Η σχέση μεταξύ εκπαιδευτή αέρος και εκπαιδευόμενου

Transcript

1 Η σχέση μεταξύ εκπαιδευτή αέρος και εκπαιδευόμενου γίας. Σκοπός της σύγκρισης των απαντήσεων εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων ήταν να διαπιστωθεί αν υπάρχει σημαντική διαφορά στις απαντήσεις. Προφανώς στο πνεύμα της ΑΠΕ είναι σημαντικό να υπάρχει κοινή αντίληψη μεταξύ των άμεσα εμπλεκομένων στην εκπαιδευτική διαδικασία, με σκοπό τον έγκαιρο εντοπισμό των όποιων προβλημάτων προκύπτουν και στην αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Η επιλογή των Μονάδων του δείγματος έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να αντληθούν στοιχεία που αφορούν όλους του Σχηματισμούς της ΠΑ. Το μέγεθος του δείγματος ανήλθε σε εκατόν πενήντα εννέα (159) Ιπταμένους εκ των οποίων οι πενήντα εννέα (59) ήταν εκπαιδευτές και οι εκατό (100) εκπαιδευόμενοι. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Επί του δείγματος των εκπαιδευτών το 56% δήλωσαν ότι ήταν επιλογή τους να γίνουν εκως παράγοντας της Ασφάλειας Πτήσεων των Ανθσγου (Ι) Ντίντη Βασιλείου και Ανθσγου (Ι) Μουσταφέρη Μιλτιάδη Επιμέλεια: Επγος (ΜΑ) Νεκ. Καρανίκας Το παρόν άρθρο αποτελεί το τελευταίο τμήμα αναφορά στο αντικείμενο του θέματός του, όπως αυτό ξεκίνησε να παρουσιάζεται σε προηγούμενα τεύχη της Πτήσης. Αποτελεί την σύνοψη έρευνας η οποία διεξήχθη στα πλαίσια πτυχιακής εργασίας στη Σχολή Ικάρων με σκοπό να διερευνηθεί εάν και σε ποιο βαθμό επιδρά η σχέση εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου πτήσεων την Ασφάλεια Πτήσεων και Εδάφους στην ΠΑ. Για τους σκοποούς της έρευνας αναπτύχθηκε και συμπληρώθηκε ειδικό ερωτηματολόγιο, δομημένο ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση των απαντήσεων των εκπαιδευτών με αυτές των εκπαιδευομένων αέρος, το οποίο δόθηκε σε εκπαιδευτικές Μοίρες Α/Φ και σε ΣΜΕΤ της Πολεμικής Αεροπορίας. Η κλίμακα των βαθμολογούμενων απαντήσεων κυμάνθηκε από το «1» έως το «5» με αύξουσα σημασία / βαρύτητα της βαθμολο- ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ Η ΠΤΗΣΗ ΤΕΥΧΟΣ Α 2014

2 παιδευτές, ενώ το υπόλοιπο 44% δεν επιθυμούσε να γίνει. Το ποσοστό αυτό κρίνεται ιδιαίτερα υψηλό σε συνδυασμό με την κρίσιμη ιδιότητα και τα χαρακτηριστικά ενός εκπαιδευτή πτήσεων. Για τον περιορισμό του απαιτούνται πιθανόν επιπλέον κίνητρα στους Ιπταμένους να γίνουν εκπαιδευτές, όπως και η δυνατότητα θεσμική κατοχύρωση μετάθεσης στον προηγούμενο ή σε άλλο τύπο αεροσκάφους έπειτα από ένα εύλογο χρονικό διάστημα ως εκπαιδευτής. Πεδίο Έρευνας 1: Τύποι προσωπικότητας (η ανάλυση των τύπων παρατίθεται στο παράρτημα στο τέλος του άρθρου) Ερώτημα Α (κοινό): Σε ποιόν τύπο προσωπικότητας πιστεύετε ότι ανήκετε; Στο παρακάτω ραβδόγραμμα (Σχήμα 1) φαίνονται οι τύποι προσωπικότητας που αντιπροσωπεύουν τους εκπαιδευτές σε σύγκριση με τους τύπους των εκπαιδευόμενων. Είναι φανερό ότι τα ποσοστά των απαντήσεων είναι πολύ κοντά μεταξύ τους. Οι μισοί σχεδόν και στις δύο περιπτώσεις αναφέρουν ότι ανήκουν στην κατηγορία «Ευσυνειδησία». Ερώτημα Β (κοινό): Σε ποιόν τύπο προσωπικότητας πιστεύετε ότι ανήκει ο εκπαιδευτής/εκπαιδευόμενός Στο Σχήμα 2 σχήμα φαίνονται οι συχνότητες που προέκυψαν από τη σύγκριση των απαντήσεων του κάθε εκπαιδευτή για όλους τους μαθητές του και το αντίστροφο, σχετικά με τον τύπο Σχήμα 1: Τύποι προσωπικότητας προσωπικότητας που τους αντιπροσωπεύει. Ελέγχθηκε δηλαδή, κατά πόσο συμπίπτει η εκτίμηση του ενός (εκπαιδευτή) με αυτό που δηλώνει ο άλλος (εκπαιδευόμενος). Το 47,43% των περιπτώσεων παρουσιάζει ταύτιση απόψεων, ενώ το 52,57% δεν έχει τη σωστή εικόνα για την προσωπικότητα του εκπαιδευτή/εκπαιδευομένου του. Πεδίο Έρευνας 2: Δημιουργική επικοινωνία Ερώτημα προς εκπαιδευτές: Πόσο δημιουργική είναι η επικοινωνία με τον εκπαιδευόμενό Ερώτημα προς εκπαιδευομένους: Πόσο δημιουργική είναι η επικοινωνία με τον εκπαιδευτή Σε ότι αφορά την δημιουργική επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων η εικόνα που προκύπτει από τις απαντήσεις των ερωτώμενων είναι ενθαρρυντική αλλά υπάρχουν σαφέστατα περιθώρια βελτίωσης. Οι εκπαιδευτές θεωρούν, σε μεγαλύτερο ποσοστό, ότι η επικοινωνία βρίσκεται σε καλό (4) ή πολύ καλό επίπεδο (5). Αντίθετα, οι εκπαιδευόμενοι είναι πιο συγκρατημένοι και τα ποσοστά τους είναι υψηλότερα στις κατηγορίες έως και το 3. Παρατηρείται, δηλαδή, μια διάσταση απόψεων με τους εκ- ΤΕΥΧΟΣ Α 2014 Η ΠΤΗΣΗ ΚΕΝΤΡΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΤΗΣΕΩΝ & ΕΔΑΦΟΥΣ 27

3 παιδευτές να πιστεύουν ότι η επικοινωνία είναι σε καλό επίπεδο αλλά οι εκπαιδευόμενοι να μη συμφωνούν πλήρως με αυτό. Το γεγονός αυτό, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα κατά την πτήση καθώς ο εκπαιδευτής θα θεωρεί ότι ο μαθητής κατανοεί τις παρατηρήσεις του, ενώ στην πραγματικότητα αυτό μπορεί να μην ισχύει. Ιδιαίτερα σε μια κατάσταση ανάγκης, η μη αποτελεσματική επικοινωνία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα και να αποβεί μοιραία. Γι αυτό το λόγο είναι σημαντικό να υπάρχει κοινή αντίληψη για το επίπεδο επικοινωνίας μεταξύ των μελών του πληρώματος. Έτσι, ακόμα και στην περίπτωση που το επίπεδο δεν είναι το ιδανικό, αν αυτό είναι γνωστό, υπάρχει δυνατότητα αντιμετώπισης του προβλήματος μέσω διορθωτικών ενεργειών. Ένα πρόβλημα για να αντιμετωπιστεί, πρέπει πρώτα να κατανοηθεί. Για την βελτίωση του επιπέδου της επικοινωνίας θα πρέπει στις εκπαιδευτικές Μοίρες να υπάρχει ένας τρόπος εξακρίβωσης του επιπέδου επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων, όπως για παράδειγμα με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίου, όπου ο κάθε μαθητής θα απαντάει συγκεκριμένα για κάθε εκπαιδευτή του. Η Διοίκηση πρέπει να μεριμνά ώστε να αντιμετωπίζονται έγκαιρα οιαδήποτε προβαίνοντας σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες όπως π.χ. συζήτηση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου, αλλαγή εκπαιδευτή, κ.λπ. Σε κάθε περίπτωση, ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος είναι η ειλικρινής και ελεύθερη συζήτηση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. Ένα άλλο μέτρο που θα συνέβαλε στον τομέα αυτό, είναι η καθιέρωση κοινής συμμετοχής εκπαιδευτών / εκπαιδευομένων σε θέματα CRM στις εκπαιδευτικές μοίρες της ΣΙ, της 120 ΠΕΑ και στα ΣΜΕΤ όλων των τύπων αεροσκαφών της ΠΑ Πεδίο Έρευνας 3: Άγχος Ερώτημα προς εκπαιδευτές: Πόσο άγχος πιστεύετε ότι δημιουργείτε στον εκπαιδευόμενό Ερώτημα προς εκπαιδευομένους: Πόσο αγχωμένος νιώθετε με κάθε εκπαιδευτή GEw Από τη σύγκριση των απαντήσεων φαίνεται ότι η επικρατούσα τιμή και στους εκπαιδευτές και στους εκπαιδευόμενους είναι το 2. Οι εκπαιδευτές όμως παρουσιάζουν πιο ομοιόμορφη κατανομή στην κλίμακα μεταξύ 1 και 3. Στην απάντηση 1, που αντιπροσωπεύει το λιγότερο άγχος,

4 το ποσοστό των εκπαιδευτών είναι μεγαλύτερο. Το ίδιο συμβαίνει στην απάντηση 3 (μέτριο άγχος). Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι θεωρούν ότι δημιουργούν λιγότερο άγχος από ότι στην πραγματικότητα και κάποιοι ότι δημιουργούν περισσότερο. Υπάρχει, δηλαδή, και σε αυτόν τον τομέα μια διάσταση απόψεων. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στην ΑΠΕ, κυρίως αν ένας εκπαιδευτής επιδιώξει να πιέσει περισσότερο έναν ήδη αγχωμένο μαθητή. Το επιπλέον άγχος σε έναν άπειρο εκπαιδευόμενο πιθανόν να τον επηρεάσει αρνητικά, με απρόβλεπτες συνέπειες ειδικά αν πρόκειται για πτήση «ΜΟΝΟΣ». Για τον περιορισμό της διάστασης απόψεων στο θέμα αυτό, η συμπλήρωση επίσης ερωτηματολογίου προτείνεται ως ένα θετικό μέτρο και σε αυτή την περίπτωση, ώστε να υπάρχει δυνατότητα παρέμβασης και περιορισμού ή και εξάλειψης των προβλημάτων. Προτείνεται επίσης η εκπαίδευση στη διαχείριση του άγχους προς τους εκπαιδευόμενους τόσο από το πρώτο έτος στην ΣΙ, με την εισαγωγή ενότητας στο πρόγραμμα σπουδών της Σχολής, καθότι από την πρώτη μέρα οι μαθητές καλούνται να διαχειριστούν αυξημένα επίπεδα άγχους, όσο και με τη μορφή διαλέξεων στους Αξιωματικούς που βρίσκονται σε κάποιο στάδιο εκπαίδευσης, όπως είναι τα ΣΜΕΤ. Πεδίο Έρευνας 4: Ρίσκο Ερώτημα προς εκπαιδευτές: Πόσο ριψοκίνδυνο θεωρείτε τον εαυτό Ερώτημα προς εκπαιδευομένους: Πόσο ριψοκίνδυνο θεωρείτε τον εαυτό σας, κυρίως όταν πετάτε πτήση «ΜΟΝΟΣ»; Όσον αφορά το ρίσκο που είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν οι ερωτώμενοι, οι απαντήσεις που δόθηκαν, σε ένα σημαντικό ποσοστό, δεν είναι ενθαρρυντικές. Σαφέστατα, η πλειοψηφία δηλώνει ελάχιστα ή λίγο ριψοκίνδυνη, αλλά πρέπει να δοθεί βαρύτητα στα ευρήματα που δείχνουν ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης. Ειδικότερα, στο αντίστοιχο Σχήμα 4 φαίνεται ότι οι 2 στους 10 ερωτώμενους απαντούν από 3 και πάνω. Δηλαδή, δηλώνουν ότι είναι ριψοκίνδυνοι από «μέτρια» έως «πολύ». Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό τόσο για τους εκπαιδευτές όσο και για τους εκπαιδευόμενους. Οι πρώτοι, θα έπρεπε να αποτελούν παράδειγμα για τους μαθητές τους και σε καμία περίπτωση να μη δίνουν την εικόνα ότι αναλαμβάνουν υπερβολικά ρίσκα. Οι δεύτεροι, λόγω της περιορισμένης εμπειρίας τους δεν θα έπρεπε να δείχνουν υπερβολική εμπιστοσύνη στις δυνατότητές τους, διότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιδράσει αρνητικά στην ΑΠΕ. 29

5 Πιθανόν θα πρέπει η Π.Α. να επανεξετάσει τα κριτήρια επιλογής εκπαιδευτών, θεσπίζοντας επιπλέον κριτήρια που θα δίνουν έμφαση στην Ασφάλεια Πτήσεων, ώστε να επιλέγονται Ιπτάμενοι που δεν έχουν παρουσιάσει ποτέ στο παρελθόν συμπτώματα παραβατικότητας. Αναφορικά με τους εκπαιδευόμενους, ίσως απαιτείται να επαναξιολογηθεί το πρόγραμμα θεωρητικής εκπαίδευσης σε θέματα ΑΠΕ. Ερώτημα προς εκπαιδευομένους: Πόσο ριψοκίνδυνος είναι ο κάθε εκπαιδευτής Τα επόμενα γραφήματα σκοπό έχουν να δείξουν πόσο κοντά είναι οι απόψεις εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων σε ότι αφορά το ρίσκο. Δηλαδή, αν αυτό που δηλώνει ένας εκπαιδευτής για το πόσο ριψοκίνδυνος είναι, ταυτίζεται με αυτό που δηλώνουν οι μαθητές του και το αντίστροφο. Για να διαπιστωθεί αυτό επιλέχθηκε η παρακάτω μέθοδος: Στο Σχήμα 5 από την απάντηση του εκπαιδευτή αφαιρείται η διάμεσος των απαντήσεων των μαθητών του. Το αποτέλεσμα της αφαίρεσης αυτής θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μηδέν για να υπάρχει συμφωνία εκπαιδευτών - εκπαιδευόμενων. Αν το αποτέλεσμα είναι μηδέν, τότε υπάρχει πλήρης ταύτιση απόψεων. Το επικρατέστερο αποτέλεσμα όπως φαίνεται είναι το μηδέν. Παρατηρείται όμως μια διασπορά στα αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό είναι ότι διαφορά πάνω από μία μονάδα εμφανίζεται στο 50% των αποτελεσμάτων. Να σημειωθεί ότι οι θετικές τιμές φανερώνουν ότι οι μαθητές θεωρούν τους εκπαιδευτές τους λιγότερο ριψοκίνδυνους από ότι δηλώνουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτές. Οι αρνητικές τιμές δείχνουν ότι οι εκπαιδευτές χαρακτηρίζονται από τους μαθητές περισσότερο ριψοκίνδυνοι από αυτό που δηλώνουν, και στο διάγραμμα εμφανίζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό από τις θετικές. Ερώτημα προς εκπαιδευτές: Πόσο ριψοκίνδυνο θεωρείτε τον εκπαιδευόμενό σας σε πτήση Μόνος; Αντίστοιχα το παρακάτω διάγραμμα προκύπτει από τη διαφορά της διαμέσου των απαντήσεων των εκπαιδευτών από την απάντηση του μαθητή τους. Οι τιμές 0 και 1 είναι αυτές με τα μεγαλύτερα ποσοστά. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει μεγαλύτερη συγκέντρωση των τιμών από ότι στην προηγούμενη γραφική παράσταση. Αυτό σημαίνει ότι οι εκπαιδευτές εκτιμούν ορθότερα το πόσο ριψοκίνδυνοι είναι οι μαθητές τους. Σε αυτό συμβάλει σίγουρα η μεγαλύτερη εμπειρία τους. Γενικά, από τις ερωτήσεις όπου ζητείται η εκτίμηση του ενός για τον άλλον σε ότι αφορά το ρίσκο που είναι διατεθειμένος να αναλάβει, σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι οι εκπαιδευ-

6 τές θεωρούν τους μαθητές τους λιγότερο ριψοκίνδυνους από ότι είναι πραγματικά. Την ίδια γνώμη για τους εκπαιδευτές τους έχουν και οι μαθητές. Παρατηρείται, λοιπόν, ότι ενώ το ένα μέλος του πληρώματος δηλώνει αρκετά ριψοκίνδυνο, το άλλο μέλος θεωρεί ότι είναι λίγο η καθόλου. Αυτό οδηγεί, πιθανόν, σε μειωμένη επαγρύπνηση και από τα δύο μέλη επειδή έχουν την εσφαλμένη αυτή εντύπωση. Πεδίο 5: Επίδραση εκπαιδευτή Ερώτημα προς εκπαιδευτές: Πόσο πιστεύετε ότι συνεισφέρετε εσείς στην τυχόν ριψοκίνδυνη συμπεριφορά του εκπαιδευομένου; Οι απόψεις των εκπαιδευτών σχετικά με το πόσο επηρεάζουν τη συμπεριφορά των μαθητών τους σε πτήσεις «ΜΟΝΟΣ», δείχνουν ότι δεν υπάρχει κοινή αντίληψη για τον βαθμό επιρροής τους. Οι απαντήσεις τους παρουσιάζουν μεγάλο εύρος και ομοιόμορφη κατανομή. Προκύπτει ότι οι 4 στους 10 πιστεύουν ότι έχουν πολύ μικρή επιρροή στην διαμόρφωση της νοοτροπίας τους. Αυτό είναι σίγουρα ανησυχητικό και πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ όψιν. Ο εκπαιδευτής είναι ο κύριος υπεύθυνος για την μετάδοση της σωστής αεροπορικής κρίσης και της κουλτούρας Ασφάλειας Πτήσεων στον μαθητή του. Αν ο ίδιος θεωρεί ότι δεν έχει την ικανότητα να μεταλαμπαδεύσει αυτά τα κρίσιμα στοιχεία, τότε είναι βέβαιο ότι ο ρόλος του δεν θα έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Εν κατακλείδι, η έρευνα εστίασε και ανέδειξε συνιστώσες που επηρεάζουν τη σχέση εκπαιδευτή εκπαιδευομένου αέρος, οι οποίες σαφώς επιδέχονται βελτίωσης και της προσοχής όλων των φορέων Ασφάλειας Πτήσεων καθώς και των επιβλεπόντων. Εκτιμάται ότι τα ανωτέρω αποτελέσματα μπορούν να αποτελέσουν ερέθισμα για περαιτέρω έρευνα και εστίαση στα προβλήματα που ανέκυψαν στο πλαίσιο της παροχής περισσότερο αποτελεσματικής και ασφαλούς εκπαίδευσης αέρος. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΥΠΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΩΝ 1. Εξωστρέφεια: Αυτό το γνώρισμα περιλαμβάνει χαρακτηριστικά, όπως υπερδιέγερση, κοινωνικότητα, ομιλητικότητα, αυξημένη αυτοπεποίθηση και υψηλά ποσά συναισθηματικής έκφρασης. 2. Τερπνότητα: Η διάσταση της προσωπικότητας περιλαμβάνει χαρακτηριστικά όπως η εμπιστοσύνη, ο αλτρουισμός, καλοσύνη, αγάπη, και άλλα χαρακτηριστικά όπως συμπονετικός και όχι καχύποπτος και ανταγωνιστικός απέναντι στους άλλους. 3. Ευσυνειδησία: Κοινά χαρακτηριστικά αυτής της διάστασης αποτελούν τα υψηλά επίπεδα σοβαρότητας, με καλό έλεγχο ώθησης επίτευξης των στόχων και συμπεριφορές κατάλληλα στοχευόμενες. Αυτές οι υψηλές σε ευσυνειδησία συμπεριφορές τείνουν να οργανώνονται και να λαμβάνουν υπόψη τους τις λεπτομέρειες. 4. Νευρωτικός: Τα άτομα που παρουσιάζουν αυτό το γνώρισμα έχουν την τάση να βιώνουν συναισθηματική αστάθεια, άγχος, κατήφεια, ευερεθιστότητα, και θλίψη. 5. Διαφάνεια: Αυτό το γνώρισμα διαθέτει χαρακτηριστικά όπως φαντασία και διορατικότητα, και τα άτομα που παρουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό αυτή τη συμπεριφορά τείνουν επίσης να έχουν ένα ευρύ φάσμα συμφερόντων. 31