξα είραλ ζεηηθά απνηειέζκαηα. Άιιεο κειέηεο έδεημαλ φηη ην ζψκα κπνξεί εχθνια λα αληέμεη 20 γξακκάξηα ηε κέξα. 37

39 Γλσξίζηε ην ζώκα ζαο Όπσο κπνξείηε λα δηαπηζηψζεηε, ζηε βηνκεραλία ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο ππάξρεη πνηθηιία απφςεσλ. Θα έξζεηε αληηκέησπνη κε ηνπ ηζρπξηζκνχο θαη ηελ δηαθεκηζηηθή εθζηξαηεία ησλ θαηαζθεπαζηψλ πνπ ζα ζαο πξνηξέπνπλ λα αγνξάζεηε ην πξντφλ ηνπο. Γπζηπρψο, νη ηζρπξηζκνί απηνί ελδπλακψλνληαη απφ ην γεγνλφο φηη ν Οξγαληζκφο Γηαρείξηζεο Σξνθίκσλ θαη Φαξκάθσλ (Food an Drug Administration ) δελ ξπζκίδεη ηα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο κε ηνλ ίδην ηξφπν, φπσο θάλεη κε ηα θάξκαθα. Ο θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα βεβαησζείηε φηη παίξλεηε ηα ζσζηά ζπκπιεξψκαηα γηα ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο ηεο πξνπφλεζήο ζαο είλαη λα ζπκβνπιεπηείηε έλα παζνιφγν ή θαξκαθνπνηφ, θπξίσο αλ ηαπηφρξνλα παίξλεηε θαη θάπνηα θάξκαθα. Γελ πξφθεηηαη κφλν γηα ηε ζσκαηηθή ζαο δηάπιαζε. Πξφθεηηαη γηα ηελ πγεία ζαο. Γ) Βηηακίλεο : Μύζνη θαη Αιήζεηεο Οη βηηακίλεο είλαη νξγαληθέο ρεκηθέο ελψζεηο θαη δηαθξίλνληαη ζε πδξνδηαιπηέο (C, B), νπνίεο απνβάιινληαη απφ ηνλ νξγαληζκφ θαη ζε ιηπνδηαιπηέο (A, D, E, K, H), πνπ απνζεθεχνληαη. Γηαζθαιίδνπλ ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο, ζπκκεηέρνπλ ζε πνιιέο δηαδηθαζίεο ηνπ κεηαβνιηζκνχ θαη ζπλεξγάδνληαη κε ηα κέηαιια, ραξίδνληαο πγεία, επεμία θαη νκνξθηά. Χζηφζν, ζπλερείο κειέηεο αλαγάγνπλ ηηο βηηακίλεο, απφ δηαηξνθηθά ζπκπιεξψκαηα ζε ειπηδνθφξα ππφζρεζε θαηά ηνπ θαξθίλνπ, ηνπ ζηξεο, ησλ θαξδηαθψλ παζήζεσλ, ηεο ζεμνπαιηθήο απάζεηαο, ηεο μεξήο επηδεξκίδαο θαη θπζηθά ηεο πξφσξεο γήξαλζεο ηνπ δέξκαηνο. Ξερσξηζηή ζέζε θαηέρεη ε βηηακίλε C, ε νπνία ζχκθσλα κε έξεπλεο ζπλεηζθέξεη ζε πιήζνο αζζελεηψλ, απφ έιθνο ζηνκάρνπ κέρξη ςπρηθέο δηαηαξαρέο. Πξέπεη ινηπφλ, λα εθνδηάδνπκε θαζεκεξηλά ηνλ νξγαληζκφ καο κε βηηακίλεο κέζσ κίαο πγηεηλήο δηαηξνθήο. Οη ζχγρξνλεο ζπλζήθεο δσήο βέβαηα, πνιιέο θνξέο δελ καο ην επηηξέπνπλ απηφ, κε απνηέιεζκα λα παξαηεξείηαη ηειεπηαία κία αχμεζε ζηελ θαηαλάισζε βηηακηλνχρσλ ζπκπιεξσκάησλ, ηελ ρξήζε ησλ νπνίσλ ζα πξέπεη λα θάλνπκε κε κέηξν θαη ζχλεζε. 38

40 15 Μύζνη θαη Αιήζεηεο γηα ηηο Βηηακίλεο 1. Μηα ζσζηή δηαηξνθή κπνξεί λα καο εθνδηάζεη κε ηηο θαηάιιειεο πνζφηεηεο βηηακηλψλ πνπ ρξεηαδφκαζηε. ΑΛΖΘΔΗΑ Όηαλ κία δηαηξνθή είλαη ηζνξξνπεκέλε, πεξηιακβάλνληαο φιεο ηηο νκάδεο ηξνθψλ (ζαιάηεο, φζπξηα, γαιαθηνκηθά θ.ά.), είλαη ηθαλή λα εθνδηάζεη ηνλ νξγαληζκφ καο κε φια ηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά πνπ ρξεηάδεηαη. Παξφια απηά, ε ζχγρξνλε δηαηξνθή παξνπζηάδεη έιιεηςε ζε βαζηθά ζπζηαηηθά, επεηδή θαζεκεξηλά θαηαλαιψλνπκε ειάρηζηα θξέζθα ηξφθηκα, κε ρακειή αξθεηέο θνξέο πεξηεθηηθφηεηα ζε βηηακίλεο, ιφγσ ηεο ρξήζεο θπηνθαξκάθσλ ζηελ θαιιηέξγεηά ηνπο. Έηζη, αλάινγα κε ηελ ειηθία, ην βάξνο, ην θχιν θαη ηνλ ηξφπν δσήο ζπζηήλεηαη ζπρλά θαη ε ρνξήγεζε βηηακηλνχρσλ ζπκπιεξσκάησλ (θαιφ είλαη λα γίλεηε θαηφπηλ ππνδείμεσο εηδηθνχ). 2. Πνιινί ππνζηεξίδνπλ φηη νη βηηακίλεο βνεζνχλ ζηελ πξφιεςε θαηά ηνπ θαξθίλνπ. ΑΛΖΘΔΗΑ Πξάγκαηη, ππάξρνπλ πνιιέο ελδείμεηο πνπ απνδεηθλχνπλ φηη νη βηηακίλεο έρνπλ αληηθαξθηληθή δξάζε, θπξίσο νη αληηνμεηδσηηθέο Α θαη Δ. Ζ επεξγεηηθή φκσο απηή δξάζε ηνπο πξαθηηθά ηζρχεη κφλν φηαλ ε πξφζιεςε ηνπο γίλεηαη κέζσ ηεο ηξνθήο, θαη φρη κε ηε ιήςε θαξκαθεπηηθψλ ζθεπαζκάησλ, ίζσο γηαηί νη ηξνθέο πεξηέρνπλ θαη άιιεο νπζίεο κε αληηθαξθηληθή δξάζε. 3. Οη βηηακίλεο καο δίλνπλ ελέξγεηα. ΜΤΘΟ Οη βηηακίλεο δελ πεξηέρνπλ ζεξκίδεο θαη απφ κφλεο ηνπο δελ ζπληζηνχλ πεγή ελέξγεηαο πνπ απειεπζεξψλεηαη κε ηε ιήςε. Χζηφζν, βνεζνχλ ζηελ απειεπζέξσζε ηεο ελέξγεηαο πνπ βξίζθεηαη ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, φπσο νη πδαηάλζξαθεο, νη πξσηεΐλεο θαη ηα ιηπίδηα. 4. Ζ εθαξκνγή αληηνμεηδσηηθψλ βηηακηλψλ απεπζείαο ζην δέξκα έρεη θαιχηεξα απνηειέζκαηα. ΑΛΖΘΔΗΑ Σνπηθέο ζεξαπείεο κε αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο, θπξηψο Δ, έρνπλ ηδηαίηεξα ηθαλνπνηεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ αηζζεηηθή, αιιά θαη ζε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο. Απηφ είλαη πηζαλφ λα νθείιεηαη ζηηο βηηακίλεο απηέο θαζαπηέο ή ζην ιηπαξφ έθδνρν πνπ ζπλήζσο ηηο πεξηέρεη. 39

41 5. Οη βηηακίλεο κπνξνχλ λα αληηθαηαζηήζνπλ θάπνην γεχκα. ΜΤΘΟ Μπνξεί κέζσ ησλ ηξνθίκσλ λα παίξλνπκε βηηακίλεο, αιιά ζε θακηά πεξίπησζε κέζσ ησλ βηηακηλψλ δελ παίξλνπκε ην θαγεηφ πνπ ρξεηαδφκαζηε. Δπνκέλσο, νη βηηακίλεο δελ κπνξνχλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ην θαγεηφ, γηαηί κέζα απφ απηφ ν νξγαληζκφο καο παίξλεη ηελ απαξαίηεηε ελέξγεηα γηα ηε ζπληήξεζή ηνπ, θαζψο θαη ηα δνκηθά πιηθά γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ αλαλέσζε ησλ θπηηάξσλ. 6. Οη βηηακίλεο θαηαζηξέθνληαη κε ην καγείξεκα. ΑΛΖΘΔΗΑ Οη βηηακίλεο είλαη εμαηξεηηθά επαίζζεηα ζπζηαηηθά θαη κπνξνχλ λα θαηαζηξαθνχλ πνιχ εχθνια απφ ηε ζεξκφηεηα, ην θσο, ηελ επαθή κε ηελ αηκφζθαηξα ή ην νμπγφλν. Αλ ζέινπκε λα ιακβάλνπκε φια ηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά απφ ηηο βηηακίλεο, ζα πξέπεη λα θαηαλαιψλνπκε ηηο ηξνθέο καο σκέο, γηαηί ην καγείξεκα ζε ζεξκνθξαζία άλσ ησλ 100 C κεηψλεη ηελ σθειηκφηεηά ηνπο. Φξνληίζηε λα καγεηξεχεηε ζε πνιχ ζηγαλή θσηηά ή αθφκε θαιχηεξα ζηνλ αηκφ. 7. Δίλαη θαιχηεξα φηαλ παίξλνπκε ηηο βηηακίλεο λεζηηθνί. ΜΤΘΟ Δίλαη πην ζσζηφ λα παίξλνπκε ηηο βηηακίλεο καδί κε ηελ ηξνθή, κηαο θαη ε απνξξφθεζή ηνπο γίλεηαη κε κεγαιχηεξε αζθάιεηα. Παξφιν πνπ έρνπκε λα θάλνπκε κε κία ζαθψο βξαδχηεξε δηαδηθαζία, εληνχηνηο δηεπθνιχλεηαη ε απνξξφθεζε ησλ ιηπνδηαιπηψλ βηηακηλψλ. Πξνζνρή ζηελ ηαπηφρξνλε ιήςε κεηαιιηθψλ αιάησλ, π.ρ. αζβεζηίνπ, αιιά θαη θαξκάθσλ, γηαηί κπνξεί λα πξνθαιέζεη πξνβιήκαηα δξάζεο θαη απνξξφθεζεο θαη ησλ βηηακηλψλ ζηα θάξκαθα, θαη ησλ θαξκάθσλ ζηηο βηηακίλεο. 8. Ζ ιήςε βηηακηλψλ πξέπεη λα γίλεηαη πξνιεπηηθά γηα λα κελ είκαζηε επηξξεπείο ζε αζζέλεηεο. ΜΤΘΟ Όπσο είπακε θαη παξαπάλσ, κία ζσζηή δηαηξνθή κπνξεί λα καο εθνδηάζεη κε ηελ πνζφηεηα βηηακηλψλ πνπ ρξεηαδφκαζηε. Οπφηε, ζε θακία πεξίπησζε δελ πξέπεη λα ζεσξνχκε ηα βηηακηλνχρα ζπκπιεξψκαηα φηη πξνάγνπλ απφ κφλα ηνπο ηελ θαιή πγεία. Άιισζηε νη γηαηξνί επηζεκαίλνπλ φηη νη βηηακίλεο, σο θάξκαθα, κπνξνχλ λα σθειήζνπλ αιιά θαη λα βιάςνπλ ηνλ νξγαληζκφ καο, γη απηφ θαη δελ είλαη απαξαίηεην νη πγηείο άλζξσπνη λα παίξλνπλ βηηακηλνχρα ζπκπιεξψκαηα. 40

42 9. Οη θαπληζηέο ζα πξέπεη λα θαηαλαιψλνπλ κεγαιχηεξεο πνζφηεηεο βηηακίλεο C. ΑΛΖΘΔΗΑ Πξάγκαηη, ην θάπληζκα, φπσο θαη ην αιθνφι, βνεζνχλ ζηελ απνβνιή ηεο βηηακίλεο C απφ ηνλ νξγαληζκφ. Ζ βηηακίλε C, ε νπνία δελ απνζεθεχεηαη απφ ηνλ νξγαληζκφ καο, έρεη ηζρπξή αληηνμεηδσηηθή δξάζε θαη εκπνδίδεη ηελ κεηαηξνπή ησλ ληηξηθψλ αιάησλ (π.ρ. ην ηζηγάξν, ε κφιπλζε ηεο αηκφζθαηξαο, νξηζκέλα ιαραληθά θαη ην κπέηθνλ) ζε νπζίεο πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ θαξθίλν. Φπζηθά, νη βιαβεξέο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο κπνξνχλ λα απνθεπρζνχλ κφλν κε ηε δηαθνπή ηνπ. 10. Ζ θαηαλάισζε αιθνφι επεξεάδεη ηε δξάζε ησλ βηηακηλψλ πνπ παίξλνπκε. ΜΤΘΟ Πξαθηηθά, ε ρξήζε αιθνφι δελ επεξεάδεη ηε δξάζε ησλ βηηακηλψλ. Απηφ πνπ ζηελ νπζία ζπκβαίλεη είλαη φηη ηα άηνκα πνπ θαηαλαιψλνπλ νηλνπλεπκαηψδε πνηά ζε κεγάιεο πνζφηεηεο, έρνπλ απμεκέλεο αλάγθεο ζε βηηακίλεο, κε απνηέιεζκα λα θξίλεηαη πνιιέο θνξέο αλαγθαία ε ιήςε βηηακηλνχρσλ ζπκπιεξσκάησλ. 11. Όηαλ θάλνπκε δίαηηα αδπλαηίζκαηνο ζα πξέπεη νπσζδήπνηε λα παίξλνπκε βηηακηλνχρα ζπκπιεξψκαηα. ΜΤΘΟ Πξέπεη λα έρεηε πάληα ππφςε ζαο φηη φηαλ κία δίαηηα απψιεηαο βάξνπο είλαη ζσζηή θαη ηζνξξνπεκέλε, δελ ρξεηάδεηαη ε ιήςε επηπιένλ βηηακηλψλ. ε πεξίπησζε βέβαηα πνπ ε πνζφηεηα ηεο ηξνθήο είλαη πνιχ κηθξή, ηφηε ε ρνξήγεζε βηηακηλψλ είλαη απαξαίηεηε, ζχκθσλα πάληα κε ηηο ππνδείμεηο ηνπ εηδηθνχ γηαηξνχ ή δηαηηνιφγνπ ζαο. 12. Σν θαινθαίξη ρξεηαδφκαζηε πεξηζζφηεξεο βηηακίλεο. ΜΤΘΟ Οη εκεξήζηεο αλάγθεο καο ζε βηηακίλεο δελ εμαξηψληαη απφ ηε ζεξκνθξαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Παξφια απηά, ηελ πεξίνδν ηνπ θαινθαηξηνχ εθηηζέκεζα πεξηζζφηεξν ζηηο αθηίλεο ηνπ ειίνπ, κε απνηέιεζκα λα βιάπηεηαη ην γελεηηθφ πιηθφ ησλ θπηηάξσλ καο. Πνιινί επηζηήκνλεο ππνζηεξίδνπλ φηη ε αληηνμεηδσηηθή δξάζε ησλ βηηακηλψλ κεηψλεη ηελ επηβιαβή δεκηά πνπ πξνθαιείηαη απφ ην ήιην. 41

43 13. Ζ ρξήζε θαιιπληηθψλ κε Β-θαξνηίλε επηηαρχλεη ηε δηαδηθαζία ηνπ καπξίζκαηνο θαη ην δηαηεξεί γηα κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα. ΑΛΖΘΔΗΑ Ζ πξφζιεςε Β-θαξνηίλεο ζε απμεκέλεο πνζφηεηεο επλνεί ην ζρεκαηηζκφ κειαλίλεο θαη επνκέλσο βνεζά ην δέξκα λα απνθηήζεη έλα γξεγνξφηεξν, βαζχηεξν θαη αζθαιέζηεξν καχξηζκα. Χζηφζν, ε ππεξβνιηθή έθζεζε ζηνλ ήιην απαηηεί, νχησο ή άιισο, ηδηαίηεξε πξνζνρή. 14. Δίλαη πξνηηκφηεξν λα ιακβάλνπκε ηελ απαξαίηεηε γηα ηνλ νξγαληζκφ πνζφηεηα βηηακηλψλ απφ ηελ ηξνθή θαη φρη απφ ζπκπιεξψκαηα θαη θαξκαθεπηηθά ζθεπάζκαηα. ΜΤΘΟ Ο νξγαληζκφο καο δελ κπνξεί λα αληηιεθζεί ηε δηαθνξά κεηαμχ θπζηθήο βηηακίλεο θαη θαξκαθεπηηθνχ ζθεπάζκαηνο. Απηφ βέβαηα πνπ πξέπεη λα ηνλίζνπκε είλαη φηη ν ξπζκφο απνξξφθεζεο κηαο θπζηθήο βηηακίλεο είλαη ηαρχηεξνο ζε ζρέζε κε απηφλ ηνπ θαξκαθεπηηθνχ ζπκπιεξψκαηνο. Δπηπιένλ ηα πεξηζζφηεξα βηηακηλνχρα ζπκπιεξψκαηα έρνπλ πςειφ RDA (αλαγθαία εκεξήζηα δφζε), νπφηε ππάξρεη θίλδπλνο θάπνηνο λα ιάβεη ππεξβνιηθή πνζφηεηα, θάηη ην νπνίν είλαη απίζαλν λα ζπκβεί κε ηελ ηξνθή. Δληνχηνηο, ζε πεξίπησζε ππνβηηακίλσζεο ζπλίζηαηαη ε ιήςε ζπκπιεξσκάησλ, δηφηη ε έιιεηςε είλαη ζπλήζσο κεγάιε θαη ε απνθαηάζηαζε κέζσ ηεο ηξνθήο πνιχ αξγή. 15. Οη βηηακίλεο είλαη αθίλδπλεο, άξα δελ ρξεηάδεηαη ζπληαγή. ΜΤΘΟ Οη βηηακίλεο είλαη εληειψο αθίλδπλεο φηαλ ιακβάλνληαη ζε κηθξέο δφζεηο, ηέηνηεο ψζηε λα θαιχπηνπλ απιψο ηηο αλάγθεο ηνπ νξγαληζκνχ. ηελ πεξίπησζε φκσο πνπ ε ιήςε ηνπο γίλεη ζε κεγάιεο δφζεηο θαη ρσξίο ζπκβνπιή γηαηξνχ, φπσο γίλεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, κπνξεί λα έρνπκε ηηο αθφινπζεο παξελέξγεηεο: - Άκεζε ηνμηθφηεηα. - Αιιειεπίδξαζε κε άιια θάξκαθα, κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ή ηε κείσζε ηεο δξάζεο ησλ βηηακηλψλ. - Πξνβιήκαηα εζηζκνχ θαη θαηάζηαζε αλάινγε κε εθείλε πνπ πξνθαινχλ ηα εξεκηζηηθά θάξκαθα. - Κάιπςε ησλ ζπκπησκάησλ άιισλ λφζσλ, κε απνηέιεζκα ε δηάγλσζή ηνπο λα γίλεηαη ζε πξνρσξεκέλν ζηάδην. 42

44 Οη αλεπηζχκεηεο απηέο ελέξγεηεο είλαη δπλαηφλ λα πξνθιεζνχλ απφ φιεο ηηο βηηακίλεο, φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κεγάιεο δφζεηο, αθφκε θαη απφ ηηο πδξνδηαιπηέο, π.ρ. C. Όηαλ αγνξάδεηε βηηακηλνχρα ζπκπιεξψκαηα, ζα πξέπεη λα πξνζέρεηε ηα εμήο: πλήζσο, ζηηο εηηθέηεο ηνπο αλαγξάθνληαη ην είδνο θαη ε πνζφηεηα πνπ πεξηέρνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν ζθεχαζκα, ελψ δίπια, αλαγξάθεηαη ην πνζνζηφ ησλ εκεξεζίσλ αλαγθψλ ζηε ζπγθεθξηκέλε βηηακίλε πνπ απηφ αληηπξνζσπεχεη. Μία αζθαιήο δφζε βηηακίλεο δελ ζα πξέπεη λα μεπεξλά ην ζπληζηψκελν RDA (Recommended Dietary Allowances), δειαδή απηφ πνπ πξέπεη λα ιακβάλεη ν νξγαληζκφο εκεξεζίσο. Γ) Κίλδπλνη από ηε ιήςε βηηακηλώλ θαη ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο Σα άηνκα ηα νπνία παίξλνπλ ζπζηεκαηηθά βηηακίλεο θαη άιια ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο, πξέπεη λα γλσξίδνπλ φηη πηζαλφλ λα ιακβάλνπλ πεξηζζφηεξεο βηηακίλεο θαη άιιεο ζξεπηηθέο νπζίεο απφ φζεο κπνξεί λα αλερζεί ν νξγαληζκφο ηνπο. Πνιινί θαηαλαισηέο παίξλνπλ ηαθηηθά βηηακίλεο θαη ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο γηα λα δπλακψζνπλ ηνλ νξγαληζκφ ηνπο ή γηα λα πεξάζνπλ κηα δχζθνιε πεξίνδν ηεο δσήο ηνπο. Δπεηδή δελ γλσξίδνπλ φηη ππάξρνπλ θίλδπλνη πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ απφ ηα ζθεπάζκαηα απηά, θαηαλαιψλνπλ ζπρλά, ππεξβνιηθέο πνζφηεηεο. Σν πξφβιεκα γίλεηαη ζνβαξφηεξν θαη ιφγσ ηνπ φηη κπνξνχλ θαη πξνκεζεχνληαη ηα ζθεπάζκαηα απηά απφ κφλνη ηνπο, ρσξίο ηαηξηθή ζπληαγή θαη ρσξίο ηαηξηθφ έιεγρν. Πξέπεη κάιηζηα λα ζεκεησζεί φηη ζε πνιιέο ρψξεο δελ ππάξρνπλ θαλνληζκνί γηα ην ηη νλνκάδεηαη ζπκπιήξσκα δηαηξνθήο θαη γηα ην ηη αθξηβψο κπνξεί λα πεξηέρεη. Σν απνηέιεζκα είλαη φηη θπθινθνξνχλ πνιιψλ εηδψλ ζθεπάζκαηα, ησλ νπνίσλ νη θαηαζθεπαζηέο ηζρπξίδνληαη φηη έρνπλ δπλακσηηθή δξάζε ή φηη απμάλνπλ ηελ ελέξγεηα ηνπ αηφκνπ. Γελ είλαη ζπάληεο νη πεξηπηψζεηο πνπ ηέηνηα ζθεπάζκαηα κπνξνχλ λα πεξηέρνπλ ζξεπηηθά ζπζηαηηθά θαη βηηακίλεο ςειφηεξεο απφ ηα αλεθηά επίπεδα γηα ηνλ νξγαληζκφ. Ο βαζηθφο θίλδπλνο είλαη φηη κπνξεί ν θαηαλαισηήο βηηακηλψλ θαη άιισλ ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο, λα ιακβάλεη δφζεηο γηα νξηζκέλεο βηηακίλεο ςειφηεξεο απφ ηα αλψηεξα αλεθηά επίπεδα γηα ηνλ νξγαληζκφ. Σα αλψηεξα αλεθηά επίπεδα ηνπ νξγαληζκνχ γηα κηα βηηακίλε, είλαη εθείλα ηα νπνία εάλ ηα ππεξβεί ε ζπγθέληξσζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηηακίλεο, ηφηε αξρίδνπλ θαη δεκηνπξγνχληαη παξελέξγεηεο θαη ηνμηθφηεηα ζηνλ νξγαληζκφ. 43

45 Με βάζε ηηο πην πάλσ αξρέο θαη αλεζπρίεο, γηαηξνί απφ ηνλ Καλαδά εμέηαζαλ άηνκα ειηθίαο απφ 19 έσο 65 εηψλ γηα λα δνπλ ζηελ πξάμε ηη ζπλέβαηλε ζε άηνκα πνπ έπαηξλαλ ζπζηεκαηηθά, απφ κφλνη ηνπο, βηηακίλεο θαη ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο. Σα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλεηψλ ήηαλ ηα αθφινπζα: Οξηζκέλα ζθεπάζκαηα ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο πνπ ειάκβαλαλ νη ζπκκεηέρνληεο ζηε κειέηε, πεξηείραλ πξάγκαηη απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο ζε νξηζκέλεο ρξήζηκεο ζξεπηηθέο νπζίεο. Τπήξραλ θαη ζθεπάζκαηα πνπ πεξηείραλ ππεξβνιηθέο πνζφηεηεο ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ ζε ζρέζε κε ηηο δηαηξνθηθέο αλάγθεο ηνπ νξγαληζκνχ. Σα άηνκα πνπ εξεπλήζεθαλ, θάλεθε φηη ειάκβαλαλ ππεξβνιηθέο πνζφηεηεο βηηακίλεο Α, βηηακίλεο Β6 θαη ληθνηηληθνχ νμένο. 8 γπλαίθεο έπαηξλαλ, ρσξίο λα ην αληηιακβάλνληαη, ππεξβνιηθέο δφζεηο βηηακίλεο Α, γεγνλφο ην νπνίν κπνξεί λα νδεγήζεη ζε βιάβεο ζην ζπθψηη. ε πεξίπησζε εγθπκνζχλεο νη πνιχ ςειέο δφζεηο βηηακίλεο Α, κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ζπγγελείο αλσκαιίεο ζην έκβξπν. 17 άηνκα έπαηξλαλ δφζεηο βηηακίλεο Β6, ςειφηεξεο απφ ηηο αλεθηέο δφζεηο γηα ηνλ νξγαληζκφ θαη κάιηζηα ζε επίπεδα πνπ ζπζρεηίδνληαη κε ηελ πξφθιεζε αλεπαλφξζσησλ βιαβψλ ζην λεπξνινγηθφ ζχζηεκα. 47% ησλ αηφκσλ, έπαηξλαλ ππεξβνιηθέο δφζεηο ληθνηηληθνχ νμένο, πνπ δεκηνπξγνχζε ζην αίκα ηνπο επίπεδα ςειφηεξα απφ ηα αλψηεξα αλεθηά επίπεδα γηα ηνλ νξγαληζκφ. Σν ληθνηηληθφ νμχ ζηηο δφζεηο απηέο κπνξεί λα πξνθαιεί εμάςεηο θαη αλσκαιίεο ηνπ ξπζκνχ ηεο θαξδίαο. Σα επξήκαηα ησλ εξεπλεηψλ είλαη πνιχ ζεκαληηθά. Κξνχνπλ ηνλ θψδσλα θηλδχλνπ γηα απηνχο πνπ αλεμέιεγθηα θαη ρσξίο ηαηξηθή ζπκβνπιή θαη έιεγρν παίξλνπλ βηηακίλεο θαη δηάθνξα άιια δηαηξνθηθά ζθεπάζκαηα. Ηδηαίηεξα απηνί πνπ παίξλνπλ αιφγηζηα θαη ζπλερψο, δηάθνξα πξντφληα κε ζξεπηηθέο νπζίεο θαη βηηακίλεο, γηα λα δπλακψζνπλ ηνλ νξγαληζκφ ηνπο θαη λα απμήζνπλ ηελ ελεξγεηηθφηεηα ηνπο πξέπεη λα μέξνπλ φηη δηαηξέρνπλ θηλδχλνπο. Πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη δελ είλαη φινη φζνη παίξλνπλ απμεκέλεο δφζεηο βηηακηλψλ θαη άιισλ ζξεπηηθψλ νπζηψλ πνπ ζα παξνπζηάζνπλ πξνβιήκαηα. Όκσο είλαη αδχλαην λα γίλεη πξφβιεςε γηα ην πνηνο απφ απηνχο ζα έρεη ζνβαξέο επηπινθέο. Οη εξεπλεηέο επηζεκαίλνπλ φηη νη θαηαλαισηέο ησλ πξντφλησλ απηψλ, ζε πεξίπησζε πξνβιεκάησλ, κπνξεί λα κε ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ηα ζπκπηψκαηα πνπ έρνπλ, 44

46 πξνθαινχληαη απφ ηα δηαηξνθηθά ζθεπάζκαηα ή ηηο βηηακίλεο πνπ παίξλνπλ, δηφηη απηά ζεσξνχληαη πγηεηλά. Δκείο ζπκπεξαζκαηηθά ζα ηνλίζνπκε φηη δελ πξέπεη θάπνηνο λα παίξλεη βηηακίλεο θαη άιια δηαηξνθηθά ζπκπιεξψκαηα απφ κφλνο ηνπ, ζπλερψο θαη αιφγηζηα. Καηά ηε γλψκε καο, είλαη πξνηηκφηεξν ε ρνξήγεζε βηηακηλψλ θαη άιισλ αλάινγσλ ζθεπαζκάησλ, λα γίλεηαη θάησ απφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ ζεξάπνληνο γηαηξνχ. 45

47 46

48 ΟΜΑΓΑ Β 1.Έρζα Οζκάλη 2.Ιωάλλα Μπαιάζθα 3.Κωλζηαληίλος Πόθας 4. Σοθία Κηέδοσ Α) Σν πεξηερόκελν θαη νη επηπηώζεηο ηνπ fast food ζηνλ έθεβν Σα γεχκαηα fast food εθηφο απφ ηηο πινχζηεο πνζνηηθά κεξίδεο είλαη απμεκέλε ζε πεξηεθηηθφηεηα ζεξκίδσλ, ιίπνπο, δάραξεο θαη αιάησλ πνπ βιάπηνπλ ζνβαξά ηελ πγεία. Έλα γεχκα έηνηκνπ θαγεηνχ είλαη 1,5 θνξά πην ππθλφ ζε ζεξκίδεο απφ έλα παξαδνζηαθφ βξεηαληθφ γεχκα, ην νπνίν είλαη 2,5 θνξέο πην ππθλφ απφ έλα πιήξεο αθξηθάληθν γεχκα. Έλαο ιφγνο πνπ νδεγεί ηνλ άλζξσπν ζηελ εκθάληζε παρπζαξθίαο είλαη φηη θαηαλαιψλεη ηξφθηκα πνπ είλαη πινχζην ζε ελέξγεηα. Οη έθεβνη πνπ ζπλεζίδνπλ λα θαηαλαιψλνπλ έηνηκα θαγεηά θαη ηξψλε ιηγφηεξα θξνχηα θαη ιαραληθά δελ ιακβάλνπλ ηελ απαξαίηεηε πνζφηεηα θπηηθψλ ηλψλ πνπ είλαη ηδηαίηεξα σθέιηκεο γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπ εληέξνπ. Μεξηθά απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθαιεί ε παρπζαξθία είλαη νη θαξδηαθέο παζήζεηο, ππέξηαζε, αλαπλεπζηηθά, νξζνπεδηθά θαη δηαβήηε ηχπνπ 2. Μηα αθφκα παξελέξγεηα ηνπ fast food είλαη ε θαθέο ζρνιηθέο επηδφζεηο θαη θαθή ζπκπεξηθνξά επεηδή νη νπζίεο πνπ πεξηέρνπλ απηά ηα γεχκαηα εκπνδίδνπλ ηελ ζσζηή ιεηηνπξγία θαη αλάπηπμε ηνπ εγθεθάινπ. Κάλνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηεο ζπγθέληξσζεο φιν θαη πην δχζθνιε εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο βαζηθψλ βηηακηλψλ θαη ηρλνζηνηρείσλ. Μηα πξφζθαηε κειέηε πνπ έγηλε ζε πνληίθηα απφ ην Βαζηιηθφ Κηεληαηξηθφ Παλεπηζηήκην ηεο Αγγιίαο έδεημε φηη ηα ζειπθά πνπ βξίζθνληαλ ζε θαηάζηαζε εγθπκνζχλεο θαη ζηηίδνληαλ κε ηξνθέο ηχπνπ fast food γελλνχζαλ κηθξά ηα φπνηα είραλ ηελ ηάζε λα ηνπο ειθχνπλ πεξηζζφηεξν ηέηνηνπ είδνπο θαγεηά θαη είραλ κεγαιχηεξε ηάζε πξνο ηελ παρπζαξθία. Παξαηεξήζεθε επίζεο φηη ήηαλ επηθίλδπλν θαη γηα ηελ κεηέξα. Β) Πνηα ηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά πνπ πεξηέρεη κηα πγηεηλή δηαηξνθή; Οξηζκόο: Ζ πγηεηλή δηαηξνθή πεξηέρεη φιεο ηηο ζξεπηηθέο νπζίεο πνπ ρξεηάδεηαη ην ζψκα ψζηε λα είλαη πγηέο. Έρεη πνηθηιία θαη είλαη πινχζηα ζε θξνχηα θαη ιαραληθά ελψ πεξηέρεη ειάρηζηα θεθνξεζκέλα ιηπαξά. Ζ δηαηξνθή πξέπεη θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηνπ ζψκαηνο ζε ελέξγεηα ζπκβάιινληαο παξάιιεια ζηε δηαηήξεζε ελφο θπζηνινγηθνχ βάξνπο. Με ηελ πγηεηλή δηαηξνθή ειαηηψλεηαη ν θίλδπλνο θαξδηνπαζεηψλ θαη άιισλ παζήζεσλ. Ζ πγηεηλή δηαηξνθή είλαη ηδηαίηεξα επεξγεηηθή γηα ηελ θαξδηά καο. Δθηφο απφ ηα ζέκαηα πγείαο ε πγηεηλή δηαηξνθή κπνξεί επίζεο λα βειηηψζεη ηελ απηνπεπνίζεζε θαη εκθάληζε ηνπ εθήβνπ. Έλα ζσζηφ δηαηξνθηθφ πξφγξακκα ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηξνθέο απφ φιεο ηηο νκάδεο ηξνθίκσλ, φπσο : 47

49 - κνλνζαθραξίηεο (θξνπθηφδε, γιπθφδε, γαιαθηφδε) - δηζαθραξίηεο (ιαθηφδε, καιηφδε, ζαθραξφδε) - πνιπζαθραξίηεο (άκπιν, γιπθνγφλν) Σν κπζηηθφ ησλ πδαηαλζξάθσλ βξίζθεηαη ζηνλ δηαρσξηζκφ ηνπο. Ο νξγαληζκφο αληηδξά δηαθνξεηηθά ζην έλα ή ζην άιιν είδνο, φκσο θαηαιήγνπλ σο γιπθφδε ζην αίκα καο. Απηφ πνπ αιιάδεη είλαη ε ηαρχηεηα απνξξφθεζεο. Οη ζχλζεηνη πδαηάλζξαθεο κεηαηξέπνληαη ζε γιπθφδε πάξα πνιχ γξήγνξα (ςσκί, ξχδη, παηάηεο, φζπξηα, ιαραληθά) ελψ νη απινί (δάραξε, θξνπθηφδε, γαιαθηφδε) κεηαηξέπνληαη ζε γιπθφδε απίζηεπηα γξήγνξα. Οκάδεο ηξνθψλ πνπ πεξηέρνπλ αμηφινγα πνζά πδαηαλζξάθσλ είλαη: - δεκεηξηαθνί θαξπνί - φζπξηα - θξνχηα - ιαραληθά, βνιβνί - γάια - γιπθά. Ζ δάραξε, ηα ζηξφπηα θαη ην άκπιν ηνπ αξαβνζίηνπ ζεσξνχληαη ακηγείο πδαηάλζξαθεο, ελψ πνιιά απφ ηα γιπθά πεξηέρνπ κηθξή πνζφηεηα πδαηαλζξάθσλ θαη απφ άιια ζξεπηηθά ζηνηρεία. Γεληθά, νη ζεξκίδεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηα ηειεπηαία ηξφθηκα ραξαθηεξίδνληαη σο «θελέο ζεξκίδεο» γηαηί δελ απνδίδνπλ ηίπνηε άιιν εθηφο απφ ζεξκίδεο, πξάγκα πνπ ζπκβαίλεη θαη κε ηελ αιθνφιε. Τπεξβνιηθή πξφζιεςε θελψλ ζεξκίδσλ πεξηνξίδεη ηελ φξεμε γηα θαηαλάισζε ηξνθψλ ζξεπηηθψλ θαη απαξαίηεησλ γηα κηα ζσζηή δηαηξνθή. Όηαλ νη πδαηάλζξαθεο θηάλνπλ ζην αίκα δηαζπψληαη ζε κνλνζαθραξίηεο ζηνλ εληεξηθφ ζσιήλα θαη ζηε ζπλέρεηα εηζέξρνληαη ζηε θπθινθνξία ηνπ αίκαηνο. Σα επίπεδα ηεο γιπθφδεο ζην αίκα απμάλνληαη θαη απηφ ππξνδνηεί ηελ έθθξηζε ηλζνπιίλεο. Ζ ηλζνπιίλε «αθαηξεί» ηε γιπθφδε απφ ην αίκα. Ζ γιπθφδε κεηαθέξεηαη ζηνπο κπο απφ ην ιηπψδε ηζηφ. Οη πξσηεΐλεο ζηε δηαηξνθή καο Οη πξσηεΐλεο απνηεινχληαη απφ ακηλνμέα. Με ιίγα ιφγηα ηα ακηλνμέα είλαη ηα δνκηθά ηνπο ζπζηαηηθά. Τπάξρνπλ ζπλνιηθά 20 ακηλνμέα. Οθηψ ακηλνμέα απφ απηά, πξέπεη λα πξνζιακβάλνληαη κε ηελ ηξνθή καο, γηαηί ην ζψκα καο δελ κπνξεί λα ηα ζπλζέζεη. Γη απηφ ην ιφγν απνθαινχληαη θαη «απαξαίηεηα» ακηλνμέα: βαιίλε, ιεπθίλε, ηζνιεπθίλε, Οξενλίθε, κεζεηνλίθε, θαηλπινιπλίθε, ηξηπνθάλε, ιπζίλε. Σηο πξσηεΐλεο ηηο παίξλνπκε απφ ην δσηθφ θαη ην θπηηθφ βαζίιεην. Οη δσηθέο πξσηεΐλεο έρνπλ κεγαιχηεξε βηνινγηθή αμία απφ ηηο θπηηθέο πξσηεΐλεο. Απηφ νθείιεηαη ζηηο δηαθνξεηηθέο πνζφηεηεο βαζηθψλ ακηλνμέσλ πνπ πεξηέρνπλ. Απηή ε δηαθνξεηηθή ζχζηαζε σζηφζν έρεη ην πιενλέθηεκα φηη ηα βαζηθά ακηλνμέα πεξηέρνληαη ζε δσηθέο θαη θπηηθέο ηξνθέο, αιιεινζπκπιεξψλνληαη, έηζη ψζηε λα επηηπγράλεηαη αθφκα πςειφηεξε βηνινγηθή αμία. 48

50 Βηηακίλεο Οη βηηακίλεο αλήθνπλ ζηνπο κηθξφηεξνπο «ξπζκηζηέο» ηνπ κεηαβνιηζκνχ καο. Γξνπλ σο βνεζεηηθνί παξάγνληεο πνιιψλ ελδχκσλ, πνπ ζα κπνξνχζακε λα ηνπο απνθαιέζνπκε κεηαβνιηθνχο θαηαιχηεο. Οη βηηακίλεο (vita=δσή) είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ην ζψκα καο ην νπνίν δελ κπνξεί λα ηηο παξάγεη αιιά ηηο πξνζιακβάλεη κέζσ ησλ ηξνθψλ. Οη βηηακίλεο ηαμηλνκνχληαη αλάινγα κε ηε δηαιπηφηεηά ηνπο. Βηβιηνγξαθία

51 50

52 ΟΜΑΓΑ Γ 1. Κούθα Μαρία 2. Κοσηζοθώζηα Νηθοιέηα 3. Μπέηζοσ Γεωργία 4. Τζοκαρίδες Φίιηππος Α) Μεζνγεηαθή δηαηξνθή θαη εθεβηθή ειηθία Οξηζκόο Μεζνγεηαθή δηαηξνθή είλαη φξνο πνπ επηλνήζεθε απφ ηνλ θπζηνιφγν Άλζει Κηο γηα λα πεξηγξάςεη ην κνληέιν δηαηξνθήο, ην νπνίν αθνινπζνχζαλ νη ιανί ησλ κεζνγεηαθψλ ρσξψλ πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαλ ζηε Μειέηε ησλ Δπηά Υσξψλ (Ηηαιία, Διιάδα, Γηνπγθνζιαβία, Οιιαλδία, Φηλιαλδία, ΖΠΑ θαη Ηαπσλία). Γηήξθεζε 30 ρξφληα θαη πήξαλ κέξνο πεξίπνπ άηνκα. ηε Γηεζλή Γηάζθεςε γηα ηηο Μεζνγεηαθέο Γηαηξνθέο ην 1993 απνθαζίζηεθε ηη ζα ζεσξείηαη πγηεηλή, παξαδνζηαθή Μεζνγεηαθή δηαηξνθή θαη ην 1995 κηα νκάδα επηζηεκφλσλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Υάξβαξλη δεκηνχξγεζε ηελ «Ππξακίδα ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο». Η ζεκαζία ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο γηα ηνλ έθεβν. Ζ εθεβεία είλαη έλα κεηαβαηηθφ αιιά ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζηάδην ηεο δσήο θαη ζα πξέπεη ην άηνκν λα ηξέθεηαη ηζνξξνπεκέλα θαη ζσζηά γηα λα δηαζθαιηζηνχλ ηφζν ε ςπρηθή-πλεπκαηηθή ηνπ σξίκαλζε θαη ν ζσζηφο ξπζκφο ησλ ζσκαηηθψλ αιιαγψλ, φζν θαη ν ζαθήο δηαρσξηζκφο ηνπ θχιινπ. Απηή ηελ επνρή πξαγκαηνπνηείηαη βηνινγηθά έλα κεγάιν εμειηθηηθφ βήκα. Γηακνξθψλεηαη νξγαληθά θαη ςπρηθά ζην παηδί ε έλλνηα ηνπ αξζεληθνχ πνπ ζα δξάζεη σο άληξαο θαη ηνπ ζειπθνχ πνπ ζα εθθξαζηεί σο γπλαίθα. Γηα απηφ πξέπεη λα ηζρπξνπνηεζεί ν νξγαληζκφο θαη λα βνεζήζεη ζην έξγν ηνπ ε θχζε κε ηελ παξνρή ηεο θαηάιιειεο δηαηξνθήο. Οη δηαηξνθηθέο απαηηήζεηο ησλ εθήβσλ αθνξνχλ βαζηθά ηηο πξσηεΐλεο πνπ πξέπεη λα ρνξεγνχληαη ζε ηξηπιάζηα αλαινγία έλαληη ηεο παηδηθήο ειηθίαο, δηφηη ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηνπ λένπ ηζηνχ θαη ζηελ αλάπηπμε ηνπ ελδνθξηλνινγηθνχ ζπζηήκαηνο, δειαδή ζηελ παξαγσγή νξκνλψλ. Ζ κεζνγεηαθή δηαηξνθή θαίλεηαη λα είλαη ε πην θαηάιιειε γηα ηε δηεπζέηεζε απηψλ ησλ δεηεκάησλ, φρη κφλν ζηε εθεβηθή ειηθία αιιά θαη ζηελ κεηέπεηηα δσή ηνπ αηφκνπ. Ζ πηνζέηεζε ηεο 51

53 κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο επηδξά ζεηηθά ζηελ αχμεζε ηεο απψιεηαο βάξνπο ζε ππέξβαξνπο/παρχζαξθνπο εθήβνπο. Δπίζεο, πξφζθαηεο έξεπλεο αλέδεημαλ ηελ ζεκαζία ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο θαη ζηελ πξνζηαζία έλαληη ρνιεζηεξίλεο θαζψο θαη θαηάζιηςεο. Σέινο, ζχκθσλα κε ηα ζπκπεξάζκαηα δηάθνξσλ κειεηψλ, ε κεζνγεηαθή δηαηξνθή είλαη έλα πνιχ ηζρπξφ φπιν έλαληη ηνπ θαξθίλνπ. Οη επεξγεηηθέο απηέο δξάζεηο νθείινληαη θπξίσο ζηελ πςειή θαηαλάισζε ςαξηψλ, θξνχησλ θαη ιαραληθψλ. Ππξακίδα Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο 52

54 Πίλαθαο. Δλδεηθηηθέο πνζφηεηεο ηξνθίκσλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζε 1 κηθξνκεξίδα ησλ ηξνθίκσλ πνπ απεηθνλίδνληαη ζηελ ππξακίδα ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο. Βηβιηνγξαθία 1. Μεηάθος Δεκήηρες, Δηαηροθής Τέτλες, Κέδρος. 2. Παγθόζκηος ηζηός google. 3. Υποσργείο Υγείας & Πρόλοηας, Αλώηαηο Εηδηθό Επηζηεκοληθό Σσκβούιηο Υγείας. Δηαηροθηθές Οδεγίες γηα Ελήιηθες ζηελ Ειιάδα. Αρτεία Ειιεληθής Ιαηρηθής1999, 16:

55 Β) Πνηεο νη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ βάζε ηεο έξεπλαο πνπ δηεμήγαγε ν Παλειιήληνο ύιινγνο Γηαηηνιόγσλ. Ο ζχγρξνλνο έθεβνο, ιφγσ ηνπ γξήγνξνπ ξπζκνχ δσήο ηνπ θαη ηνπ ππεξβνιηθά θνξησκέλνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ κε ζρνιείν θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο, ζπρλά δελ εθαξκφδεη ην πξνηεηλφκελν ζρήκα ησλ ηξηψλ γεπκάησλ ηελ εκέξα θαη ησλ δχν ελδηάκεζσλ αλάγθεο πνπ ζπληζηνχλ νη θιηληθνί δηαηηνιφγνη. Σν 25% ησλ εθήβσλ ειηθίαο 12 κε 19 εηψλ μεθηλά ηελ κέξα ηνπ παξαιείπνληαο ην πξσηλφ γεχκα, θάηη ην νπνίν ζπληειεί ζηε κείσζε ησλ επηπέδσλ ζπγθέληξσζεο θαη ελέξγεηαο θαζψο θαη ζηε κείσζε ηεο ζρνιηθήο απφδνζεο. Σν 85% ησλ εθήβσλ δελ θαηαλαιψλνπλ ηηο 5 κηθξνκειίεο θξνχησλ θαη ιαραληθψλ ( γξ ηελ εκέξα) πνπ ζπληζηψληαη απφ ηνλ Παλειιήλην χιινγν Γηαηηνιφγσλ. Σν 60% ησλ εθήβσλ ηξψλε πεξηζζφηεξα θνξεζκέλα ιηπαξά απφ ηε ζπληζηψκελε δνζνινγία, θάηη ην νπνίν εθθξάδεη ηελ απμεκέλε θαηαλάισζε θαγεηνχ ηχπνπ θαζη Φνπλη (φπσο πίηζεο, ράκπνπξγθεξ θιπ.) ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κεησκέλε θαηαλάισζε άπαρνπ θξέαηνο, φπσο ην ςάξη θαη ηα πνπιεξηθά καγεηξεκέλα κε πγηεηλφ ηξφπν (π.ρ. βξαζηά ή ζην γθξίι). Δπηπιένλ, ηα επίπεδα θαηαλάισζεο γαιαθηνθνκηθψλ (φπσο ην γηανχξηη θαη ην γάια) απφ ηνπο έθεβνπο έρνπλ κεησζεί θαηά 36% κέζα ζηα ηειεπηαία 25 ρξφληα, γεγνλφο πνπ ζρεηίδεηαη κε κεησκέλε πξφζιεςε αζβεζηίνπ, ελφο απαξαίηεηνπ ηρλνζηνηρείνπ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ζθειεηηθήο κάδαο. Ζ δηαπίζησζε απηή είλαη ηδηαίηεξα ζνβαξή 54

56 θαζψο ε ειιηπήο πξφζιεςε αζβεζηίνπ κπνξεί λα ζπληειέζεη ζηε κείσζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο ησλ εθήβσλ ή ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο κέγηζηεο ζθειεηηθήο ηνπο αλάπηπμεο. Σέινο, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζχκθσλα κε ηελ Δζληθή Έξεπλα Γηαηξνθήο ζε Νένπο ζηε Μ. Βξεηαλία ην 2000 παξαηεξήζεθε φηη ε βαζηθφηεξε πεγή ελέξγεηαο γηα ηνπο έθεβνπο ήηαλ ην ςσκί, ηα κπηζθφηα, ηα θξάθεξ, ηα θέηθ θαη νη πίηεο πνπ ζπληεινχζαλ ζην έλα ηξίην ηεο ελεξγεηαθήο πξφζιεςεο ησλ εθήβσλ. Ζ παξαηήξεζε απηή είλαη αξθεηά ζεκαληηθή θαζψο θαλεξψλεη φηη νη έθεβνη πξνζιακβάλνπλ έλα κεγάιν κέξνο ηεο ελέξγεηαο ηνπο απφ ηξνθέο κε κηθξή δηαηξνθηθή αμία θαη πνιιέο ζεξκίδεο εηο βάξνο άιισλ ηξνθψλ, πινχζησλ ζε σθέιηκα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, φπσο ηα ιαραληθά θαη ηα θξνχηα. πκπεξαζκαηηθά, ηα πξναλαθεξφκελα ζηνηρεία καο θξνχνπλ ηνλ θψδσλα ηνπ θηλδχλνπ θαζψο νη κειινληηθνί καο εγέηεο θαη ησξηλνί έθεβνη ζηηίδνληαη κε άζιην ηξφπν θαη πξέπεη απαξαηηήησο νη γνλείο, νη εθπαηδεπηηθνί αιιά θαη νη επηζηήκνλεο πγείαο θαη θπξίσο νη θιηληθνί δηαηηνιφγνη θαη νη γηαηξνί λα ιάβνπλ κέηξα γηα λα βειηησζεί ε παξνχζα θαηάζηαζε. Οη έθεβνη καο ρξεηάδνληαη απαξαηηήησο δηαηξνθηθή εθπαίδεπζε, δηαθνξεηηθά θηλδπλεχνπκε λα κεγαιψζνπκε κηα λέα γεληά παρχζαξθσλ ή ππνζηηηζκέλσλ αηφκσλ κε ζνβαξά πξνβιήκαηα πγείαο. Βηβιηνγξαθία 55

57 Βαζηιηθή Παπαδνπνχινπ (Γηαηηνιφγνο Γηαηξνθνιφγνο), Γηαηξνθή θαη έθεβνη, εθδφζεηο Γ) ε πνηεο λόζνπο κπνξνύλ λα νδεγήζνπλ νη θαθέο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ. Βνπιηκία: Ζ βνπιηκία είλαη κία δηαηαξαρή δηαηξνθήο θαη αλαθέξεηαη ζηελ ππεξβνιηθή θαηαλάισζε ηξνθήο κέρξη ζεκείνπ ππεξβνιηθνχ θνξεζκνχ, πνπ ζπρλά ζπλνδεχεηαη απφ ηελ αίζζεζε απψιεηαο ηνπ ειέγρνπ. ηε ζπλέρεηα ην άηνκν εθδειψλεη αληηζηαζκηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο απφ θφβν κήπσο απμεζεί ην ζσκαηηθφ ηνπ βάξνο. ηηο ζπκπεξηθνξέο απηέο ζπγθαηαιέγνληαη ε πξφθιεζε εκεηνχ, ε ρξήζε θαζαξηηθψλ/δηνπξεηηθψλ, ε ππεξβνιηθή εθγχκλαζε θιπ. Αλ ζπλερηζηεί απηή ε θαηάζηαζε είλαη δπλαηφλ λα πξνθιεζνχλ πξνβιήκαηα ζσκαηηθήο πγείαο. Οη πην ζπλεζηζκέλεο επηπηψζεηο ζρεηίδνληαη κε ηηο αληηζηαζκηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο, φπσο ε θζνξά ησλ δνληηψλ, ην πξήμηκν ηνπ πξνζψπνπ, ν αθαλφληζηνο θαξδηαθφο ξπζκφο θαη ε κπτθή αηνλία πνπ πξνθαινχληαη ζεκαληηθέο είλαη νη επηπηψζεηο ζε ςπρηθφ επίπεδν. απφ ηνπο ζπρλνχο εκεηνχο. Χζηφζν εμίζνπ Παρπζαξθία: Παρπζαξθία είλαη ε κεγάιε αχμεζε ηνπ βάξνπο ηνπ ζψκαηνο, ή θαη πεξηζζφηεξα θηιά πάλσ απφ ην ηδαληθφ βάξνο, πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ηε ζπζζψξεπζε ιίπνπο. Αλ ηα θηιά απμεζνχλ αθφκε πεξηζζφηεξν ε παρπζαξθία νλνκάδεηαη Ννζνγφλνο θαη ρξεηάδεηαη λα αληηκεησπηζηεί ηαηξηθά, αθνχ φζν πεξηζζφηεξα είλαη ηα παξαπαλίζηα θηιά ηφζν κεγαιχηεξνο ν θίλδπλνο γηα ηελ πγεία ηνπ αηφκνπ. Με αθξίβεηα ε παρπζαξθία πξνζδηνξίδεηαη αλ γλσξίδνπκε ηνλ Γείθηε Μάδαο ηνπ ψκαηνο καο πνπ εμαξηάηαη απφ ην βάξνο θαη ην χςνο καο. Ζ παρπζαξθία είλαη κηα ρξφληα λφζνο πνπ πξνθαιεί ζνβαξά πξνβιήκαηα πγείαο φπσο ππέξηαζε, ζαθραξψδε δηαβήηε, αχμεζε ηεο ρνιεζηεξίλεο, θαξδηαθά θαη εγθεθαιηθά επεηζφδηα, ρνινιηζίαζε, αλαπλεπζηηθή αλεπάξθεηα, αυπλίεο, νξκνληθέο δηαηαξαρέο θαη ππνγελλεηηθφηεηα, νζηεναξζξίηηδα θαη νζθπαιγίεο, θιεβηθή αλεπάξθεηα, γαζηξννηζνθαγηθή παιηλδξφκεζε, θαηάζιηςε. Νεπξηθή αλνξεμία: Μία αθφκα δηαηξνθηθή δηαηαξαρή είλαη ε λεπξηθή αλνξεμία. Οθείιεηαη θπξίσο ζε ςπρνινγηθνχο ιφγνπο. Φαίλεηαη πσο θαη ην είδνο ηεο θνηλσλίαο κέζα ζηελ νπνία αλαπηχμεη θάπνηα κεγαιψλεη έλα άηνκν λα είλαη πνιχ ζεκαληηθφ γηα ην αλ ζα δηαηαξαρή δηαηξνθήο ή φρη. Σα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα ζηηο δπηηθέο θνηλσλίεο, φιν θαη πην πνιχ πξνβάιιεηαη ην αδχλαην ζψκα φρη κφλν ζαλ 56

58 πξφηππν νκνξθηάο αιιά θαη ζαλ πξνυπφζεζε γηα απηνεθηίκεζε, επηηπρία θη επηπρία. Σαπηφρξνλα φιν θαη πην πνιχ απμάλνληαη ηα πνζνζηά ησλ δηαηαξαρψλ δηαηξνθήο. Με ηελ εηζβνιή ησλ δπηηθψλ πξνηχπσλ νκνξθηάο θαη θνκςφηεηαο κέζα απφ δηαθεκίζεηο, πεξηνδηθά θαη ζηαξ ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ άξρηζαλ λα αλαθέξνληαη φιν θαη πην πνιιά πεξηζηαηηθά αλνξεμίαο. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δηαηαξαρήο απηήο είλαη ν θφβνο πνπ δηαθαηέρεη ην άηνκν γηα ηελ εηθφλα ηνπ θαη ηελ ελδερφκελε πξφζιεςε βάξνπο. Σα άηνκα έρνπλ ηελ φηη ε εηθφλα ηνπο είλαη απηή ελφο ππέξβαξνπ-παρχζαξθνπ αλζξψπνπ αθφκε θη αλ ην ζψκα ηνπο έρεη απνζηεσζεί απφ ηελ έιιεηςε ηξνθήο. Σα ίδηα άηνκα φηαλ παξαηεξνχλ θάπνηνλ ηζρλφ θαη ππέξαδπλαηηζκέλν άλζξσπν ηείλνπλ λα ηνλ ζεσξνχλ πξφηππν νκνξθηάο θαη πγείαο. πγθεθαιαησηηθά, θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη κηα ηζνξξνπεκέλε δηαηξνθή ζαλ ηε κεζνγεηαθή,πνπ ζίμακε ζην πξνεγνχκελν πξαγκαηνινγηθφ καο εξψηεκα,ζα ζπλέβαιε ζηελ πξφιεςε φισλ ησλ παξαπάλσ λφζσλ θαζψο ζα εμαζθάιηδε ηελ πγεία θαη ζαθέζηαηα ηηο θαιχηεξεο επηδφζεηο ηνπ έθεβνπ.ην επφκελν εξψηεκα ζα αζρνιεζνχκε δηεμνδηθά κε ηηο ζπληζηψκελεο ηξνθέο πνπ εμππεξεηνχλ ηηο αλάγθεο ηνπ λένπ Βηβιηνγξαθία Γεκήηξεο Γξεγνξηάδεο, Γηαηξνθή θαη πγεία, εθδφζεηο Λπκπέξε 57

59 58

60 ΟΜΑΓΑ Γ 1. Ληνχθα Υξηζηίλα 2. Ληψινπ Δπαγγειία 3. Μαγνπιηαλίηε Αλαζηαζία 4. ηγάιαο Αξγχξεο Πώο επεξεάδεηαη ν έθεβνο από ηε δηαηξνθή ηνπ; Πξαθηηθέο ζπκβνπιέο δηαηξνθήο γηα εθήβνπο 1) Να θαηαλαιψλεηε 5 γεχκαηα ηελ εκέξα 2) Γηα λα είλαη ν κεηαβνιηζκφο θαιά ξπζκηζκέλνο, λα γίλνληαη νη απαξαίηεηεο θαχζεηο αιιά θαη λα έρεηε θαιά επίπεδα ελέξγεηαο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο είλαη απαξαίηεην λα κνηξάδεηε ηελ ελεξγεηαθή ζαο πξφζιεςε ζε 5 γεχκαηα: 3 θπξίσο γεχκαηα (πξσηλφ, κεζεκεξηαλφ θαη βξαδηλφ) θαη 2 ελδηάκεζα ζλαθ (δεθαηηαλφ θαη απνγεπκαηηλφ). Ζ θαηαλάισζε ελφο κφλν κεγάινπ γεχκαηνο ην βξάδπ, γεγνλφο αξθεηά ζχλεζεο γηα νξηζκέλνπο εθήβνπο, ζα επηβξαδχλεη ην κεηαβνιηζκφ ζαο, ζα ζαο θάλεη λα ληψζεηε θνπξαζκέλνη θαη κε κεησκέλε ζπγθέληξσζε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο θαη επηπξνζζέησο ζα ζαο νδεγήζεη ζε ππεξθαγηθή θξίζε, θαζψο ζα έρεηε ζπζζσξεχζεη ηελ πείλα κηαο νιφθιεξεο εκέξαο γηα ην ηέινο ηεο εκέξαο. 3) Να απνθεχγεηε ηα δαραξνχρα ξνθήκαηα θαη ηα βηνκεραλνπνηεκέλα ζλαθ πινχζηα ζε δάραξε, αιάηη θαη ιηπαξά. Γλσξίδνπκε φινη πσο ηα ζνθνιαηνχρα ζλαθ (κπηζθφηα, γθνθξέηεο θαη παξαδνζηαθά γιπθά) αιιά θαη ηα αικπξά ηεγαληηά ζλαθ (φπσο παηαηάθηα θαη θξάθεξ) θαίλνληαη δειεαζηηθά θαη ίζσο είλαη κηα γξήγνξε ιχζε γηα έλα κίλη γεχκα ζην ζρνιείν. θεθηείηε φκσο πφζν θνξησκέλα κε ζεξκίδεο, δάραξε θαη ιηπαξά είλαη θαη ηη αληίθηππν ζα έρεη απηφ ζηελ εηθφλα ζαο, αλ ηα θαηαλαιψλεηε ζπρλά. Θα θαηαιήμεηε κε θάπνηα πεξηηηά θηιά θαη κε κεησκέλε απηνεθηίκεζε. Γηα απηφ πξνζνρή: Αληί απηψλ ζα ήηαλ πξνηηκφηεξν λα επηιέμεηε γηα ελδηάκεζν γεχκα έλα θξνχην ή έλα ηνζη κε δακπφλ ηπξί ιάηη θαη ληνκάηα ή έλα πνηήξη γάια 1,5% ιηπαξψλ ή έλα γηανχξηη 0-2% ιηπαξά ή ηέινο έλα πνηήξη ρπκφ ρσξίο δάραξε. 4) Ναη ζηα δεκεηξηαθά νιηθήο αιέζεσο! Σα δεκεηξηαθά νιηθήο αιέζεσο (φπσο ςσκί νιηθήο αιέζεσο, δεκεηξηαθά πξσηλνχ θαη κπάξεο δεκεηξηαθψλ νιηθήο 59

61 αιέζεσο) απνηεινχλ άξηζηε πεγή θπηηθψλ ηλψλ, ζπκπιέγκαηνο βηηακηλψλ Β, βηηακίλεο Δ θαη καγλεζίνπ. Δίλαη ε άκεζε πεγή ελέξγεηαο γηα ηνλ νξγαληζκφ καο θαη έιιεηςε απηψλ απφ ηε δηαηξνθή νδεγεί ζε αδπλακία, απψιεηα ζπγθέληξσζεο, λεπξηθφηεηα θαη θαηάζιηςε. Ζ θαηαλάισζε 6-7 κεξίδσλ γηα ηα θνξίηζηα θαη 8-11 κεξίδσλ γηα ηα αγφξηα κέζα ζηελ κέξα είλαη απαξαίηεηε (κηα κεξίδα αληηζηνηρεί ζε ½ θιηηδάλη δεκεηξηαθά πξσηλνχ ή ½ θιηηδάλη καθαξφληα ή κηα θέηα ςσκί) γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ. 5) Να θαηαλαιψλεηε 400γξ θξνχησλ θαη ιαραληθψλ ηελ εκέξα. Ναη θαιά δηαβάζαηε. ηε ιίζηα κε ηα επηηξεπφκελα ιαραληθά θαη θξνχηα ζπκπεξηιακβάλνληαη φια αλεμαηξέησο. Σα 400γξ αληηζηνηρνχλ ζε 4 θξνχηα ή 2 θξνχηα θαη 2 κπνι ζαιάηα ηεο αξεζθείαο ζαο. Μφλν απηή ε πνζφηεηα ζα ζαο εμαζθαιίζεη ηελ απαηηνχκελε πνζφηεηα βηηακηλψλ θαη ηρλνζηνηρείσλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ ζαο αιιά θαη ηελ αλάπηπμή ζαο. Δπηπιένλ ηα θξνχηα θαη ηα ιαραληθά είλαη πινχζηα ζε αληηνμεηδσηηθέο νπζίεο πνπ πξνζηαηεχνπλ ηνλ νξγαληζκφ απφ ηε θζνξά ηνπ ρξφλνπ θαη ησλ ηνμηθψλ απνβιήησλ ηνπ νξγαληζκνχ. 6) Να πίλεηε γάια: Ζ ηξνθή θιεηδί γηα ηελ αχμεζε ηνπ χςνπο ζαο. Καη φρη κφλν γάια. Γάια ή γηανχξηη ή ηπξηά ρακειψλ ιηπαξψλ: 3 κεξίδεο ηελ εκέξα είλαη βαζηθέο γηα ηελ πξφζιεςε ηεο απαηηνχκελεο πνζφηεηαο αζβεζηίνπ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νζηψλ ζαο. Έλα πνηήξη γάια ην πξσί, έλα γηανχξηη σο ελδηάκεζν απνγεπκαηηλφ θαη 30-50γξ ηπξί καδί κε ην θαγεηφ ζαο ην κεζεκέξη επαξθνχλ γηα λα πξνζιακβάλεηε φζν αζβέζηην ρξεηάδεζηε γηα ηελ εκέξα. 7) Ναη ζην άπαρν θξέαο, ην θνηφπνπιν θαη ην ςάξη. Απνηεινχλ πεγέο πξσηεΐλεο θαιήο βηνινγηθήο αμίαο, ζηδήξνπ, ςεπδαξγχξνπ θαη ζπκπιέγκαηνο Β. Ζ πνζφηεηα ησλ 200γξ ηελ εκέξα δσηθήο πξσηεΐλεο είλαη επαξθήο γηα ηα θνξίηζηα ελψ ηα αγφξηα ρξεηάδνληαη 300γξ ηελ εκέξα γηα λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο. Ο παξαθάησ πίλαθαο πεξηιακβάλεη ππνδεηγκαηηθή δηαηξνθή γηα ηελ έθεβε θαη ηνλ έθεβν. Θα ήηαλ ηδηαίηεξα σθέιηκν λα παξαδεηγκαηηζηείηε απφ ην πεξηερφκελν ηνπ πίλαθα, θαζψο είλαη ζρεδηαζκέλνο βάζεη ησλ ζχγρξνλσλ εξεπλψλ ζρεηηθά κε ηελ πγηεηλή δηαηξνθή ηνπ εθήβνπ. Θα πξέπεη φκσο λα ηνλίζνπκε φηη ε παξαθάησ δηαηξνθή είλαη απιψο έλα ππνδεηγκαηηθφ ζρήκα. Γηα εμεηδηθεπκέλν 60

62 δηαηηνιφγην ζηνρεπκέλν ζε απψιεηα ή δηαηήξεζε ηνπ βάξνπο ζαο, βάζεη ησλ πξνζσπηθψλ ζαο αλαγθψλ, θαιφ ζα ήηαλ λα απεπζπλζείηε ζε θάπνηνλ θιηληθφ δηαηηνιφγν δηαηξνθνιφγν. ΤΠΟΓΔΙΓΜΑΣΙΚΗ ΓΙΑΣΡΟΦΗ ΔΦΗΒΟΤ ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΣΙΑ ΠΡΩΙΝΟ ΓΔΚΑΣΙΑΝΟ ΜΔΗΜΔΡΙΑΝΟ Έλα θιηηδάλη δεκεηξηαθά κε έλα Μηζφ θιηηδάλη δεκεηξηαθά κε έλα πνηήξη γάια 1,5% ιηπαξά θαη κία πνηήξη γάια 1,5% ιηπαξά θη έλα κπαλάλα. κήιν. Έλα ηνζη κε κηα θέηα ηπξί Μία κπάξα δεκεηξηαθψλ ρακειψλ ιηπαξψλ, κηα θέηα ζεξκίδεο. δακπφλ γαινπνχιαο θαη ληνκάηα. Έλα θαη 1/2 θιηηδάλη καθαξφληα Γχν θαη 1/2 θιηηδάληα καθαξφληα κε 3 θνπηαιηέο ηεο ζνχπαο θηκά κε 1/2 θιηηδάλη θηκά, κηα θνπηαιηά θαη κία θνπηαιηά ηεο ζνχπαο ηεο ζνχπαο ηξηκκέλε παξκεδάλα ηξηκκέλε παξκεδάλα θαη έλα θαη δχν θιηηδάληα ιαραλνζαιάηα θιηηδάλη ιαραλνζαιάηα κε κηα κε κία θνπηαιηά ηνπ γιπθνχ ιάδη. θνπηαιηά ηνπ γιπθνχ ιάδη. Έλα πνηήξη γάια 1,5% ιηπαξά θαη Έλα γηανχξηη 0-2% ιηπαξά θη έλα ΑΠΟΓΔΤΜΑΣΙΝΟ κία κπαλάλα. αριάδη. ΒΡΑΓΙΝΟ 200 γξ. θνηφπνπιν ςεηφ κε 2/3 120γξ θνηφπνπιν ςεηφ κε 1/2 ηνπ θιηηδαληνχ ξχδη βξαζηφ θιηηδάλη ξχδη βξαζηφ αβνπηχξσην αβνπηχξσην θαη δχν θιηηδάληα θαη δχν θιηηδάληα καξνπινζαιάηα καξνπινζαιάηα κε κηα θνπηαιηά κε κηα θνπηαιηά ηνπ γιπθνχ ιάδη. ηνπ γιπθνχ ιάδη. 61

63 Όηαλ έλα παηδί ή έλαο έθεβνο έρεη ζέκαηα κε ηε δηαηξνθή θαη ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπ 1. Γελ είλαη πηα ζπάληα ε εηθφλα ελφο παρχζαξθνπ 10ρξνλνπ παηδηνχ ή ελφο έθεβνπ πνπ μεθηλάεη ηελ πξψηε ηνπ δίαηηα ζηα 12. Φπζηθά θάζε ειηθία έρεη ηηο δηθέο ηηο κνλαδηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη γη απηφ απαηηνχληαη ιεπηνί ρεηξηζκνί. Ση κπνξείηε λα θάλεηε ζαλ γνλείο; Αξρηθά κελ παληθνβιεζείηε θαη κελ ην πάξεηε κέζα ζαο ζαλ ηχςεηο ή παληθφ, αιιά κε ςπρξαηκία αλαδεηήζηε ηηο ιχζεηο. Μελ ςάμεηε λα βξείηε πνχ θηαίηε αιιά αλαδεηήζηε βνήζεηα. Υξεηάδεζηε ηε γλψκε ελφο εηδηθνχ δηαηξνθνιφγνπ πνπ λα κπνξεί λα γλσξίδεη θαη ηελ ςπρνινγηθή πξνζέγγηζε ησλ αλάινγσλ θαηαζηάζεσλ. Έλα παηδί ή έλαλ λεαξφ έθεβν φζν θαη αλ είλαη ην βάξνο ηνπ, δελ πξέπεη λα ηνλ ππνβάιιεηε ζε δίαηηα κε ηνλ φξν πνπ εζείο γλσξίδεηε! Γελ ζα ηνπ θάλεη θαιφ ζηνλ ςπρηζκφ ηνπ θαη ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπ ε ηππνπνίεζε ηεο δηαηξνθήο ηνπ πίζσ απφ έλα ραξηί νχηε φκσο θαη ε ελαζρφιεζε κε δπγίζκαηα, κεηξήζεηο θαη θξηηηθή γχξσ απφ έλαλ αγψλα δξφκνπ γηα ην «πφζα θηιά πξέπεη λα ράζεη». Μελ δψζεηε πνηέ ζην παηδί ζαο έλα πξφγξακκα δηαηξνθήο δηθφ ζαο ή απφ κηα θίιε ή απφ ην internet. Αθφκα θαη αλ ην πξφγξακκα δηαηξνθήο πνπ ηπρφλ πέζεη ζηα ρέξηα ζαο πξνέξρεηαη απφ ηνλ ηαηξηθφ θχθιν ή απφ δηαηξνθνιφγν κελ ην αθνινπζήζεηε ζην παηδί ζαο εάλ δείηε πσο αλαγξάθεη απζηεξνχο ζηφρνπο γηα απψιεηα θηιψλ, ηξνθέο κε γξακκάξηα, απνθιεηζκνχο ηξνθψλ ή ζηεξεηηθά κελνχ. Μνλαδηθή εμαίξεζε ίζσο είλαη ζνβαξά πξνβιήκαηα πγείαο πνπ κπνξεί λα ζρεηίδνληαη κε ην ππέξβαξν ή ην ειιεηπνβαξέο αιιά αθφκα θαη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ρξεηάδεηαη λα θάλεηε ιεπηνχο ρεηξηζκνχο. Ζ ιχζε είλαη ζηε ζσζηή εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάιιειε ζπλαηζζεκαηηθή πξνζέγγηζε. Φπζηθά θαη ζηελ αχμεζε ηεο ζσκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Έλα κεγάιν ιάζνο πνπ κπνξεί λα ζπκβαίλεη είλαη λα θνξηψλεηαη ην παηδί κε πνιιέο ππνρξεψζεηο αιιά κέζα ζε απηέο λα κελ ππάξρεη θακηά πνπ λα έρεη ζρέζε κε άζιεζε! Δπίζεκεο ηαηξηθέο έξεπλεο απνδεηθλχνπλ πσο έλα παηδί πνπ αζιείηαη ρξεηάδεηαη ιηγφηεξε ψξα λα δηαβάζεη γηαηί νμπγνλψλεηαη θαιχηεξα ν εγθέθαιφο ηνπ, απνθηά πεξηζζφηεξεο

64 λεπξηθέο ζπλάςεηο θαη νξγαλψλεη θαιχηεξα ηνλ ρξφλν ηνπ. Δπίζεο εθηνλψλεη θαιχηεξα ην άγρνο θαη ην κεηξηάδεη. Με άιια ιφγηα βξείηε ρξφλν γηα άζιεζε! Δάλ επηρεηξήζεηε λα ζηεξήζεηε ην αγαπεκέλν γιπθφ ή θαγεηφ απφ έλαλ έθεβν απηφ πνπ ζίγνπξα ζα αληηκεησπίζεηε ζα είλαη είηε ε ζιίςε είηε ε αληίδξαζε. θεθηείηε πσο λνηψζεηε φηαλ ην θάλνπλ απηφ ζε ζαο...ίγνπξα ζηηο πην ηξπθεξέο ειηθίεο ηα ζπλαηζζήκαηα είλαη πην έληνλα. Έλαο θαηαξηηζκέλνο δηαηξνθνιφγνο γλσξίδεη πψο λα εθπαηδεχζεη δηαηξνθηθά έλα παηδί ή έλαλ έθεβν. Να ζπκάζηε φκσο πσο πξέπεη πεξηζζφηεξν εζείο αιιά θαη φζν γίλεηαη θαη ην πεξηβάιινλ ηνπ λα ηξέθεζηε θαηά ηνλ ίδην ηξφπν. Απαξαίηεην είλαη λα κπνπλ φξηα θαη ζηα ειηθησκέλα άηνκα ηεο νηθνγέλεηαο πνπ ζπλήζσο αλαδεηνχλ ηελ αγάπε ησλ εγγνλψλ ηνπο κέζα απφ έλα γιχθηζκα. Απνθχγεηε επίζεο θάζε είδνπο ζρφιηα γηα ην βάξνο, απνκαθξχλεηε ηηο δπγαξηέο απφ ην ζπίηη θαη κελ πεξηκέλεηε ηελ απψιεηα ηνπ βάξνπο ζαλ ην βαζκφ απφ ην δηαγψληζκα. Αληηζέησο βάιηε ζην ζπίηη έλαλ νιφζσκν θαζξέθηε. Φαίλεηαη κάιηζηα ζπγθεθξηκέλα πσο ζρφιηα ηνπ παηέξα πξνο ηελ θφξε γηα ην πφζν π.ρ. έρεη παρχλεη, ππξνδνηνχλ αθξαίεο δηαηξνθηθέο ζπκπεξηθνξέο. Με ιίγα ιφγηα 10 ζηηο 10 πεξηπηψζεηο ρξεηάδεζηε θη εζείο εθπαίδεπζε! Καη απηφ γηαηί ρξεηάδεηαη φια ηα κέιε ζηελ νηθνγέλεηα λα ηξέθνληαη ζχκθσλα κε ην παηδί ψζηε λα κελ είλαη ε εμαίξεζε νχηε ν δαθηπινδεηθηνχκελνο. Άιισζηε ε δηαηξνθή ηνπ ηψξα πηα ζα είλαη ε θαιχηεξε. Σν ζέκα είλαη ηδηαίηεξν εάλ ππάξρνπλ θη άιια παηδηά ζηελ ίδηα νηθνγέλεηα ρσξίο δηαηξνθηθά ζέκαηα πνπ ίζσο δπζαλαζρεηήζνπλ. Γη απηφ πνιιέο θνξέο κηα νηθνγελεηαθή ζπλεδξία ίζσο ζαο δεηεζεί. Σν λα αιιάμεηε θη εζείο θάπνηεο ιαζεκέλεο δηαηξνθηθέο ζπκπεξηθνξέο ζαο είλαη απαξαίηεην. Σφζν γηα λα γίλεηε παξαδείγκαηα πξνο κίκεζε αιιά θαη αθφκα θαη γηα λα ζπλεηδεηνπνηήζεηε ηηο δπζθνιίεο (θαη ηα νθέιε) πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίδεη ην παηδί ζαο κέζα απφ απηέο ηηο δηαηξνθηθέο ζπζηάζεηο-αιιαγέο. Ζ αιιαγή, αθφκα θαη απηή πνπ είλαη γηα θαιφ, δελ είλαη ζπλήζσο εχθνιε θαη ρξεηάδεηαη επηκνλή θη εκπηζηνζχλε ζηνλ δηαηξνθνιφγν-ζεξαπεπηή ζαο. Γη απηφ ίζσο ζε θάπνηεο ζπλεδξίεο κε ηνλ δηαηηνιφγν δελ ρξεηάδεηαη λα έξρνληαη ηα παηδηά αιιά νη γνλείο κφλνη ψζηε λα εθπαηδεπηνχλ ζηηο αιιαγέο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δηαηξνθή. Μφλν έηζη κπνξείηε λα βνεζήζεηε νπζηαζηηθά αιιά θαη ζα επσθειεζείηε. 63

65 Όηαλ έλα παηδί αληηκεησπίδεη «ζέκα» κε ηε δηαηξνθή ηνπ, δελ ζηνρεχνπκε πνηέ κφλν ζην παηδί αιιά ζηελ νηθνγέλεηα. «Δίλαη θάηη πνπ θάλνπκε φινη καδί» Ο ξόινο ηεο δηαηξνθήο ζηε κειέηε Ακέηξεηεο ψξεο κειέηεο, μελχρηηα πάλσ απφ έλα βηβιίν, ππεξέληαζε θαη αηειείσην άγρνο. Σν έξγν ην έρνπκε δεη φινη ιίγν πνιχ. Δθηφο απφ ηα γλσζηά θαη κε... εμαηξεηέα «φπια», δειαδή ηε ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη ηε ζσζηή πξνεηνηκαζία, ζεκαληηθφο απνδεηθλχεηαη θαη ν ξφινο ηεο δηαηξνθήο. πρλά, ε εκεξήζηα δηαηξνθή ηνπ καζεηή ιφγσ ρξνληθψλ πεξηνξηζκψλ θαη ςπρνινγηθήο πίεζεο, θαηαιήγεη ζε δεχηεξε κνίξα. Φαληαζηείηε ηνλ νξγαληζκό ζαο σο έλα απηνθίλεην... Όπσο έλα απηνθίλεην ρξεηάδεηαη θαχζηκα, δειαδή βελδίλε γηα λα θηλεζεί, έηζη θαη ην ζψκα ρξεηάδεηαη ηα δηθά ηνπ θαχζηκα γηα λα θηλεζεί, δειαδή ην θαγεηφ. Όζν πην πνιχ ηξέρεη ην απηνθίλεην ηφζν πην πνιιά θαχζηκα ρξεηάδεηαη. Όζν πην θαιή είλαη ε πνηφηεηα ηεο βελδίλεο, ηφζν θαιχηεξα απνδίδεη. Σν ίδην αθξηβψο ζπκβαίλεη θαη κε ην ζψκα. Όζν θαιχηεξα θαχζηκα έρεη ζηελ δηάζεζή ηνπ, ηφζν απνηειεζκαηηθφηεξα ζα κπνξέζεη λα ηα αμηνπνηήζεη γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπ. Η θαιή κέξα από ην πξσηλό θαίλεηαη... Σν πξσηλφ γεχκα, παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν θαζψο παξέρεη ηελ απαξαίηεηε ελέξγεηα θαη κπνξεί λα βνεζήζεη ζηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ απφδνζε ηνπ καζεηή. Έλα πινχζην θαη ηζνξξνπεκέλν πξσηλφ είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο λα μεθηλήζεηε ηελ εκέξα ζαο. Δίλαη ζίγνπξν πσο έηζη ζα εμαζθαιίζεηε ηελ απαηηνχκελε ελέξγεηα, δηάζεζε θαη αληνρή, πξνθεηκέλνπ λα απνδψζεηε ηα κέγηζηα, ηφζν θαηά ηελ πξνεηνηκαζία φζν θαη θαηά ηελ εκέξα ησλ εμεηάζεσλ. Πξνηηκήζηε ινηπφλ γηα ην πξσηλφ ζαο ηξφθηκα φπσο: γάια, γηανχξηη, ςσκί, θξπγαληέο, δεκεηξηαθά νιηθήο αιέζεσο, κέιη, θξνχηα, θξεζθνζηπκκέλνπο ρπκνχο θαη απνθχγεηε ηξφθηκα βαξηά θαη ιηπαξά φπσο ηπξφπηηεο θαη θξνπαζάλ. ην ελδηάκεζν... Σα ελδηάκεζα γεχκαηα (δεθαηηαλφ & απνγεπκαηηλφ), είλαη εμίζνπ ζεκαληηθά θαζψο παξέρνπλ ελέξγεηα ζηνλ νξγαληζκφ θαη ζπκβάιινπλ ζην λα βξίζθεηαη ν καζεηήο ζε εγξήγνξζε απμάλνληαο ηελ απνδνηηθφηεηα ηνπ. Δπηπιένλ, κεηξηάδνπλ ην αίζζεκα ηεο πείλαο απνθεχγνληαο έηζη ηελ ππεξθαηαλάισζε ηξνθψλ ζηα θπξίσο 64

66 γεχκαηα, πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ππλειία θαη θαη' επέθηαζε κείσζε ηεο απφδνζεο ηνπ καζεηή. Δμάιινπ, απνηεινχλ θαη κηα πνιχ θαιή επθαηξία γηα έλα ηνλσηηθφ δηάιεηκκα! Τγηεηλέο πξνηάζεηο γηα ζλαθ είλαη: κηα δξνζεξή θξνπηνζαιάηα κε κέιη θαη μεξνχο θαξπνχο, γηανχξηη κε κέιη θαη μεξνχο θαξπνχο, δεκεηξηαθά νιηθήο αιέζεσο, 1 κπάξα δεκεηξηαθψλ, 1 θνκκάηη ζνθνιάηα πγείαο, 1 παζηέιη, απνμεξακέλα θξνχηα ή 2-3 κπηζθφηα. ην θπξίσο πηάην... Μηα παιηά παξνηκία ιέεη: «Σν πξσί λα ηξσο ζαλ βαζηιηάο, ην κεζεκέξη ζαλ άξρνληαο θαη ην βξάδπ ζαλ δεηηάλνο». Σν κεζεκεξηαλφ γεχκα πξέπεη λα πνηθίιιεη θαη λα απνηειείηαη απφ κία κεξίδα καγεηξεκέλν θαγεηφ, βαζηζκέλν ζην κεζνγεηαθφ πξφηππν δηαηξνθήο (1 θνξά/εβδνκάδα θξέαο, 1 θνηφπνπιν, 1-2 ςάξη, 1 φζπξηα, 1 ιαδεξφ, 1 δπκαξηθφ). πλνδέςηε ην γεχκα ζαο κε άθζνλε ζαιάηα (σκή ή βξαζηή) πνπ απμάλεη ην αίζζεκα θνξεζκνχ. Δπηπιένλ, θαιφ ζα ήηαλ λα απνθχγεηε ην θαγεηφ απφ έμσ (πίηζα, γχξνπο, ζάληνπηηο καδί κε πξνηεγαληζκέλεο παηάηεο θαη αλαςπθηηθφ) θαζψο θαη ηα πηθάληηθα θαγεηά, ψζηε λα απνθεπρζνχλ πηζαλά ζηνκαρηθά πξνβιήκαηα. Χζηφζν, γηα λα κε θηλδπλνινγψ, αλ απηή ε επηινγή απνηειεί κία εμαίξεζε ζην θαλφλα ηεο ζσζηήο δηαηξνθήο, ηφηε είλαη απνδεθηή θαη ίζσο θαη αλαγθαία, ψζηε λα απνθεπρζνχλ ηπρφλ ζηεξεηηθά ζχλδξνκα! Γηα βξαδηλφ πξνηηκήζηε θάηη πην ειαθξχ θαζψο έλα βαξχ βξαδηλφ κπνξεί λα επεξεάζεη ηε ραιάξσζε θαη ηελ μεθνχξαζε ζαο θαη θαη' επέθηαζε ηελ απφδνζή ζαο ηελ επφκελε εκέξα. Ηδαληθέο επηινγέο, είλαη ην γάια κε δεκεηξηαθά, έλα ηνζη, κηα ρσξηάηηθε ζαιάηα, κία ηνλνζαιάηα, κηα θνηνζαιάηα ή ζαιάηα κε απγά, ζπλνδεπκέλεο κε 3-4 παμηκαδάθηα κπνπθίηζεο ή ιίγν ςσκί. Θπκεζείηε Καηά ηελ πξνεηνηκαζία θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ εμεηάζεσλ δελ ζα πξέπεη λα αθνινπζήζεηε θάπνην ζηεξεηηθφ πξφγξακκα δηαηξνθήο ή θάπνηα δίαηηα αδπλαηίζκαηνο. 1. Καηά ηελ πεξίνδν ησλ εμεηάζεσλ κία βφιηα κε θάπνην θίιν/θίιε ή νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο. φπσο ην κπάζθεη, ην βφιετ θαη άιια ζπνξ, μεθνπξάδνπλ ην κπαιφ απφ ην δηάβαζκα θαη δίλνπλ δχλακε γηα λα ζπλερίζεηε. 65

67 2. Σελ εκέξα πξηλ ηηο εμεηάζεηο ν θαθέο θαη γεληθφηεξα ηα θαθετλνχρα ξνθήκαηα θαιφ είλαη λα απνθεπρζνχλ δηφηη κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ εθλεπξηζκφ, ηαξαρή θαη αυπλία. 3. Σέινο, λα ζπκάζηε πσο ε ιήςε ζπκπιεξσκάησλ δελ απνηειεί ππνθαηάζηαην κηαο πιήξνπο θαη ηζνξξνπεκέλεο δηαηξνθήο. Δζηηάζηε ινηπφλ ηελ πξνζνρή ζαο ζηα ζέκαηα «SOS», αιιά θαη ζηα ηξφθηκα «SOS» γηα δχλακε θαη επηηπρία. Μέξεο είλαη ζα πεξάζνπλ!!! Ώξα γηα δηάβαζκα! Ση θαύζηκα λα δώζνπκε ζην κπαιό; Σα αζηεία δπζηπρψο ηειεηψζαλε. Σν Πάζρα πέξαζε θαη ηψξα είκαζηε ζηελ ηειηθή επζεία ησλ Παλειιελίσλ. Δίλαη ε πεξίνδνο φπνπ ηα παηδηά ηεο Γ' Λπθείνπ πξαγκαηηθά δίλνπλ φιε ηνπο ηελ ςπρή γηα έλαλ ζθνπφ. Απηέο ηηο κέξεο, αξθεηνί γνλείο, πξνζπαζψληαο λα ζηεξίμνπλ ηα παηδηά ηνπο, δίλνπλ κία επηπιένλ βαξχηεηα θαη ζηελ δηαηξνθή ηνπο. Παξαθάησ ζα αλαθεξζνχλ θάπνηεο δηαηξνθηθέο ζπκβνπιέο. Λφγσ φκσο ηεο πνιππινθφηεηαο, φζνλ αθνξά ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ εξεπλψλ πάλσ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, αιιά θαη εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη ρξεηαδφκαζηε πεξηζζφηεξεο θιηληθέο κειέηεο εηδηθά ζην θνκκάηη ησλ βηηακηλψλ θαη ησλ ηρλνζηνηρείσλ θαιφ είλαη λα είκαζηε επηθπιαθηηθνί. Αο δνχκε φκσο ηη ιέλε ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα. Φαίλεηαη φηη ε ζσζηή δηαηξνθή ζηεξίδεη ηελ γλσζηηθή ηθαλφηεηα παξέρνληαο: 1) ελέξγεηα, 2) δνκηθά ζπζηαηηθά (ιηπίδηα) θαη 3) ηρλνζηνηρεία γηα ελδπκαηηθέο θαη νξκνληθέο δηαδηθαζίεο (πρ ζίδεξν, ςεπδάξγπξν, βηηακίλεο ζπκπιέγκαηνο Β, ηψδην). Γηα λα ηα δνχκε θαιχηεξα: Πξσηλό ε αξθεηέο έξεπλεο ηα παηδηά πνπ ηξψγαλε πξσηλφ είραλ θαιχηεξε ζρνιηθή επίδνζε, ήηαλ πην δξαζηήξηα, θαη δελ θνπξαδφηαλε ηφζν εχθνια, ζπγθξηηηθά κε ηα παηδηά πνπ δελ ηξψγαλε. Γελ ππάξρνπλ φκσο αξθεηέο έξεπλεο πνπ λα δείρλνπλ ην είδνο ησλ ηξνθίκσλ, ηελ πνζφηεηα θαη ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξσηλνχ ζπγθξηηηθά κε ηελ ζρνιηθή επίδνζε. Παξ' φια απηά, θαιφ είλαη λα κέλνπκε ζε ζξεπηηθά πξσηλά φπσο πρ ην γάια ρακειψλ ιηπαξψλ κε βξψκε θαη μεξνχο θαξπνχο ή ην γάια ρακειψλ ιηπαξψλ κε κία θέηα ςσκί, ηαρίλη θαη κέιη θαη λα απνθεχγνπκε θησρέο επηινγέο, φπσο ηα θξνπαζάλ. Αλ ηα ζπκπιεξψζνπκε θαη κε έλα θξνχην, ηφηε έρνπκε έλα πιήξεο θαη απίζηεπηα ζξεπηηθφ πξσηλφ. 66

68 Αλεπαξθήο δηαηξνθή Τπάξρνπλ έξεπλεο πνπ δείρλνπλ φηη ε αλεπαξθήο δηαηξνθή επεξεάδεη ηελ ζρνιηθή επίδνζε. Απηφ ζρεηίδεηαη είηε κε ηελ κε θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ, είηε κε ηελ πξνηίκεζε παρπληηθψλ ηξνθίκσλ αιιά θησρψλ ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. Έξεπλα ζε πνληίθηα έδεημε φηη ε θαηαλάισζε junk food, πινχζηνπ ζε θνξεζκέλα ιηπαξά νμέα θαη δάραξε νδήγεζε ζε κείσζε ηεο γλσζηηθήο ηθαλφηεηαο. Άζθεζε Τπάξρεη έλαο ζεβαζηφο αξηζκφο κειεηψλ, πνπ ζρεηίδνπλ ηελ επεξγεηηθή επίδξαζε ηεο άζθεζεο, θαη ηδηαίηεξα ηεο αεξφβηαο, κε ηελ γλσζηηθή ηθαλφηεηα θαη γεληθά κε ηελ ζρνιηθή απφδνζε. Άξα θαιφ είλαη αλάκεζα ζηηο ψξεο ηνπ δηαβάζκαηνο, ηα παηδηά λα δηαζέηνπλ ρξφλν γηα πεξπάηεκα, ηξέμηκν ή πνδήιαην. Με απηφλ ηνλ ηξφπν φρη κφλν ζα μεθνπξάζνπλ ην κπαιφ ηνπο θαη ζα ραιαξψζνπλ ςπρνινγηθά, αιιά ζα είλαη ζε ζέζε λα θαηαλνήζνπλ επθνιφηεξα ηνλ λέν φγθν δεδνκέλσλ πνπ ζα δερηνχλ θαηά ην δηάβαζκα. Γιπθόδε Απφ ηελ ζηηγκή πνπ ε γιπθφδε απνηειεί ηελ θχξηα πεγή ελέξγεηαο ηνπ εγθεθάινπ, είλαη θαη ην ζπζηαηηθφ πνπ έρεη κειεηεζεί πεξηζζφηεξν, φζνλ αθνξά θπξίσο ηελ βξαρππξφζεζκε λνεηηθή απφδνζε. Γηάθνξεο ππνζέζεηο έρνπλ αλαθεξζεί γηα ηελ ζπκβνιή ηεο γιπθφδεο. Κάπνηεο αθνξνχλ ηνλ ξφιν ηεο σο πεγή ελέξγεηαο ηνπ εγθεθάινπ, θάπνηεο άιιεο ηελ ζπλδένπλ κε ηνλ ζρεκαηηζκφ λεπξνδηαβηβαζηψλ ελψ θάπνηεο άιιεο ηελ ζπζρεηίδνπλ κε ηελ ζπκβνιή ηεο ζηελ παξαγσγή ηλζνπιίλεο. Όηαλ εξεχλεζαλ αλ ν Γιπθαηκηθφο Γείθηεο θαη ην Γιπθαηκηθφ Φνξηίν παίδνπλ ξφιν, ηα απνηέιεζκα δελ ήηαλ μεθάζαξα. Φαίλεηαη φηη ηα πδαηαλζξαθνχρα ηξφθηκα κε ρακειφ γιπθαηκηθφ δείθηε ή θνξηίν έρνπλ θαιχηεξε ζπκβνιή, αιιά ρξεηάδεηαη πεξηζζφηεξε έξεπλα. Ληπίδηα Απφ ηα ιηπίδηα, απηά πνπ μερσξίδνπλ είλαη ηα σ-3 ιηπαξά νμέα. Σα σ-3 ιηπαξά νμέα απνηεινχλ δνκηθφ ζπζηαηηθφ ησλ θπηηαξηθψλ κεκβξαλψλ θαη είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ. ε έξεπλεο ζε πνληίθηα βξέζεθε φηη έιιεηςε ζε σ-3 ζπλδέεηαη κε κεησκέλε ηθαλφηεηα κάζεζεο θαη κλήκεο. Χ-3 ιηπαξά νμέα ζα βξνχκε θπξίσο ζηα ιηπαξά ςάξηα, ηνλ ιηλαξφζπνξν, ην ηαρίλη θαη ηνπο μεξνχο θαξπνχο 67

69 Αληίζεηα κε ηα σ-3 ιηπαξά νμέα, άιιεο έξεπλεο έδεημαλ φηη ηα trans ιηπαξά νμέα θαη ηα θνξεζκέλα έρνπλ ην αληίζεην απνηέιεζκα φζνλ αθνξά ηελ κλήκε. Βηηακίλεο- Ιρλνζηνηρεία Φπιιηθφ νμχ: Σν θπιιηθφ νμχ είλαη απαξαίηεην γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ θαη έιιεηςή ηνπ έρεη ζπλδεζεί κε κείσζε ηεο καζεζηαθήο ηθαλφηεηαο. Σν θπιιηθφ νμχ κπνξεί λα βξεζεί ζηα πξάζηλα θπιιψδε ιαραληθά, ηνλ ρπκφ πνξηνθαιηνχ θαη ηελ καγηά ίδεξνο: Έιιεηςε ζηδήξνπ έρεη ζπζρεηηζζεί κε κεησκέλε καζεζηαθή ηθαλφηεηα. ε έξεπλα, παηδηά κε αλαηκία είραλ ρακειφηεξεο ζρνιηθέο επηδφζεηο. Φαίλεηαη φηη απηφ είλαη πην έληνλν, φηαλ ε αλαηκία παξνπζηαζηεί ζε κηθξή ειηθία. Ο ζίδεξνο παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δξάζε ησλ λεπξνδηαβηβαζηψλ Βηηακίλε Β12: Ζ έιιεηςε βηηακίλεο Β12 έρεη ζπλδεζεί κε κείσζε ηεο κλήκεο θαη ηεο γλσζηηθήο ηθαλφηεηαο, αιιά ε ζπκπιεξσκαηηθή ρνξήγεζή ηεο κειεηάηαη αθφκα. Κάπνηα κηθξή βειηίσζε κπνξεί λα ππάξμεη ζε ειηθησκέλνπο πνπ ήδε έρνπλ κία εθθχιηζε. ε παηδηά δελ είλαη μεθάζαξε εηθφλα. Σξφθηκα ηα νπνία απνηεινχλ θαιέο πεγέο βηηακίλεο Β12 είλαη φια ηα δσηθά φπσο: ην θξέαο θαη ηα παξάγσγά ηνπ, ην γάια θαη ηα παξάγσγά ηνπ, ην απγφ, ηα ςάξηα θαη ηα ζαιαζζηλά Φεπδάξγπξνο Ηψδην: Δίλαη άιια 2 ηρλνζηνηρεία ησλ νπνίσλ ε έιιεηςε έρεη ζπζρεηηζζεί κε κείσζε ηεο ζρνιηθήο απφδνζεο. Οη κειέηεο φζνλ αθνξά ηελ ζπκπιεξσκαηηθή ρνξήγεζε είλαη αξθεηά δηθνξνχκελεο νπφηε θαιφ είλαη λα είκαζηε πξνζεθηηθνί. πκπεξαζκαηηθά Σελ δχζθνιε απηήλ πεξίνδν, απηφ πνπ πξέπεη λα πξνζέρνπλ νη γνλείο είλαη λα δίλνπλ έμππλα θαη ζξεπηηθά γεχκαηα ζηα παηδηά ηνπο. Έξεπλα ζε ελήιηθεο βξήθε φηη ε Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή πξνζηαηεχεη απφ ηελ εθθχιηζε ηνπ εγθεθάινπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη καζαίλνληαο ηα παηδηά ζηελ θξεηηθή δηαηξνθή απφ κηθξά, ζπκβάιιεη θαη ζηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ ηνπο κειινληηθά. Οπφηε αληί γηα πίηζεο θαη ζνπβιάθηα, αο επηιέγνπκε ηελ πεξίνδν ησλ εμεηάζεσλ, θξνχηα, ιαραληθά, φζπξηα, ρακειά ζε ιηπαξά γάια θαη θξέαο, μεξνχο θαξπνχο, ειηέο, ειαηφιαδν θαη ςάξηα. Απφ γιπθφ, ε πηθξή ζνθνιάηα απνηειεί κηα εμαηξεηηθή επηινγή. Μέλνληαο ζε απηά, δελ ζα ππάξρεη ε αλάγθε ζπκπιεξψκαηνο. Σέινο λα κελ μερλάκε φηη 45 ιεπηά έσο 1 ψξα άζθεζε ηελ εκέξα, πην πνιχ θέξδνο απνηειεί, παξά ράζηκν ρξφλνπ απφ ην δηάβαζκα. 68

70 ρνιηθέο εμεηάζεηο κε ζύκκαρν ηελ ηξνθή Μπαίλνληαο ζην κήλα ηνπ Μαΐνπ, έλα απφ ηα θπξηφηεξα ζέκαηα, πνπ απαζρνιεί πνιιέο νηθνγέλεηεο θαη εηδηθφηεξα ηα λεφηεξα κέιε ηνπο, είλαη νη ζρνιηθέο εμεηάζεηο. Δίηε είλαη νη εμεηάζεηο εηζαγσγήο ζηα Αλψηαηα Δθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα είηε απιά ην ηέινο άιιεο κηαο ζρνιηθήο ρξνληάο, ηα επίπεδα ηνπ άγρνπο ζηα παηδηά θαη ζηνπο γνλείο απμάλνληαη θαηαθφξπθα. Αλ ην λα θξνληίδνπκε ην ζψκα καο κε κηα ηζνξξνπεκέλε δηαηξνθή ζηελ θαζεκεξηλφηεηα καο ζεσξείηαη ζεκαληηθφ, ηηο πεξηφδνπο κε εληνλφηεξν άγρνο γίλεηαη επηηαθηηθή αλάγθε. Δίλαη ζεκαληηθφ λα γλσξίδνπκε ηηο αληηδξάζεηο ηνπ ζψκαηφο καο ζε θαηαζηάζεηο άγρνπο γηα λα κπνξέζνπκε λα ηηο αληηκεησπίζνπκε κε ηε δηαηξνθή καο. Αλ θαη δνχκε ζηνλ 21ν αηψλα, ην ζψκα καο έρεη εμειηρζεί ιίγν ζε ζρέζε κε ηνλ άλζξσπν ησλ ζπειαίσλ. Σν άγρνο μεθίλεζε λα είλαη κηα αληηθεηκεληθή απεηιή γηα ηε δσή (έλα άγξην δψν, έιιεηςε ηξνθήο ή κηα θιηκαηνινγηθή αιιαγή) θαη ην ζψκα καο ζπλερίδεη λα αληηδξά κε ηνλ ίδην ηξφπν. Έηζη, αθφκα θαη ζήκεξα ζε πεξηφδνπο άγρνπο ε αλαπλνή καο απμάλεηαη, ε θαξδηά καο ρηππάεη πην γξήγνξα θαη πην δπλαηά θαη ην ζψκα καο απαηηεί πεξηζζφηεξε ελέξγεηα. Πεξηζζφηεξε ελέξγεηα ζεκαίλεη θαη πεξηζζφηεξε ηξνθή θη εδψ κπαίλεη ην ζέκα ησλ δηαηξνθηθψλ επηινγψλ, πνπ θάλνπκε. Οη έξεπλεο δείρλνπλ φηη νη δηαηξνθηθέο καο επηινγέο δε δηακνξθψλνληαη κφλν απφ ηε θπζηνινγία ηνπ ζψκαηνο καο αιιά θαη απφ ηε γεληθφηεξε ζρέζε, πνπ έρνπκε κε ηελ ηξνθή (δηαηξνθηθνί κχζνη, δίαηηεο «εμπξέο», εκκνλή κε ην βάξνο). Γελ είλαη ηπραίν φηη ζε πεξηφδνπο έληνλνπ άγρνπο αλαδεηάκε ηξνθέο, πνπ ζεσξνχκε «παρπληηθέο» ή «απαγνξεπκέλεο». Αθ' ελφο κε ηνλ ηξφπν απηφ, ζθεθηφκαζηε ην πφζν παρπληηθή ήηαλ ε ηξνθή, πνπ θάγακε παξά ηη πξαγκαηηθά θαινχκαζηε λα αληηκεησπίζνπκε θαη αθ' εηέξνπ δελ έρνπκε ηελ ελέξγεηα γηα λα θξαηήζνπκε ηνλ εαπηφ καο καθξηά απφ απηέο ηηο ηξνθέο φπσο ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο. Γηα ην ιφγν απηφ έρεη παξαηεξεζεί ζε έξεπλεο φηη ην άγρνο έρεη κεγαιχηεξε επίδξαζε ζηε δηαηξνθηθή ζπκπεξηθνξά ησλ θνξηηζηψλ, φπνπ θαη ηέηνηνπ είδνπο πεπνηζήζεηο είλαη ζπρλφηεξεο. Σν θαγεηφ ινηπφλ ρξεζηκνπνηείηαη κε δχν ηξφπνπο: γηα λα θαιχςεη ηηο απμεκέλεο αλάγθεο ηνπ ζψκαηνο, πνπ βξίζθεηαη ζηε ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε (ελέξγεηα θαη απηνζπγθέληξσζε) ζα κεραληζκφο άκπλαο, απνζπψληαο ηελ πξνζνρή ηνπ αηφκνπ απφ ην έληνλν ζηξεο θαη ζηξέθνληαο ην ζηελ ηξνθή. 69

71 Οη εμεηάζεηο ινηπφλ είλαη κηα πεξίνδνο δχζθνιε γηα ην ζψκα καο, κε πνιχ πςειά επίπεδα άγρνπο θαη εκείο θαινχκαζηε λα ηε δηαρεηξηζηνχκε. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα θξνληίδνπκε ηνλ εαπηφ καο κε κηα πγηεηλή δηαηξνθή πάληνηε θαη φρη κφλν θαηά ηελ πεξίνδν ησλ εμεηάζεσλ. Ζ πγεία καο είλαη θάηη, πνπ ρηίδεηαη δηαηξνθηθά ζηγά ζηγά θαη φρη κέζα ζε ηφζν ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα. Παξ' φια απηά ππάξρνπλ πξάγκαηα, πνπ κπνξνχκε λα θάλνπκε γηα λα βνεζήζνπκε ην ζψκα καο λα αλέβεη ην «βνπλφ», πνπ ιέγεηαη εμεηάζεηο. 1. Σξώηε ηζνξξνπεκέλα θαη πγηεηλά. Πνηθηιία, ηζνξξνπία θαη ζξέςε είλαη νη ιέμεηο-θιεηδηά, πνπ ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίζνπλ ηε δηαηξνθή ησλ εμεηάζεσλ. Κακία νκάδα ηξνθψλ δελ πξέπεη λα παξαιείπεηαη ή λα απαγνξεχεηαη. Ζ θάζε κηα έρεη λα καο πξνζθέξεη ζξέςε ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα. Σα θξνχηα θαη ηα ιαραληθά καο δίλνπλ πνιχηηκεο βηηακίλεο, ηρλνζηνηρεία θαη λεξφ. Οη ακπινχρεο ηξνθέο (ξχδη, παηάηεο, καθαξφληα, ςσκί) καο δίλνπλ γιπθφδε, ην ελεξγεηαθφ λφκηζκα ηνπ ζψκαηνο καο. Οη πξσηεΐλεο (θξέαο, θνηφπνπιν, ςάξη, απγά) καο δίλνπλ ελέξγεηα, δηαθπιάζζνπλ ηνπο κχεο καο θαη βνεζνχλ ζηελ αλάπιαζε ησλ ηζηψλ. Σα ιίπε (ειαηφιαδν, ιηπαξά ςάξηα, μεξνί θαξπνί) καο δίλνπλ ελέξγεηα θαη βνεζνχλ ζηελ θαιή εγθεθαιηθή ιεηηνπξγία. Tα γαιαθηνθνκηθά είλαη ε θπξηφηεξε πεγή αζβεζηίνπ, ζεκαληηθφ γηα ηελ πγεία ησλ νζηψλ. 2. Μελ παξαιείπεηε γεύκαηα, εηδηθά ην πξσηλό. Όηαλ μππλάκε έρνπκε πεξάζεη ήδε αξθεηέο ψξεο ρσξίο θαγεηφ. Σν πξσηλφ είλαη ην πξψην γεχκα, πνπ ζα μππλήζεη θαη κεηαβνιηθά ην ζψκα καο θαη ζα ην πξνεηνηκάζεη γηα φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ αθνινπζνχλ. Σν πξσηλφ είλαη θαη ην γεχκα, πνπ νη έξεπλεο δείρλνπλ φηη παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ έιεγρν ηνπ βάξνπο καο. Αθφκα θαη αλ ην πξφγξακκα ηνπ δηαβάζκαηνο ζαο πεξηνξίδεηαη ζε θάπνηεο ψξεο, απηφ δε ζεκαίλεη φηη ην ζψκα ζαο δελ έρεη αλάγθεο θαη ην ππφινηπν ηεο εκέξαο. Μεγάιεο πεξίνδνη ρσξίο ηξνθή νδεγνχλ ζε κεησκέλα επίπεδα ελέξγεηαο (ππνγιπθαηκία) κε θχξην ζχκπησκα ηελ έιιεηςε απηνζπγθέληξσζεο, ηνπο 70

72 πνλνθεθάινπο θαη ηηο δαιάδεο. Κάηη ηέηνην κπνξεί λα ζαο απνζπάζεη θαη ηειηθά λα επεξεάζεη αξλεηηθά ην πξφγξακκα δηαβάζκαηφο ζαο. Πξνζπαζήζηε ινηπφλ λα ηξψηε πάληα πξσηλφ, δχν θχξηα γεχκαηα πινχζηα ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά, θαη ελδηάκεζα ζλαθ γηα λα κπνξεί ην ζψκα ζαο λα αληαπεμέιζεη ζηε δχζθνιε απηή πεξίνδν. 3. Καηαλαιώζηε πνιιά πγξά. Ζ θαηαλάισζε πνιιψλ πγξψλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εμεηάζεσλ είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή φζν θαη κηα ηζνξξνπεκέλε δηαηξνθή. Σν ζψκα καο είλαη ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ λεξφ θαη ζε έλα ηέηνην πεξηβάιινλ γίλνληαη φιεο εθείλεο νη αληηδξάζεηο, πνπ καο βνεζνχλ λα ρξεζηκνπνηνχκε ηελ ελέξγεηα, πνπ παίξλνπκε κε ηελ ηξνθή. Όηαλ αηζζάλεζηε θνπξαζκέλνη ή ιεζαξγηθνί, ίζσο είλαη έλα ζεκάδη ηνπ ζψκαηφο ζαο φηη δελ θαηαλαιψλεηε αξθεηά πγξά. Δίλαη ζεκαληηθφ ινηπφλ λα θαηαλαιψλεηε πγξά, θπξίσο λεξφ ή άιια ξνθήκαηα. Πξνζνρή φκσο ζε εθείλα, πνπ πεξηέρνπλ θαθεΐλε ή κεγάιεο πνζφηεηεο δάραξεο. Μπνξείηε λα πεηχρεηε ηελ επηζπκεηή ελπδάησζε θαη ρσξίο ηηο παξελέξγεηεο ηεο θαθεΐλεο ή ηηο ζεξκίδεο ησλ αλαςπθηηθψλ. 4. Καθεΐλε- θίινο ή ερζξόο; Έλα ζψκα ζε θαηάζηαζε άγρνπο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηαρπθαξδία, πην γξήγνξε αλαπλνή θαη απμεκέλε αξηεξηαθή πίεζε. Πφζν θαιή κπνξεί λα είλαη ε θαηαλάισζε κηαο νπζίαο, πνπ έξρεηαη λα εληείλεη πεξηζζφηεξν απηά ηα ζπκπηψκαηα; Δπηπιένλ, ε θαθεΐλε πξνθαιεί αθπδάησζε ηνπ ζψκαηνο καο ιφγσ ηεο δηνπξεηηθήο ηεο ηδηφηεηαο αιιά θαη ππεξδηέγεξζε, πνπ πξνθαιεί δηαηαξαρέο χπλνπ. Πξνζπαζήζηε λα κεηξηάζεηε ηελ πξφζιεςε θαθετλνχρσλ ξνθεκάησλ φπσο ν θαθέο θαη ηα αλαςπθηηθά κε θαθεΐλε. 5. Πξνηηκήζηε ηξνθέο πινύζηεο ζε ζίδεξν. Ζ έιιεηςε ζηδήξνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη δπζθνιία ζηελ απηνζπγθέληξσζε θαη αίζζεκα θφπσζεο. Οη αλάγθεο είλαη κεγαιχηεξεο γηα ηα θνξίηζηα εμαηηίαο ηεο πεξηφδνπ ηνπο. Οη θχξηεο ηξνθέο πινχζηεο ζε ζίδεξν είλαη ην θφθθηλν θξέαο θαη ηα πξάζηλα θπιιψδε ιαραληθά. 6. Σξώηε πεξηζζόηεξα ςάξηα. Σα ςάξηα είλαη κηα θαιή πεγή πξσηεΐλεο θαη ηαπηφρξνλα είλαη ρακειά ζε ζεξκίδεο. Σα ιηπαξά ςάξηα (ζαξδέιεο, μηθίαο, ζνισκφο) εηδηθφηεξα, πεξηέρνπλ κηα θαηεγνξία ιηπψλ (σ3), πνπ βνεζάεη ηελ εχξπζκε εγθεθαιηθή ιεηηνπξγία. Άιιεο πεγέο απηψλ ησλ ιηπαξψλ είλαη νη μεξνί θαξπνί θαη ην ειαηφιαδν. 71

73 7. Γίλεηε πεξηζζόηεξν δξαζηήξηνη. Ζ άζθεζε έρεη επεξγεηηθέο ηδηφηεηεο θαη έληνλε αληηθαηαζιηπηηθή δξάζε. Δθκεηαιιεπηείηε έλα δηάιιεηκα απφ ην δηάβαζκα θαη θάληε δξαζηεξηφηεηεο, πνπ πξαγκαηηθά απνιακβάλεηε. Μπνξεί λα είλαη κηα βφιηα κε ην ζθχιν, πεξπάηεκα κε θίινπο ή αθφκα θαη ρνξφο κέζα ζην δσκάηην. Θα ζαο δψζεη ιίγν ρξφλν καθξηά απφ ην δηάβαζκα, πνιιή ραιάξσζε θαη ζίγνπξα θαιχηεξε απφδνζε φηαλ επηζηξέςεηε θαη πάιη ζηα βηβιία. 8. Ο ύπλνο είλαη ζεκαληηθόο! Πξνζπαζήζηε λα απνθχγεηε ηελ παγίδα ηνπ δηαβάζκαηνο ζηεξψληαο απφ ηνλ εαπηφ ζαο ηνλ πνιχηηκν χπλν, πνπ ρξεηάδεηαη. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ χπλνπ δίλεηε ζην ζψκα ζαο ηελ επθαηξία λα αλαξξψζεη απφ κία δχζθνιε θαη απαηηεηηθή εκέξα δηαβάζκαηνο, λα αθνκνηψζεη ηηο πιεξνθνξίεο, θαη λα είλαη έηνηκν λα απνδψζεη θαη πάιη. Οη εμεηάζεηο ζχληνκα ζα ηειεηψζνπλ. Οη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, φκσο, πνπ δηακνξθψλνληαη απφ ηα ζρνιηθά ρξφληα κέρξη θαη ηα πξψηα ρξφληα ηεο ελειηθίσζεο, αθνινπζνχλ θαη έηζη θαζνξίδνπλ ηελ πγεία ηνπ αηφκνπ θαη ζην ππφινηπν ηεο δσήο ηνπ. Γελ πξέπεη λα μερλάκε φηη νη ζεκεξηλνί καζεηέο είλαη νη γνλείο θαη ηα πξφηππα ηνπ αχξην. ΠΗΓΔ Ίληεξλεη: Βηβιηνγξαθία: Black M.M (2003) Micronutrient Deficiencies and Cognitive Functioning, J Nutr.133: 3927S 3931S Burkhalter TM, Hillman CH (2011) A Narrative Review of Physical Activity, Nutrition, and Obesity to Cognition and Scholastic Performance across the Human Lifespan, Advances in Nutrition, 2: 201S-206S Fanjiang G, Kleinman R.E. (2007) Nutrition and Performance in children, Curr Opin Clin Nutr Metab Care, 10, Gilsenan M.B et al (2009) The influence of carbohydrate on cognitive performance: a critical evaluation from the perspective of glycaemic load, Review Article, British Journal of Nutrition, 101, Gomez Pinilla Fernando (2008) Brain foods: the effect of nutrients on brain function, Nat Rev Neurosci, 9(7):

74 Hoyland A. et al (2009) Nutrition Research Reviews, 22, Molteni R et al (2002) A high fat, refined sugar diet reduces hippocampal brain derived neurotrophic factor, neuronal plasticity, and learning. Neuroscience, 112, Moore E et al (2012) Cognitive impairment and B12: a review, Int. Psychogeriatr, 6:

75 74

76 Γ. Έρευνα με ερωτηματολόγιο 75

77 76

78 Σκοπόσ και ςτόχοσ τησ έρευνασ ηα πιαίζηα ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο, απνθαζίζακε λα πξαγκαηνπνηήζνπκε κηα έξεπλα κέζσ εξσηεκαηνινγίνπ. Αξρηθά ζπδεηήζακε ζρεηηθά κε ην ζηφρν πνπ ζα είρε ε έξεπλά καο θαη κε ηα εξσηήκαηα ζηα νπνία ζα ζέιακε λα καο απαληήζεη. Δξσηήκαηα ηα νπνία ζέιακε λα είλαη ζεκαληηθά, νπζηαζηηθά θαη, αλ είλαη δπλαηφ, ελδεηθηηθά ησλ ζεκάησλ κε ηα νπνία αζρνιεζήθακε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο. Ο ζθνπφο ηεο έξεπλαο απηήο ήηαλ δηηηφο. Αθ ελφο κελ ζέιακε λα πξαγκαηνπνηήζνπκε κηα ππνδεηγκαηηθή εξεπλεηηθή εξγαζία, αλαθαιχπηνληαο ηηο κεζφδνπο θαη ηηο δηαδηθαζίεο ζε φιν ην θάζκα, απφ ην ζρεδηαζκφ κέρξη ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ. Σν ηαμίδη απηφ, αλ θαη ζχληνκν, ππήξμε δεκηνπξγηθφ. Αθ εηέξνπ δε ζέιακε λα κάζνπκε ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ ηνπ ζρνιείνπ καο σο πξνο ηελ άζθεζε θαη ηε δηαηξνθή. Σα βαζηθά καο εξσηήκαηα, φπσο απηά δηαηππψζεθαλ απφ ηελ νινκέιεηα ηνπ ηκήκαηνο, ήηαλ δχν: 1) Πσο δηακνξθψλεηαη ν δείθηεο κάδαο ζψκαηνο 2 (ΓΜ) θαηά θχιν, ηάμε θαη αλάινγα κε ην αλ αζθείηαη ν καζεηήο ή φρη; 2) Σξέθνληαη ζσζηά νη καζεηέο καο θαη αλ φρη ην γλσξίδνπλ; ην δεχηεξν ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο επηιέμακε ην δείγκα καο θαη ηνλ ηξφπν επηινγήο ηνπ. Δπεηδή ν πιεζπζκφο πνπ κειεηνχζακε απνηεινχληαλ απφ 312 άηνκα, αθνινπζψληαο ηε βηβιηνγξαθία, επηιέμακε σο δείγκα ην 25%, δειαδή 78 άηνκα. Δπεηδή φκσο καο ελδηέθεξαλ δχν αθφκε αλεμάξηεηεο παξάκεηξνη, ε ηάμε θαη ην θχιν, θαηά ηελ εθινγή ηνπ δείγκαηνο αθνινπζήζακε ζηξσζηγελή δεηγκαηνιεςία. Γειαδή αθνχ βξήθακε πφζνη καζεηέο ππάξρνπλ ζε θάζε ηάμε θαη πφζνη απφ απηνχο είλαη αγφξηα θαη πφζα θνξίηζηα, κνηξάζακε ην δείγκα καο αλάινγα ζε απηέο ηηο έμη θαηεγνξίεο. Ο παξαθάησ πίλαθαο δείρλεη, θαηά ηάμε θαη θαηά θχιν, πφζνη καζεηέο θνηηνχλ ζην ζρνιείν καο θαη πνηνο ήηαλ ν αξηζκφο θάζε θαηεγνξίαο πνπ επηιέρζεθε. Ζ επηινγή ζε θάζε θαηεγνξία έγηλε κε ηπραίν ηξφπν. 2 Ο δείκτθσ μάηασ ςϊματοσ (ΔΜΣ) ορίηεται ωσ το πθλίκο του βάρουσ (ςε κιλά) προσ το τετράγωνο του φψουσ (ςε μζτρα) ενόσ ατόμου και είναι ζνα μζτρο του κατά πόςο το άτομο είναι αδφνατο, κανονικό ι υπζρβαρο. Ωσ αποκλειςτικό μζτρο δεν είναι κακοριςτικό αλλά χρθςιμοποιείται από τουσ ειδικοφσ επιςτιμονεσ ςε ςυνδυαςμό με άλλα κριτιρια για να κακοριςτεί αν το ςυγκεκριμζνο άτομο, τθσ ςυγκεκριμζνθσ θλικίασ, με τισ ςυγκεκριμζνεσ παραμζτρουσ υγείασ και κερμιδικϊν απαιτιςεων πρζπει να χάςει, να πάρει ι να διατθριςει τα κιλά που ζχει. Σε καμία περίπτωςθ όμωσ δεν πρζπει να αποτελεί από μόνο του δείκτθ για τθν ανάγκθ απϊλειασ βάρουσ. 77

79 Αγφξηα Κνξίηζηα χλνιν Α ηάμε Β ηάμε Γ ηάμε Σν ηξίην ζηάδην ήηαλ ε θαηαζθεπή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Κάζε νκάδα ζπλεδξίαζε θαη πξφηεηλε, κε βάζε ηα ζέκαηα πνπ είρε δηαπξαγκαηεπηεί, αιιά θαη ηα θεληξηθά εξσηήκαηα πνπ είραλ επηιεγεί, πεξίπνπ πέληε εξσηήζεηο, δηθαηνινγψληαο ηαπηφρξνλα ηελ πξφηαζή ηεο. Ζ νινκέιεηα, αθνχ ζπδήηεζε, θαηέιεμε ζηε δηακφξθσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Σν εξσηεκαηνιφγην ρσξίδεηαη ζεκαηηθά ζε ηξία κέξε: ζην πξψην κέξνο (εξσηήζεηο 1 5) ππάξρνπλ ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία, ζην δεχηεξν κέξνο (εξσηήζεηο 6 14) ππάξρνπλ εξσηήζεηο ζπκπεξηθνξάο, ζηάζεσλ απφςεσλ ζρεηηθά κε ηελ άζθεζε θαη ζην ηξίην κέξνο (εξσηήζεηο 15 24) ηνπνζεηήζεθαλ νη αληίζηνηρεο εξσηήζεηο γηα ηε δηαηξνθή. Σν εξσηεκαηνιφγην ζπκπιεξψζεθε απφ ηνπο καζεηέο ηνπ δείγκαηνο κε ηε κέζνδν ηεο ζπλέληεπμεο θαη αθνχ ζπιιέρζεθαλ, θαηαγξάθεθαλ νη απαληήζεηο θσδηθνπνηεκέλεο ζε αξρείν Excel ψζηε λα είλαη πην εχθνιε ε επεμεξγαζία ηνπο. πλνιηθά απάληεζαλ 73 καζεηέο (93,6% ηνπ δείγκαηνο), ελψ πέληε καζεηέο δελ απάληεζαλ γηαηί έιεηπαλ απφ ην ζρνιείν ηηο εκέξεο ζπιινγήο θαη ζπκπιήξσζεο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ή γηαηί αξλήζεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα. Οη καζεηέο απηνί ήηαλ δηάζπαξηνη ζην δείγκα θαη δελ αιινίσζαλ ηε δνκή ηνπ. 78

80 2 ν ΓΔΛ ΚΑΜΑΣΔΡΟΤ ΥΟΛΙΚΟ ΔΣΟ Δξεπλεηηθή Δξγαζία Β Λπθείνπ: Άζθεζε θαη Γηαηξνθή Δξσηεκαηνιόγην 1) Φύιν Αγφξη Κνξίηζη 2) Βάξνο: (Kg) 3) Ύςνο: (m) 4) Ηιηθία: (ρξφληα & κήλεο) 5) Σάμε (θπθιώζηε ηελ ηάμε ζαο) Α Β Γ 6) Πφζεο θνξέο αζθείζαη ηελ εβδνκάδα; Κακία 1 2 ή 3 4 ή πεξηζζφηεξεο 7) Αζρνιείζαη κε θάπνην άζιεκα; Ναη Όρη Αλ λαη, κε πνην; 8) Αζθείζαη ζε αηνκηθφ ή νκαδηθφ επίπεδν; Αηνκηθφ Οκαδηθφ 9) Πνπ αζθείζαη θπξίσο; Γπκλαζηήξην ρνιείν χιινγνο πίηη 10) Ση είδνπο άζθεζε θάλεηο; αεξνβηθή ζηίβν θάπνην άζιεκα άιιν 11) Πφζε ψξα δηαξθεί ε άζθεζή ζνπ; κηζή ψξα ψξα ή πεξηζζφηεξν 12) Ζ άζθεζε πνπ έρεηο επηιέμεη ηη είδνπο έληαζε έρεη; Ήπηα Μέηξηα Έληνλε 13) Γηα πνην ιφγν αζθείζαη; 14) Παίξλεηο θάπνηα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο γηα ζσκαηηθή αλάπηπμε; Ναη Όρη Αλ λαη, ηη είδνπο; 79

81 15) Πφζν ζπρλά ηξσο ηελ εβδνκάδα έμσ απφ ην ζπίηη ζνπ; Πνηέ πάληα 1 2 θνξέο 3 ή πεξηζζφηεξεο 16) Όηαλ ηξσο έμσ απφ ην ζπίηη ζνπ πξνηηκάο ζπλήζσο λα ηξσο πίηζα ζνπβιάθη ζε Fast food ειιεληθή θνπδίλα άιιε θνπδίλα 17) Οη γνλείο ζνπ εξγάδνληαη; θαη νη δχν κφλν ν έλαο θαλέλαο 18) Θεσξείο φηη ηξέθεζαη ζσζηά; Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Απνιχησο 19) Πφζεο θνξέο ηελ εβδνκάδα παίξλεηο πξσηλφ; Κακία 1 2 ή 3 4 ή πεξηζζφηεξεο 20) Πφζν ζπρλά θαηαλαιψλεηο θξνχηα θαη ιαραληθά ηελ εβδνκάδα; Πνηέ 1 2 ή 3 4 ή πεξηζζφηεξεο 21) Ση ζε θάλεη πεξηζζφηεξν λα επηιέγεηο ηελ ηξνθή ζνπ απφ ηα παξαθάησ; γεχζε πνηφηεηα ηηκή εηθφλα νζκή 22) Έρεηο θάλεη πνηέ δίαηηα γηα λα ράζεηο βάξνο; Ναη Όρη 23) Αλ λαη, ηφηε κε πνην ηξφπν επέιεμεο ηε δίαηηα πνπ αθνινχζεζεο; απφ θάπνην πεξηνδηθφ κνπ ηελ πξφηεηλε θάπνηνο /α θίινο / ε απφ ηελ ηειεφξαζε απφ ην δηαδίθηπν (internet) απφ δηαηηνιφγν 24) Πφζν ζπρλά παξαιείπεηο γεχκαηα κέζα ζηελ εβδνκάδα; Πνηέ πάληα 1 ή 2 θνξέο 3 ή πεξηζζφηεξεο επραξηζηνύκε πνιύ γηα ηε βνήζεηά ζνπ. 80

82 Παρουςίαςη αποτελεςμάτων Πιεζπζκφο : 312 καζεηέο ηνπ 2νπ ΓΔΛ Κακαηεξνχ Γείγκα : 78 καζεηέο (25% ηνπ πιεζπζκνχ) πκπιεξσκέλα εξσηεκαηνιφγηα: 73 (93,6% ηνπ δείγκαηνο 23,4% ηνπ πιεζπζκνχ) Κατά φφλο Κορίτςια 38 52% Αγόρια 35 48% 30 Κατά τάξθ και φφλο Αϋ τάξθ Βϋ τάξθ Γϋ τάξθ Αγόρια Κορίτςια Σφνολο

83 4 και πλζον 23 31% Πόςεσ φορζσ αςκείςαι τθν εβδομάδα; Μία 10 14% Καμία 13 18% 2 ι % Αςχολείςαι με κάποιο άκλθμα; NAI 31 43% OXI 41 57% Αςκείςαι ςε ατομικό ι ομαδικό επίπεδο; Ομαδικό 25 39% Ατομικό 39 61% 82

84 Που αςκείςαι κυρίωσ; Σπίτι 24 38% Γυμναςτιριο 16 25% Σφλλογοσ 16 25% Σχολείο 8 12% Πόςθ ώρα διαρκεί θ άςκθςι ςου; 1ϊρα και πλζον 34 50% μιςι ϊρα 15 22% 30ϋ - 60ϋ 19 28% Παίρνεισ ςυμπλθρώματα διατροφισ; OXI 64 93% NAI 5 7% 83

85 Πόςο ςυχνά τρωσ τθν εβδομάδα ζξω από το ςπίτι ςου; Ποτζ 4 5% 3 ι πλζον 5 7% 1-2 φορζσ 30 41% Σπάνια 34 47% Τι προτιμάσ να τρωσ ζξω από το ςπίτι; % πίτςα fast food ςουβλάκι ελλθνικι κουηίνα άλλθ κουηίνα 57 80% κανζνασ 3 4% Εργάηονται οι γονείσ ςου; ο ζνασ 34 47% και οι % 84

86 Θεωρείσ ότι τρζφεςαι ςωςτά; Απόλυτα 9 12% Λίγο 16 22% Κακόλου 5 7% Αρκετά 43 59% Πόςεσ φορζσ τθν εβδομάδα τρωσ Ποτζ Μία φορά 2 ι 3 φορζσ 4 ι πλζον Πρωινό Φροφτα και Λαχανικά 85