ΘΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΘΣ ΔΟΜΕΣ. Δρ. Φαρϊ Ντρύνια Αναπληρώτρια Καθηγότρια

Transcript

1 ΘΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΘΣ ΔΟΜΕΣ Δρ. Φαρϊ Ντρύνια Αναπληρώτρια Καθηγότρια

2 Ιζηματογενείσ δομέσ Ένα κλειδί για την ερμηνεία μηχανιςμού απόθεςησ των ιζηματογενών πετρωμάτων

3 Ιζηματογενεύσ δομϋσ Οι ιζηματογενεύσ δομϋσ αποτελούν χαρακτηριςτικϊ των ιζηματογενών πετρωμϊτων. Η πλειονότητα των δομών οφεύλονται ςε φυςικϋσ διεργαςύεσ, πριν, κατϊ τη διϊρκεια και μετϊ από την ιζηματογϋνεςη, ενώ ϊλλεσ προκύπτουν από οργανικϋσ και χημικϋσ διεργαςύεσ. Οι ιζηματογενεύσ δομϋσ, ιδιαύτερα εκεύνεσ που διαμορφώνονται κατϊ τη διϊρκεια τησ ιζηματογϋνεςησ, παρϋχουν πληροφορύεσ: για την ερμηνεύα του περιβϊλλοντοσ απόθεςησ από την ϊποψη των διεργαςιών που ϋλαβαν χώρα, του βϊθουσ ύδατοσ, τησ δύναμησ του αϋρα κ.λπ. Για τον καθοριςμό του τρόπου διϊταξησ των ςτρωμϊτων (ποιο ςτρώμα αποτϋθηκε από πϊνω) ςε μια ακολουθύα πετρωμϊτων που ϋχει υποςτεύ ϋντονη και πολύπλοκη πτύχωςη. Για την εξαγωγό ςυμπεραςμϊτων ςχετικϊ με τη διεύθυνςη των παλαιορευμϊτων και την παλαιογεωγραφύα.

4 Ιζηματογενεύσ δομϋσ Ιζηματογενεύσ δομϋσ υπϊρχουν ςε διϊφορεσ κλύμακεσ, από λιγότερο από 1 mm (παρατόρηςη ςε λεπτό τομό) μϋχρι 100ϊδεσ 1000ϊδεσ μϋτρα (μεγϊλεσ επιφανειακϋσ εμφανύςεισ). Μεγαλύτερη προςοχό παραδοςιακϊ επικεντρώνεται ςτην κλύμακα του ςτρώματοσ Μικροδομϋσ (π.χ. ρυτιδώςεισ) Μεςοδομϋσ (π.χ. θύνεσ) Μακροδομϋσ (π.χ. ρϊβδοι ϊμμου)

5 Πρωτογενεύσ Ιζηματογενεύσ δομϋσ Εύναι αυτϋσ που ςχηματύζονται κατϊ τη διϊρκεια ό αμϋςωσ μετϊ την απόθεςη του ιζόματοσ. υνόθωσ οφεύλονται ςτην επύδραςη του νερού ό του αϋρα που μετακινεύ το ύζημα. Οι πρωτογενεύσ ιζηματογενεύσ δομϋσ παρϋχουν πληροφορύεσ για τισ περιβαλλοντικϋσ ςυνθόκεσ κϊτω από τισ οπούεσ το ύζημα αποτϋθηκε. Οριςμϋνεσ δομϋσ δημιουργούνται ςε όρεμα νερϊ (χαμηλϋσ ενεργειακϋσ ςυνθόκεσ), ενώ ϊλλεσ ςε υψηλϋσ ενεργειακϋσ ςυνθόκεσ. Καθοριςμόσ τησ ςειρϊσ προσ τα πϊνω μιασ ακολουθύασ Προςανατολιςμόσ τησ υπεύθυνησ διαδικαςύασ που μετϋφερε και απόθεςε το ύζημα Ποια διεργαςύα ευθύνεται για την μεταφορϊ και απόθεςη του ιζόματοσ.

6 Σαξινόμηςη πρωτογενών ιζηματογενών δομών Ανόργανεσ Ιζηματογενεύσ Δομϋσ Εςωτερικϋσ Δομϋσ τρωματοπούηςη Διαβαθμιςμϋνη τρώςη Διαςταυρούμενη τρώςη Επιφανειακϋσ Δομϋσ Βαςικϋσ Δομϋσ Οργανικϋσ ό Βιογενεύσ Ιζηματογενεύσ Δομϋσ

7 Σαξινόμηςη δευτερογενών ιζηματογενών δομών Φημικϋσ δομϋσ Σςιμεντοπούηςη (ςυγκόλληςη) Κρυςτϊλλωςη Αντικατϊςταςη υςςωμϊτωςη Διϊλυςη Διϊχυςη

8 Σαξινόμηςη πρωτογενών ιζηματογενών δομών Από διϊβρωςη Βαςικϋσ δομϋσ Flute marks Scour marks Καναλοειδεύσ δομϋσ Groove casts Από απόθεςη υμπαγόσ ςτρώςη Ελαςματοειδόσ ςτρώςη Διαςταυρούμενη ςτρώςη Διαβαθμιςμϋνη ςτρώςη υνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ, θύνεσ, αντιθύνεσ Μετϊ την απόθεςη Δομϋσ βαρύτητασ υνιζηματογενεύσ πτυχώςεισ mudcracks Βιογενεύσ

9 Εςωτερικϋσ Δομϋσ τρώμα: εύναι μια ιζηματολογικό μονϊδα που ςχηματύςτηκε κϊτω από ομοιόμορφεσ και ςταθερϋσ φυςικϋσ ςυνθόκεσ. Οριακϋσ επιφϊνειεσ ςτρώματοσ: Αλλαγό ςτον τρόπο ιζηματογϋνεςησ Αλλαγό ςτη ςύςταςη του ιζόματοσ Αλλαγό ςτο μϋγεθοσ του κόκκου Διαφορετικϊ ςτρώματα αντιπροςωπεύουν διαφορετικό πηγό προϋλευςησ, διαφορετικϋσ ιζηματογενεύσ διεργαςύεσ και διαφορετικϊ περιβϊλλοντα απόθεςησ.

10 τρώςη Ομοιομορφύα ςτη ςύςταςη και ςτη διϊταξη των υλικών Δεν διακρύνονται μικρότερεσ ςτρώςεισ Περιοριςμϋνη ϋκταςη χηματύζεται ταχύτερα από το ςτρώμα που τη περικλεύει Η ςτρώςη αποτελεύ το πιο ςημαντικό χαρακτηριςτικό ενόσ ιζηματογενούσ πετρώματοσ. Μύα ςτρώςη εύναι ςυνόθωσ > 1 cm Μια ελαςματοειδόσ ςτρώςη < 1 cm

11 τρώςη Σα ιζηματογενό πετρώματα εμφανύζουν ςυνόθωσ ςτρώςη ό ςτρωματοπούηςη Μεμονωμϋνα ςτρώματα με πϊχοσ <1 cm αποτελούν ελαςματοειδή ςτρώςη υχνό ςτισ αργύλουσ Σα ςτρώματα ϋχουν πϊχοσ >1 cm ςυχνό ςε ιζόματα με αδρομερϋςτερουσ κόκκουσ

12 Ένα τρώμα μπορεύ να εύναι υμπαγϋσ Ή να εμφανύζει ςτρώςη Παρϊλληλη Διαβαθμιςμϋνη Διαςταυρούμενη ό ςταυρωτό Ετερολιθικό τρωματοπούηςη Παρεμβαλλόμενη Υακοειδόσ Κυματοειδόσ

13 υμπαγϋσ τρώμα τρώματα με πολύ λύγεσ ό καθόλου εςωτερικϋσ δομϋσ. ε λεπτόκοκκα ιζόματα αργύλου, μϊργεσ (απόθεςη ςε όρεμο-χαμηλόσ ενϋργειασ περιβϊλλον), η απουςύα οποιαςδόποτε δομόσ εύναι πρωτογενόσ. Η ςυμπαγόσ ςτρώςη μπορεύ να εύναι αποτϋλεςμα Ενιαύασ ομοιόμορφησ ροόσ Ανακρυςτϊλλωςησ (αςβεςτόλιθοι, δολομύτεσ) Καταςτροφόσ τησ αρχικόσ ςτρώςησ από οργανικό δρϊςη (βιοαναμόχλευςη).

14 Παρϊλληλη ςτρώςη υχνϊ «επύπεδη ελαςματοειδόσ ανϊπτυξη» (planar lamination). Διακρύνεται από τισ παραλλαγϋσ ςτο χρώμα, ςτη ςύςταςη, ςτο μϋγεθοσ κόκκου και ςτισ επύπεδεσ επιφϊνειεσ ςτρώςησ παρϊλληλεσ ςτισ οριακϋσ επιφϊνειεσ του ςτρώματοσ. Προκύπτει από: Απόθεςη από υψηλόσ ταχύτητασ ροό (π.χ. ζώνη παφλαςμού του ύδατοσ μιασ παραλύασ) Απόθεςη από μια ςτϊςιμη υδϊτινη μϊζα με πολύ χαμηλό ταχύτητα πχ. Βϊρβεσ, πελαγικού ρυθμύτεσ.

15 Διαβαθμιςμϋνη ςτρώςη Διαβαθμιςμϋνη ςτρώςη: βαθμιαύα μεύωςη ςτο μϋγεθοσ των κόκκων μϋςα ςε ϋνα ςτρώμα, από το κατώτερο προσ το ανώτερο τμόμα του ό το αντύςτροφο.

16 Διαβαθμιςμϋνη τρώςη Μερικϊ ςτρώματα παρουςιϊζουν προσ τα πϊνω ςταδιακό μεύωςη ςτο μϋγεθοσ κόκκου, γνωςτό ωσ διαβαθμιςμϋνη ςτρώςη Η διαβαθμιςμϋνη ςτρώςη εύναι ςυχνό ςτισ αποθϋςεισ των τουρβιδιτικών ρευμϊτων οι οπούεσ ςχηματύζονται όταν ϋνα ςυνονθύλευμα από ύζημα και νερό ρϋει κατϊ μόκοσ του πυθμϋνα Καθώσ η ροό επιβραδύνει, αποτύθενται πρώτα οι αδρομερϋςτεροι κόκκοι και μετϊ οι λεπτομερϋςτεροι

17 Διαβαθμιςμϋνη ςτρώςη Σουρβιδιτικϊ ρεύματα Καθώσ η ροό επιβραδύνει, αποτύθενται πρώτα οι αδρομερϋςτεροι κόκκοι και μετϊ οι λεπτομερϋςτεροι

18 Διαβαθμιςμϋνα ςτρώματα Σο μϋγεθοσ κόκκου γύνεται λεπτομερϋςτερο προσ τα πϊνω Αιώρηςη και μεταφορϊ ςυςχετιζόμενα με τουρβιδύτεσ ςε ϋνα υποθαλϊςςιο ριπύδιο

19 Διαςταυρούμενη τρώςη Η διαςταυρούμενη ςτρώςη ςχηματύζεται όταν τα ςτρώματα κεύτονται με γωνύα ςτην επιφϊνεια πϊνω ςτην οπούα ϋχουν ςυγκεντρωθεύ Η διαςταυρούμενη ςτρώςη εύναι το αποτϋλεςμα τησ μεταφορϊσ εύτε με νερό εύτε με αϋρα Σα ςτρώματα κλύνουν προσ τα κϊτω προσ την κατεύθυνςη του επικρατούντοσ ρεύματοσ Τποδεικνύουν παλαιϋσ διευθύνςεισ ρευμϊτων, ό παλαιορεύματα

20 Διαςταυρούμενη τρώςη

21 Διαςταυρούμενη ςτρώςη Η διαςταυρούμενη ςτρώςη εύναι ϋνασ γενικόσ όροσ για την εςωτερικό δομό ςτρώματοσ ϊμμου που παρϊγεται με την κύνηςη του αϋρα ό του ύδατοσ. Διαςταυρούμενη ελαςματοειδόσ ςτρώςη (μικρόσ κλύμακασ διαςταυρούμενη ςτρώςη) δημιουργεύται από τη μετανϊςτευςη των ρυτιδώςεων. Διαςταυρούμενη ςτρώςη (μεγϊλησ κλύμακασ) δημιουργεύται από τη μετανϊςτευςη των θινών.

22 Η διαςταυρούμενη ςτρώςη διατηρεύται μόνο όταν το ςτρώμα που τη φιλοξενεύ δε διαβρώνεται εξολοκλόρου από το επόμενο ςτρώμα Δύο βαςικού τύποι διαςταυρούμενησ ςτρώςησ υπϊρχουν: Η πινακοειδόσ (tabular) η οπούα δημιουργεύται από τη μετανϊςτευςη διςδιϊςτατων δομών Η ςκαφοειδόσ (trough) η οπούα δημιουργεύται από τη μετανϊςτευςη τριςδιϊςτατων δομών

23 Η πινακοειδόσ διαςταυρούμενη ςτρώςη αποτελεύται από επύπεδα ςτρώματα τα οπούα ϋχουν γωνιώδη επαφό με την βαςικό επιφϊνεια και μια γωνύα κλύςησ 30 ο ό και παραπϊνω.

24 Η ςκαφοειδόσ διαςταυρούμενη ςτρώςη ϋχει ςχόμα μεγϊλησ κουτϊλασ, με εφαπτόμενεσ βϊςεισ και γωνύα κλύςησ ο.

25

26 Διαςταυρούμενη ςτρώςη 2 m Αϋρασ!

27 Δομό Herring Bone (αμφύδρομο ρεύμα) Πρόκειται για διαςταυρούμενεσ ςτρώςεισ με αντύθετεσ διευθύνςεισ οι οπούεσ δημιουργούνται από τη δρϊςη παλιρροιακών ρευμϊτων

28

29 Ετερολιθικό τρωματοπούηςη Η Ετερολιθικό τρωματοπούηςη χαρακτηρύζεται από εναλλαγϋσ ελαςματοειδών ςτρώςεων ό ςτρωμϊτων ϊμμου και αργύλου Υακοειδόσ Κυματοειδόσ Παρεμβαλόμενη

30 Υακοειδόσ, κυματοειδόσ και παρεμβαλλόμενη ςτρώςη Υακοειδόσ ςτρώςη: όταν ςτην κυματοειδό επιφϊνεια ιζόματοσ που αποτελεύται από αργιλικό υλικό, ςυγκεντρώνεται ϊμμοσ ςτα κοιλώματα. Κυματοειδόσ ςτρώςη: ύςη ανϊμιξη μικρών φακών ϊμμου και αργύλου. Παρεμβαλλόμενη ςτρώςη: όταν ςε μια κυματοειδό επιφϊνεια ιζόματοσ που αποτελεύται από ϊμμο, αργιλικϊ υλικϊ ςυγκεντρώνονται ςτα κοιλώματα ό πιο ςπϊνια ςτα κυρτώματα.

31

32 Δεύχνουν ότι ϊμμοσ και ϊργιλοσ εύναι διαθϋςιμα και ότι περύοδοι τουλϊχιςτον με μϋτριασ δραςτηριότητασ ρεύματα (απόθεςη ϊμμου) εναλλϊςςονται με περιόδουσ ηρεμύασ (απόθεςη αργύλου). Αυτϋσ οι ςυνθόκεσ εύναι χαρακτηριςτικϋσ των υποπαλιρροιακών και ενδοπαλιρροιακών περιοχών.

33 Υακοειδόσ ςτρώςη

34 Παρεμβαλλόμενη ςτρώςη

35 Κυματοειδόσ ςτρώςη

36

37 Επιφανειακϋσ Δομϋσ Δομϋσ που δημιουργούνται ςτην επιφϊνεια του ιζηματογενούσ ςτρώματοσ. Κατϊ την διϊρκεια του ςχηματιςμού τουσ, η "επιφϊνεια του ςτρώματοσ" εύναι ιςοδύναμη με τον πυθμϋνα τησ θϊλαςςασ, ό τον πυθμϋνα μιασ λύμνησ ό ενόσ ποταμού, ανϊλογα με το που ςχηματύζονται.

38 υνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ Μικρόσ κλύμακασ εναλλαςςόμενεσ ρϊχεσ και αύλακεσ γνωςτϋσ ωσ ςυνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ εύναι ςυχνϋσ ςτισ επιφϊνειεσ ςτρωμϊτων, κυρύωσ των ψαμμιτών Συνιζηματογενείσ ρυτιδώςεισ από ρεύματα δημιουργούνται από την επύδραςη ρευμϊτων του αϋρα ό του νερού μιασ κατεύθυνςησ και ϋχουν αςύμμετρο προφύλ επιτρϋποντασ ςτουσ γεωλόγουσ να καθορύςουν τισ διευθύνςεισ των παλαιορευμϊτων Συνιζηματογενείσ ρυτιδώςεισ από κύματα προκύπτουν από την πϋρα-δώθε κύνηςη των κυμϊτων κι ϋχουν την τϊςη να εύναι ςυμμετρικϋσ Δυνατότητα για ςχετικό χρονολόγηςη των παραμορφωμϋνων ιζηματογενών πετρωμϊτων

39 Οι ςυνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ (ripples) εύναι κυματοειδεύσ μορφϋσ τησ επιφανεύασ του ιζόματοσ και δημιουργούνται καθώσ ο αϋρασ ό το νερό μετακινεύ την ϊμμο. Διακρύνονται ςε αςύμμετρεσ και ςυμμετρικϋσ ανϊλογα με το εύδοσ τησ ροόσ που τισ προκαλεύ.

40 Μϋςη ταχύτητα ροόσ (m/sec) υνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ από ρεύματα χϋςη μεγϋθουσ κόκκου - ταχύτητασ - ροόσ Αντιθύνεσ Η ϊμμοσ, που μεταφϋρεται και αποτύθεται ςτην επιφϊνεια απόθεςησ, αναπτύςςει μορφϋσ ςε ιςορροπύα με την ενϋργεια του ρευςτού υνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ Θύνεσ Καμύα κύνηςη Μϋγεθοσ κόκκου (mm) Η πρώτη δομό που δημιουργεύται ςε ϋνα αμμώδεσ ςτρώμα, εύναι οι ςυνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ από ρεύματα.

41 ε εγκϊρςια τομό, η μορφό των ρυτιδώςεων εύτε εύναι ςυμμετρικϋσ ό αςύμμετρεσ- υποδεικνύουν την κατεύθυνςη του κυρύαρχου ρεύματοσ που τισ διαμόρφωςε. ε όλεσ τισ περιπτώςεισ, ο προςανατολιςμόσ των κορυφών των ρυτιδώςεων εύναι κϊθετοσ ςτην κατεύθυνςη του ρεύματοσ που τισ παρόγαγε. ε κϊτοψη, η μορφό των ρυτιδώςεων δύνει ςημαντικϋσ πληροφορύεσ για την ταχύτητα των ροών που τισ διαμόρφωςαν.

42 Αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ Εύναι ςτρώςεισ που προςαυξϊνονται προσ τη φορϊ του ρεύματοσ το οπούο ϋχει μύα και μοναδικό διεύθυνςη (π.χ. ποτϊμια ρεύματα). Ο ςχηματιςμόσ τουσ εξαρτϊται από την ταχύτητα του ρεύματοσ και το μϋγεθοσ του κόκκου. Εμφανύζονται ςτα ποτϊμια, ςτα δϋλτα και ςτην αβαθό κρηπύδα.

43 Αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ από ποτϊμια ρεύματα

44 Μεταναςτεύουν κατϊ τη φορϊ του ρεύματοσ, όταν ύζημα διαβρώνεται από την ομαλό πλευρϊ (stoss side), μεταφϋρεται ςτην κορυφό και από κει κατρακυλϊει ςτην απότομη πλευρϊ (lee side). Εςωτερικό δομό των ρυτιδώςεων. Υανερό επικρϊτηςη του πρόςθιου ςυνόλου ελαςμϊτων ςε ςχϋςη με το κατώτατο ςύνολο ελαςμϊτων καθώσ και με το ςύνολο ελαςμϊτων τησ ομαλόσ πλευρϊσ.

45 Ρυτιδώςεισ: χαμηλόσ ταχύτητασ ςτρώςεισ* Οι ρυτιδώςεισ ςχηματύζονται ςε χαμηλϋσ ταχύτητεσ *τυπικϊ 1-5 cm ύψοσ και δημιουργούν διαςταυρούμενη ςτρώςη

46 Αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ

47 Αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ ςε επιφϊνεια ςτρώματοσ

48 Σαξινόμηςη των ρυτιδώςεων κατϊ Allen Με βϊςη τη κϊτοψό τουσ και ϋχοντασ υπόψη το γεγονόσ ότι αυξϊνει η πολυπλοκότητα όςο πιο ρηχό εύναι το νερό και όςο μεγαλύτερη εύναι η ταχύτητα: Ευθύγραμμεσ μαιανδρικϋσ αλυςοειδεύσ γλωςςοειδεύσ ημιςεληνοειδεύσ

49 ε κϊτοψη, οι ςυνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ μπορεύ να εύναι ευθύγραμμεσ, ελικοειδεύσ, γλωςςοειδεύσ ό ημιςεληνοειδεύσ Ευθύγραμμεσ Ελικοειδεύσ Γλωςςοειδεύσ Ημιςεληνοειδεύσ Η μορφό εξαρτϊται από την ταχύτητα του ρεύματοσ. Αύξηςη ταχύτητασ-μεύωςη βϊθουσ Ελικοειδεύσ Γλωςςοειδεύσ

50 Ελικοειδεύσ ρυτιδώςεισ Ενδιϊμεςο ςτϊδιο μεταξύ χαμηλόσ ενϋργειασ ευθεύεσ ρυτιδώςεισ και υψηλόσ ενϋργειασ γλωςςοειδεύσ ρυτιδώςεισ.

51 Γλωςςοειδεύσ ρυτιδώςεισ Μεγαλύτερη πολυπλοκότητα απεικονύζει πολύ υψηλόσ ενϋργειασ ρυτιδώςεισ με πολύπλοκο ςχόμα

52 Γλωςςοειδεύσ ρυτιδώςεισ

53 Μετανϊςτευςη ρομβοειδών ρυτιδώςεων οι οπούεσ ςχηματύζονται ςτα πιο ρηχϊ ύδατα και ςτισ υψηλότερεσ ταχύτητεσ. Ρομβοειδεύσ ρυτιδώςεισ

54 Γλωςςοειδεύσ μεγα-ρυτιδώςεισ Πολύ υψηλόσ ενϋργειασ ρυτιδώςεισ με ϋντονα πολύπλοκα ςχόματα.

55 Αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ

56 Ρυτιδώςεισ από κύματα ςυμμετρικϋσ (wave ripples) Οι ρυτιδώςεισ από κύματα δημιουργούνται ςε αβαθϋσ νερό, θαλϊςςιο. Διαμορφώνονται από την ταλϊντωςη του ύδατοσ, δηλαδό από την παλινδρομικό κύνηςη των κυμϊτων.

57 Δημιουργύα ρυτιδώςεων από κύματα Μετακύνηςη του νερού κατϊ τη δημιουργύα των ρυτιδώςεων από κύματα. Η τροχιακό μετακύνηςη του νερού εύναι πιο επύπεδη κοντϊ ςτην επιφϊνεια του ιζόματοσ και καλϊ ανεπτυγμϋνεσ ςυμμετρικϋσ μορφϋσ δημιουργούνται πϊνω ςε αυτό την επιφϊνεια

58 υμμετρικϋσ ρυτιδώςεισ Η μορφολογύα τουσ εύναι ουςιαςτικϊ ςυμμετρικό. Αυτϋσ οι ρυτιδώςεισ δημιουργούνται από την ταλϊντωςη ύδατοσ ςε ιδανικϋσ περιπτώςεισ. Αλλϊ ςτην πραγματικότητα, εύναι δύςκολο να βρεθούν ιδανικϋσ ςυμμετρικϋσ ρυτιδώςεισ, λόγω επύδραςησ δευτερευόντων ρευμϊτων.

59 Διαφορϋσ ρυτιδώςεων από ρεύματα και ρυτιδώςεων από κύματα Αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ από κύματα Αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ από ρεύματα Διαφϋρουν ωσ προσ τη ςυμμετρύα τουσ. υχνϊ οι ρυτιδώςεισ από κύματα εύναι ςυμμετρικϋσ και ςυνεχεύσ, ενώ οι ρυτιδώςεισ από ρεύματα εύναι αςύμμετρεσ και υποδηλώνουν την επύδραςη ρεύματοσ μιασ μόνο κατεύθυνςησ. Αςυμμετρύα μπορεύ να παρατηρηθεύ και ςτισ ρυτιδώςεισ από κύματα όταν η ενϋργεια του ύδατοσ δεν παραμϋνει ςταθερό. Αυτό οδηγεύ ςτη διακλϊδωςη των κορυφών.

60 την ακτό, παρατηρούνται ρυτιδώςεισ κύματοσ διαφόρων προςανατολιςμών, εξαιτύασ των διαφορετικών διευθύνςεων κύματοσ και ρεύματοσ.

61 Ρυτιδώςεισ από κύματα

62 Ρυτιδώςεισ από κύματα

63 υνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ και διαςταυρούμενη ελαςματοειδόσ ςτρώςη Η γεωλογικό καταγραφό των ςυνιζηματογενών ρυτιδώςεων εύναι η διαςταυρούμενη ελαςματοειδόσ ςτρώςη, π.χ. τα πρόςθια ςύνολα ελαςμϊτων.

64 Όταν ςύνολα από διαςταυρούμενη ελαςματοειδό ςτρώςη αποτύθονται το ϋνα πϊνω ςτο ϊλλο, ονομϊζονται κλιμακωτϋσ (αναρριχόμενεσ) ςυνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ. Αυτϋσ παρϊγονται από τον ενεργό ρυθμό ιζηματογϋνεςησ ο οπούοσ επιτρϋπει την υπϋρθεςη των ςυνιζηματογενών ρυτιδώςεων. Η γωνύα αναρρύχηςησ εύναι ανϊλογη του ρυθμού ιζηματογϋνεςησ. Όταν η γωνύα αναρρύχηςησ υπερβαύνει τη γωνύα τησ ομαλόσ πλευρϊσ τησ ρυτύδωςησ, τότε η τελευταύα διατηρεύται.

65 Γεωλογικό ημαςύα των υνιζηματογενών Ρυτιδώςεων και τησ διαςταυρούμενησ ελαςματοειδούσ ςτρώςησ Οι ρυτιδώςεισ δύνουν μια ποιοτικό εκτύμηςη τησ ταχύτητασ τησ υπεύθυνησ ροόσ, αλλϊ δεν εύναι ακόμα εφικτόσ ο ςυςχετιςμόσ των ρυτιδώςεων με ποςοτικϋσ παραμϋτρουσ αφού οι μορφϋσ αυτών εξαρτώνται από ποικύλουσ παρϊγοντεσ πϋρα από την ταχύτητα τησ ροόσ, όπωσ: Σο μϋγεθοσ του κόκκου του ιζόματοσ, η πυκνότητα και το ιξώδεσ του ρευςτού, η διϊρκεια ροόσ, η παροχό ιζόματοσ. Οι κλιμακωτϋσ ό αναρριχόμενεσ ρυτιδώςεισ δύνουν πληροφορύεσ για την ποςότητα του ιζόματοσ που ϋχει αποτεθεύ. Οι ρυτιδώςεισ δύνουν επιπλϋον πληροφορύεσ για τον προςανατολιςμό των ςτρωμϊτων (οροφό και βϊςη).

66 Μια από τισ πιο ςημαντικϋσ χρηςιμότητεσ των ρυτιδώςεων εύναι ότι παρϋχουν πληροφορύεσ για παλαιορεύματα. τισ αςύμμετρεσ ρυτιδώςεισ από ρεύματα η κλύςη του πρόςθιου ςυνόλου ελαςμϊτων εύναι ςχεδόν-παρϊλληλη με τη ροό που ευθύνεται για τη δημιουργύα τουσ, επομϋνωσ μπορούμε να πϊρουμε αυτό το ςτοιχεύο ωσ δεύκτη τησ διεύθυνςησ του παλαιορεύματοσ. τισ ςυμμετρικϋσ ρυτιδώςεισ η κορυφογραμμϋσ των ρυτιδώςεων δύνουν πληροφορύεσ για τον ϊξονα τησ κύνηςησ των κυμϊτων, αλλϊ όχι τη φορϊ. Εντούτοισ, δώςτε προςοχή ςτα ςτοιχεία για παλαιορεύματα που προκύπτουν από τισ ρυτιδώςεισ. Οι ρυτιδώςεισ διαμορφώνονται από αςθενή ρεύματα, το οποίο θα μπορούςαν να επηρεαςτούν από τισ τυχόν μικρέσ μορφολογικέσ ανωμαλίεσ που μπορεί να υπάρχουν και να μην ςυνδέονται άμεςα με τισ κύριεσ αποθετικέσ ροέσ.

67 Θύνεσ και Διαςταυρούμενη τρώςη ςε υδϊτινα περιβϊλλοντα Οι θύνεσ εύναι μορφϋσ ιζηματογενών ςτρωμϊτων γεωμετρικώσ παρόμοιεσ με τισ ςυνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ, αλλϊ ςημαντικών διαςτϊςεων και διαφορετικών υδραυλικών ςυνθηκών. Οι θύνεσ ςχετύζονται με τη διαςταυρούμενη ςτρώςη.

68 Θύνεσ*: υψηλόσ ταχύτητασ ςτρώςεισ Θύνεσ μπορεύ να ςυνυπϊρχουν με ρυτιδώςεισ *Τυπικϊ κυμαίνονται από 10 cm μϋχρι δεκϊδεσ μϋτρα ύψοσ

69 τρώςεισ (και διαςταυρούμενη ςτρώςη) που ςχετύζονται με αυξανόμενη ταχύτητα ρυτιδώςεισ ρυτιδώςεισ πϊνω ςε θίνεσ

70

71

72 Αμμώδεισ θύνεσ

73 Μϋςη ταχύτητα ροόσ (m/sec) Οι θύνεσ διακρύνονται από τισ ρυτιδώςεισ από το ύψοσ και το μόκοσ κύματοσ. Η διαςταυρούμενη ςτρώςη διακρύνεται από τη διαςταυρούμενη ελαςματοειδό ςτρώςη από ϋνα όριο 7 εκατ. ςτο ύψουσ εκατ. ςτο μόκοσ κύματοσ. ρυτιδώςεισ θύνεσ ρυτιδώςεισ θύνεσ Μόκοσ κύματοσ, L (m) Τψοσ, H (m) χϋςη μεγϋθουσ κόκκου - ταχύτητα χϋςη μεγϋθουσ κόκκου - ταχύτητασ ροόσ Αντιθύνεσ Οι θύνεσ δημιουργούνται ςε μϋγεθοσ κόκκου και ενεργειακϋσ ςυνθόκεσ διαφορετικϋσ από αυτϋσ των ρυτιδώςεων. υνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ Θύνεσ Καμύα κύνηςη Μϋγεθοσ κόκκου (mm)

74 Οι θύνεσ μπορεύ να ςυνυπϊρχουν με τισ ρυτιδώςεισ όπωσ ςυμβαύνει ςτουσ αιολικούσ αμμόλοφουσ. Οι θύνεσ, όπωσ και οι ρυτιδώςεισ, εύναι πϊντα ςε ομϊδα, διότι αντιπροςωπεύουν τισ ςυνθόκεσ ιςορροπύασ μεταξύ τησ υπερκεύμενησ ροόσ και του αμμώδουσ πυθμϋνα. υνεπώσ, μεμονωμϋνη διαςταυρούμενη ςτρώςη δεν αποτελεύ θύνεσ.

75 Μϋςη ταχύτητα ροόσ (m/sec) Γεωλογικό ςημαςύα των θινών και τησ διαςταυρούμενησ ςτρώςησ χϋςη μεγϋθουσ κόκκου - ταχύτητα χϋςη μεγϋθουσ κόκκου - ταχύτητασ ροόσ Αντιθύνεσ Θύνεσ Οι θύνεσ όπωσ και οι ςυνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ δύνουν πληροφορύεσ για τον προςανατολιςμό των ςτρωμϊτων (οροφό βϊςη). υνιζηματογενεύσ ρυτιδώςεισ Καμύα κύνηςη Μϋγεθοσ κόκκου (mm) Η διαςταυρούμενη ςτρώςη που δημιουργεύται από τισ θύνεσ δύνει μια ποςοτικό εκτύμηςη τησ κινητικόσ ενϋργειασ. Σο ύψοσ ροόσ εύναι ανϊλογο προσ το ύψοσ των θινών, όντασ το ύψοσ ροόσ δύο ό περιςςότερεσ φορϋσ μεγαλύτερο του ύψουσ των θινών.

76 Mud Cracks-δομϋσ ξόρανςησ Σα Mudcracks (αργιλικϋσ ρωγμϋσ) εύναι πολυγωνικϋσ ρωγμϋσ που δημιουργούνται ςτην επιφϊνεια αργύλου καθώσ αυτό ξεραύνεται. Σα πολύγωνα αργύλου μεταξύ των ρωγμών μπορούν να χωριςτούν αργότερα από τη μετακύνηςη ύδατοσ, και να ςυμπεριφερθούν ςαν ενδοκλϊςτεσ κυρύωσ ςε αςβεςτολιθικϊ ιζόματα. Προώόν τησ αποξόρανςησ & ςυςτολόσ των αργιλικών ιζημϊτων

77 Mud Cracks Δομϋσ ξόρανςησ Για να δημιουργηθούν οι αργιλικϋσ ρωγμϋσ απαιτεύται απώλεια του νερού που βρύςκεται μϋςα ςτουσ πόρουσ τησ αργύλου, όπωσ κατϊ μόκοσ λιμναύων παρόχθιων περιβαλλόντων ό ςε ποτϊμιεσ πλημμυρικϋσ πεδιϊδεσ ό όπου η ϊργιλοσ εκτύθεται ςε περιβϊλλοντα χαμηλόσ παλύρροιασ.

78 Mud Cracks - Ολόκαινο

79 Mud Cracks Απολιθωμϋνη αποξόρανςη & πλόρωςη ρωγμών των αργιλικών ιζημϊτων

80 Mud Cracks - Πρωτεροζωικόσ

81 ταγόνεσ βροχόσ Σα ύχνη ςταγόνων βροχόσ εμφανύζονται εύτε ςαν μικρού κρατόρεσ εύτε ωσ κυκλικϊ εξογκώματα ςτην επιφϊνεια ιζημϊτων που παρϊγονται από τον αντύκτυπο των ςταγόνων βροχόσ ςτη μαλακό ϊργιλο.

82 Δομϋσ εκροόσ - Mud Volcano (ηφαύςτεια ιλύοσ) Σο Azerbaijan δεν ϋχει ενεργϊ ηφαύςτεια, αλλϊ ϋχει χιλιϊδεσ ηφαύςτεια ιλύοσ.

83 Ο όροσ "ηφαύςτειο ιλύοσ" γενικϊ χρηςιμοποιεύται για να περιγρϊψει μια λύγο ωσ πολύ βύαιη ϋκρηξη ό επιφανειακό εξώθηςη υδαρούσ λϊςπησ που ςχεδόν αμετϊβλητα ςυνοδεύεται από αϋριο μεθανύου, και που ϋχει την τϊςη ςυνόθωσ να δημιουργόςει μια κωνικό ςυγκϋντρωςη αργύλου γύρω από το ςτόμιο. Mud Volcanoes

84 Mud Volcano

85 Mud Volcano

86 Βαςικϋσ δομϋσ (sole marks) Εύναι δομϋσ που διατηρούνται ςτισ βαςικϋσ επιφϊνειεσ των ςτρωμϊτων. Προκύπτουν γενικϊ από την πλόρωςη διαφόρων μορφών κοιλωμϊτων που γύνονται ςτην επιφϊνεια μαλακόσ αργύλου από τη διαβρωτικό δρϊςη ενόσ ρεύματοσ, ό από τισ επιδρϊςεισ διαφόρων αντικειμϋνων που μεταφϋρονται από το ρεύμα. Εϊν ϊμμοσ αποτεθεύ αργότερα πϊνω από την ϊργιλο, τότε θα πληρώςει αυτϋσ τισ δομϋσ, με αποτϋλεςμα αυτϋσ να διατηρηθούν ςτη βϊςη του ψαμμύτη.

87 Flute marks: λοβοειδόσ μορφό η οπούα αποτελεύται από ϋνα ςτρογγυλεμϋνο, διογκωμϋνο ϊκρο το οπούο εξομαλύνεται κατϊ τη φορϊ του ρεύματοσ.

88

89 Groove casts: ευθυγραμμιςμϋνεσ ρϊχεσ. χηματύζονται κατϊ μόκοσ ενόσ απολιθώματοσ ό ενόσ θραύςματοσ ιλύοσ το οπούο ϋχει μεταφερθεύ από το ρεύμα ςχηματύζοντασ χαραγϋσ ςτη λϊςπη.

90 Δομϋσ Διαπειριςμού Πρόκειται για δομϋσ που δημιουργούνται από ανοδικϋσ κινόςεισ των ςτρωμϊτων ιδιαύτερα των υποκεύμενων λεπτόρρευςτων προσ τα υπερκεύμενα παχύρευςτα. Η κύνηςη αυτό δημιουργεύ ςωληνοειδεύσ ό ςφηνοειδεύσ διειςδύςεισ υλικού (αργύλου μϋςα ςε ϊμμο, εβαποριτών μϋςα ςε κλαςτικό υλικό κλπ) που οι διαςτϊςεισ του ποικύλουν από λύγα εκατοςτϊ μϋχρι εκατοντϊδεσ μϋτρα. Σο φαινόμενο παρατηρεύται κοντϊ ςτα ςτρώματα τησ επιφϊνειασ και όχι ςε βϊθοσ και ςχηματύζει αργιλικϋσ μπϊλεσ (clay lumps) ό αργιλλικϋσ φλόγεσ (clay flames).

91

92 Flame-structures

93 Flame-structures

94 Δομϋσ βύθιςησ Πρόκειται για δομϋσ που δημιουργούνται από τη διαφορετικό τοπικό υπερφόρτωςη ςτρωμϊτων με υδροπλαςτικότητα (αργιλικών) και ςτη ςυνϋχεια την κατϊ θϋςεισ βύθιςη του υπερκεύμενου βαρύτερου υλικού μϋςα ςτο υποκεύμενο ελαφρύτερο και πιο μαλακό υλικό. Παρουςιϊζεται ςε περιπτώςεισ όπου ψαμμιτικό υλικό μεταφϋρεται γρόγορα πϊνω ςε όρεμο αργιλικό υλικό (εκβολϋσ ποταμών). Αν η βύθιςη τησ ϊμμου μϋςα ςτο αργιλικό υλικό εύναι μικρό, τότε ςχηματύζονται μικρϋσ ελλειψοειδεύσ ό ςφαιροειδεύσ μορφϋσ (load casts).

95 Load Structures

96

97 Αν όμωσ η βύθιςη εύναι μεγϊλη, τότε ςχηματύζονται μεγϊλεσ ςφαιρικϋσ μαξιλαροειδεύσ μορφϋσ (ανϊλογεσ με τισ ball & pillow μορφϋσ των υποθαλϊςςιων εκχύςεων).

98 Ball and Pillow

99 Ball and Pillow

100 Ball & Pillow