ΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΤΝ ΣΙ ONLINE ΑΓΟΡΕ

Transcript

1 ΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΠΟΤ ΕΠΗΡΕΑΖΟΤΝ ΣΙ ONLINE ΑΓΟΡΕ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΜΑΔΤΣΗΝΟ ΔΗΜΗΣΡΙΟ ΕΚΠΟΝΗΗ ΕΡΓΑΙΑ: ΣΙΡΓΗ ΕΤΑΓΓΕΛΟ ΚΑΒΑΛΑ

2 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Θα ήζεια πξψηα απφ φια λα εθθξάζσ ηηο βαζηέο κνπ επραξηζηίεο ζηνλ Κ. Μαδπηηλφ Γεκήηξην γηα ηηο παξαηεξήζεηο ηνπ θαη γηα ηελ βνήζεηα ηνπ ζηελ δηεθπεξαίσζε απηήο ηεο εξγαζίαο. Η δηεμαγσγή ηεο κειέηεο ζα ήηαλ αδχλαηε ρσξίο ηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ, ν νπνίνο κνπ παξείρε ηηο ζσζηέο θαηεπζχλζεηο γηα ηελ δηεμαγσγή ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηα κνπ, ε νπνία κε ζηήξημε ζε φιε ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Με εθηίκεζε Σζηξγήο Δπάγγεινο 2

3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ 3 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο - ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1 Γεληθά ζηνηρεία ηφρνο ηεο εξγαζίαο Γνκή ηεο εξγαζίαο 6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο - ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΔ ΤΝΑΛΛΑΓΔ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΟ ΔΜΠΟΡΗΟ Ιζηνξηθή αλαδξνκή Ση είλαη ην ειεθηξνληθφ εκπφξην Μνξθέο ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ Ηιεθηξνληθφ ρξήκα θαη ζπλαιιαγέο Ηιεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο: Πιενλεθηήκαηα Μεηνλεθηήκαηα Πιενλεθηήκαηα Μεηνλεθηήκαηα Λχζεηο γηα αζθαιείο δηθηπαθέο ζπλαιιαγέο 22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΗ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΔ ΤΝΑΛΛΑΓΔ Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο Λνηπνί παξάγνληεο 28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο - Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΟΤ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΧΝ ΤΝΑΛΛΑΓΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Ηιεθηξνληθφ εκπφξην θαη Έιιελαο θαηαλαισηήο Ηιεθηξνληθφ εκπφξην Διιεληθφ Γεκφζην θαη Διιεληθέο επηρεηξήζεηο 40 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 45 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 49 3

4 ΠΡΟΛΟΓΟ Σν δηαδίθηπν ζηελ ζεκεξηλή επνρή απνηειεί κέξνο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο καο, εθηφο απφ κέζν ελεκέξσζεο, επηθνηλσλίαο θαη ςπραγσγίαο έρεη θαηαζηεί θαη κηα ζπλερψο εμειηζζφκελε θαη αληαγσληζηηθή αγνξά. κσο, νη πεξηζζφηεξνη κέλνπλ αζπγθίλεηνη ζηελ ηδέα ησλ αγνξψλ απφ ην ζπίηη γηαηί βξίζθνπλ ηελ βφιηα ζηελ αγνξά ζαλ έλαλ ηξφπν δηαζθέδαζεο θαη ςπραγσγίαο. Μέρξη ζήκεξα, νη θαηαλαισηέο έρνπλ ζπλεζίζεη ζηηο παξαδνζηαθέο κεζφδνπο πιεξσκψλ, νη νπνίεο γίλνληαη κε άκεζε επαθή κεηαμχ ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ. Απηέο ζπκπεξηιακβάλνπλ κεηξεηά ρξήκαηα, επηηαγέο, πηζησηηθέο θάξηεο θ.α. ήκεξα, ιφγσ ηεο αικαηψδνπο αλάπηπμεο ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ, εηζέξρνληαη λέεο κέζνδνη πιεξσκήο, απηέο πνπ αθνξνχλ ηηο ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα νη ειεθηξνληθέο πιεξσκέο, αλ θαη θάηη ζρεηηθά λέν, επηηπγράλνπλ ηελ δηελέξγεηα ησλ παξαδνζηαθψλ ηξφπσλ πιεξσκψλ ρξεζηκνπνηψληαο σο κέζν ην Γηαδίθηπν. πσο ήηαλ αλακελφκελν, νη ειεθηξνληθέο πιεξσκέο, αληηκεησπίδνληαη κε δπζπηζηία, κηαο θαη δελ έρνπλ δνθηκαζηεί ζε κεγάιν βαζκφ. ζν πεξλά ν θαηξφο φκσο νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζα δηαπηζηψλνπκε φηη ην ειεθηξνληθφ εκπφξην είλαη θάηη παξαπάλσ απφ κηα απιή κέζνδνο γηα λα παξαγγέιλεηο δηάθνξα πξντφληα απφ ηα ειεθηξνληθά θαηαζηήκαηα, αιιά είλαη ην εκπφξην ηνπ κέιινληνο. Η πξφθιεζε ηεο κεηαηξνπήο ησλ ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ επηζθεπηψλ ησλ ειεθηξνληθψλ ηζηνζειίδσλ ζε ειεθηξνληθνχο αγνξαζηέο έρεη σζήζεη ζε έμαξζε ηδεψλ. Οη θαηλνηφκεο ιχζεηο πνπ πξνβάιινληαη θαζεκεξηλά είλαη ηφζεο πνιιέο πνπ ζπλερψο βιέπνπκε ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο λα αθηεξψλνπλ πνιχ ρξφλν γηα ηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ θαη φισλ απηψλ πνπ ζπλεπάγνληαη. Γεληθά, ππάξρεη κηα νκνθσλία, φηη ην κέιινλ ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ είλαη ιακπξφ. Μέζσ ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο επηδηψρζεθε λα θαηαλνεζεί ε ειεθηξνληθή ζπκπεξηθνξά, λα αλαδεηρζεί ν ξφινο πνπ έρεη ε εκπηζηνζχλε ζηελ επηηπρία ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ, θαζψο θαη φηη ε έιιεηςε εκπηζηνζχλεο απφ ηελ πιεπξά ησλ ρξεζηψλ ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ απνηειεί ίζσο ην κεγαιχηεξν εκπφδην ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ειεθηξνληθψλ αγνξψλ. Μέζα απφ ηελ έξεπλα πνπ δηεμήρζε έγηλε πξνζπάζεηα αλάδεημεο ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηε ζπκκεηνρή πξνο ην ειεθηξνληθφ εκπφξην. Οη παξάγνληεο απηνί έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα θάζε επηρείξεζε, κηαο θαη απνηεινχλ εξγαιείν πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ. 4

5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο 1. ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1. ΓΔΝΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ηηο αξρέο ηνπ 21 νπ αηψλα, ε πιεξνθνξηθή θαη νη ηειεπηθνηλσλίεο έρνπλ εηζαρζεί δπλακηθά ηφζν ζηνλ εξγαζηαθφ φζν θαη ζηνλ ηδησηηθφ ρψξν ηνπ πνιίηε. Σα γεγνλφηα πνπ ζεσξνχληαη φηη επεξέαζαλ ηηο εμειίμεηο ζε παγθφζκην επίπεδν είλαη ε εθεχξεζε θαη ε εμάπισζε ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, ε δηάδνζε ηνπ internet, αιιά θαη ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο αγνξάο. Η ςεθηαθή επνρή, σο επνρή ησλ πιεξνθνξηψλ. Έηζη, νη ηαρχηαηεο εμειίμεηο ζηνλ ρψξν ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ νδήγεζαλ ζηελ αλάπηπμε δηθηχσλ θαη θπξίσο ζηελ επηθξάηεζε ηνπ Γηαδηθηχνπ. Σν internet επεξεάδεη ηελ αλάπηπμε θαη ηελ αλαβάζκηζε ηεο εκπνξηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη αξρίδεη θαζεκεξηλά λα απνηειεί αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο επηθνηλσληαθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ, αιιά θαη ησλ κεκνλσκέλσλ ρξεζηψλ. Δίλαη γεγνλφο φηη ζηελ ζεκεξηλή παγθφζκηα ςεθηαθή αγνξά, πσιεηέο θαη αγνξαζηέο κεγάισλ θαη κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ππνζηεξίδνληαη απφ έλα κεγάιν εχξνο πιεξνθνξηαθψλ ππεξεζηψλ, πνπ ηνπο επηηξέπνπλ λα δηακνξθψλνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο ή θαη λα κεηαδίδνπλ θαηάιιεια ηηο νηθνλνκηθέο θαη επηθνηλσληαθέο ηνπο πνιηηηθέο. Οη αγνξαζηέο κπνξνχλ λα ζπκβνπιεχνληαη θαηαιφγνπο πνιπκέζσλ, λα βξίζθνπλ ηηο θαηάιιειεο πξνζθνξέο θαη λα παξαγγέιλνπλ ηα αγαζά. Σαπηφρξνλα, νη πσιεηέο κπνξνχλ λα αληαπνθξίλνληαη ζηελ δήηεζε ησλ αγνξαζηψλ, λα πξνγξακκαηίδνπλ ηελ παξαγσγηθή ηνπο δηαδηθαζία θαη λα ζπληνλίδνπλ ηε δηαλνκή ησλ πξντφλησλ ηνπο. Σν internet βνεζά επίζεο γηαηί ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο, φπσο ε ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ γηα επηθνηλσλία, αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ, θαηαζθεπή εηαηξηθήο ηζηνζειίδαο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ, δεκηνπξγία εζσηεξηθνχ δηθηπνχ γηα ηελ δηεπθφιπλζε ησλ ζηειερψλ ηεο, αιιά θαη εμσηεξηθνχ γηα λα ζπλδέεηαη κε ηνπο εκπνξηθνχο ηεο εηαίξνπο, θαηάξγεζεο ηνπ παξαδνζηαθνχ ζπζηήκαηνο θαη επαλαζρεδηαζκφο ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο (e-business). Μηα απφ ηηο πιένλ δηαδεδνκέλεο εθαξκνγέο ηνπ επηρεηξεζηαθνχ ηληεξλεη απνηειεί ην ειεθηξνληθφ εκπφξην (e-commerce). Η δηάδνζε απηνχ ηνπ κέζνπ επηθνηλσλίαο θαη ζπλαιιαγψλ έρεη πιένλ παγθφζκηα ηζρχ θαη θαζεκεξηλά φιν θαη κεγαιχηεξνο αξηζκφο επηρεηξήζεσλ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο γηα ηελ 5

6 επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο. Οη επηρεηξήζεηο αξρηθά ρξεζηκνπνίεζαλ ην internet γηα λα επηηπγράλνπλ επθνιφηεξε θαη γξεγνξφηεξε επαθή κε ηνπο πειάηεο ηνπο. ήκεξα, νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο έρνπλ πξνρσξήζεη αθφκε έλα βήκα, παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ λα πξαγκαηνπνηνχλ ζπλαιιαγέο θαη αγνξέο θαη λα παξαιακβάλνπλ ηα πξντφληα είηε κέζσ παξαδνζηαθψλ θαλαιηψλ δηαλνκήο είηε κέζσ internet, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ςεθηαθά ή ςεθηνπνηεκέλα πξντφληα. Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην θαιχπηεη νπνηαδήπνηε κνξθή επηρεηξεκαηηθήο ή δηνηθεηηθήο ζπλαιιαγήο ή αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ, ε νπνία εθηειείηαη κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη ηειεπηθνηλσληψλ. Η αμηνπνίεζε ησλ λέσλ δπλαηνηήησλ ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ (ΣΠΔ) ζηελ θαηεχζπλζε ηνπ Ηιεθηξνληθνχ Δκπνξίνπ απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα ζηε δηακφξθσζε ελφο λένπ επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο. Σν δηαδίθηπν ζηελ ζεκεξηλή επνρή απνηειεί κέξνο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο καο, εθηφο απφ κέζν ελεκέξσζεο, επηθνηλσλίαο θαη ςπραγσγίαο έρεη θαηαζηεί θαη κηα ζπλερψο εμειηζζφκελε θαη αληαγσληζηηθή αγνξά. Με ην internet παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζε κηα δηεζλή αγνξά, ρσξίο ρξνληθνχο ή γεσγξαθηθνχο πεξηνξηζκνχο, αθνχ πξφθεηηαη γηα κηα παγθφζκηα αγνξά ε νπνία είλαη αλνηθηή 24 ψξεο ην εηθνζηηεηξάσξν θαη 7 εκέξεο ηελ εβδνκάδα. Πάλσ απφ ην 85% ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ ησλ ρξεζηψλ ηνπ Γηαδηθηχνπ έρεη ρξεζηκνπνηήζεη ην internet γηα λα θάλεη θάπνηα αγνξά, παξνπζηάδνληαο αχμεζε 40% κέζα ζηα ηειεπηαία δχν ρξφληα, ζχκθσλα κε ηελ ηειεπηαία παγθφζκηα δηαδηθηπαθή έξεπλα ηεο Nielsen πνπ αθνξά ζηηο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο ζην Γηαδίθηπν (Nielsen, 1999). Πιεηάδα επηρεηξήζεσλ, ηφζν ζηελ Δπξψπε φζν θαη ζηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο δηαζέηνπλ ηα πξντφληα ηνπο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. ηελ Διιάδα (Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο, 2009), αλ θαη ππάξρεη κηα ζρεηηθή θαζπζηέξεζε ζε απηφ ηνλ ηνκέα, νη εμειίμεηο είλαη ζεκαληηθέο θαη ππάξρνπλ ήδε αξθεηέο εηαηξίεο θαη επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ειεθηξνληθφ εκπφξην. Δπηπιένλ ππάξρνπλ ήδε ζηε ρψξα καο θαη εηαηξίεο πνπ πξνζθέξνπλ ιχζεηο ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ ζε επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ αλνίμεη ή ζα ήζειαλ λα αλνίμνπλ θάπνην ειεθηξνληθφ θαηάζηεκα. ε θάζε πεξίπησζε, ν θχξηνο ιφγνο πνπ κηα επηρείξεζε δξαζηεξηνπνηείηαη ζε ειεθηξνληθφ επίπεδν είλαη γηα λα πξνζειθχζεη αγνξαζηηθφ θνηλφ πέξα απφ ηα ζηελά φξηα ηεο γεσγξαθηθήο ηεο έδξαο, απμάλνληαο έηζη ηηο πσιήζεηο ησλ πξντφλησλ ηεο θαη θαηά ζπλέπεηα ηα έζνδά ηεο. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο αλαθνξάο πνπ εμέδσζε 'Σν Καηάζηεκα ηνπ Μέιινληνο ' (Visa Europe, 2012) εάλ θνηηάμνπκε επηά ρξφληα κπξνζηά, ην κέιινλ ησλ θαηαζηεκάησλ ησλ εκπνξηθψλ δξφκσλ θαίλεηαη αβέβαην, θαζψο πεξηζζφηεξν απφ ην έλα ηέηαξην ησλ εκπφξσλ (28,7%) πεξηκέλνπλ φηη ζα ππάξμεη κείσζε ζηνλ αξηζκφ ησλ θαηαζηεκάησλ. Ο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπο είλαη εμίζνπ πηζαλφ λα αιιάμεη, κε 70% ησλ εκπφξσλ λα αλακέλεη θαηλνχξηα είδε θαηαζηεκάησλ 6

7 θαη πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξηαθέο ππεξεζίεο ζηα επφκελα ρξφληα. Οη πειάηεο ζα κπνξνχλ λα θάλνπλ παξαγγειίεο online θαη λα παξαιακβάλνπλ απφ ηα θαηαζηήκαηα ηα αληηθείκελα πνπ έρνπλ αγνξάζεη, ελψ κηθξφηεξα θαηαζηήκαηα είλαη πηζαλφ λα επηθεληξψλνληαη ζε παξνρή ππεξεζηψλ θαη πιεξνθνξηψλ, παξά ζηε ζπγθέληξσζε κεγάισλ απνζεκάησλ πξντφλησλ. Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην έρεη αλαδεηρζεί σο έλα ζεκαληηθφ επηρεηξεζηαθφ εξγαιείν γηα ηελ πψιεζε πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ηφζν αλάκεζα ζε επηρεηξήζεηο, φζν θαη αλάκεζα ζε επηρεηξήζεηο θαη θαηαλαισηέο. Η ρξήζε ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ αλαδεηθλχεη λέεο πξνθιήζεηο, θαη παξέρεη πινχζηεο αληαγσληζηηθέο επθαηξίεο γηα κηθξέο θαη κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Δπηπιένλ, επηηξέπεη ηελ εμάπισζε φισλ ησλ επηρεηξήζεσλ, αλεμαξηήησο κεγέζνπο, ζε παγθφζκηα θιίκαθα ελψ ζεσξείηαη απφ πνιινχο αθαδεκατθνχο θαη επαγγεικαηίεο σο ε αλαπφθεπθηε επηινγή ησλ επηρεηξήζεσλ γηα ηνλ 21ν αηψλα ΣΟΥΟ ΣΖ ΔΡΓΑΗΑ θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ σο κέζν αλάπηπμεο. ην πιαίζην απηφ αλαιχνληαη νη έλλνηεο ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ, ην ειεθηξνληθφ ρξήκα θαη νη ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο, ε αζθάιεηα ζηηο ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο θαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνλ φγθν ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ. Παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ε έλλνηα ηεο εκπηζηνζχλεο, αλαιχνληαο βέβαηα ηε ζπζρέηηζε πνπ έρεη κε ην δηαδίθηπν. Παξαηίζεληαη επίζεο ζηνηρεία απφ έξεπλεο γηα ην δήηεκα ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ηελ εμέιημή ηνπο ζηελ Διιάδα, θαζψο θαη ηξφπνπο πεξαηηέξσ αχμεζεο ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ θαη θαηά ζπλέπεηα αχμεζεο ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ ζηελ ρψξα καο ΓΟΜΖ ΣΖ ΔΡΓΑΗΑ Σν πξψην θεθάιαην απνηειείηαη απφ κηα γεληθή εηζαγσγή ζην βαζηθφ ζέκα ηεο εξγαζίαο θαη παξνπζηάδεηαη ν ζθνπφο θαη ε δνκή ηεο εξγαζίαο. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ε έλλνηα ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ θαη ηζηνξηθή ηνπ αλαδξνκή. Οη κνξθέο πνπ κπνξεί λα πάξεη ην ειεθηξνληθφ εκπφξην θαη νη δηάθνξνη ηχπνη ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ. Σα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ γηα ηνπο επηρεηξεκαηίεο αιιά θαη ηνπο θαηαλαισηέο. Σέινο, παξνπζηάδνληαη ηξφπνη αζθαινχο πεξηήγεζεο θαη ζπλαιιαγήο ζην δηαδίθηπν. ην ηξίην θεθάιαην αλαιχεηαη ην βαζηθφ δήηεκα απηήο ηεο εξγαζίαο πνπ είλαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο επηθεληξσκέλνη ζηνλ παξάγνληα εκπηζηνζχλε πνπ επεξεάδεη ηελ ζπκκεηνρή ζηηο ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο, θαζψο θαη ηνπο επηκέξνπο παξάγνληεο φπσο ην θχιν, ε ειηθία, ε θνπιηνχξα, ην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν θαη άιινη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο 7

8 ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο. ην ηέηαξην θεθάιαην αλαιχεηαη ε εμέιημε ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ ζηελ ρψξα καο θαη ζηαηηζηηθά πνπ καο δείρλνπλ ηελ πνξεία ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηνπο Έιιελεο θαηαλαισηέο λα ζπλδηαιέγνπλ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζψο θαη ηα πνζνζηά ζπκκεηνρήο ζε απηφ. ην ηέηαξην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλάιπζε ησλ παξαπάλσ ζεκάησλ. Η εξγαζία εθπνλήζεθε χζηεξα απφ ζπζηεκαηηθή επεμεξγαζία πεγψλ πνπ αθνξνχλ ην ειεθηξνληθφ εκπφξην, ηελ αζθάιεηα ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο. Οη πεγέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ είλαη άξζξα, βηβιία θαη δεκνζηεχζεηο ζην δηαδίθηπν. 8

9 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο 2. ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΔ ΤΝΑΛΛΑΓΔ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΟ ΔΜΠΟΡΗΟ 2.1. ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 εκθαλίδνληαη ηα ζπζηήκαηα ειεθηξνληθή κεηαθνξάο ρξεκαηηθψλ πφξσλ (EFT) κεηαμχ ηξαπεδψλ, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ αζθαιή ηδησηηθά δίθηπα. Σα ζπζηήκαηα EFT αιιάδνπλ ηε κνξθή ησλ αγνξψλ. ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ην ειεθηξνληθφ εκπφξην δηαδφζεθε κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ αξρηθά σο ηερλνινγία ειεθηξνληθήο κεηάδνζεο κελπκάησλ: Ηιεθηξνληθή Αληαιιαγή Γεδνκέλσλ (EDI) θαη Ηιεθηξνληθφ Σαρπδξνκείν ( ). Με ηηο ηερλνινγίεο ηεο ειεηξνληθήο αληαιιαγήο δεδνκέλσλ εθζπγρξνλίζηεθαλ νη δηαδηθαζίεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαζφζνλ κεηψζεθαλ ηα έγγξαθα ζε ραξηί θαη απμήζεθε ε απηνκαηνπνηήζε. Οη ηερλνινγίεο EDI εμειίρζεθαλ ζε αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο ξνήο ηεο εξγαζίαο ή ησλ ζπλεξγαδφκελσλ ζπζηεκάησλ ππνινγηζηψλ, ζπλδπάδνληαο ππάξρνπζεο κε ειεθηξνληθέο κεζφδνπο κε ειεθηξνληθά κέζα γηα ηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Η ειεθηξνληθή αληαιιαγή δεδνκέλσλ επηηξέπεη ζηηο επηρεηξήζεηο λα ζηέιλνπλ θαη λα ιακβάλνπλ έγγξαθα εξγαζίαο, φπσο παξαγγειίεο αγνξψλ, ζε ηππνπνηεκέλε ειεθηξνληθή κνξθή κε ηελ ειάρηζηεο δπλαηή αλζξψπηλε παξέκβαζε. ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ηα ειεθηξνληθά δίθηπα πξνζθέξνπλ κηα λέα κνξθή θνηλσληθήο επηθνηλσλίαο, κε δπλαηφηεηεο φπσο ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, ειεθηξνληθή δηάζθεςε θαη ειεθηξνληθή ζπλνκηιία, νκάδεο ζπδήηεζεο, κεηαθνξά αξρείσλ, θ.ι.π. Η πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν γίλεηαη θζελφηεξε ιφγσ ηεο δηεζλνχο απειεπζέξσζεο ηεο αγνξάο ηειεπηθνηλσληψλ (Πνιιάιεο, 2007). Με ηελ πάξνδν ησλ εηψλ, ε ειεθηξνληθή αληαιιαγή δεδνκέλσλ εληάρζεθε ζηα εζσηεξηθά ζπζηήκαηα πιεξνθνξηψλ θαη ζηηο θαζεκεξηλέο πξαθηηθέο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη απνδείρηεθε ηδηαίηεξα επηηπρήο ζε νξηζκέλνπο ηνκείο, φπσο ζηε δηαρείξηζε θαηεγνξηψλ πξντφλησλ γηα είδε παληνπσιείνπ ζην ιηαληθφ εκπφξην. Η εμέιημε ηνπ δηαδηθηχνπ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 έδσζε ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηπρζνχλ ξηδηθά δηαθνξεηηθέο κνξθέο ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ, φπσο ππεξεζίεο ζε απεπζείαο ζχλδεζε, θαζψο θαη λέεο κνξθέο καδηθψλ θνηλσληθψλ επαθψλ θαη δηάδνζεο γλψζεσλ. Δθηφο απφ ηε δηαζεζηκφηεηα θαη ην ρακειφ θφζηνο ησλ πιεξνθνξηψλ ζε απηφ ην δίθηπν, βαζηθφο παξάγνληαο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο επξείαο ρξήζεο ηνπ απφ ηηο επηρεηξήζεηο είλαη ε χπαξμε θαηάιιεισλ ππνδνκψλ θαη εθαξκνγψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο δηαδηθαζίεο κε νινθιεξσκέλν ηξφπν. 9

10 Ο παγθφζκηνο ηζηφο ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 αληηκεηψπηζε κε απνθαζηζηηθφ ηξφπν ζέκαηα δεκνζίεπζεο θαη δηάδνζεο πιεξνθνξηψλ. Ο ηζηφο θαζηζηά ην ειεθηξνληθφ εκπφξην έλα θζελφηεξν κέζν γηα ηελ εθηέιεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη επηηξέπεη ηε κεγαιχηεξε δηαθνξνπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Οη πεξηνξηζκέλεο απαηηήζεηο εηζφδνπ επηηξέπνπλ ζηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο λα εηζέιζνπλ ζηνλ ηνκέα απηφ κε ηηο ηερλνινγηθέο βάζεηο πνπ δελ δηαθέξνπλ απφ εθείλεο ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ. ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαζηεξψζεθαλ κέζνδνη απνθξππηνγξάθεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη εμαθξίβσζε ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ απνζηνιέα ειεθηξνληθψλ κελπκάησλ, θαζψο επίζεο πξνζαξκφζηεθε ε λνκνζεζία ζηνπο ηνκείο ησλ εηζαγσγψλ-εμαγσγψλ θαη ησλ επηθνηλσληψλ, κε απνηέιεζκα λα θαζίζηαηαη δπλαηή ηελ πξαγκαηνπνίεζε αζθαιψλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ (θηαδάο, 2001). 2.2 ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΣΟ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΟ ΔΜΠΟΡΗΟ Ηιεθηξνληθφ εκπφξην, ινηπφλ νλνκάδνπκε ηελ αγνξαπσιεζία πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ κέζσ ηνπ Internet. Βέβαηα, εάλ ζέινπκε λα είκαζηε πην ζσζηνί κε ηνλ φξν ειεθηξνληθφ εκπφξην (electronic commerce) ελλνείηαη θάζε εκπνξηθή ζπλαιιαγή, ε νπνία εθηειείηαη απνθιεηζηηθά ζε ειεθηξνληθφ επίπεδν, δειαδή κε ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ πνπ ζπλδένληαη κέζσ ηειεθσληθψλ γξακκψλ. Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο ηέηνηαο ζπλαιιαγήο ρξεζηκνπνηνχληαη πνιχπινθνη πξνγξακκαηηζηηθνί κεραληζκνί θαη ην θαηάιιειν ινγηζκηθφ ην νπνίν επηηξέπεη ηελ Ηιεθηξνληθή Αληαιιαγή Γεδνκέλσλ (Electronic Data Interchange- EDI) αλάκεζα ζηηο δχν πιεπξέο (κεηαμχ επηρεηξήζεσλ αιιά θαη κεηαμχ επηρεηξήζεσλ θαη θαηαλαισηψλ) πνπ εκπιέθνληαη ζηε ζπγθεθξηκέλε ζπλαιιαγή. Με άιια ιφγηα, ε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ζπλαιιαγήο πξαγκαηνπνηείηαη κφλν κέζσ ππνινγηζηψλ, παξαθάκπηνληαο ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα θαη ειαρηζηνπνηψληαο ηαπηφρξνλα ηελ πηζαλφηεηα ιάζνπο θαη ηελ θαθφβνπιε ρξήζε ζηνηρείσλ ( Ο ηξφπνο πνπ ιεηηνπξγεί ην ειεθηξνληθφ εκπφξην έρεη σο εμήο: νη επηρεηξήζεηο πξνζθέξνπλ ζηηο ζειίδεο ηνπ ειεθηξνληθνχ ηνπο θαηαζηήκαηνο έλα είδνο on-line θαηαιφγνπ κε φια ηα πξντφληα ηνπο, ηα ιεπηνκεξή ραξαθηεξηζηηθά ηνπο θαη βέβαηα ηηο αληίζηνηρεο ηηκέο ηνπο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ειεθηξνληθνί πειάηεο έρνπλ ζηε δηάζεζή ηνπο έλα «θαιάζη» ζην νπνίν ζηνηβάδνπλ ηα πξντφληα πνπ επηζπκνχλ λα αγνξάζνπλ θαη έρνληαο νινθιεξψζεη ηα ςψληα ηνπο απφ ην ζπγθεθξηκέλν site, δίλνπλ ηελ ηειηθή παξαγγειία ηνπο, ε νπνία θαη εθηειείηαη απηφκαηα. Οη πιεξσκέο, φπσο θαη νη παξαγγειίεο, γίλνληαη θαη απηέο ειεθηξνληθά, κέζσ ηεο πηζησηηθήο θάξηαο ηνπ θαηαλαισηή ε νπνία ρξεψλεηαη κε ην αληίζηνηρν πνζφ θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο θαη κέζσ αληηθαηαβνιήο. Θα ιέγακε πσο ην ειεθηξνληθφ εκπφξην ελδείθλπηαη γηα επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ βηνκεραλνπνηεκέλα πξντφληα θαη δε βηνκεραλνπνηεκέλα πξντφληα ην νπνία δελ δηαθξίλνληαη γηα ηε κνλαδηθφηεηά ηνπο θαη δελ ρξεηάδεηαη ν 10

11 αγνξαζηήο θαηά θάπνην ηξφπν λα ηα «δνθηκάζεη» πξηλ ηα αγνξάζεη, φπσο βηβιία, εηζηηήξηα, CD, δηάθνξα είδε δψξσλ, ειεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο πνπ δελ απαηηνχλ θάπνηνπ είδνπο test drive, πξνγξάκκαηα software & hardware, θαηλνχξηα απηνθίλεηα θιπ. Σα ειεθηξνληθά θαηαζηήκαηα δελ είλαη θαη' αλάγθε ππαξθηά θαηαζηήκαηα, κε ηελ έλλνηα φηη ζα πξέπεη λα έρνπλ απνζεθεπηηθνχο ρψξνπο, βηηξίλα θαη εκπφξεπκα. Έλα ηέηνην «εηθνληθφ» θαηάζηεκα είλαη δπλαηφλ λα απνηειείηαη απφ έλαλ δηθηπσκέλν ππνινγηζηή πνπ πεξηέρεη κηα βάζε δεδνκέλσλ κε πιεξνθνξίεο γηα ηα πξντφληα πνπ «πνπιάεη», έηζη ψζηε ν θάζε επηζθέπηεο λα κπνξεί λα βξεη θάπνην πξντφλ πνπ ηνλ ελδηαθέξεη θαη λα ην παξαγγείιεη. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ζα γίλεη ε παξαγγειία, αλαιακβάλνπλ νη δηαρεηξηζηέο ηνπ ππνινγηζηή λα ηελ δηεθπεξαηψζνπλ ΜΟΡΦΔ ΣΟΤ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΟΤ ΔΜΠΟΡΗΟΤ ( Δζσηεξηθό εκπόξην: ηφρνο είλαη ε απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ησλ δξαζηεξηνηήησλ κηαο επηρείξεζεο, ψζηε λα κπνξεί λα πξνζθέξεη θαιχηεξα πξντφληα θαη ππεξεζίεο ζηνπο πειάηεο ηεο. Οη εθαξκνγέο ηνπ ζπλήζσο εληάζζνληαη ζηε ιεηηνπξγία ελφο ηνπηθνχ δηθηχνπ (Intranet) θαη κπνξνχλ λα είλαη: επηθνηλσλία κεηαμχ νκάδσλ εξγαζίαο, ειεθηξνληθή δεκνζίεπζε (άκεζε δηαλνκή πιεξνθνξηψλ) θηι. πλαιιαγέο κεηαμύ επηρεηξήζεσλ (Business-to-Business - B2B): Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην επηηξέπεη ζε επηρεηξήζεηο λα βειηηψζνπλ ηε κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζία, απινπνηψληαο ηηο δηαδηθαζίεο θαη ην θφζηνο ησλ πξνκεζεηψλ, ηελ ηαρχηεξε απνζηνιή ησλ πξνκεζεηψλ θαη ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν έιεγρν ηνπ επηπέδνπ απνζεκάησλ. Δπηπιένλ θαζηζηά επθνιφηεξε ηελ αξρεηνζέηεζε ησλ ζρεηηθψλ εγγξάθσλ θαη πνηνηηθφηεξε ηελ εμππεξέηεζε πειαηψλ. Η δπλαηφηεηα ειεθηξνληθήο ζχλδεζεο κε πξνκεζεπηέο θαη δηαλνκείο θαζψο θαη ε πξαγκαηνπνίεζε ειεθηξνληθψλ πιεξσκψλ βειηηψλνπλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα: νη ειεθηξνληθέο πιεξσκέο πεξηνξίδνπλ ην αλζξψπηλν ζθάικα, απμάλνπλ ηελ ηαρχηεηα θαη κεηψλνπλ ην θφζηνο ησλ ζπλαιιαγψλ. Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα απμεκέλεο πιεξνθφξεζεο ζρεηηθά κε ηα πξνζθεξφκελα πξντφληα - είηε απφ ηνπο πξνκεζεπηέο είηε απφ ελδηάκεζνπο νξγαληζκνχο πνπ πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ. Ληαληθέο πσιήζεηο - Hιεθηξνληθό εκπόξην κεηαμύ επηρείξεζεο θαη θαηαλαισηώλ (Business-to-Consumer - B2C): Πξφθεηηαη γηα ηελ πην δηαδεδνκέλε κνξθή ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ. Ο θαηαλαισηήο έρεη πξφζβαζε ζε κηα ηεξάζηηα πνηθηιία πξντφλησλ ζε δηθηπαθνχο θφκβνπο-θαηαζηήκαηα, βιέπεη, επηιέγεη, αλ επηζπκεί λα αγνξάζεη είδε έλδπζεο κπνξεί ελίνηε θαη λα 11

12 ηα δνθηκάδεη (κέζσ εηδηθψλ πξνγξακκάησλ), αλαθαιχπηεη πξντφληα ηα νπνία δελ ζα κπνξνχζε λα βξεη εχθνια ζηε ρψξα ηνπ, ζπγθξίλεη ηηκέο θαη ηέινο αγνξάδεη. Κη φια απηά ρσξίο λα βγεη απφ ην ζπίηη ηνπ, θεξδίδνληαο πνιχηηκν ρξφλν θαη θφπν. Απηή ε θαηεγνξία έρεη αλαπηπρζεί κε ηελ εθηφμεπζε ηνπ World Wide Web. Οη θαηαλαισηέο καζαίλνπλ γηα ηα πξντφληα κέζα απφ ειεθηξνληθέο εθδφζεηο, αγνξάδνπλ πξντφληα κε "ςεθηαθφ" ρξήκα θαη άιια αζθαιή ζπζηήκαηα πιεξσκήο. πλαιιαγέο κεηαμύ θαηαλαισηώλ - Καηαλαισηήο πξνο θαηαλαισηή (Consumer-to-consumer, C2C). ε απηή ηελ θαηεγνξία ν θαηαλαισηήο πνπιά απεπζείαο ζε άιινπο θαηαλαισηέο. Παξάδεηγκα απνηεινχλ ηα άηνκα πνπ θάλνπλ πσιήζεηο κέζσ θαηαρσξεκέλσλ αγγειηψλ, δηθηπαθνί ηφπνη δεκνπξαζηψλ, φπνπ ν νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα πνπιήζεη νηηδήπνηε. Σέινο, πνιιά άηνκα θάλνπλ ρξήζε intranets θαη άιισλ ελδνεηαηξηθψλ δηθηχσλ γηα λα δηαθεκίζνπλ αληηθείκελα, πξντφληα ή ππεξεζίεο. Καηαλαισηήο- πξνο-επηρείξεζε (Consumer-to-business, C2B). Απηή ε θαηεγνξία πεξηιακβάλεη άηνκα πνπ πσινχλ πξντφληα ή ππεξεζίεο νξγαληζκνχο, φπσο θαη άηνκα πνπ αλαδεηνχλ πσιεηέο, έξρνληαη ζε επαθή καδί ηνπο θαη νινθιεξψλνπλ κία ζπλαιιαγή. Με-επηρεηξεζηαθό ειεθηξνληθό εκπόξην (non-business EC). Έλαο νινέλα απμαλφκελνο αξηζκφο ηδξπκάησλ, φπσο πρ αθαδεκατθά ηδξχκαηα, κε θεξδνζθνπηθνί νξγαληζκνί, ζξεζθεπηηθέο θαη θνηλσληθέο νξγαλψζεηο θιπ, θάλνπλ ρξήζε δηαθφξσλ ηχπσλ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ, κε ζηφρν ηε κείσζε ησλ δαπαλψλ ηνπο, είηε ηε βειηίσζε ησλ ιεηηνπξγηψλ θαη ηεο εμππεξέηεζεο ησλ πειαηψλ ηνπο. Γηεπηρεηξεζηαθό ειεθηξνληθό Δκπόξην (Intrabusiness EC). ηελ θαηεγνξία απηή ζπκπεξηιακβάλνληαη φιεο νη εζσηεξηθέο δξαζηεξηφηεηεο κίαο επηρείξεζεο, νη νπνίεο ζπλήζσο δηελεξγνχληαη κέζα ζε ελδνεηαηξηθά δίθηπα θαη αθνξνχλ αληαιιαγή πξνηφλησλ, ππεξεζηψλ θαη πιεξνθνξηψλ. Σέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο είλαη πρ ε πψιεζε ησλ πξνηφλησλ κίαο εηαηξίαο ζηνπο ππαιιήινπο ηεο, ηα δηάθνξα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο. πλαιιαγέο κεηαμύ επηρεηξήζεσλ θαη δεκόζηαο δηνίθεζεο: Καιχπηεη φιεο ηηο ζπλαιιαγέο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ θαη δεκφζησλ νξγαληζκψλ. Πξνο ην παξφλ, απηή ε θαηεγνξία είλαη ζε λεπηαθφ ζηάδην, αιιά κπνξεί λα αλαπηπρζεί ξαγδαία φζν νη θπβεξλήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ ηηο δηθέο ηνπο ιεηηνπξγίεο γηα λα πξνσζήζνπλ ηελ αληίιεςε ηνπο γηα ην Ηιεθηξνληθφ Δκπφξην. Δπηπξνζζέησο, νη δηνηθήζεηο πξέπεη λα παξέρνπλ ηελ επθαηξία ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ γηα θαηαζηάζεηο φπσο επηζηξνθέο ΦΠΑ θαη δαζκψλ. 12

13 2.4. ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΟ ΥΡΖΜΑ ΚΑΗ ΤΝΑΛΛΑΓΔ Αλαθεξφκελνη ζην εκπφξην γεληθά ππνλννχκε πάληα ηε δηαθίλεζε ελφο πνζνχ ρξεκάησλ, απφ ηνλ αγνξαζηή ζηνλ παξνρέα ησλ πξντφλησλ. ηελ πεξίπησζε ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ, ε έλλνηα ηεο πιεξσκήο δηεπξχλεηαη, κε απνηέιεζκα λέεο κέζνδνη αιιά θαη λένη πξνβιεκαηηζκνί λα πξνθχπηνπλ. Δίλαη ζαθέο φηη νη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ αμηνπηζηία ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ απνηεινχλ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ εμάπισζε ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ. Χζηφζν, απηνί νθείινληαη θπξίσο ζην γεγνλφο φηη είλαη πνιχ θαηλνχξηεο αθφκα θαη δελ θαίλεηαη φηη ζα εμαθνινπζήζνπλ λα πθίζηαληαη ζην κέιινλ. Ο ηνκέαο ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε ηέζζεξηο κεγάιεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ γίλεηαη ε πιεξσκή: 1. Cash-like 2. Check-like 3. Με κεζνιάβεζε ηξίηνπ θνξέα 4. Παξαδνζηαθνί ηξφπνη ζπλαιιαγψλ. 1. Cash-like ζύζηεκα Η πεξίπησζε ηνπ cash-like ζπζηήκαηνο είλαη κηα ειεθηξνληθή κεηαθνξά ηνπ ηξφπνπ πιεξσκήο κε κεηξεηά πνπ ηζρχεη θαη ζηελ θαζεκεξηλή δσή. πγθεθξηκέλα, ν πειάηεο κεηαηξέπεη έλα πνζφ ρξεκάησλ ζε ειεθηξνληθά (e-cash). To πνζφ απηφ κπνξεί λα απνζεθεπηεί ζε έμππλεο θάξηεο (smart-cards) ηηο νπνίεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη γηα ηηο φπνηεο ειεθηξνληθέο αγνξέο ζα θάλεη. ε κηα δεχηεξε πεξίπησζε, ην πνζφ απηφ βξίζθεηαη απνζεθεπκέλν ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ ρξήζηε θαη κεηψλεηαη θάζε θνξά πνπ επηζπκεί λα θάλεη θάπνηα ζπλαιιαγή. Απηφ πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα γίλεηαη, είλαη φηη ην πξαγκαηηθφ πνζφ κεηαβηβάδεηαη απφ ηελ ηξάπεδα ηνπ πειάηε ζηελ ηξάπεδα ηνπ (ειεθηξνληθνχ) εκπφξνπ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη κε ηνλ ηξφπν απηφ εμαζθαιίδεηαη ε αλσλπκία ηνπ πειάηε. Απφ ηελ άιιε φκσο, ε κε κεζνιάβεζε άιινπ θνξέα εγθπκνλεί θηλδχλνπο, θαζψο θαλέλαο δελ κπνξεί λα εγγπεζεί ηελ αμηνπηζηία ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ, ηδηαίηεξα ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πιήξε αλσλπκία. Γη απηφ, ε κέζνδνο απηή ζεσξείηαη αλαμηφπηζηε θαη θαηάιιειε κφλν γηα αγνξέο κηθξήο αμίαο ή γηα πεξηπηψζεηο φπνπ ε αλσλπκία είλαη απαξαίηεηε. 2. Check-like ζύζηεκα Σν ζχζηεκα απηφ βαζίδεηαη ζηε ρξήζε πηζησηηθψλ θαξηψλ γηα ηελ πιεξσκή ησλ αγαζψλ. Ο πειάηεο αξθεί λα παξέρεη ηνλ αξηζκφ ηεο πηζησηηθήο ηνπ θάξηαο ζηνλ πξνκεζεπηή θαη ε ζπλαιιαγή ζα δηεθπεξαησζεί αλάκεζα ζηηο ηξάπεδεο θαη ηνπο ινγαξηαζκνχο ησλ δχν πιεπξψλ. Σν ζχζηεκα απηφ είλαη ζρεδφλ φκνην κε ηελ θαζεκεξηλή ρξήζε πηζησηηθψλ θαξηψλ, θαζηζηψληαο ην ηδηαίηεξα δεκνθηιέο ιφγσ ηεο 13

14 επρξεζηίαο ηνπ. Χζηφζν, ην ειεθηξνληθφ κέζν κεηάδνζεο εηζάγεη πξνβιήκαηα σο πξνο ηελ αζθάιεηα ηεο ζπλαιιαγήο. πγθεθξηκέλα, είλαη δχζθνιν λα πηζηνπνηεζεί φηη: α) Ο θάηνρνο ηεο πηζησηηθήο θάξηαο είλαη φλησο ν λφκηκνο. β) Σν θαηάζηεκα πνπ δέρεηαη ηνλ αξηζκφ δελ ζα ηνλ ρξεζηκνπνηήζεη γηα παξάλνκεο ρξεψζεηο. γ) Κάπνηνο ελδηάκεζνο δελ ζα ππνθιέςεη ηα ζηνηρεία απηά ρξεζηκνπνηψληαο ηα γηα παξάλνκεο αγνξέο. Λχζε ζηα πξνβιήκαηα απηά έρνπλ πξνηαζεί δηάθνξεο, σζηφζν πξνο ην παξφλ δελ αξθνχλ γηα λα πείζνπλ ηνλ θαηαλαισηή γηα ην αζθαιέο ηεο αγνξάο. Έλα άιιν επαίζζεην δήηεκα πνπ έρεη λα θάλεη κε ηε κέζνδν απηή αθνξά ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ηνπ ρξήζηε, θαζψο ε αγνξέο είλαη πιένλ επψλπκεο. Δίλαη ινηπφλ εχθνιν ζηνηρεία φπσο ην νλνκαηεπψλπκν, ε δηεχζπλζε, θαη άιια λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ζηαηηζηηθνχο, δηαθεκηζηηθνχο ή άιινπο ζθνπνχο, ρσξίο πάληα ηελ ζπγθαηάβαζε ηνπ θαηφρνπ ηεο θάξηαο. 3. Με κεζνιάβεζε ηξίηνπ θνξέα Μία ελαιιαθηηθή ιχζε, θπξίσο σο πξνο ηα πξνβιήκαηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηε ρξήζε πηζησηηθψλ θαξηψλ ζην Γηαδίθηπν, απνηειεί ε χπαξμε ελφο κεζνιαβεηή. Πξφθεηηαη γηα εηαηξίεο πνπ ζθνπφ έρνπλ ηελ πηζηνπνίεζε ησλ ειεθηξνληθψλ ζηνηρείσλ ηφζν ηνπ πειάηε φζν θαη ηνπ θαηαζηήκαηνο. Με ηνλ ηξφπν απηφ κπνξνχλ λα εγγπεζνχλ ηελ αμηνπηζηία ησλ εκπιεθφκελσλ ζηε ζπλαιιαγή κεξψλ, απαιιάζζνληαο έηζη ακθφηεξνπο απφ ηελ επίπνλε δηαδηθαζία πηζηνπνίεζεο ηεο απζεληηθφηεηαο ηεο ζπλαιιαγήο. Οη εηαηξίεο απηέο ακείβνληαη κε έλα πνζνζηφ επί ησλ πσιήζεσλ ηνπ ειεθηξνληθνχ θαηαζηήκαηνο. Η πηζηνπνίεζε ηεο απζεληηθφηεηαο επηηπγράλεηαη κε ηε ρξήζε εηδηθνχ ινγηζκηθνχ, ην νπνίν σο επί ην πιείζηνλ παξέρεηαη δσξεάλ. 4. Παξαδνζηαθνί ηξόπνη ζπλαιιαγώλ Σα ζπζηήκαηα ειεθηξνληθψλ πιεξσκψλ βξίζθνληαη, φπσο αλαθέξζεθε, ζε πξψηκν ζηάδην, κε απνηέιεζκα νη πειάηεο λα εκθαλίδνληαη δχζπηζηνη απέλαληη ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ, πνιιά ειεθηξνληθά θαηαζηήκαηα παξέρνπλ ζηνπο πειάηεο ηνπο δπλαηφηεηα εμφθιεζεο ησλ αγνξψλ ηνπο θαη κε παξαδνζηαθνχο ηξφπνπο, ζέινληαο παξάιιεια λα πξνζειθχζνπλ θαη θνηλφ πνπ δελ είλαη θάηνρνη πηζησηηθψλ θαξηψλ. Έηζη, ζηνπο ηξφπνπο δηεθπεξαίσζεο ζπλαιιαγψλ πνπ ζπλαληάκε ζην ειεθηξνληθφ εκπφξην, κπνξνχκε λα πξνζζέζνπκε θαη ηνπο παξαθάησ: 14

15 α) Με αληηθαηαβνιή. Η εηαηξία ζηέιλεη ην πξντφλ κε ην ηαρπδξνκείν ή κε θνχξηεξ θαη ν πειάηεο θαιείηαη λα εμνθιήζεη κε ηελ παξάδνζε. β) Με ηαρπδξνκηθή επηηαγή. Ο πειάηεο θαιείηαη λα απνζηείιεη ηαρπδξνκηθή επηηαγή θαηάιιεινπ πνζνχ πξνθεηκέλνπ λα εμνθιήζεη ηελ αγνξά. γ) Με θαηάζεζε ζηνλ ηξαπεδηθφ ινγαξηαζκφ ηνπ θαηαζηήκαηνο. Ο πειάηεο θαηαζέηεη ην αληίζηνηρν πνζφ ζην ινγαξηαζκφ ηεο επηρείξεζεο θαη επηδεηθλχεη ηελ απφδεημε θαηάζεζεο. δ) Παξαπνκπή ζην πιεζηέζηεξν θαηάζηεκα. Ο πειάηεο πξέπεη λα πάεη ζε θάπνην ππνθαηάζηεκα ηεο επηρείξεζεο πξνθεηκέλνπ λα επηθπξψζεη θαη λα νινθιεξψζεη ηελ αγνξά. 15

16 2.5. ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΔ ΤΝΑΛΛΑΓΔ: ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ- ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ Αλ θαη ηα νθέιε ησλ ειεθηξνληθψλ ζπζηεκάησλ εκπνξίνπ είλαη δειεαζηηθά, ε αλάπηπμε, θαη ε δηαρείξηζε απηψλ ησλ ζπζηεκάησλ δελ είλαη πάληα εχθνιε. Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην ρξεζηκνπνηεί ηηο δπλαηφηεηεο ηεο ςεθηαθήο πιεξνθνξίαο κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ πξνηηκήζεσλ ησλ πειαηψλ, απφ έλαλ νξγαληζκφ ψζηε λα πξνζαξκφζεη αλάινγα ηα πξντφληα θαη ηηο ππεξεζίεο, θαη ζηε ζπλέρεηα απηά λα παξαδνζνχλ ην ηαρχηεξν δπλαηφ. Δμαηνκηθεπκέλεο, απηνκαηνπνηεκέλεο ππεξεζίεο πξνζθέξνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο ηε δπλαηφηεηα λα απμήζνπλ ηα έζνδα ηνπο, λα κεηψζνπλ ην θφζηνο, λα θαζηεξψζνπλ θαη λα εληζρχζνπλ ηηο ζρέζεηο ηνπο κε ηνπο πειάηεο. Γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ πιενλεθηεκάησλ, πνιιέο επηρεηξήζεηο πηνζεηνχλ ην ειεθηξνληθφ εκπφξην γηα άκεζε εκπνξηθή πξνψζεζε, πψιεζε θαη εμππεξέηεζε πειαηψλ, ειεθηξνληθή ηξαπεδηθή θαη ηηκνιφγεζε, ηελ αζθαιή δηαλνκή πιεξνθνξηψλ θαη εηαηξηθψλ πξνκεζεηψλ. Πέξα απφ ηελ πηνζέηεζε λέσλ ηερλνινγηψλ, πνιιέο εηαηξείεο ζα ρξεηαζηεί λα δεκηνπξγήζνπλ μαλά ηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο δηαδηθαζίεο γηα λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηα νθέιε ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ. Η αλάπηπμε κίαο ζηξαηεγηθήο ζρεηηθή κε ην ειεθηξνληθφ εκπφξην ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηελ δεκηνπξγία κηαο ηερλνινγηθήο πιαηθφξκαο, κηαο πχιεο (portal) γηα άκεζα ζπλδεδεκέλεο ππεξεζίεο, θαζψο θαη ηελ αλάπηπμε αλάινγεο επαγγεικαηηθήο εκπεηξίαο πνπ νη νξγαληζκνί ζα αμηνπνηήζνπλ γηα ηελ ππνζηήξημε θαη αλάπηπμε ησλ λέσλ ηξφπσλ εξγαζίαο (Loshin, Vacca, 2004) Πιενλεθηήκαηα Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζε κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο γηα ηελ αλάπηπμε λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, κέζσ ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ ζηηο κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα κείσζεο ηνπ θφζηνπο ζπλαιιαγψλ, κείσζεο ηνπ ρξφλνπ πιεξσκήο θαζψο θαη ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ. Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην κπνξεί λα ζεσξεζεί σο έλα παξάζπξν γηα ηηο κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ παγθφζκηα αγνξά, δεδνκέλνπ φηη απμάλεη ην κεξίδην αγνξάο ηνπο, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ζπλαιιαγψλ ζε δηεζλέο επίπεδν θαη ηελ επθαηξία δηαθήκηζεο ησλ πξντφλησλ ή ησλ ππεξεζηψλ ηνπο. Οη κηθξέο θαη κεζαίνπ κεγέζνπο επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο θαη νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο κπνξεί λα βειηηψζνπλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε. Πην ζπγθεθξηκέλα ινηπφλ, ε αλάπηπμε ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ έρεη επηδξάζεη ζεηηθά ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν, σο πξνο: 1. Σν θόζηνο πώιεζεο. Η αλάπηπμε ελφο ειεθηξνληθνχ θαηαζηήκαηνο, έρεη πνιχ κηθξφηεξν θφζηνο απφ ηελ δεκηνπξγία ελφο θπζηθνχ θαηαζηήκαηνο 16

17 πψιεζεο. Δπηπιένλ, ζην ειεθηξνληθφ θαηάζηεκα ππάξρνπλ πνιχ ιηγφηεξεο θζνξέο, ελψ δελ ρξεηάδεηαη λα ππάξρνπλ ηεξάζηηα θπζηθά απνζέκαηα ζε ζχγθξηζε κε έλα θπζηθφ θαηάζηεκα. Δπίζεο, νη παξαγγειίεο θαη νη ζπλαιιαγέο θνζηίδνπλ ιηγφηεξν ζε έλα ειεθηξνληθφ ιηαλνπσιεηή ζε ζχγθξηζε κε έλα παξαδνζηαθφ. Έρεη κηθξφηεξν θφζηνο πξνζέιθπζεο λέσλ πειαηψλ, κηαο θαη ε δηαθήκηζε είλαη ζρεηηθά θζελφηεξε αιιά θαη πεξηζζφηεξν ζηνρνπνηεκέλε. Αθφκε, ην ειεθηξνληθφ εκπφξην κπνξεί λα κεηψζεη ην θφζηνο δηαλνκήο πνιιψλ πξντφλησλ, φπσο ηα ηξαγνχδηα, ηα φπνηα ε εηαηξεία κπνξεί λα ηα πνπιήζεη κέζσ δηαδηθηχνπ, ηηο ηξαπεδηθέο ππεξεζίεο, ηηο ππεξεζίεο ηαμηδηψλ, θ.η.ι. Σέινο, ηα ειεθηξνληθά θαηαζηήκαηα, ρξεηάδνληαη ζαθψο ιηγφηεξν, αιιά πην εμεηδηθεπκέλν, πξνζσπηθφ ζε ζρέζε κε ηα θπζηθά θαηαζηήκαηα. 2. Σν θόζηνο επέθηαζεο ζηελ παγθόζκηα αγνξά. Η επέθηαζε ζηελ παγθφζκηα αγνξά απαηηεί απφ ηηο επηρεηξήζεηο πνιχ κεγάιεο επελδχζεηο. Πνιιέο κηθξέο θαη κηθξνκεζαίεο εηαηξείεο, νη νπνίεο δελ έρνπλ πφξνπο γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηέηνησλ επεθηάζεσλ, απνθιείνληαη απφ απηή ηελ δηαδηθαζία. Σψξα, φκσο ην ειεθηξνληθφ εκπφξην κπνξεί λα πξνζθέξεη απίζηεπηεο επθαηξίεο, κηα θαη ηα θφζηε επέλδπζεο είλαη απίζηεπηα κηθξά. 3. Σελ αύμεζε ηεο αληαγσληζηηθόηεηαο. Οη επηρεηξήζεηο απφ ηελ κηα πιεπξά επεθηείλνληαη ζε λέεο αγνξέο θαη απ ηελ άιιε αληηκεησπίδνπλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηνλ απμαλφκελν αληαγσληζκφ ζηηο ηνπηθέο ηνπο αγνξέο. Η εθκεηάιιεπζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ γηα ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ απνηειεί ζεκείν θιεηδί γηα ηελ βησζηκφηεηα ηνπο καθξνπξφζεζκα. 4. Σελ ειάηησζε ηεο πξνκήζεηαο ηεο αιπζίδαο. Η εθαξκνγή ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ νδεγεί ζε ειάηησζε ηεο πξνκεζεπηηθήο αιπζίδαο κεηαμχ ηνπ παξαγσγνχ θαη ηνπ ηειηθνχ θαηαλαισηή, δεδνκέλνπ φηη κπνξεί λα εμαιεηθζνχλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο φινη νη κεζαδφληεο θαη λα απνθαηαζηαζεί απεπζείαο επηθνηλσλία κεηαμχ παξαγσγνχ θαη θαηαλαισηή. Παξφια απηά, ην ειεθηξνληθφ εκπφξην έρεη γελήζεη θάπνηνπο άιινπο κεζάδνληεο πνπ είλαη ζρεδφλ απαξαίηεηνη κεζνιαβεηέο αλάκεζα ζηνλ παξαγσγφ θαη ηνλ θαηαλαισηή. Απηνί, είλαη, π.ρ. νη δηαθεκηζηέο, κηαο θαη είλαη απαξαίηεην ζην ειεθηξνληθφ εκπφξην λα δεκηνπξγεζεί κηα επψλπκε κάξθα πξντφληνο γηα ιφγνπο εκπηζηνζχλεο ηνπ θαηαλαισηή, νη ηξφπνη αζθαινχο ειεθηξνληθήο ζπλαιιαγήο γηα λα δεκηνπξγεζεί έλα αζθαιέο ζχζηεκα ειεθηξνληθήο ζπλαιιαγήο θαη λα λνηψζεη αζθάιεηα θαη εκπηζηνζχλε ν θαηαλαισηήο θαη ηα ζπζηήκαηα παξάδνζεο (Logistics), ψζηε λα θζάζεη ην ηειηθφ πξντφλ ζηνλ θαηαλαισηή έγθαηξα θαη ζε θαιή θαηάζηαζε. Παξφια απηά βέβαηα ηα θφζηε απηά είλαη πνιχ κηθξφηεξα ζε ζρέζε κε ηα παξαδνζηαθά θαη επηδξνχλ πνιχ ιηγφηεξν ζηελ ηειηθή ηηκή ηνπ πξντφληνο. 5. Σελ βειηίσζε ηεο πνηόηεηαο ησλ ππεξεζηώλ. Η αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο πξνζθέξεη δπλαηφηεηεο γηα βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο 17

18 ηφζν ησλ πξντφλησλ φζν θαη ησλ ζπλνδεπηηθψλ ππεξεζηψλ. Η εθκεηάιιεπζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ είλαη θιεηδί ζηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ. Σν ειεθηξνληθφ εκπφξην φκσο δελ έρεη επηδξάζεη ζεηηθά κφλν ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν, αιιά θαη ζηνπο ίδηνπο ηνπο πνιίηεο. Σα πιενλεθηήκαηα ινηπφλ, απφ ηελ πιεπξά ησλ θαηαλαισηψλ είλαη: 1. Γπλαηόηεηα επηινγήο από ηελ παγθόζκηα αγνξά ηελ πεξίνδν πξν ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ ν θαηαλαισηήο είρε λα επηιέμεη ηα πξντφληα απφ ηελ ηνπηθή αγνξά ζηελ νπνία δηαβίσλε ή απφ θνληηλέο αγνξέο ζηηο νπνίεο κπνξνχζε λα κεηαβεί ζρεηηθά εχθνια. Απηφ νδεγνχζε ζην θαηλφκελν νη αγνξέο λα δηακνξθψλνληαη απφ ηνπο πξνκεζεπηέο. ήκεξα ν θαηαλαισηήο έρεη ην δηθαίσκα επηινγήο. Η αγνξά εθηείλεηαη πέξα ησλ γεσγξαθηθψλ ζπλφξσλ θαη ν θαηαλαισηήο κπνξεί λα ζπγθξίλεη θαη λα επηιέμεη. 2. Γπλαηόηεηα αγνξάο πξντόλησλ από μέλεο αγνξέο. Δθφζνλ ν θαηαλαισηήο έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα ςάμεη ζηελ παγθνζκία αγνξά, ηνπ δίλεηε πιένλ θαη ε δπλαηφηεηα λα αγνξάζεη πξντφληα πνπ δελ κπνξνχζε λα βξεη ζηελ ηνπηθή αγνξά. 3. Οηθνλνκία ρξόλνπ. Δλψ ε αγνξά ελφο αγαζνχ κε ηνλ ζπκβαηηθφ ηξφπν απαηηεί θάπνηα δηαδηθαζία ε νπνία απαηηεί ρξφλν, κε ην ειεθηξνληθφ εκπφξην ν θαηαλαισηήο αγνξάδεη αγαζά ρσξίο λα ρξεηαζζεί αλ κεηαθηλεζεί ή λα πεξηκέλεη ζε νπξέο, ελψ ην πξντφλ παξαδίδεηαη εθεί πνπ ν αγνξαζηήο επηζπκεί ρσξίο λα ρξεηαζηεί λα ην κεηαθέξεη ν ίδηνο. Η νηθνλνκία ρξφλνπ είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα θάπνηνπο αλζξψπνπο, φπσο νη επηρεηξεκαηίεο πνχ έρνπλ ιίγν ρξφλν ζηελ δηάζεζή ηνπο. 4. Δπθαηξίεο θαη εθπηώζεηο. Η δπλαηφηεηα ηεο επηινγήο πξντφλησλ απφ φιν ηνλ θφζκνο δίλεη ζηνπο θαηαλαισηέο ηελ επθαηξία γηα λα εληνπίζνπλ αγνξαζηηθέο επθαηξίεο, πξνζθνξέο, εθπηψζεηο θαη ηειηθά λα απνθηήζνπλ ηα πξντφληα πνπ ζέινπλ ζε ρακειφηεξεο ηηκέο πνιιέο θνξέο απφ απηέο πνπ ππάξρνπλ ζηελ ηνπηθή αγνξά. 5. Πνηνηηθόηεξα πξντόληα θαη ππεξεζίεο. Η αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ειεθηξνληθνχ εκπνξίνπ θαη ηελ παγθνζκηνπνίεζε ησλ αγνξψλ, ε δπλαηφηεηα πνπ απνθηά ν θαηαλαισηήο λα ζπγθξίλεη ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ θαζψο θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ παξέρνπλ νη δηάθνξεο εηαηξείεο νδεγεί ηειηθά ζηε δεκηνπξγία θαηαλαισηψλ κε γλψζε ηεο αγνξάο θαηαλαισηψλ κε απαηηήζεηο θάηη πνπ νδεγεί θαη ζηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ πνπ ηνπο παξέρνληαη. 18

19 Μεηνλεθηήκαηα Χο βαζηθφ κεηνλέθηεκα κπνξεί λα ζεσξεζεί ην γεγνλφο φηη νη θαηαλαισηέο δελ εκπηζηεχνληαη πιήξσο γηα ηηο ζπλαιιαγέο ηνπο ην Γηαδίθηπν θαη δηζηάδνπλ λα απνζηείινπλ ηνλ αξηζκφ ηεο πηζησηηθήο ηνπο θάξηαο. Παξφιν πνπ ηα πεξηζζφηεξα δεηήκαηα αζθαιείαο έρνπλ ηψξα πηα ιπζεί κέζσ ζπζηεκάησλ θξππηνγξάθεζεο θαη πηζηνπνίεζεο ηεο δηαθηλνχκελεο πιεξνθνξίαο, ελ ηνχηνηο δελ έρεη αθφκε δεκηνπξγεζεί εθείλν ην θιίκα εκπηζηνζχλεο πνπ ζα πείζεη ηνπο θαηαλαισηέο φηη νη ζπλαιιαγέο ηνπο ζην Γηαδίθηπν είλαη απφιπηα αζθαιείο. Οη θφβνη ησλ θαηαλαισηψλ πξνέξρνληαη απφ θάπνηνπο ηερληθνχο θηλδχλνπο πνπ ειινρεχνπλ ζην δηαδίθηπν θαη είλαη νη εμήο: 1. Ζ ππνθινπή δεδνκέλσλ, δειαδή ε απνθάιπςε πιεξνθνξηώλ. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ν ρξήζηεο θαηαθέξλεη λα ππνθιέςεη δεδνκέλα πνπ κεηαδίδνληαη ζε κηα δηαδηθηπαθή θνηλσλία. Η ππνθινπή γξακκήο είλαη ε ζπλεζέζηεξε κέζνδνο απφθηεζεο πιεξνθνξηψλ θαζψο δηαθηλνχληαη ζην δηαδίθηπν, φπνπ ε ππνθινπή κπνξεί λα γίλεηε άκεζα, αιιά κέζσ κηαο αλάιπζεο ηεο θπθινθνξίαο ησλ δεδνκέλσλ. Η παξάλνκε ππνθινπή κπνξεί λα πξνθαιέζεη βιάβε, ηφζν σο πξνο ηελ παξαβίαζε ηδησηηθήο δσήο ησλ αηφκσλ φζν θαη σο κέζν εθκεηάιιεπζεο ησλ δεδνκέλσλ πνπ έρνπλ ππνθιαπεί, φπσο ζηνηρείσλ απφ πηζησηηθέο θάξηεο γηα εκπνξηθφ θέξδνο ή δνιηνθζνξά. 2. Ζ θαηαζηξνθή ή καδηθή αιινίσζε δεδνκέλσλ, φηαλ δειαδή ν ρξήζηεο ηξνπνπνηεί ή πιαζηνγξαθεί δεδνκέλα, θαζψο θαη φηαλ εηζάγεη παξαπνηεκέλα θαη πιαζηά δεδνκέλα ζε κεηαδηδφκελα κελχκαηα. 3. Οη απάηεο (ςεύηηθεο ζπλαιιαγέο). Η πεξίπησζε δειαδή πνπ θάπνηνο έρεη κπεί ζην ζχζηεκα θάπνηνπ ειεθηξνληθνχ θαηαζηήκαηνο θαη έρεη γξάςεη ζηνηρεία γηα αλχπαξθηεο ζπλαιιαγέο ή ηξνπνπνηεί ηε δηεχζπλζε παξάδνζεο θάπνηαο παξαγγειίαο, κε ζθνπφ ην πξντφλ λα πάεη αιινχ. 4. Ζ άξλεζε εμππεξέηεζεο. ηαλ έλαο ρξήζηεο ελεξγεί κε ζθνπφ λα απνηξέςεη ηε δηάζεζε πφξσλ θαη ππεξεζηψλ πξνο λφκηκνπο ρξήζηεο. ηα δηθηπαθά πεξηβάιινληα, είλαη ζπλεζηζκέλε ε παξεκπφδηζε ηεο κεηάδνζεο πιεξνθνξηψλ, είηε κε ηελ κεηαηξνπή ηνπο, είηε κε ηελ θαζπζηέξεζή ηνπο. Δπηπιένλ, ε θαηαλάισζε, θινπή θαη θαηαζηξνθή ησλ πφξσλ είλαη θαη απηά παξαδείγκαηα θηλδχλσλ απηνχ ηνπ είδνπο, δειαδή ηηο ξσγκέο δηαζεζηκφηεηαο. Η δεκηά πνπ πξνθαιείηαη είλαη πηζαλέο επηζέζεηο ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ή ηνπ δηθηχνπ πνπ πιήηηνπλ ψζηε λα ην εκπνδίζνπλ λα πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο γηα ηηο νπνίεο είλαη πξννξηζκέλν ζηνπο λνκίκνπο ρξήζηεο ηνπ. 5. Ζ κεηακθίεζε. ηαλ έλαο ρξήζηεο ππνθξίλεηαη φηη είλαη θάπνηνο άιινο πξνθείκελνπ λα έρεη εμνπζηνδνηήζεηο ηέηνηεο ψζηε λα κπνξεί λα θιέςεη πιεξνθνξίεο ή λα εθθηλήζεη ζπλαιιαγέο πνπ πξνθαινχλ νηθνλνκηθέο απψιεηεο ή δπζρέξεηεο ζε νξγαληζκφ παξαπιάλεζε 19

20 αηφκσλ θνξέσλ, είλαη επηδήκηα θαηά δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Οη πειάηεο ελδέρεηαη λα ηειε-θνξηψζνπλ θαθφβνπιν ινγηζκηθφ, απφ δηθηπαθφ ηφπν πνπ παξνπζηάδεηαη σο έκπηζηε πεγή. Δλδέρεηαη λα δνζνχλ εκπηζηεπηηθέο πιεξνθνξίεο ζε ιάζνο άηνκα. Η κεγαιχηεξε δεκηά ίζσο είλαη ην γεγνλφο, φηη ε έιιεηςε επαιήζεπζεο ηαπηφηεηαο απνηξέπεη δπλεηηθή πειαηεία. 6. Ζ θαηάρξεζε, δειαδή ε ρξήζε πιεξνθνξηαθψλ αγαζψλ αιιά θαη ησλ ππνινίπσλ πφξσλ γηα δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο απφ ηνπο πξνθαζνξηζκέλνπο, γεγνλφο πνπ πξνθαιεί άξλεζε εμππεξέηεζε, αχμεζε ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο θαη δπζθήκηζε. 7. Με εμνπζηνδνηεκέλε πξόζβαζε ζε ππνινγηζηέο θαη δίθηπα ππνινγηζηώλ. Η κε εμνπζηνδνηεκέλε πξφζβαζε ζε έλαλ ππνινγηζηή ή ζε έλα δίθηπν ππνινγηζηψλ πξαγκαηνπνηείηαη ζπλήζσο θαθφβνπια κε ηελ πξφζεζε αληηγξαθήο, ηξνπνπνίεζεο ή θαηαζηξνθήο δεδνκέλσλ (παξείζθξεζε). Δλψ ε εμνπζηνδνηεκέλε παξείζθξεζε αξρίδεη σο κηα δηαδηθαζία παξελφριεζεο, αλαδεηθλχεη ηα ηξσηά ζεκεία ησλ δηθηχσλ πιεξνθνξηψλ θαη παξαθηλεί άηνκα κε εγθιεκαηηθή ή δφιηα πξφζεζε λα εθκεηαιιεπηνχλ απηέο ηηο αδπλακίεο. 8. Spyware.Σν Spyware είλαη ινγηζκηθφ ππνινγηζηψλ πνπ εγθαζίζηαηαη ιαζξαία ζε έλα πξνζσπηθφ Η/Τ θαη παξεκπνδίδεη ή παίξλεη ην κεξηθφ έιεγρν ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ ρξήζηε κε ηνλ ππνινγηζηή, ρσξίο ηελ ζπγθαηάζεζε ηνπ ρξήζηε. Οη ιεηηνπξγίεο ηνπ spyware δειαδή, ππεξβαίλνπλ ηνλ απιφ έιεγρν. Σα πξνγξάκκαηα Spyware κπνξνχλ: Να ζπιιέμνπλ δηάθνξνπο ηχπνπο πξνζσπηθψλ πιεξνθνξηψλ, φπσο ην «ζεξθάξηζκα» ζην Γηαδίθηπν, πεξηνρέο πνπ έρνπλ επηζθεθηεί νη ρξήζηεο. Να παξεκπνδίζνπλ ηνλ έιεγρν ησλ ρξεζηψλ ζηνλ ππνινγηζηή, κε εγθαηάζηαζε πξφζζεηνπ ινγηζκηθνχ, ψζηε λα επαλαπξνζαλαηνιίζνπλ φπνηα δξαζηεξηφηεηα ηνπο ζην δηαδίθηπν, γηα λα πξνθαιέζνπλ ηπθιά ηνπο επηβιαβείο ηνχο. Να πξνθαιέζνπλ αξγέο ηαρχηεηεο ζχλδεζεο. Να πξνθαιέζνπλ αιιαγή ησλ αξρηθψλ ζειίδσλ ησλ πξνγξακκάησλ πεξηήγεζεο ζην δηαδίθηπν. Να θαηαζηξέςνπλ έλαλ θπιινκεηξεηή ηζηνζειίδσλ ή άιια πξνγξάκκαηα. 9. Μελύκαηα απαηεινύ πεξηερνκέλνπ, hoaxes phishing ( Σα κελχκαηα απαηεινχ πεξηερνκέλνπ κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε δχν ελφηεηεο, κε βάζε ηνπο δχν αγγιηθνχο φξνπο πνπ αλαθέξνληαη. Σα hoaxes, ηα νπνία έρνπλ ζπλήζσο ηε κνξθή κελπκάησλ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θαη ηα phishing, ηα νπνία έρνπλ ηε κνξθή νηθνλνκηθήο εμαπάηεζεο. Hoaxes: Ο φξνο απηφο εκπεξηέρεη άιιεο ηξεηο ππνελφηεηεο. 20

21 Μελχκαηα ζην πνπ αλαθέξνπλ ηελ «ςεπδή» χπαξμε θάπνηνπ ηνχ ζην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα θαη πξνηείλνπλ θάπνηεο ελέξγεηεο γηα ηε ιχζε ηνπ. Μελχκαηα πνπ επηθαινχληαη ην ζπλαίζζεκα πξνβάινληαο έλα πεξηζηαηηθφ κε ζπγθηλεζηαθφ ραξαθηήξα (θπξίσο παζήζεηο παηδηψλ) & δεηνχλ λα πξνσζήζεηο & ζπ ην απηφ σο έλδεημε ζπκπαξάζηαζεο. Μελχκαηα εθθνβηζκνχ πνπ παξνπζηάδνληαη θπξίσο ζηνλ επίινγν ελφο γηα ηηο ζπλέπηεο πνπ ζα έρεη ν ρξήζηεο αλ δελ θνηλνπνηήζεη ην κήλπκα απηφ ζηηο επαθέο ηνπ. Phising: O φξνο απηφο πξνέξρεηαη απφ ηελ αγγιηθή ιέμε «fishing = ςάξεκα» πνπ ππνδειψλεη ην ξφιν ηνπ. Δίλαη θάπνηεο ζειίδεο πνπ ζθνπφ έρνπλ λα εμαπαηήζνπλ ηνπο αλππνςίαζηνπο ρξήζηεο λα πξνβνχλ ζε ζπλαιιαγή δεηψληαο ηνπο λα θαηαρσξίζνπλ πξνζσπηθά ηνπο ζηνηρεία κε ηα νπνία κπνξνχλ «ςαξέςνπλ» θάπνηα ρξεκαηηθά πνζά. 10. Πξνγξάκκαηα, ηνί, warms θαη δνύξεηνη ίππνη. Τπάξρνπλ θαθφβνπια πξνγξάκκαηα ησλ νπνίσλ ζθνπφο είλαη λα βιάςνπλ ηνλ ππνινγηζηή.απηά δηαρσξίδνληαη ζε ηνχο, ζε ηνχο ηχπνπ worm, θαη ζε δνχξεηνπο ίππνπο. Ο ηόο απνηειεί έλα ηκήκα ειεθηξνληθνχ θψδηθα ην νπνίν πξνζθνιιάηαη ζε έλα πξφγξακκα ή έλα αξρείν, ψζηε λα κπνξεί λα κεηαδνζεί απφ ππνινγηζηή ζε ππνινγηζηή. Πξνζβάιεη θαζψο κεηαθηλείηαη. Οη ηνί κπνξνχλ λα θαηαζηξέςνπλ ην ινγηζκηθφ ζαο, ην πιηθφ ζαο θαη ηα αξρεία ζαο. Ο ηφο ηχπνπ worm, φπσο θαη ν απιφο ηφο έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα κπνξεί λα αληηγξάθεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ έλαλ ππνινγηζηή ζε έλαλ άιινλ. Η δηαθνξά είλαη φηη φηαλ ν ηφο ηχπνπ worm εηζέιζεη ζην ζχζηεκά ζαο, κπνξεί λα κεηαθηλεζεί κφλνο ηνπ. Ο κεγάινο θίλδπλνο ησλ ηψλ ηχπνπ worm είλαη ε ηθαλφηεηά ηνπο λα αλαπαξάγνληαη ζε κεγάιν βαζκφ. Γηα παξάδεηγκα, έλαο ηφο ηχπνπ worm κπνξεί λα απνζηείιεη αληίγξαθα ηνπ εαπηνχ ηνπ ζε φινπο φζνπο είλαη εγγεγξακκέλνη ζηηο επαθέο ζαο ζην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν θαη, έπεηηα, νη ππνινγηζηέο ηνπο ζα θάλνπλ ην ίδην πξνθαιψληαο ππεξθφξησζε ηεο δηθηπαθήο θπθινθνξίαο, ε νπνία ζα κπνξνχζε λα επηβξαδχλεη ηελ ηαρχηεηα αθφκε θαη νιφθιεξνπ ηνπ δηαδηθηχνπ. Οη ζχγρξνλνη Γνύξεηνη Ίππνη είλαη πξνγξάκκαηα ππνινγηζηή ηα νπνία θαίλνληαη ρξήζηκα αιιά, ηειηθά, ζέηεη ζε θίλδπλν ηελ αζθάιεηά ζαο θαη πξνθαιεί κεγάιε δεκηά.έλαο απφ ηνπο πξφζθαηνπο Γνχξεηνπο Ίππνπο έρεη ηε κνξθή ελφο κελχκαηνο 21

22 ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ην νπνίν πεξηείρε ζπλεκκέλα πνπ εκθαλίδνληαη ζαλ αξρεία αζθαιείαο ηεο microsoft. 11. Δπηζέζεηο SQL ( Σα SQL injections είλαη κηα δηαδεδνκέλε κέζνδνο επίζεζεο ζε εθαξκνγέο web πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζπζηήκαηα βάζεσλ δεδνκέλσλ. Με ηε κέζνδν ησλ SQL injections θαθφβνπινη ρξήζηεο επηδηψθνπλ λα εθκεηαιιεπηνχλ εππάζεηεο ζηελ αζθάιεηα κηαο εθαξκνγήο web, ψζηε λα επέκβνπλ ζηα δεδνκέλα ηεο βάζεο. θνπφο ησλ επίζεζεσλ SQL injections είλαη ε εθκεηάιιεπζε ζπγθεθξηκέλσλ αδπλακηψλ κηαο εθαξκνγήο web, ψζηε λα εθηειεζηνχλ ζηε βάζε δεδνκέλσλ επεξσηήζεηο SQL (SQL queries) πνπ δελ έρνπλ πξνβιεθζεί απφ ηνπο πξνγξακκαηηζηέο. Μηα επηηπρεκέλε εηζαγσγή SQL εξσηήκαηνο κπνξεί λα επηθέξεη απίζηεπηα απνηειέζκαηα ζηνλ ρξήζηε πνπ ηελ εθηειεί, φπσο κπνξεί λα δηαβάζεη ηα επαίζζεηα δεδνκέλα απφ ηε βάζε δεδνκέλσλ, λα ηξνπνπνηήζεηε ηα ζηνηρεία ηεο βάζεο δεδνκέλσλ (Δηζαγσγή / Δλεκέξσζε / Γηαγξαθή), λα εθηειέζεη εξγαζίεο δηαρείξηζεο ηεο βάζεο δεδνκέλσλ, λα αλαθηήζεη ην πεξηερφκελν ελφο ζπγθεθξηκέλνπ αξρείνπ θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο λα επέκβεη κε εληνιέο ζην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ηηο βάζεο δεδνκέλσλ SQL Δίλαη θαηά ηελ γλψκε καο απφ ηηο πνην ζνβαξέο επηζέζεηο πνπ κπνξεί λα δερηεί έλαο ηζηφηνπνο κε απίζηεπηα θαηαζηξνθηθά απνηειέζκαηα. Δπηπιένλ κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε θαη θάπνηα αθφκε αξλεηηθά, φζνλ αθνξά ηηο εηαηξίεο: Μεξηθέο επηρεηξήζεηο είλαη αδχλαηνλ λα ειεγρζνχλ σο πξνο ηελ θεξεγγπφηεηά ηνπο θαη ηελ αμηνπηζηία ηνπο. Σα πην ζπλεζηζκέλα πξντφληα πνπ δηαθηλνχληαη κέζσ Γηαδηθηχνπ είλαη κηθξά θαη ειαθξηά αληηθείκελα. πλήζσο απαηηνχληαη κεγάια πνζά γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ αλαβάζκηζε ησλ ηερλνινγηψλ πνπ ρξεζηκνπνηεί έλα ειεθηξνληθφ θαηάζηεκα. Τπάξρεη δπζθνιία ελζσκάησζεο ησλ ήδε ππαξρφλησλ βάζεσλ δεδνκέλσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη επηρεηξήζεηο γηα ηηο εκπνξηθέο ηνπο ζπλαιιαγέο. Δίλαη έληνλε ε αλάγθε γηα χπαξμε «δηαλνεηηθνχ» θεθαιαίνπ απφ πιεπξάο εξγαδνκέλσλ ησλ επηρεηξήζεσλ. 22

23 2.6. ΛΤΔΗ ΓΗΑ ΑΦΑΛΔΗ ΓΗΑΚΣΤΑΚΔ ΤΝΑΛΛΑΓΔ Έρνληαο, απνηππψζεη ηνπο θηλδχλνπο αζθαιείαο ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ, πνπ πιήηηνπλ ηφζν ηνπο απινχο ρξήζηεο, φζν θαη ηηο ειεθηξνληθέο εηαηξείεο, κπνξνχκε λα πιένλ λα δηαηππψζνπκε έλα πιάλν αζθάιεηαο, αθνχ ηψξα γλσξίδνπκε πνηέο πιεξνθνξίεο λα πξνζηαηέςνπκε θαη απφ ηη. Ο ζθνπφο νπνηαδήπνηε ιχζεο αζθαιείαο, είλαη λα εκπνδίζεη νπνηνλδήπνηε λα θιέςεη, λα θαηαζηξέςεη ή λα θζάζεη ζε επαίζζεηεο πιεξνθνξίεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Η αζθάιεηα κηα εηαηξείαο είλαη δηπιήο φςεο: εκπηζηεπηηθέο πιεξνθνξίεο θαη αθεξαηφηεηα. Με άιια ιφγηα έλα ζχζηεκα αζθαιείαο ρξεζηκεχεη γηα λα εκπνδίζνπκε θάπνηνλ πνπ επηηίζεηαη λα απνζπάζεη ή λα θαηαζηξέςεη ηα δεδνκέλα πνπ ελππάξρνπλ ζε έλα δίθηπν θαη λα ζηακαηήζεη θάπνηνλ, πνπ επηηίζεηαη πξνθείκελνπ λα πξνζβάιεη ηελ ππφιεςε ηεο εηαηξείαο. Οη πηζαλέο ιχζεηο ινηπφλ πνπ ζα πξνζηαηέςνπλ θαηαλαισηέο θαη εηαηξείεο, είλαη νη εμήο: Κξππηνγξάθεζε. Δίλαη ε πξνζηαζία ελαληία ζε κε εμνπζηνδνηεκέλεο απνθάιπςε πιεξνθνξηψλ, δειαδή δηαζθαιίδνπλ ηελ εκπηζηεπηηθφηεηα ησλ δεδνκέλσλ. Η ηερλνινγία ηεο είλαη ζρεδφλ ζπλψλπκε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο, εμαηηίαο ηνπ θπξίαξρνπ ηνπ ξφινπ ηεο. Η θξππηνγξαθία παξέρεη ηέζζεξηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο: Δκπηζηεπηηθφηεηα: Η πιεξνθνξία πξνο κεηάδνζε είλαη πξνζβάζηκε κφλν ζηα εμνπζηνδνηεκέλα κέιε. Η πιεξνθνξία είλαη αθαηαλφεηε ζε θάπνηνλ ηξίην. Αθεξαηφηεηα: Η πιεξνθνξία κπνξεί λα αιινησζεί κφλν απφ ηα εμνπζηνδνηεκέλα κέιε θαη δελ κπνξεί λα αιινηψλεηαη ρσξίο ηελ αλίρλεπζε ηεο αιινίσζεο. Με απάξλεζε: Ο απνζηνιέαο ή ν παξαιήπηεο ηεο πιεξνθνξίαο δελ κπνξεί λα αξλεζεί ηελ απζεληηθφηεηα ηεο κεηάδνζεο ή ηεο δεκηνπξγίαο ηεο. Πηζηνπνίεζε: Οη απνζηνιέαο θαη παξαιήπηεο κπνξνχλ λα εμαθξηβψλνπλ ηηο ηαπηφηεηέο ηνπο θαζψο θαη ηελ πεγή θαη ηνλ πξννξηζκφ ηεο πιεξνθνξίαο κε δηαβεβαίσζε φηη νη ηαπηφηεηέο ηνπο δελ είλαη πιαζηέο. Πεξηιήςεηο κελπκάησλ θαη ςεθηαθέο ππνγξαθέο. πληεινχλ ζηελ αθεξαηφηεηα ησλ δεδνκέλσλ, δηφηη παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα εληνπηζκνχ παξαπνίεζεο θαη αλάθηεζεο δεδνκέλσλ. αθψο κε ηελ βνήζεηα ηεο θξππηνγξάθεζεο. Φεθηαθά πηζηνπνηεηηθά (certificates). Παξέρνπλ πξνζηαζία απφ ηελ αδπλακία απάξλεζεο, δειαδή απφ ηε κε αλάιεςε επζχλεο ελφο απνζηνιέα φηη εθείλνο έζηεηιε ζπγθεθξηκέλα δεδνκέλα, θαζψο θαη απφ ηελ άξλεζε ελφο παξαιήπηε φηη παξέιαβε θάπνηα δεδνκέλα. Η ππεξεζία απηή είλαη δηαζέζηκε, απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ αλψζελ κεραληζκψλ πξνζηαζίαο αθεξαηφηεηαο δεδνκέλσλ, κε ππνδνκέο ππνζηήξημεο θαη δηαθίλεζεο ςεθηαθψλ πηζηνπνηεηηθψλ. Δπνπηείεο ή αξρέο πηζηνπνίεζεο αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε, 23

24 σο ηξίηεο έκπηζηεο νληφηεηεο, ηεο δεκηνπξγίαο θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ησλ επηθνηλσλνχλησλ κεξψλ. Αλαγλώξηζε θαη πηζηνπνίεζε (identification & authentication). Η απαίηεζε πιεξνθνξηψλ πηζηνπνίεζεο, πνπ δηαθηλνχληαη ζπλήζσο θξππηνγξαθεκέλα, είλαη απηέο πνπ κπνξνχλ λα επηβεβαηψζνπλ ηελ ηαπηφηεηα ησλ δπν κεξψλ πνπ επηθνηλσλνχλ. Ο έιεγρνο απζεληηθφηεηαο αθνξά δπν πεξηπηψζεηο: 1. Σελ ηαπηφηεηα ησλ ρξεζηψλ 2. Σελ ηαπηφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ σο αθεηεξίεο πεγέο πξνέιεπζεο κελπκάησλ. Έιεγρνο πξνζπέιαζεο θαη εμνπζηνδνηήζεηο (access control & authorizations). Η πξνζηαζία ελάληηα ζε κε εμνπζηνδνηεκέλε ρξήζε ησλ πφξσλ, είηε είλαη πιηθφ ( δηθηπαθφ πιηθφ, κνλάδεο απνζήθεπζεο θ.ι.π.), είηε ινγηζκηθφ (θψδηθαο πνπ εθηειείηαη ή πξφθεηηαη λα εθηειεζηεί), είηε δεδνκέλα. Μεραληζκνί φπσο νη ιίζηεο έιεγρνπ πξνζπέιαζεο θαη νη εηηθέηεο αζθαιείαο, ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πξνζπέιαζεο πφξσλ.ηα δηθαηψκαηα πξνζπέιαζεο είλαη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο πνπ ζπζρεηίδνπλ έλα ζχζηεκα πειάηε, κε έλα ζχζηεκα δηαλνκέα θαη θαζνξίδνπλ αλ ν πειάηεο ζα απνθηήζεη ζπγθεθξηκέλνπ ηχπνπ πξνζπέιαζε, ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πφξν ηνπ δηαλνκέα. Βεβαία ζηελ πεξίπησζε ηνπ δηαδηθηχνπ πνιχ ζπρλά, αλάινγα κε ηε ρξνληθή ζηηγκή, νη ξφινη αιιάδνπλ θαη ν δηαλνκέαο ιεηηνπξγεί σο πειάηεο θαη ην αληίζηξνθν. Η αζθάιεηα νθείιεη θάζε θνξά λα βιέπεη θαη πξνο ηηο δπν θαηεπζχλζεηο ξνήο πιεξνθνξηψλ. Δπίβιεςε θαη ππεπζπλόηεηα (auditing & accountability). Καηαγξάθνπλ ηηο δειψζεηο ηαπηφηεηαο θαη ηηο ελέξγεηεο ησλ ρξεζηψλ πνπ απνθηνχλ πξφζβαζε ζε πξνζηαηεπκέλνπο πφξνπο. Διέγρνπ θαη απνδνηηθόηεηαο ηνπ δηθηύνπ (efficiency controls). Πξφθεηηαη γηα κεραληζκνχο πνπ θαηαγξάθνπλ θαη παξαθνινπζνχλ ηε ζπλνιηθή απφδνζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηελ θίλεζε ηνπ δηαδηθηχνπ, κε ζθνπφ ζηελ απνηξνπή θαηαζηάζεσλ άξλεζεο εμππεξέηεζεο. Τπνζηήξημεο ζπλεξγαζίαο ησλ ππεξεζηώλ αζθαιείαο πνπ πξνζθέξνληαη από εθαξκνγέο. Οη εθαξκνγέο πνπ εθηεινχληαη ζην δηαδίθηπν, δηαζέηνπλ ελδερνκέλσλ ραξαθηεξηζηηθά αζθαιείαο πνπ πξέπεη λα κπνξνχλ λαλ θιεζνχλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ κε εληαίνπο ηξφπνπο. Η έλλνηα ππνζηήξημεο ελφο βαζηθνχ πιαηζίνπ ζπλεξγαζίαο αζθαιψλ εθαξκνγψλ, πξνσζείηαη κέζσ ηερλνινγηψλ Generic Security Service API, Generic Cryptographic Service API θαη Generic Audit Service API. Antivirus. Δίλαη ν θχξηνο ηξφπνο άκπλαο, δειαδή ην ινγηζκηθφ θαηά ησλ ηψλ, πνπ δηαηίζεηαη ζε δηάθνξεο κνξθέο, γηα παξάδεηγκα ζαξσηέο ηισλ θαη απνιπκαληέο, πνπ εληνπίδνπλ θαη αρξεζηεχνπλ γλσζηνχο ηνχο. Σν θχξην ειάηησκα ηνπο είλαη φηη δελ εληνπίδνπλ εχθνια λένπο ηνχο, αθφκα θαη κε ηαθηηθή ελεκέξσζε. Άιιν παξάδεηγκα άκπλαο θαηά ησλ ηψλ είλαη ν ειεγθηήο 24

25 αθεξαηφηεηαο. Γηα λα κπνξέζεη έλα ηφο λα πξνζβάιεη έλαλ ππνινγηζηή, ζα πξέπεη λα αιιάμεη θάηη ζην ζχζηεκα απηφ. Ο έιεγρνο αθεξαηφηεηαο ζα κπνξνχζε λα εληνπίδεη ηηο ελ ιφγσ αιιαγέο, αθφκα θαη αλ έρνπλ πξνθιεζεί απφ άγλσζηνπο ηνχο. SSL ( Σν πξσηφθνιιν SSL (Secure Sockets Layer) αλαπηχρζεθε απφ ηελ εηαηξεία Netscape θαη ζρεδηάζηεθε γηα λα παξέρεη αζθάιεηα θαηά ηελ κεηάδνζε επαίζζεησλ δεδνκέλσλ ζην δηαδίθηπν. Η έθδνζε 3.0 ηνπ πξσηνθφιινπ θπθινθφξεζε απφ ηελ Netscape ην 1996 θαη απνηέιεζε ηελ βάζε γηα ηελ κεηέπεηηα αλάπηπμε ηνπ πξσηνθφιινπ TLS (Transport Layer Security), ην νπνίν πιένλ ηείλεη λα αληηθαηαζηήζεη ην SSL. Σα δχν απηά πξσηφθνιια ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο γηα ειεθηξνληθέο αγνξέο θαη ρξεκαηηθέο ζπλαιιαγέο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Σν SSL ρξεζηκνπνηεί κεζφδνπο θξππηνγξάθεζεο ησλ δεδνκέλσλ πνπ αληαιιάζζνληαη κεηαμχ δχν ζπζθεπψλ (ζπλεζέζηεξα Ηιεθηξνληθψλ Τπνινγηζηψλ) εγθαζηδξχνληαο κία αζθαιή ζχλδεζε κεηαμχ ηνπο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Η κεηάδνζε πιεξνθνξηψλ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ γίλεηαη σο επί ην πιείζηνλ ρξεζηκνπνηψληαο ηα πξσηφθνιια TCP/IP (Transfer Control Protocol / Internet Protocol). Σν SSL ιεηηνπξγεί πξηλ ην TCP/IP θαη κεηά ηηο εθαξκνγέο πςεινχ επηπέδνπ, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ην HTTP (πξνβνιή ηζηνζειίδσλ), ην FTP (κεηαθνξά αξρείσλ) θαη ην IMAP ( ). Άξα ινηπφλ απηφ πνπ νπζηαζηηθά θάλεη ην SSL είλαη λα παίξλεη ηηο πιεξνθνξίεο απφ ηηο εθαξκνγέο πςειφηεξσλ επηπέδσλ, λα ηηο θξππηνγξαθεί θαη ζηελ ζπλέρεηα λα ηηο κεηαδίδεη ζην Internet πξνο ηνλ Η/Τ πνπ βξίζθεηαη ζηελ απέλαληη πιεπξά θαη ηηο δήηεζε. Firewalls ( Ο φξνο firewall ή ηείρνο πξνζηαζίαο ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη θάπνηα ζπζθεπή ή πξφγξακκα πνπ είλαη έηζη ξπζκηζκέλν νχησο ψζηε λα επηηξέπεη ή λα απνξξίπηεη παθέηα δεδνκέλσλ πνπ πεξλνχλ απφ έλα δίθηπν ππνινγηζηψλ ζε έλα άιιν. Η θχξηα ιεηηνπξγία ελφο firewall είλαη ε ξχζκηζε ηεο θπθινθνξίαο δεδνκέλσλ αλάκεζα ζε δχν δίθηπα ππνινγηζηψλ. πλήζσο ηα δχν απηά δίθηπα είλαη ην Γηαδίθηπν θαη ην ηνπηθφ/εηαηξηθφ δίθηπν. Έλα firewall παξεκβάιιεηαη αλάκεζα ζε δχν δίθηπα πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθφ επίπεδν εκπηζηνζχλεο. Σν Γηαδίθηπν έρεη κηθξφ βαζκφ εκπηζηνζχλεο (low level of trust), ελψ ην εηαηξηθφ δίθηπν ή ην νηθηαθφ δίθηπν δηαζέηνπλ ηνλ κέγηζην βαζκφ εκπηζηνζχλεο. Έλα πεξηκεηξηθφ δίθηπν (perimeter network) ή κία Demilitarized Zone (DMZ) δηαζέηνπλ κεζαίν επίπεδν εκπηζηνζχλεο. 25