ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Transcript

1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Η εθαξκνγή ηνπ Gender Mainstreaming γηα ηελ ελζσκάησζε ηεο αξρήο ηεο ηζόηεηαο ησλ θύισλ ζηηο δεκόζηεο πνιηηηθέο ζηελ Διιάδα Μία ζπγθξηηηθή παξνπζίαζε ησλ εζληθώλ πξνγξακκάησλ δξάζεο ζηε δεθαεηία Δπηβιέπνπζα: ΜΠΔΚΟΤ ΔΦΗ πνπδαζηήο: ΜΠΟΤΝΙΑ ΙΩΑΝΝΗ ΑΘΗΝΑ

2 Πεξηερόκελα Πεξίιεςε 05 Abstract 06 Γισζζάξην 07 ΔΙΑΓΩΓΗ ηόρνο 08 Τπόζεζε εξγαζίαο 08 Μεζνδνινγία έξεπλαο 09 Γνκή 10 ΠΡΩΣΟ ΜΔΡΟ 1.Ιζηνξηθή αλαδξνκή Ο.Ζ.Δ Δπξσπατθή Έλσζε Διιάδα 17 2.Ιζόηεηα ησλ θύισλ Θεσξία θαη έλλνηεο Φχιν Ηζφηεηα-Ηζνηηκία Ζ ηζφηεηα ησλ θχισλ Ζ αληζφηεηα ησλ θχισλ Κνηλσληθή αληζφηεηα Οηθνλνκηθή αληζφηεηα Πνιηηηθή θαη λνκηθή αληζφηεηα Ζ αληηκεηψπηζε ησλ αληζνηήησλ Ηζνηηκία ησλ θχισλ (Gender Equity) 24 3.Πνιηηηθέο Θεηηθέο Γξάζεηο Gender Mainstreaming 27 2

3 3.2.1 Δξκελεία gender, mainstreaming Δξγαιεία θαη ζπληζηψζεο gender mainstreaming 29 i) Gender budgeting 29 ii) Road map for equality 30 iii) ηνρνζεζία gender mainstreaming 30 iv) ηξαηεγηθή gender mainstreaming 30 v)δθπαίδεπζε ζην gender mainstreaming 31 4.πγθξηηηθή αλάιπζε εζληθώλ πξνγξακκάησλ δξάζεο Πεξίνδνο ε θαη 5 ε Έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ 33 ΟΖΔ γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ πκπέξαζκα Πεξίνδνο Δζληθφ πξφγξακκα δξάζεο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ηφρνο 35 Γξάζεηο 35 Γξάζεηο εληφο Γ ΚΠ 36 Δξγαιεία πνιηηηθήο θαη φξγαλα ε Έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ 37 εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ πκπεξάζκαηα Πεξίνδνο Δζληθέο πξνηεξαηφηεηεο πνιηηηθήο θαη άμνλεο δξάζεο 41 γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ηφρνο 41 Γξάζεηο 41 Γξάζεηο εληφο Γ ΚΠ 42 Δξγαιεία πνιηηηθήο θαη φξγαλα ε Δζληθή Έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΖΔ 43 3

4 γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ πκπεξάζκαηα Πεξίνδνο Δζληθφ πξφγξακκα γηα ηελ νπζηαζηηθή ηζφηεηα ησλ θχισλ ηφρνο 45 Γξάζεηο 45 Γξάζεηο εληφο ΔΠΑ 48 Δξγαιεία πνιηηηθήο θαη φξγαλα πκπεξάζκαηα Απνηίκεζε-χγθξηζε Πξφηαζε ` 53 ΓΔΤΣΔΡΟ ΜΔΡΟ 7.New Public Management θαη Gender Mainstreaming 54 8.Κνπιηνχξα θαη Gender mainstreaming 55 9.πζηήκαηα κάζεζεο θαη Gender Mainstreaming Total Quality Management θαη Gender Mainstreaming Παζνγέλεηεο πνιηηηθφ-δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη Gender Mainstreaming Κνηλσληθά θηλήκαηα θαη Gender Mainstreaming Μνληέιν δεκφζηαο πνιηηηθήο θαη Gender Mainstreaming Γηθαηψκαηα θαη Gender Mainstreaming Θεζκνί θαη επίπεδα δηαθπβέξλεζεο θαη Gender Mainstreaming 60 Βηβιηνγξαθία 63 4

5 Πεξίιεςε Ζ πνξεία ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ έρεη αθνινπζήζεη κία πνξεία αιιαγψλ εληφο ηνπ ρψξνπ ησλ ηεο ΔΔ θαη ηνπ ΟΖΔ ε νπνία πιένλ αληηθαηνπηξίδεηαη θαη ζηνλ ειιεληθφ δεκφζην ρψξν. Ή Διιάδα ηδηαηηέξσο γηα πνιηηηθέο πνπ άπηνληαη αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ή εληζρχνπλ ην θνηλσληθφ πξφζσπν ηεο ΔΔ πξσηνζηαηεί ζηελ άκεζε πηνζέηεζε ηνπο θαη ελζσκάησζε ηνπο ζηηο δηθέο ηηο πξαθηηθέο θαη δξάζεηο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Σν ζχγρξνλν κνληέιν ηζφηεηαο αθνξά ηελ ελζσκάησζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο θαη απαληάηαη κε ηνλ φξν gender mainstreaming. Γηαδέρεηαη ηελ πξνεγνχκελε δέζκε πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ησλ θχισλ, ε νπνία θαινχληαλ «ζεηηθέο δξάζεηο» θαη αθνξνχζε ζηνρεπκέλεο πνιηηηθέο δξάζεηο θαη κέηξα ππέξ ησλ γπλαηθψλ. Απφ ηελ εμέηαζε ησλ πξνγξακκάησλ πνιηηηθήο γηα ηελ πεξίνδν ηειηθά παξαηεξείηαη φηη θαη νη δχν πνιηηηθέο ζπλερίδνπλ λα αζθνχληαη παξάιιεια. Σν gender mainstreaming εηζάγεη ηελ ηζφηεηα ζηηο άιιεο πνιηηηθέο, ελψ νη ζεηηθέο δξάζεηο απφ ηελ κία πινπνηνχλ ην gender mainstreaming θαη απφ ηελ άιιε ζεξαπεχνπλ ηα πξνβιήκαηα ηεο αληζφηεηαο. Δίλαη ηειηθά ζεηηθή θαη αλαληηθαηάζηαηε ε ζπλχπαξμε ησλ δχν πνιηηηθψλ κνληέισλ. Σν δεηνχκελν φκσο είλαη ε απνζαθήληζε ηεο ζηφρεπζεο θαη ηεο ζπλέξγεηάο ηνπο, ψζηε λα κελ αθπξσζνχλ. Σν ζεκαληηθφηεξν δήηεκα, πνπ απνηειεί ζεκαληηθφ εξγαιείν θαηαλφεζεο, είλαη ην πεδίν δξάζεο θαη εθαξκνγήο ηνπ gender mainstreaming. Οη φπνηεο αζηνρίεοαδπλακίεο-εκπφδηα-πξνβιήκαηα απφ ηα νπνία θηλδπλεχεη ην gender mainstreaming έρνπλ ζρέζε κε ηελ νηθνλνκηθή ζπγθπξία θαη ην θηιειεχζεξν νηθνλνκηθφ κνληέιν, ηελ απνκείσζε ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο θαη ηα ζπζηεκηθά πξνβιήκαηα ησλ ζεζκψλ παξαγσγήο θαη εθηέιεζεο πνιηηηθήο. 5

6 Abstract The course of gender equality policies has been following a trajectory of changes inside the EU and the UN organizations, which is already reflected in the Greek public policy areas. Greece is among the first that rushes to the immediate adoption and incorporation into its respective practices and public policy actions, especially when it is about policies that have to do with human rights or with the empowerment of EU s social facet. The current model of equality concerns the integration of the principle of gender equality in all policies. This model is known as gender mainstreaming. It successes the previous bundle of equality policies called positive actions which had to do with targeted political actions in favor of women. After examining the policy programs during the period, it is observed that both policies continue to be enacted in parallel. Gender mainstreaming introduces the principle of equality inside other policies, while positive actions implement gender mainstreaming and also cure problems caused by inequalities. The coexistence of these two policy models proves to be positive and irreplaceable. The clarification of their targeting and of their coactions, so that they are not canceled, is the main request. The main issue remains the area of action and implementation for gender mainstreaming, which is a significant tool of understanding it once solved. The whatever inconsistencies-problems-impediments-weaknesses that threaten and plague gender mainstreaming have to do: the economic downturn, the neo liberal economic model, the contraction and reduction of social state and also the systemic problems of policy producing and policy implementing institutions. 6

7 Γισζζάξην Gender mainstreaming, ηζόηεηα ησλ θύισλ, ζεηηθέο δξάζεηο ππέξ ησλ γπλαηθώλ, δεκόζηεο πνιηηηθέο ηζόηεηαο ησλ θύισλ, δεκόζηεο πνιηηηθέο, Νέν Γεκόζην Μάλαηδκελη, Γηνίθεζε Οιηθήο Πνηόηεηαο, δηαθπβέξλεζε, δηθαηώκαηα γπλαηθώλ, αλζξώπηλα δηθαηώκαηα, κε δηάθξηζε, ηζνηηκία. 7

8 ΔΙΑΓΩΓΗ Ζ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηελ ζεκαηηθή ηεο εθαξκνγήο ηνπ Gender Mainstreaming γηα ηελ ελζσκάησζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο ζηελ Διιάδα θαη εηδηθφηεξα κηα ζπγθξηηηθή παξνπζίαζε ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ δξάζεο ζηε δεθαεηία Αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο απνηειεί ε θαηαγξαθή, αλάιπζε θαη ν ζρνιηαζκφο ησλ πξνγξακκάησλ δξάζεο ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε, κε ζηφρν ηελ ελζσκάησζε θαη πινπνίεζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο θχισλ. Ζ πεξίνδνο κειέηεο είλαη ε δεθαεηία θαη ζηφρνο ηεο παξνχζεο εξγαζίαο είλαη ε εμέηαζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ gender mainstreaming γηα ηελ ελζσκάησζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο. ηόρνο ηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη αξρηθά ε πεξηγξαθή θαη ε αλάιπζε ησλ βαζηθψλ ελλνηψλ γχξσ απφ ην ζέκα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ,σο θαηλφκελν πνπ δηαπεξλά ηελ πνιηηηθή, ηελ θνηλσληθή ηελ νηθνλνκηθή δσή, ζηηο δηεζλείο ππεξεζληθέο θαη εγρψξηεο εζληθέο δηαζηάζεηο ηεο αιιά θαη ηελ ηδησηηθή θαη δεκφζηα ζθαίξα δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ, σο αηφκνπ, σο κέινπο νηθνγέλεηαο θαη σο δξψληα ζηηο παξαπάλσ δηαζηάζεηο ηεο θαζεκεξηλήο ηνπ δσήο. Καηφπηλ ζα αλαιπζεί ε ζχγρξνλε έθθαλζεηάζε-ξνπή-επηζηεκνληθή θαηεχζπλζε ζηελ νπνία πιένλ έρεη εμειηρζεί ε πνιηηηθή ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ε νπνία αλαθέξεηαη ππφ ησλ φξν Gender Mainstreaming. Πεδίν άζθεζεο εθ παξαιιήινπ ηφζν ηεο απνθσδηθνπνίεζεο ησλ αλσηέξσ φξσλ, φζν θαη ηεο εχξεζεο ηεο δηεπαθήο ηνπο κε ηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο αιιά θαη ηελ ίδηα ηνπο ηελ ελζάξθσζε σο απηφλνκε δεκφζηα πνιηηηθή ζα απνηειέζεη ε παξαθνινχζεζε ηνπο εληφο ησλ ειιεληθψλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ δξάζεο απφ ην 2000 έσο ην Τπόζεζε εξγαζίαο Αξρηθή ππφζεζε εξγαζίαο ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα πξνθαηαβάιεη θάπνηνο ην απνηέιεζκα ηεο δηεξεχλεζεο είλαη ε ζεηηθή θαηά ην κάιινλ ή ήηηνλ επίδξαζε ηεο έλλνηαο-πξαθηηθήο-ζεσξίαο-πνιηηηθήο ηνπ gender mainstreaming, γηα ηελ απνθαηάζηαζε-βειηίσζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Αθξηβψο φκσο θάλνληαο κηα 8

9 SWOT Analysis γχξσ απφ ηελ έλλνηα απηή θαη θαλεξψλνληαο ρσξίο πεξηζηνιέο ηα ηξσηά ηεο ζεκεία, ζα ζπλεμεηαζζνχλ ηα φπνηα αξλεηηθά ηεο ζηνηρεία ψζηε λα βειηησζεί θαη λα απνβεί ρξεζηκφηεξε γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαζεαπηή. Δπίζεο κέξνο ηεο αξρηθήο ππφζεζεο εξγαζίαο απνηειεί φηη ππάξρνπλ έληνλεο εμσγελείο παζνγέλεηεο ησλ ζπζηεκάησλ παξαγσγήο δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο σο εθαξκνζηή ησλ πνιηηηθψλ, ζηελ θνηλσλία θαη ζηελ αγνξά σο δέθηε πνιηηηθψλ αιιά θαη δεκηνπξγνχ πξνβιεκάησλ, πνπ ηειηθά επζχλνληαη γηα αξθεηέο αζηνρίεο ζηελ έσο ηψξα πνξεία ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, θαη ζίγνπξα απνηεινχλ ηξνρνπέδε θαη γηα ην gender mainstreaming. Πξέπεη γηα κηα αθφκε θνξά λα γίλεη θαηαλνεηφ φηη εηδηθά γηα ζέκαηα δηθαησκάησλ, φπσο ε ηζφηεηα ησλ θχισλ πξψηα απφ φια επζχλεηαη ν παξάγνληαο άλζξσπνο, θαζψο ην θχιν-γέλνο δπζηπρψο πξνθαιεί αλαθιαζηηθέο, αθνχζηεο, έκθπηεο θαη ηειηθά ζχκθπηεο-ξηδσκέλεο ιαλζαζκέλεο αληηιήςεηο θαη παξάγεη a priori θαη ππνζπλείδεηα ηελ αληζφηεηα θχισλ. Απηφ άιισζηε θαιείηαη θαη σο αξλεηηθή θιαζζηθή ζχλδεζε ζηελ επηζηήκε ησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο. Μεζνδνινγία έξεπλαο Ο ηξφπνο επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη ε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε είλαη ε ιεγφκελε δεπηεξνγελήο αλάιπζε. Γειαδή ε εμέηαζε ηεο ππάξρνπζαο βηβιηνγξαθίαο, ζε θάπνηα έθηαζε ηεο, θαζψο θαη ηεο ππάξρνπζαο αξζξνγξαθίαο θαη επηζηεκνληθψλ ζπγγξακκάησλ θαη δεκνζηεχζεσλ, επηζηεκφλσλ ή επηζηεκνληθψλ νκάδσλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ (ΔΔ, ΟΖΔ, γπλαίθεηεο νξγαλψζεηο),ε επηθαηξφηεηα θαη ε εηδεζενγξαθία, ε θχξηεο ηάζεηο ησλ media, ε ηξέρνπζα θαηάζηαζε ζηελ νηθνλνκία θαη ζηελ πνιηηηθή, ε αίζζεζε απφ ησλ ηδηαίηεξν κηθξφθνζκν ζηνλ νπνίν εληάζζεηαη ν γξάθσλ, ε απνηχπσζε ηεο θαη ε εξκελεία ηεο θαηά ην γλσζηηθφ ππφβαζξν θαη ην ζχζηεκα πεπνηζήζεσλ ηνπ γξάθνληνο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ακεξνιεςία θαη αληηθεηκεληθφηεηα, κε γλψκνλα ηελ ζεηηθφηεηα νπνηαζδήπνηε πξνζέγγηζεο πνπ άπηεηαη ηεο ππεξάζπηζεο ελφο ηφζν πξνθαλνχο θαη απηαπφδεηθηνπ δηθαηψκαηνο, θαη θχξηα κε ζχλδεζε ηνπ ελ ιφγσ ζέκαηνο κε ηελ θχξηα ηδηφηεηα ηνπ σο ζηειέρνποκειεηεηή-εηδήκνλα ησλ δεκνζίσλ νξγαλψζεσλ ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ θαη ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θπξηνιεθηηθά. 9

10 Γνκή Ζ δνκή πνπ επηιέγεηαη ζα επηρεηξεζεί λα αθνινπζεζεί φζν ην δπλαηφλ πηζηφηεξα θαη απηφ ιφγσ ηεο ζχλδεζεο φισλ ησλ ζπληζησζψλ ηνπ ζέκαηνο κε δηπιή ζπλεπαγσγή, εμαηηίαο ηεο κεγάιεο ζπλάθεηαο θαη απηνηέιεηαο φισλ ησλ ππφ έξεπλα κεηαβιεηψλ, είλαη απιά ελδεηθηηθή θαη φρη κνλφδξνκνο. Ξεθηλά ε αλάιπζε θαη ε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο πνξείαο ηνπ ζέκαηνο ηζφηεηαο ησλ θίισλ πξνο ην gender mainstreaming, ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. Καηφπηλ αλαιχνληαη νη βαζηθνί φξνη ηεο ηζφηεηαο, ησλ ζεηηθψλ δξάζεσλ θαη ηνπ gender mainstreaming θαη φισλ ησλ ζπλαθψλ κε ην ηειεπηαίν εξγαιείσλ θαη ζεσξεηηθψλ φξσλ, πνπ πεγάδνπλ απφ απηφ. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ηα πξνγξάκκαηα δξάζεο αλά ρξνληθέο πεξηφδνπο, φρη κε έκθαζε ζηελ ιεπηνκεξή ηνπο δηάζπαζε ζε λνκνζεηηθέο δηαηάμεηο θαη δηνηθεηηθέο πξάμεηο, αιιά κε θχξην θίιηξν ηελ απνηχπσζε θαη ηαμηλφκεζε ηνπ πνζνζηνχ ζεηηθψλ δξάζεσλ έλαληη gender mainstreaming κέηξσλ. Παξάιιεια ρξεζηκνπνηνχληαη θαη ε εζληθέο εθζέζεηο πξνο ησλ ΟΖΔ γηα ηελ ηζφηεηα, φπνπ εθεί απνηππψλεηαη ην ηη ηειηθά έγηλε (ζε επίπεδν ξχζκηζεο θαη ελεξγνπνίεζεο πνιηηηθήοθξάηνπο-δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη φρη σο απνηέιεζκα πνιηηηθήο). Αθνινπζεί κία απνηίκεζε θαη αμηνιφγεζε κφλν ηεο πνξείαο ησλ πξνγξακκάησλ πνιηηηθήο πάληα σο πξνο ην gender mainstreaming ζε ζρέζε κε ηηο ζεηηθέο δξάζεηο θαη ηελ πνξεία πνπ δηαγξάθεηαη γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θίισλ. ην δεχηεξν κέξνο αθνινπζεί κία αλάιπζε πνιιψλ πηπρψλ κίαο νπνηαζδήπνηε δεκφζηαο πνιηηηθήο φπσο είλαη ελ πξνθεηκέλσ ην gender mainstreaming θαη ε ηζφηεηα ησλ θχισλ, σο αληηθείκελν πξνβιεκαηηζκνχ θαη επηζηεκνληθήο πεξηζπιινγήο φπσο : ην New Public Management, ην Total Quality management, ε Αλάιπζε Καλνληζηηθψλ Δπηπηψζεσλ, νη παζνγέλεηεο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ην έιιεηκκα πινπνίεζεο ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ, ην three streams model θαη ν policy entrepreneur, o opinion leader, ε δηνηθεηηθή θνπιηνχξα, ηα ζπζηήκαηα κάζεζεο, ε απνξξχζκηζε, θξάηνο πξφλνηαο θαη νηθνλνκηθή θξίζε. Σέινο επηρεηξείηαη κία αλάγλσζε ησλ δηεθδηθήζεσλ θαη best practices (ζε επίπεδν δνκψλ, νξγάλσζεο θαη δξάζεο0 άιισλ αδηθεκέλσλ νκάδσλ θαη θηλεκάησλ. Δζηηάδεηαη αθξνζηγψο ν ζεζκφο ηεο νηθνγέλεηαο. Αλαθέξεηαη ην ζέκα ηεο ζηάζκηζεο δηθαησκάησλ. Δμεηάδεηαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζεζκνχ ησλ Αλεμάξηεησλ Γηνηθεηηθψλ Αξρψλ θαη ην ζέκα ηεο πεξηθέξεηαο θαη ηεο ρανηηθήο κεηάβαζεο ζηελ λέα ηνπηθή απηνδηνίθεζε. 10

11 ΠΡΩΣΟ ΜΔΡΟ 1.Ιζηνξηθή αλαδξνκή Ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ πεξίπησζε ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο ησλ θχισλ έρεη ε παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο ηνπο θαη ε αλαβάζκηζε ηεο ηζηνξηθήο αλαδξνκήο απφ έλα εζηκνηππηθφ επηζηεκνληθφ παξάξηεκα ζε κείδσλ εξγαιείν θαηαλφεζεο. Απηφ ζπκβαίλεη ιφγσ ηνπ φηη πξέπεη γηα ζέκαηα ηφζν επαίζζεηα, ηα νπνία είλαη αθφκα ζηελ θάζε ηνπ αγψλα γηα θαζηέξσζε θαη πάζρνπλ θπξίσο απφ ηελ αλάγθε πιεξνθφξεζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο-παξαθίλεζεο γηα ηελ αλαηξνπή θαηεζηεκέλσλ ηδεψλ θαη ζηεξενηχπσλ αληηιήςεσλ (key point ζηηο δηεθδηθήζεηο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ), ηα νπνία είλαη πξψηκα ε δελ έρνπλ έξζεη ζην πξνζθήλην κε ηα ινηπά δηθαηψκαηα θαη ηηο πεξηφδνπο δηεθδηθήζεσλ ηνπο, λα πξνβάιιεηαη ε ζπλερψο κεηεμειηζζφκελε θχζε ηνπο θαη ε δηαδξνκή θαη νη επηζηεκνληθέο εμειίμεηο γχξσ απφ απηά.. Έηζη ε ηζηνξηθή αλαδξνκή ιεηηνπξγεί σο εξγαιείν δηαθήκηζεο, ελεκέξσζεο ηεο θνηλήο γλψκεο, ζπλδεηηθφο ηζηφο θαη νδεγφο γηα ηνλ κε κπεκέλν αιιά ελεξγφ πνιίηε, σο ήπην εηζαγσγηθφ εξγαιείν ζηελ ζεσξία γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Κχξηα φκσο απνηειεί θαη βαζηθφ εξγαιείν ζηελ πεξίπησζε ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο. 1.1 Ο.Η.Δ. Ζ πνξεία ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηε ηζφηεηα ησλ θχισλ ζε επίπεδν νξφζεκσλ κέζσ ηεο δξάζεο ηνπ Ο.Ζ.Δ., είλαη ζεκαληηθή δηφηη ιεηηνχξγεζε σο θαηαιχηεο ζηε κεηέπεηηα δξάζε ηεο ΔΔ θαη θαηφπηλ ζε εζληθφ επίπεδν. Οη βαζηθφηεξεο θάζεηο είλαη: 1945:Τηνζεηείηαη ν Καηαζηαηηθφο Υάξηεο ηνπ ΟΖΔ, ην πξψην δηεζλέο θείκελν πνπ θαζηεξψλεη ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ 1946:Ηδξχεηαη ε Δπηηξνπή γηα ηε ζέζε ηεο Γπλαίθαο, γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πνιηηηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ηεο Γπλαίθαο. 1949:Ζ Γεληθή πλέιεπζε πηνζεηεί ηε χκβαζε θαηά ηνπ Δκπνξίνπ Αηφκσλ θαη ηεο Δθκεηάιιεπζεο ησλ Ηεξνδνχισλ απφ Σξίηνπο. 1951:Ζ Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο (ILO) πηνζεηεί ηε χκβαζε γηα Ίζεο Απνδνρέο γηα Γπλαίθεο θαη Άλδξεο Δξγαδφκελνπο, γηα Δξγαζία Ίζεο Αμίαο (ΓΔ 100). 11

12 1952:Ζ Γεληθή πλέιεπζε πηνζεηεί ηε χκβαζε ησλ Πνιηηηθψλ Γηθαησκάησλ ηεο Γπλαίθαο (είλαη ε πξψηε δηεζλήο επηθχξσζε ησλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ ηεο γπλαίθαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ δηθαηψκαηνο ςήθνπ). 1967:Τηνζεηείηαη ε παγθφζκηα Γηαθήξπμε γηα ηηο Γηαθξίζεηο ελαληίνλ ησλ Γπλαηθψλ1975:Ζ 1ε Παγθφζκηα Γηάζθεςε γηα ην Γηεζλέο Έηνο ηεο Γπλαίθαο πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ Πφιε ηνπ Μεμηθνχ (19-6 έσο 2-7/1975) θαη πηνζεηεί ην πξψην Πξφγξακκα Γξάζεο. Αλαθεξχζζεηαη ε πξψηε Γεθαεηία γηα ηε Γπλαίθα κε ζέκα ηελ Ηζφηεηα, ηελ Αλάπηπμε θαη ηελ Δηξήλε. 1976:Ζ Γεληθή πλέιεπζε ηδξχεη ην Δζεινληηθφ Σακείν γηα ηε Γεθαεηία ηνπ ΟΖΔ γηα ηε Γπλαίθα (UNIFEM) θαη ην Ηλζηηηνχην ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ Έξεπλα θαη ηελ Δθκάζεζε γηα ηελ αλαβάζκηζε ηεο Γπλαίθαο (INSTRAW). 1979:Ζ Γεληθή πλέιεπζε πηνζεηεί ζηηο 18/12/1979 ηε χκβαζε γηα ηελ Δμάιεηςε φισλ ησλ κνξθψλ δηάθξηζεο θαηά ησλ Γπλαηθψλ (CEDAW). 1985: Γηάζθεςε ΝΑΨΡΟΜΠΗ, 1995: Πεθίλν (πιαηθφξκα δξάζεο Πεθίλνπ απαξρή gender mainstreaming) 2000: ΓΗΑΚΔΦΖ γηα ηε λέα ρηιηεηία ΝΔΑ ΤΟΡΚΖ Πξναηξεηηθφ Πξσηφθνιιν ζηελ χκβαζε γηα ηελ εμάιεηςε φισλ ησλ κνξθψλ δηαθξίζεσλ θαηά ησλ γπλαηθψλ (CEDAW), (πεξί αλαγλψξηζεο ηεο αξκνδηφηεηαο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηελ εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ θαηά ησλ γπλαηθψλ λα δέρεηαη θαη λα εμεηάδεη αηνκηθέο θαη ζπιινγηθέο αλαθνξέο γηα παξαβίαζε ηεο χκβαζεο): Δπηθχξσζε απφ Διιάδα Ν. 2952/2001, ΦΔΚ Α/248/ (Έθε Μπέθνπ παξνπζηάζεηο καζήκαηνο ΔΓΓ 2011). 1.2 Δπξσπατθή Έλσζε Πην ιεπηνκεξψο παξέρεηαη κία αλαζθφπεζεο ζε επίπεδν ΔΔ ηεο πνξείαο ηεο ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ, φπνπ ζα δνζεί ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ εμέιημε ηνπ gender mainstreaming. Θεσξείηαη φηη επαγσγηθά θηλνχληαη θαη νη εμειίμεηο ζε επίπεδν Διιάδαο, φπνπ φζν πξνρσξά ε επξσπατθή νινθιήξσζε ηφζν πην άκεζε θαη ππνρξεσηηθή είλαη ε ελζσκάησζε ζην ειιεληθφ δίθαην ησλ νδεγηψλ-θαλνληζκψλ ηεο ΔΔ πξάγκα ην νπνίν ζα αλαθεξζεί ελδεηθηηθά θαη δηακέζνπ ησλ ζπληαγκαηηθψλ ξπζκίζεσλ παξαθάησ. Απφ ηνλ αξρηθφ ζηφρν ηε ηεο ίζεο ακνηβήο γηα ίζε εξγαζία ζηε πλζήθε ηεο Ρψκεο (19570 κέρξη ηελ ζηξνθή πξνο ηελ πνιηηηθή ηζφηεηαο γηα φινπο (2006) κεζνιαβνχλ 50 ρξφληα αιιαγψλ θαη εμειίμεσλ ηεο επξσπατθήο 12

13 πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ σο πξνο ηνπο ζηφρνπο, ηηο δηαδηθαζίεο, ηα εξγαιεία ηεο ζε ζπλάξηεζε κε ηηο εθάζηνηε πνιηηηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο επξσπατθήο νηθνδφκεζεο θαη αλάινγα κε ην είδνο παξεκβάζεσλ ηεο ΔΔ ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο. Παξάιιεια ε πνιηηηθή εμειίρζεθε ζε ζπλάξηεζε κε ηε δπλακηθή πνπ δεκηνχξγεζε ε παξνπζία γπλαηθψλ κε θεκηληζηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ζηα θέληξα απνθάζεσλ ησλ επξσπατθψλ ζεζκψλ, ηδηαίηεξα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ησλ δηαθπβεξλεηηθψλ ζπλδηαζθέςεσλ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ησλ Τπνπξγψλ. Ζ εθάζηνηε πνιηηηθή ζπγθπξία απνηππψζεθε ζηηο ξπζκίζεηο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζηηο πλζήθεο θαη ζηα θείκελα ζηα νπνία θαηέιεμαλ νη δχν επξσπατθέο πλειεχζεηο, ηνλ Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ θαη ην ρέδην ηεο πληαγκαηηθήο πλζήθεο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο αλαζθφπεζεο, ε ηζηνξηθή δηαδξνκή ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο ρσξίδεηαη ζε 4 ρξνληθέο πεξηφδνπο, νη νπνίεο παξνπζηάδνπλ δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ηηο έλλνηαο ηηο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη αληίζηνηρεο κεζφδνπο πνιηηηθψλ παξεκβάζεσλ. εκαληηθή ψζεζε ζηελ αλάπηπμε πνιηηηθήο έδσζε, αθελφο ν ΟΖΔ κε ηελ αλαθήξπμε ηεο δεθαεηίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ γπλαηθψλ ( ) θαη, αθεηέξνπ, ην θεκηληζηηθφ θαη γπλαηθείν θίλεκα ζηελ Δπξψπε κεηά ην Σηο δηάθνξεο πεξηφδνπο ραξαθηήξηζαλ δηαθνξεηηθνί ζηφρνη απφ ηελ ίζε κεηαρείξηζε ζηηο ζεηηθέο δξάζεηο ζην gender mainstreaming δειαδή ηελ έληαμε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο έσο θαη ππαγσγή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ ηζφηεηα γηα φινπο. Καηά ηελ καθξνρξφληα δηαδξνκή ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ αλαπηχρζεθε ζεκαληηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην (δεζκεπηηθφ θαη κε), ην νπνίν ιεηηνχξγεζε σο ππφβαζξν ησλ παξεκβάζεσλ ηεο ΔΔ. Δκπινπηίζηεθαλ ζεκαληηθά πεδία άζθεζεο πνιηηηθήο, ηα νπνία, αξρήο γελνκέλεο απφ ηελ ηζφηεηα ησλ ακνηβψλ, επεθηάζεθαλ ζηελ ελδννηθνγελεηαθή βία, ηελ πνιηηηθή, ηελ έξεπλα, ηελ ηερλνινγία, ηηο δηεζλείο ζρέζεηο, ηα δεκφζηα νηθνλνκηθά θ.ά. (ηξαηεγάθε 2008) : Ννκηθή θαηνρχξσζε ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ζ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα, κε ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο ζεζκνζέηεζε ηελ αξρή ηεο ίζεο ακνηβήο γηα γπλαίθεο θαη άλδξεο (άξζξν 119/1957). Άξζξν 119 : «Κάζε θξάηνο κέινο εμαζθαιίδεη ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο Ηζφηεηαο ησλ Ακνηβψλ γηα φκνηα εξγαζία κεηαμχ εξγαδνκέλσλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ» 13

14 Καηαξρήλ, κε ηε δηάηαμε απηή, επηρεηξήζεθε λα απνθεπρζεί ε επίπησζε ηνπ αληαγσληζκνχ, θπξίσο γηα ηελ Γαιιία, ιφγσ ηεο θνηλσληθήο ηεο πνιηηηθήο. Ζ Γαιιία ήηαλ ε κφλε εθ ησλ εμ ηδξπηηθψλ θξαηψλ πνπ δηέζεηε εηδηθή λνκνζεζία ελψ θαη ηα εμ ηδξπηηθά θξάηε είραλ θαζηεξψζεη ηε ζπληαγκαηηθή αξρή θαη είραλ θπξψζεη ηε ζρεηηθή ΓΔ 100. Παξά φκσο ην γεγνλφο φηη ε ζεζκνζέηεζε απηή απνζθνπνχζε ζηε δηαζθάιηζε ίζσλ φξσλ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ έμη ηδξπηηθψλ θξαηψλ ηεο Κνηλφηεηαο, απνηέιεζε, σζηφζν, ηε βάζε γηα ηελ παξαπέξα λνκηθή θαηνρχξσζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Απφ ην 1975 θαη κεηά πηνζεηήζεθε έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο θνηλνηηθψλ κέζσλ, κε ηα νπνία απνζαθελίζηεθε θαη αλαπηχρζεθε ε βαζηθή απηή αξρή ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο, κε ζηφρν ηελ ηζφηεηα δηθαησκάησλ πξφζβαζεο ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία. ηελ θαηεχζπλζε απηή κεγάιε ππήξμε ε ζπκβνιή θαη ε επηξξνή ησλ θνηλσληθψλ θηλεκάησλ ζηελ Δπξψπε κεηά ην 1968, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ θεκηληζηηθνχ θηλήκαηνο. Σν άξζξν απηφ εληάρζεθε ζηελ ίδηα ελφηεηα πξνγξακκαηηθνχ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα κε ηα άξζξα 117 θαη 118. Σν ΓΔΚ, κε απνθάζεηο ηνπ, ζεψξεζε φηη ην άξζξν επηηειεί δηπιή ιεηηνπξγία, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή, θαη δελ αξθεί απφ κφλν ηνπ. (Έθε Μπέθνπ παξνπζηάζεηο καζήκαηνο ΔΓΓ 2011) : Θεηηθέο δξάζεηο ππέξ ησλ γπλαηθψλ θαη πξνγξάκκαηα δξάζεηο γηα ίζεο επθαηξίεο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Σελ δεθαεηία ηνπ 1980, ν πξφεδξνο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο Εαθ Νηειφξ θίλεζε ηα λήκαηα ηεο εληαίαο επξσπατθήο αγνξάο κε ρξνληθφ νξίδνληα ην 1992, θξνληίδνληαο παξάιιεια λα πεξηβάιεη κε θνηλσληθφ καλδχα ηε δηαδηθαζία επξσπατθήο νινθιήξσζεο. Πξνεηνηκάδεηαη έηζη κέζσ ηεο ειεχζεξεο δηαθίλεζεο αγαζψλ εξγαδνκέλσλ ππεξεζηψλ θαη θεθαιαίσλ ε ΟΝΔ, ελψ ηαπηφρξνλα δηαθαίλεηαη θαη ε πξνο αλαηνιάο δηεχξπλζε ηεο ΔΔ. ηνλ θνηλσληθφ ηνκέα ππάξρεη κηα απιά θαη κφλν εθθξαζκέλε αλάγθε γηα ηελ παγίσζε θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. Οη ζηφρνη ησλ κεζνπξφζεζκσλ πξνγξακκάησλ δξάζεηο πνπ ζθηαγξαθνχλ θαη ηηο εμειίμεηο γχξσ απφ ηελ ηζφηεηα θαζνξίδνληαη σο α) ε κείσζε θαηά θχιν επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη β) ε δηεπθφιπλζε ηνπ ζπλδπαζκνχ νηθνγελεηαθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ ππνρξεψζεσλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ : Οη γπλαίθεο ζηα θέληξα απνθάζεσλ θαη ε έληαμε ηεο ηζφηεηαο ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο. Ζ πνιηηηθή γηα ηελ ηζφηεηα ελφςεη ηεο εκβάζπλζεο θαη ηεο 14

15 δηεχξπλζεο θηλήζεθε γχξσ απφ ηνπο άμνλεο α) ηεο πξνψζεζεο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ κε ζεηηθέο δξάζεηο θαη β) ηεο έληαμεο ηεο ηζφηεηαο ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο (gender mainstreaming) : Ζ έληαμε ηεο ηζφηεηαο ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο (gender mainstreaming). Με έλαπζκα ηελ πιαηθφξκα δξάζεο Πεθίλν 1995 αξρίδεη νπζηαζηηθά ην 1996 ε νπζηαζηηθή δηαδηθαζία ηεο ελζσκάησζεο ηνπ gender mainstreaming ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο. ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ην Λνπμεκβνχξγν ελζσκαηψλεηαη αξρηθά ζηελ Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε θαη κέζσ απηήο ζηα θξάηε κέιε κέζσ ησλ Δζληθψλ ρεδίσλ Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε. Οξφζεκν απνηειεί ε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ φπνπ θαηνρπξψλεηαη ε δέζκεπζε πξνο ηελ εμάιεηςε ησλ έκθπισλ αληζνηήησλ κέζσ ηνπ gender mainstreaming. Με ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ, ην 1999, νη πξνζπάζεηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ επίηεπμε ηζφηεηαο ησλ θχισλ εληζρχζεθαλ. ην Άξζξν 2 ηεο πλζήθεο ΔΚ δηαθεξχζζεηαη ε πξναγσγή ηεο "ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ" σο ζεκειηψδεο θαζήθνλ ηεο Κνηλφηεηαο. ην Άξζξν 3 παξ. 2, πξνβιέπεηαη ε εμάιεηςε ησλ αληζνηήησλ κεηαμχ ησλ θχισλ ζηνπο ζηφρνπο, ηηο ζηξαηεγηθέο θαη ηηο δξάζεηο ηεο Κνηλφηεηαο, θαη ζπγθεθξηκέλα, φηη, ζε φιεο ηηο 21 εηδηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ απαξηζκνχληαη ζην άξζξν 3, παξ. 1 ε Κνηλφηεηα ζα πξέπεη λα επηδηψθεη ηελ εμάιεηςε ησλ αληζνηήησλ θαη ηελ πξναγσγή ηεο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζεζπίζηεθε ζηε πλζήθε ΔΚ ε πνιηηηθή ηεο ελζσκάησζεο ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φινπο ηνπο ηνκείο (gender mainstreaming). ην Άξζξν 13, δηαηππψλεηαη ε ξεηή εληνιή γηα αλάιεςε δξάζεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ, κεηαμχ άιισλ, ιφγσ θχινπ. Άξζξν 136(πξψελ 117) Ζ Κνηλφηεηα θαη ηα θξάηε κέιε, έρνληαο ππφςε ηα ζεκειηψδε θνηλσληθά δηθαηψκαηα φπσο απηά πνπ νξίδνληαη ζηνλ Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε, πνπ ππνγξάθεθε ζην Σνξίλν ζηηο 18 Οθησβξίνπ 1961, θαη ζηνλ Κνηλνηηθφ Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Κνηλσληθψλ Γηθαησκάησλ ησλ Δξγαδνκέλσλ ηνπ 1989, έρνπλ σο ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαη εξγαζίαο, ψζηε λα θαηαζηήζνπλ δπλαηή ηελ ελαξκφληζή ηνπο κε παξάιιειε δηαηήξεζε ηεο πξνφδνπ, ηελ θαηάιιειε θνηλσληθή πξνζηαζία, ηνλ θνηλσληθφ δηάινγν θαη ηελ αλάπηπμε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ πνπ ζα επηηξέςνπλ έλα πςειφ θαη δηαξθέο επίπεδν απαζρφιεζεο θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ απνθιεηζκνχ. 15

16 Άξζξν 137(πξψελ 118) Πξνθεηκέλνπ λα πινπνηήζεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ άξζξνπ 136, ε Κνηλφηεηα ππνζηεξίδεη θαη ζπκπιεξψλεη ηε δξάζε ησλ θξαηψλ κειψλ ζηνπο αθφινπζνπο ηνκείο: βειηίσζε, ηδηαηηέξσο, ηνπ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο, κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο πγείαο ησλ εξγαδνκέλσλ, φξνη εξγαζίαο, ελεκέξσζε θαη δηαβνχιεπζε κε ηνπο εξγαδνκέλνπο, αθνκνίσζε ησλ απνθιεηνκέλσλ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο πξνζψπσλ, ππφ ηελ επηθχιαμε ηνπ άξζξνπ 150, Ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ φζνλ αθνξά ηηο επθαηξίεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηε κεηαρείξηζε ζηελ εξγαζία (πξνζζήθε ζην πξψελ Άξζξν 118). Σν Άξζξν 141 απνηειεί ηε λνκηθή βάζε γηα ηα κέηξα ηεο Κνηλφηεηαο πνπ αθνξνχλ ηηο ίζεο επθαηξίεο θαη ηελ ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε δεηήκαηα απαζρφιεζεο. 1999: Τηνζεηείηαη ε Γηπιή ηξαηεγηθή απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη εθαξκφδεη ην gender mainstreaming ζηηο πνιηηηθέο ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ, ελψ πξνσζείηαη ν ζπλδπαζκφο ηνπ κε ηηο Θεηηθέο Γξάζεηο ζε φια ηα Μέηξα. Οη Καηεπζπληήξεο Γξακκέο γηα ηελ Απαζρφιεζε, αλαθέξνληαη ζηελ ελίζρπζε ησλ πνιηηηθψλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη ζε κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. 2000:Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο ΔΔ ΠΑΝΖΓΤΡΗΚΖ ΓΗΑΚΖΡΤΞΖ NIKAIA EE C364/18/12/2000 Άξζξν 3: Γηθαίσκα αλαληίξξεην θαη απηαπφδεηθην ζηελ αθεξαηφηεηα ηνπ πξνζψπνπ ην πεδίν ηεο ηαηξηθήο θαη ηεο βηνινγίαο πξέπεη λα ηεξείηαη ε απαγφξεπζε ηεο κεηαηξνπήο ηνπ αλζξσπίλνπ ζψκαηνο θαη ησλ κεξψλ ηνπ θαζαπηψλ ζε πεγή θέξδνπο : Σν Πξφγξακκα «Πξνο κηα ηξαηεγηθή-πιαίζην γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ» θσδηθνπνίεζε ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο έληαμεο ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο ηφζν σο πξνο ην πεξηερφκελν φζν θαη σο πξνο ηε κεζνδνινγία εθαξκνγήο ηεο : Ο Υάξηεο γηα ηελ Ηζφηεηα κεηαμχ Γπλαηθψλ θαη Αλδξψλ ζπλδπάδεη λέεο δξάζεηο γηα ηελ ηζφηεηα κε ηελ ελίζρπζε ήδε ππαξρνπζψλ επηηπρεκέλσλ δξάζεσλ. Γηαθεξχζζεη εθ λένπ ηε Γηπιή ηξαηεγηθή ηεο έληαμεο ηεο δηάζηαζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο, κε ηελ αλάιεςε εηδηθψλ ζεηηθψλ κέηξσλ. Σν ςήθηζκα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνχιην ηεο 27 εο επηεκβξίνπ 2007 γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κεηαμχ άιισλ, επηδνθηκάδεη ηηο πξνζπάζεηεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο λα εληείλεη ηηο ελέξγεηεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ θαη ππελζπκίδεη φηη ε 16

17 πνιηηηθή ελζσκάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε επίπεδν Δ.Δ. πινπνηείηαη σο δηπιή ζηξαηεγηθή, ε νπνία απνζθνπεί αθελφο λα εμαζθαιίζεη ηελ ηζφηεηα κεηαμχ ησλ θχισλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο πνιηηηθήο θαη ζε φιεο ηηο απνθάζεηο θαη αθεηέξνπ λα ζέζεη ππφ έιεγρν ηηο δηαθξίζεηο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ, κε κέηξα πνπ απνζθνπνχλ ζε ζαθείο ζηφρνπο. Σέινο, ζηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αλάπηπμε θα ηελ εξγαζία, γηα ηα έηε , πξνβιέπεηαη φηη ην gender mainstreaming ζα ιακβάλεηαη ππφςε ζην ζρεδηαζκφ φισλ ησλ δξάζεσλ.(βηθηψξηα Γθεξκφηζε & Διέλε αθειιαξίνπ 2009) 1.3 Διιάδα Θα παξαθνινπζήζνπκε ηελ πνξεία ηεο ηζφηεηαο ησλ θίισλ θπξίσο ζπληαγκαηηθά θαη λνκνζεηηθά, θαζψο κέζα απφ ην ζχληαγκα αξρηθά παγηψλεηαη δηαθεξχηηεηαη θαη ζεκειηψλεηαη ε ηζφηεηα αλδξψλ θαη γεληθψλ, αξρηθά σο status negativus, θαηφπηλ σο ηζνλνκία θαη ηζνπνιηηεηαθφ, ζπκκεηνρηθφ πνιηηηθφ δηθαίσκα status activus, χζηεξα σο ζεηηθφ δηθαίσκα δξάζεο θαη πξνζηαζίαο θαη απνθαηάζηαζεο ηεο αληζφηεηαο (γπλαίθα, κεηξφηεηα, νηθνγέλεηα) status positivus, θαη ηειηθά σο γεληθφηεξε επηηαγή πνπ αλάγεη ηελ ηζφηεηα ησλ θίισλ ζε νξηδφληην δηθαίσκα πνιιαπιψλ ζεηηθψλ θαη πξνζηαηεπηηθψλ θαηλνθαλψλ εξκελεηψλ γηα ηνλ αδηθνχκελν status mixtus. φια απηά βέβαηα θαζίζηαληαη δπλαηά ράξε θαη ζην άξζξν 28 ηνπ πληάγκαηνο πνπ ελζσκαηψλεη ηελ επξσπατθή λνκνζεζία ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε. ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ 1975 (Άξζξν 4.1. Οη Έιιελεο είλαη Ίζνη ελψπηνλ ηνπ λφκνπ. 2. Οη Έιιελεο θαη νη Διιελίδεο έρνπλ ίζα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο Άξζξν Ζ νηθνγέλεηα, σο ζεκέιην ηεο ζπληήξεζεο θαη πξναγσγήο ηνπ Έζλνπο, θαζψο θαη ν γάκνο, ε κεηξφηεηα θαη ε παηδηθή ειηθία ηεινχλ ππφ ηελ πξνζηαζία ηνπ Κξάηνπο. Άξζξν ινη νη εξγαδφκελνη, αλεμάξηεηα απφ θχιν ή άιιε δηάθξηζε, έρνπλ δηθαίσκα ίζεο ακνηβήο γηα παξερφκελε εξγαζία ίζεο αμίαο Μεηαβαηηθέο Γηαηάμεηο Άξζξν Γηαηάμεηο πθηζηάκελεο πνπ είλαη αληίζεηεο πξνο ην άξζξν 4 παξάγξαθνο 2 εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ ψζπνπ λα θαηαξγεζνχλ κε λφκν, ην αξγφηεξν έσο ηελ 31 Γεθεκβξίνπ

18 2. Απνθιίζεηο απφ ηνπο νξηζκνχο ηεο παξαγξάθνπ 2 ηνπ άξζξνπ 4 επηηξέπνληαη κφλν γηα ζνβαξνχο ιφγνπο, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ νξίδεη εηδηθά ν λφκνο. 3. Καλνληζηηθέο Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο, θαζψο θαη δηαηάμεηο ζπιινγηθψλ ζπκβάζεσλ ή δηνηθεηηθψλ απνθάζεσλ γηα ηε ξχζκηζε ακνηβήο ηεο εξγαζίαο, πνπ είλαη αληίζεηεο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 22 παξ. 1 εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ έσο ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπο, πνπ ζπληειείηαη ην αξγφηεξν κέζα ζε ηξία έηε απφ ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ πληάγκαηνο (11/6/1978). ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ Αλαζεψξεζε 2001 Άξζξν 21 παξ. 5 (λέα): Ο ζρεδηαζκφο θαη ε εθαξκνγή δεκνγξαθηθήο πνιηηηθήο, θαζψο θαη ε ιήςε φισλ ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ απνηειεί ππνρξέσζε ηνπ Κξάηνπο. Άξζξν 31: Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο κπνξεί λα εθιεγεί φπνηνο είλαη Έιιελαο πνιίηεο έρεη απφ παηέξα ή κεηέξα ειιεληθή θαηαγσγή. Άξζξν 116 παξ. 2 (λέα): Γελ απνηειεί δηάθξηζε ιφγσ θχινπ ε ιήςε ζεηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Σν θξάηνο κεξηκλά γηα ηελ άξζε ησλ αληζνηήησλ πνπ πθίζηαληαη ζηελ πξάμε, ηδίσο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ. Ζ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΗΟΣΖΣΑ ΣΧΝ ΦΤΛΧΝ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΟ ΓΗΚΑΗΟ-1983-Καηάξγεζε παηξηαξρηθήο νηθνγέλεηαοθαηάξγεζε πξνίθαο θιπ ΚΑΘΗΔΡΧΖ ΠΟΛΗΣΗΚΟΤ ΓΑΜΟΤ(1982) ΑΠΟΠΟΗΝΗΚΟΠΟΗΖΖ ΜΟΗΥΔΗΑ(1985) ΝΟΜΗΜΟΠΟΗΖΖ ΣΧΝ ΑΜΒΛΧΔΧΝ(1986) ΗΖ ΜΔΣΑΥΔΗΡΗΖ ΑΝΓΡΧΝ-ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΣΖΝ ΔΡΓΑΗΑ(1983) ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΖ ΜΖΣΡΟΣΖΣΑ-ΓΟΝΗΚΔ ΑΓΔΗΔ(1983) ΑΤΣΟΝΟΜΖ ΤΝΣΑΞΖ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΓΑ ΑΓΡΟΣΗΑ (1982) ΝΟΜΟ ΓΗΑ ΣΖΝ ΚΑΣΑΠΟΛΔΜΖΖ ΣΟΤ TRAFFICING (2002) NEE ΑΓΔΗΔ ΜΖΣΡΟΣΖΣΑ (9ΜΖΝΟ), ΜΔ ΑΛΛΑΓΉ ΣΟΤ ΓΖΜΟΗΟΤΠΑΛ. ΚΧΓΗΚΑ (1999) θαη (2007) ΚΑΘΗΔΡΧΖ ΠΟΟΣΧΖ ΣΑ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΑ ΤΜΒΟΤΛΗΑ-(2000) ΚΑΘΗΔΡΧΖ ΠΟΟΣΧΖ ΣΗ ΓΖΜΟΣΗΚΔ-ΝΟΜΑΡΥΗΑΚΔ ΔΚΛΟΓΔ(-2001), ζηηο εζληθέο εθινγέο(2008) θαη ζηελ έξεπλα (2008) ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΣΖ ΔΝΓΟΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΖ ΒΗΑ(2006) 18

19 2.Ιζόηεηα ησλ θύισλ 2.1 Θεσξία θαη έλλνηεο Φύιν Απαξρή ηεο φιεο πξνζέγγηζεο απνηειεί ε ιέμε θχιν, γχξσ απφ ηελ νπνία έρεη ζρεκαηνπνηεζεί ην πεδίν κάρεο γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ σο ηζάμησλ θαη ηζφηηκσλ αηφκσλ. Ζ δηάζηαζε ηνπ θχινπ παξέρεη αμησκαηηθά κία ηδηφηεηα κε βάζε ην βηνινγηθφ θχιν ε νπνία είλαη θαηαξρήλ ζεκηηή θαη φρη απεπθηαία. Γειαδή επηδεηείηαη ε δηαθνξεηηθφηεηα πνπ δίλεη ε ίδηα ε θχζε θαηά ηπραίν ηξφπν θαη πξέπεη λα ηπγράλεη κεηαρείξηζε σο έλα δψξν θαη έλαο ξφινο δσήο, έλα ηδηάδσλ ραξαθηεξηζηηθφ (ην βηνινγηθφ θχιν-sex), ην νπνίν ζε θάζε πεξίπησζε επηθπιάζζεη κνλαδηθέο ιεηηνπξγίεο γηα ηνλ θνξέα ηνπ. Αθξηβψο φκσο εδψ ην ηεξφ θαη random βηνινγηθφ πεπξσκέλν ζπλαληά ηελ θνηλσλία θαη γελλάηαη ε έλλνηα ηνπ θνηλσληθνχ θχινπ ή έκθπινπ ξφινπ (gender) ζε αληηδηαζηνιή κε ηνπο φξνπο αξζεληθφ-ζειπθφ (masculine-feminine). Σν θνηλσληθφ θχιν πιένλ παξνπζηάδεηαη σο ζχλνιν επηηαγψλ, κε βάζε θνηλσληθή αληίιεςε πεξί «επηηαγήο ηεο θχζεο». Σα θνηλσληθά καο κάηηα καο θάλνπλ λα βιέπνπκε ην βηνινγηθφ, σο «βηνινγηθφ θαη θπζηθφ». Έηζη παξάγνληαη δηρνηνκήζεηο-δίπνια-ηεξαξρηθή ζρέζε άξα θαη θαηαπαηήζεηο ησλ δηθαησκάησλ ηεο αδχλακεο πιεπξάο. Υξήζηκν ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη λα αλαδεηρζεί θαη κία ζεηξά έκθπισλ ξφισλ πνπ αθελφο είλαη αλαπφζπαζηνη απφ ηηο ππξεληθέο αξρέηππεο θνηλσληθέο δνκέο, φπσο ε νηθνγέλεηα, ε κεηξφηεηα, ε ελαζρφιεζε κε ηα ηεο νηθίαο, αθεηέξνπ δε έρνπλ παξαγλσξίζεη θαη εθηξνρηάζεη απηέο ηηο δηεξγαζίεο, κεηαηξέπνληαο ηεο ζε πεδία παξαγσγήο αληζφηεηαο γηα ηελ γπλαίθα. Δπίζεο ππάξρεη κηα εμίζνπ παξάγνπζα αληζφηεηεο δηάζηαζε ηνπ θχινπ, απηή ηνπ ζεμνπαιηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ηεο εξσηηθήο απηνδηάζεζεο θαη έθθξαζεο. Δλψ απηή δηαηξέρεη ηελ δηαδξνκή ηνπ αλζξψπνπ απφ ηα αξραία ρξφληα κφιηο πξφζθαηα κπφξεζε ε θνηλσληνινγηθή επηζηήκε λα αλαδείμεη θαη ηελ πηπρή απηή (πνξλεία, νκνθπινθηιία). 19

20 2.1.2 Ιζόηεηα-Ιζνηηκία Καη νη δχν έλλνηεο ζπκβαδίδνπλ θαη ηαπηίδνληαη θαη κάιινλ ζηα πξνηάγκαηα ηνπ θεκηληζηηθνχ θηλήκαηνο ηειηθά επηδεηνχηαλ ν δεχηεξνο φξνο ηεο νπζηαζηηθήοζπκπεξηιεπηηθήο ηζνηηκίαο (equity), έλαληη ηεο ηππηθήο-απνθιεηζηηθήο ηζφηεηαο (equality). Βέβαηα πνηέ δελ είλαη αξγά γηα αλαλνεκαηνδνηήζεηο θαη ζα πξέπεη λα ζθεθζεί θάπνηνο ηα άγνλα αηζζεηήξηα ηεο θνηλσλίαο θαηά ηελ εθθίλεζε ησλ θεκηληζηηθψλ δηεθδηθήζεσλ-θηλεκάησλ Η ηζόηεηα ησλ θύισλ Ζ ηζφηεηα ησλ θχισλ αλαθέξεηαη ζηελ ίζε απνηίκεζε ηνπ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ. Γνπιεχεη γηα λα μεπεξαζηνχλ ηα εκπφδηα ησλ ζηεξενηχπσλ θαη ησλ πξνθαηαιήςεσλ, έηζη ψζηε ηα δχν θχια είλαη ζε ζέζε λα ζπκβάιινπλ εμίζνπ θαη λα επσθεινχληαη απφ ηηο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. ηαλ νη γπλαίθεο θαη νη άλδξεο έρνπλ ζρέζε κε ηελ ηζφηεηα, νη νηθνλνκίεο αλαπηχζζνληαη ηαρχηεξα θαη ππάξρεη ιηγφηεξε δηαθζνξά. ηαλ νη γπλαίθεο είλαη πγηείο θαη κνξθσκέλνη, νη νηθνγέλεηέο ηνπο, ηηο θνηλφηεηεο θαη ηα έζλε φθεινο Η αληζόηεηα ησλ θύισλ Οη άλδξεο θαη νη γπλαίθεο είλαη θπζηθά δηαθνξεηηθφ, αιιά είλαη ε θνηλσληθή, νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη λνκηθή εξκελεία απηψλ ησλ δηαθνξψλ πνπ νδεγνχλ ζηελ αληζφηεηα κεηαμχ ηνπο. Μεξηθά παξαδείγκαηα πνπ πεξηγξάθνληαη παξαθάησ: Κνηλσληθή αληζόηεηα Οη γπλαίθεο θαη νη άλδξεο έρνπλ ζπλήζσο δηαθνξεηηθνχο ξφινπο θαη επζχλεο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο εξγαζία. Οη άλδξεο έρνπλ ηελ ηάζε λα θάλνπλ βαξχηεξα, πην επηθίλδπλεο εξγαζίεο πνπ ζπλήζσο βξίζθνληαη έμσ απφ ην ζπίηη. Δξγαζία ησλ αλδξψλ ηείλεη λα έρεη κηα πςειφηεξε ζέζε απφ φ, ηη ην έξγν ησλ γπλαηθψλ, πνπ έρνπλ ηελ θχξηα επζχλε ηεο θξνληίδαο παηδηψλ θαη ειηθησκέλσλ, θαη παξέρεη ηξνθή γηα ηελ νηθνγέλεηα. Οη γπλαίθεο ζπρλά έρνπλ άληζε πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε θαη ππεξεζίεο πγείαο. 20

21 Κνηλσληθά έζηκα πνπ ελζαξξχλνπλ ή δχλακε θνξίηζηα ζε εθεβηθή γάκνπο θαη ζηηο αξρέο πνπ θέξεη ην παηδί λα έρεη άκεζεο θαη επηθίλδπλεο ζπλέπεηεο γηα ηελ πγεία ηνπο. Τπάξρνπλ πςειά επίπεδα ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ ζε φιεο ηηο ρψξεο ζε φιν ηνλ θφζκν. Απηφ κπνξεί λα είλαη εληφο ησλ νηθνγελεηψλ, φπνπ κπνξεί λα γίλεη δεθηή σο «θπζηνινγηθή». Καηά ηε δηάξθεηα ηεο έλνπιεο ζχγθξνπζεο βία ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ηαπεηλψζεη ηνλ ερζξφ θαη λα ππνλνκεχζεη ην εζηθφ θαη ηελ αληίζηαζε) Οηθνλνκηθή αληζόηεηα ρεδφλ ην 70% ησλ θησρψλ ηνπ θφζκνπ είλαη γπλαίθεο, θαη ν αξηζκφο ησλ γπλαηθψλ πνπ δνπλ ζηε θηψρεηα έρεη απμεζεί δπζαλάινγα ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε ζχγθξηζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ αλδξψλ. Οη γπλαίθεο έρνπλ άληζε πξφζβαζε ζε νηθνλνκηθνχο πφξνπο, φπσο ην θεθάιαην, πηζησηηθέο, ηεο εξγαζίαο θαη ηεο γεο, θαη νη πεξηνξηζκέλεο επθαηξίεο γηα απαζρφιεζε θαη επαγγεικαηηθή εμέιημε πνπ πεξηνξίδεη ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα βειηηψζνπλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε. Οη γπλαίθεο έρνπλ άληζε πξφζβαζε ζε επθαηξίεο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο, ε νπνία νδεγεί ζε ρακειά επίπεδα κφξθσζεο θαη απαζρφιεζεο ζε αλεηδίθεπηεο, ρακειφκηζζεο ζέζεηο θαηάζηαζε Πνιηηηθή θαη λνκηθή αληζόηεηα Οη γπλαίθεο είλαη εμαηξεηηθά ρακειή εθπξνζψπεζε ζε φια ηα επίπεδα ηεο επίζεκεο ιήςεο απνθάζεσλ ζηελ θνηλσλία, αιιά θπξίσο πεξηθεξεηαθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Σν λνκηθφ ζχζηεκα ζε πνιιέο ρψξεο, δηαθξίζεηο εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ ζηνπο ηνκείο ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ, θιεξνλνκηθνχ, ηελ πεξηνπζία θαη ηδηνθηεζία γεο, ηελ ηζαγέλεηα θαη ην πνηληθφ δίθαην. Ζ δίσμε ησλ ππνζέζεσλ πνπ αθνξνχλ ηε βία θαηά ησλ γπλαηθψλ είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιε Η αληηκεηώπηζε ησλ αληζνηήησλ Ζ ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ έρεη γίλεη απνδεθηή σο ζεκειηψδεο αξρή ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ κεηά ηελ έθδνζε ηνπ Υάξηε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ην Πνιιέο δηεζλείο ζπκθσλίεο, φπσο ε χκβαζε γηα ηελ Δμάιεηςε φισλ ησλ Μνξθψλ Γηαθξίζεσλ θαηά ησλ Γπλαηθψλ (1979), ε Παγθφζκηα Γηάζθεςε γηα ηα 21

22 Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ (1993) θαη ηνπο Αλαπηπμηαθνχο ηφρνπο ηεο Υηιηεηίαο (2000) ηφληζαλ ηελ αλάγθε ηα θξάηε λα αλαιάβνπλ δξάζε θαηά ησλ δηαθξίζεσλ πξαθηηθέο. Σν απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ηηο γπλαίθεο απφ ην Γηεζλέο Έηνο γηα ηηο Γπλαίθεο (1975) έρεη νδεγήζεη ζε πνιιέο βειηηψζεηο ζηε δσή ησλ γπλαηθψλ. Τπάξρνπλ δηάθνξεο πξνζεγγίζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αληζφηεηαο. Οη «Γπλαίθεο θαη αλάπηπμε» (WID) πξνζέγγηζε εζηηάδεη ζηηο γπλαίθεο. Απηφ ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ησλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ησλ γπλαηθψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θνηλσληθήο, νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο κεηνλεθηήκαηα, αιιά κπνξεί λα απμήζεη ην θφξην εξγαζίαο ησλ γπλαηθψλ θαη απνηπγράλνπλ λα αλαγλσξίζνπλ ην ξφιν ησλ αλδξψλ σο βαζηθφ ζηνηρείν ηεο αιιαγήο. Ζ «Φχια θαη ηελ Αλάπηπμε» (GAD) πξνζέγγηζε ελζσκαηψλεη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ θχισλ ζε φιεο ηηο πηπρέο ησλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ. Γνπιεχεη γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ επηπηψζεσλ απφ ηηο πξνηεηλφκελεο αιιαγέο θαη ζηηο δχν άλδξεο θαη γπλαίθεο, αιιά κπνξεί λα κελ ιακβάλεηαη πάληα ηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ. Ζ επίηεπμε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ απαηηεί απφ ηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο λα εξγαζηνχλ απφ θνηλνχ ζε αλαδήηεζε ιχζεσλ, κε ηξφπνπο πνπ ελζαξξχλνπλ ηνλ ακνηβαίν ζεβαζκφ θαη εκπηζηνζχλε. Ηζφηεηα Ζ ίζε κεηαρείξηζε θαη ηελ απνηίκεζε φισλ ησλ αλζξψπσλ, ψζηε λα έρνπλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε ηηο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Φχιν Κνηλσληθά θαηαζθεπάζηεθε ξφινπο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ απνδίδνληαη ζηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. Απηά είλαη κάζεη θαη λα αιιάμεηε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη κπνξεί λα αιιάμεη γηα ηε βειηίσζε φισλ. Γηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ησλ θνηλσληψλ θαη κπνξνχλ λα επεξεαζηνχλ απφ ηελ 22

23 εζληθφηεηα, ηνλ πνιηηηζκφ, ηελ ηάμε, ηελ ειηθία, ηε ζξεζθεία, θαη ηελ ηζηνξηθή θαη νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ. Αλάιπζε ηνπ θχινπ Ζ δηαδηθαζία ηεο εμέηαζεο ηηο δηαθνξεηηθέο επηπηψζεηο πνπ έρεη ην θχιν γηα ηηο θνηλσλίεο θαη ηηο νξγαλψζεηο, φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ησλ αηφκσλ ζηελ εμνπζία, ηηο επθαηξίεο θαη ηνπο πφξνπο. Αλάιπζε ηνπ θχινπ ζε έλα αλαπηπμηαθφ ζρέδην αμηνινγήζεηο ησλ επηπηψζεσλ ησλ ζρεδηαδφκελσλ αιιαγψλ ζην γπλαηθψλ / θνξηηζηψλ θαη ησλ αλδξψλ / αγνξηψλ θαη γηα ηηο νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Θέκαηα πνπ εμεηάδεηαη ζε κία αλάιπζε θαηά θχιν κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ην θχιν θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο? Πξφζβαζε θαη έιεγρν ησλ πφξσλ θαη ηελ θαηαλνκή ησλ νθειψλ? Κνηλσληθνχο, νηθνλνκηθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ φια ηα παξαπάλσ? Καη ηθαλφηεηα ιήςεο απνθάζεσλ. πλεπάγεηαη ηε ζπιινγή αλαιπηηθά ζηνηρεία θαηά θχιν θαη ηελ ηζφηεηα ησλ επαίζζεησλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηνλ ελδηαθεξφκελν πιεζπζκφ. Φχια θαη ηελ αλάπηπμε (GAD) Μηα πξνζέγγηζε γηα ηε βειηίσζε ηεο ζέζεο ησλ γπλαηθψλ ε νπνία πεξηιακβάλεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηφζν ησλ αλδξψλ φζν θαη ησλ γπλαηθψλ, ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ εμέηαζε κφλν ηεο απνθαηάζηαζεο ησλ ζπλζεθψλ ησλ γπλαηθψλ. GAD εζηηάδεη ζηηο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θαη πνιηηηζηηθέο δπλάκεηο πνπ θαζνξίδνπλ πψο νη άλδξεο θαη νη γπλαίθεο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε θαη έιεγρν ησλ πφξσλ. Ζ ηζφηεηα ησλ θχισλ Ζ ηζφηηκε απνηίκεζε ηνπ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ πνπ νδεγεί ζηα δχν θχια είλαη ζε ζέζε λα ζπκβάιινπλ εμίζνπ θαη λα επσθεινχληαη απφ ηηο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Ηζφηεηα ησλ θχισλ Ζ δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο δίθαησλ απνηειεζκάησλ γηα ηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. Απηφ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ίζε ή δηαθνξεηηθή κεηαρείξηζε, αλάινγα κε ηε θχζε ηνπ ην κεηνλέθηεκα ή εκπφδην, απνηξέπνληαο κηα πην δίθαην απνηέιεζκα. 23

24 ηξαηεγηθέο φπσο θαηαθαηηθή πξσηνβνπιίεο δξάζεο είλαη έλα παξάδεηγκα ηεο δηαθνξεηηθήο κεηαρείξηζεο λα επηηεπρζεί κηα πην δίθαηε έθβαζε. Φχιν Οη βηνινγηθέο δηαθνξέο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ Ηζφηεηα ησλ θχισλ Ζ δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο δίθαησλ απνηειεζκάησλ γηα ηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. Απηφ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ίζε ή δηαθνξεηηθή κεηαρείξηζε, αλάινγα κε ηε θχζε ηνπ ην κεηνλέθηεκα ή εκπφδην, απνηξέπνληαο κηα πην δίθαην απνηέιεζκα. ηξαηεγηθέο φπσο θαηαθαηηθή πξσηνβνπιίεο δξάζεο είλαη έλα παξάδεηγκα ηεο δηαθνξεηηθήο κεηαρείξηζεο λα επηηεπρζεί κηα πην δίθαηε έθβαζε. Ο ζεμηζκφο Οη δηαθξίζεηο κε βάζε ην θχιν Οη γπλαίθεο ζηελ αλάπηπμε (WID) Μηα πξνζέγγηζε ηεο αλάπηπμεο πνπ επηθεληξψλεηαη ζηηο γπλαίθεο σο μερσξηζηή νκάδα θαη ηδηαίηεξεο θαηαζηάζεηο θαη αλάγθεο ηνπο. WID δξαζηεξηφηεηεο πεξηιακβάλνπλ ζπρλά κφλν γπλαίθεο σο ζπκκεηέρνληεο θαη ηνπο δηθαηνχρνπο ησλ αλαπηπμηαθψλ πξσηνβνπιηψλ Ιζνηηκία ησλ θύισλ (Gender Equity) ζνλ αθνξά ζηελ ηζφηεηα, σο πξνο ηα δηθαηψκαηα, ηα θαζήθνληα θαη ηηο επθαηξίεο ηφζν γηα ηνπο άλδξεο φζν θαη γηα ηηο γπλαίθεο είλαη θνηλσληθά εδξαησκέλε. Σα παξαπάλσ απαηνχληαη ζε αηνκηθφ επίπεδν βάζεη ησλ πνιηηηθψλ θαη αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη εγγπψληαη απφ ηελ πνιηηεία. Ζ Ηζνηηκία ησλ Φχισλ φκσο μεπεξλά ηα φξηα ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, ηα νπνία ελέρνληαη ζηελ έλλνηα ηεο ηζφηεηαο. Ζ έλλνηα ηεο Ηζνηηκίαο ησλ Φχισλ αθνξά ζηελ ηζνηηκία θα ηελ ηζνδπλακία ησλ πξνηχπσλ δσήο, δξαζηεξηνηήησλ θαη ηθαλνηήησλ. Δίλαη έλα εγθάξζην έξγν ηεο πνιηηείαο, ην νπνίν νθείιεη λα πξαγκαηνπνηεζεί ζην πιαίζην ηεο έλλνηαο ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηεο αεηθνξίαο ηεο θνηλσλίαο. Ζ ελ ιφγσ έλλνηα δε δηακνξθψλεη νπνηαδήπνηε ηεξάξρεζε θχινπ, αιιά πεξηγξάθεη ηα πξφηππα ηζνηηκίαο ζηνλ ηξφπν 24

25 δσήο, ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο ηθαλφηεηεο, πνπ πξνο ην παξφλ ραξαθηεξίδνληαη σο αλδξηθέο ή γπλαηθείεο. Ζ έλλνηα ηεο ηζνηηκίαο ησλ θχισλ δελ αθνξά κφλν ζηνλ παξφλ, αιιά απνηειεί επζεβή πφζν θαη επηδηψθεηαη κέζα απφ πην νινθιεξσκέλεο θαη βαζχηεξεο αιιαγέο ηεο θνηλσλίαο. ε απηή ηελ πεξίπησζε, είλαη άλεπ νπζίαο, αλ ηα πξφηππα δηαβίσζεο, ηα νπνία απηή ηε ζηηγκή ραξαθηεξίδνληαη σο αλδξηθά ή γπλαηθεία, βηψλνληαη απφ ηνπο άλδξεο ή ηηο γπλαίθεο, ηα αγφξηα ή ηα θνξίηζηα. Οη πνηνηηθέο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη ζην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο έρνπλ επηηεπρζεί κε ζρεδηαζκφ θαη εθαξκνγή πνιηηηθψλ, νη νπνίεο απνξξένπλ απφ ηελ ηζφηηκε πξνζέγγηζε ηφζν ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ζεζκψλ φζν θαη ησλ αιιαγψλ πνπ δξνκνινγνχληαη ζην πιαίζην ησλ ζεζκψλ απηψλ. Οη αιιαγέο απηέο έρνπλ σο ζηφρν λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο ησλ αλζξψπσλ θαη φρη λα αλαγθάζνπλ ηα άηνκα απιψο λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο αλάγθεο ηνπ ζπζηήκαηνο. Γη απηφ ην ιφγν, ηφζν ε ηζφηεηα φζν θαη ε ηζνηηκία βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ηνπ ηξφπνπ, κε ηνλ νπνίν νξγαλψλνληαη θαη εθαξκφδνληαη δηαδηθαζίεο αιιαγήο ηεο θνηλσλίαο. Σα ζηξαηεγηθά απηά ζηνηρεία ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππφςε ζην ζρεδηαζκφ ηεο εθπαίδεπζεο θαη κάζεζεο πνπ αθνξά ζηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο θαη ηελ εθαξκνγή ηεο. 3.Πνιηηηθέο 3.1 Θεηηθέο Γξάζεηο Μπαίλνληαο πιένλ ζην πεδίν ελλνηνινγηθήο πξνζέγγηζεο εξγαιείσλ πνιηηηθήο, ηα νπνία επηθνπξνχλ ή θαη αλαιακβάλνπλ πιήξσο ην βάξνο γηα ηελ γεληθφηεξε πνιηηηθή ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζπλαληάηαη ν φξνο Θεηηθή Γξάζε. Ίζσο βέβαηα ην θπξίαξρν απηφ επηζηεκνληθφ ξεχκα απιά θαη κφλν λα ρξεζηκνπνηήζεθε σο ζεκαία θαη σο έκβιεκα-καζθφη ηνπ ζπλφινπ ησλ δξάζεσλ-πνιηηηθψλ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Άξα πξηλ αθφκα αλαιπζεί επηζηεκνληθά απηφ ην εξγαιείν κπνξνχλ αβίαζηα λα εμαρζνχλ θάπνηα πνιχ ρξήζηκα θαη πξνθαλή ζπκπεξάζκαηα. Σν πξψην ζπκπέξαζκα είλαη φηη δελ είλαη νη Θεηηθέο Γξάζεηο (positive actions) ηίπνηε άιιν απφ δξάζεηο κε ηελ κνξθή εμαγγειηψλ-λφκσλ-εμνπζηνδνηηθψλ δηαηάμεσλ εληφο ελφο ζπζηήκαηνο παξαγσγήο πνιηηηθψλ πνπ πξνθαλψο έρνπλ ζεηηθή-επεξγεηηθήθαηαπξαυληηθή - πιεξνθνξηαθή- εθπαηδεπηηθή - ζεξαπεπηηθή ππφ ηελ κνξθή απνθαηάζηαζεο ππάξρνπζαο αδηθίαο, γηα ην δήηεκα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Σν 25

26 δεχηεξν πξνθαλέο ζπκπέξαζκα είλαη φηη αλαθέξνληαη σο απιέο δξάζεηο θαη φρη σο πνιηηηθή ζπλεθηηθή, ρσξίο απηφ φκσο λα κεηψλεη ηελ ρξεζηκφηεηα ηνπο. Άξα σο ζπκπέξαζκα πνπ πιένλ δηαπεξλά θαη ηελ αλάιπζε ηνπ θχξηνπ ζέκαηνο ηνπ gender mainstreaming ιακβάλεηαη ε άπνςε φηη νπνηαδήπνηε πνιηηηθή φζν γεληθφινγε θη αλ είλαη ηειηθά ζα αλαιπζεί θάπνηα ζηηγκή ζε πξαγκαηνπνηνχκελεο δξάζεηο. Απηφ πιένλ κέλεη σο απφιπην ζπκπέξαζκα φηη νη δξάζεηο ζεηηθέο ή δνκηθέο ή νξγαλσηηθέο ήξζαλ γηα λα κείλνπλ απιά πιένλ πξέπεη λα εληαρζνχλ ζε έλα κεγαιχηεξν ζρέδην, θαη αθνχ βνεζνχλ ζε θάηη θαιψο ιέγνληαη ζεηηθέο. Οπφηε γηα λα κελ ζαζηίδεη ν απιφο αλαγλψζηεο θαη γηα λα κελ ζενπνηείηαη φ φξνο «ζεηηθέο» κπνξεί λα αλαθεξζεί ν φξνο positive gender mainstreaming. Αιίκνλν αλ θάπνην εξγαιείν πνιηηηθήο δελ δξα ζεηηθά γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ. φξνο ζεηηθέο δξάζεηο αλαθέξεηαη ζε πνιηηηθέο πνπ ιακβάλνπλ παξάγνληεο, φπσο "θπιήο, ρξψκαηνο, ζξεζθείαο, θχινπ, ζεμνπαιηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, εζληθήο θαηαγσγήο» ππφςε πξνθεηκέλνπ λα απνηειέζεη πιενλέθηεκα γηα κηα κεηνςεθνχζα νκάδα, ζπλήζσο σο κέζν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο κέζα απφ κηα ηζηνξία δηαθξίζεσλ. Σν επίθεληξν ησλ πνιηηηθψλ απηψλ ηδίσο γηα ηηο γπλαίθεο θπκαίλεηαη απφ ηελ απαζρφιεζε θαη ηελ εθπαίδεπζε, ηελ πιεξνθφξεζε ηελ απνθαηάζηαζε αδηθηψλ, ηελ πξνζηαζία θαη ηελ πεξίζαιςε επίθαηξσλ πξνβιεκάησλ, ηελ επαλαπξνψζεζε ζηελ θνηλσλία, ηελ νηθνγέλεηα, ηελ πνιηηηθή θαη ην δεκφζην πνιηηηθφ-θνκκαηηθφ ρψξν, ηελ έξεπλα θαη ηελ ηερλνινγία, ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, ηηο νκάδεο θνηλσληθά απνθιεηζκέλεο, ηελ πξφλνηα θαη ηελ πγείαο. Ζ Θεηηθή δξάζε πξννξίδεηαη σο κηα πξνζπάζεηα γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ. πρλά αζθνχληαη ζηελ θπβέξλεζε θαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο ξπζκίζεηο γηα λα δηαζθαιηζηεί φηη νη κεηνλνηηθέο νκάδεο βξίζθνληαη ζε κηα θνηλσλία πνπ ηνπο πεξηιακβάλεη ζε φια ηα πξνγξάκκαηα (all inclusive society). Ζ δηθαηνινγία γηα ζεηηθή δξάζε είλαη φηη βνεζά λα αληηζηαζκίζεη ην παξειζφλ ησλ δηαθξίζεσλ, νη δηψμεηο, ε εθκεηάιιεπζε απφ ηελ άξρνπζα ηάμε ελφο πνιηηηζκνχ, θαη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πθηζηάκελσλ δηαθξίζεσλ. Οη αξλεηηθέο επηθξίζεηο φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ ηδίσο ζηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζεσξνχληαη άλεπ λνήκαηνο δηφηη θάηη ην ζεηηθφ δελ κπνξεί λα είλαη θαθφβνπιν θαη επηδήκην. Δπίζεο ιαλζαζκέλν ζεσξείηαη ην γεγνλφο φηη είλαη έλα μεπεξαζκέλν εξγαιείν, δηφηη δελ κπνξεί λα ππάξμεη ηζφηεηα θχισλ ή gender mainstreaming, ρσξίο δξάζεηο, νχηε πνηέ ζα εθιείςνπλ νη αληζφηεηεο θαη ηα πξνβιήκαηα δηαθφξσλ θνηλσληθψλ-νηθνλνκηθψλ-πνιηηηθψλ-εζλνηηθψλ- 26

27 ζξεζθεπηηθψλ-θπιεηηθψλ νκάδσλ γπλαηθψλ, πνπ ρξήδνπλ αλάγθε ζεηηθήο δξάζεο. Σν κφλν πνπ δηαθαίλεηαη σο ζεσξεηηθφο θίλδπλνο, ζα κπνξνχζε λα είλαη ε πνιχ ζηνρεπκέλε δξάζε πνπ αθπξψλεη ην ζηξαηεγηθφ φξακα γηα κηα νξηδφληηα πνιηηηθή ηζνηηκίαο ησλ θχισλ, ή ν εζηθφο θίλδπλνο απφ ηελ πξνλνηαθνχ ηχπνπ ζεηηθή δξάζε (moral hazard) θαη πξνο ησλ απνδέθηε κεηψλνληαο ηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ θαη πξνο ηελ θνηλσλία πνπ απιά επνπιψλεη ή δεηά άιινζη γηα ηηο αληζφηεηεο πνπ ε ίδηα παξάγεη. 3.2 Gender Mainstreaming Σν θπξίαξρν πιένλ κνληέιν πνπ έξρεηαη λα ζπλερίζεη ηελ καθξά πνξεία καδί κε ηα πξνυπάξρνληα κνληέια θαη εξγαιεία γηα ηελ ηζνηηκία πιένλ ησλ θχισλ θαη ηελ έληαμή ηεο ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο. Παξαηίζεληαη νη επηθξαηνχληεο νξηζκνί ηνπ gender mainstreaming θαζψο «αξρή ηεο ζνθίαο είλαη ε επίζθεςηο ησλ νλνκάησλ» θαη θαηφπηλ ζα ζρνιηαζζνχλ θαη ζα εκπινπηηζηνχλ κε ινηπέο ζεσξήζεηο. Gender Mainstreaming σο: Ζ ελζσκάησζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο πνιηηηθέο Ζ εγράξαμε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο πνιηηηθέο Ζ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο χκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή νξίδεηαη ε ελζσκάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε θάζε ζηάδην ησλ πνιηηηθψλ δηαδηθαζηψλ (ζρεδηαζκφο, εθαξκνγή, παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε) κε ηελ νπηηθή ηεο πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ. Δπηπιένλ, ζεκαίλεη ηελ απνηίκεζε ηνπ βαζκνχ επίδξαζεο ησλ πνιηηηθψλ ζηε δσή θαη ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ, θαζψο θαη ηε ιήςε επζχλεο γηα ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπο, εθφζνλ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην. Δπνκέλσο απνηειεί ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ κπνξεί λα γίλεη απηή πξαγκαηηθφηεηα ζηε δσή ησλ δχν θχισλ, δεκηνπξγψληαο θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα φινπο-εο, θαζψο επίζεο θαη λα πξαγκαηνπνηεζεί έλα θνηλφ φξακα ζηαζεξήο αλζξψπηλεο αλάπηπμεο. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ πκβνχιηνπ ηεο Δπξψπεο, ε έληαμε ηεο ηζφηεηαο ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο (gender mainstreaming) είλαη ε αλαδηνξγάλσζε, ε βειηίσζε, ε αλάπηπμε θαη ε αμηνιφγεζε ηεο δηαδηθαζίαο άζθεζεο πνιηηηθήο, έηζη ψζηε ε νπηηθή 27

28 ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ λα ελζσκαησζεί,, απφ ηνπο θνξείο πνπ εκπιέθνληαη ζηελ άζθεζε ησλ πνιηηηθψλ, ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο, ζε φια ηα επίπεδα θαη ζηάδηα. χκθσλα κε ηνλ ΟΖΔ gender mainstreaming είλαη ε δηαδηθαζία απνηίκεζεο ησλ ζπλεπεηψλ γηα ηηο γπλαίθεο θαη ηνπο άλδξεο θάζε πξνγξακκαηηζκέλεο δξάζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο λνκνζεζίαο, ησλ πνιηηηθψλ ή ησλ πξνγξακκάησλ ζε θάζε ηνκέα θαη ζε φια ηα επίπεδα. Απνηειεί ζηξαηεγηθή, ψζηε λα θαηαζηνχλ ηα δεηήκαηα θαη νη εκπεηξίεο ηφζν ησλ γπλαηθψλ φζν θαη ησλ αλδξψλ κηα νινθιεξσκέλε δηάζηαζε ηνπ ζρεδηαζκνχ, ηεο εθαξκνγήο, ηεο παξαθνινχζεζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ ζε φινπο ηνπ ηνκείο (πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ), ψζηε νη γπλαίθεο θαη νη άλδξεο λα επσθεινχληαη ηζφηηκα θαη λα κε δηαησλίδεηαη ε αληζφηεηα. Απψηεξν ζηφρν απνηειεί ε ηζφηεηα ησλ θχισλ. Καζίζηαηαη πξνθαλέο απφ ηνπο παξαπάλσ νξηζκνχο κηα πεξηζζφηεξε ζηξαηεγηθή ζεκαζία ζηνλ ηξφπν κε ησλ νπνίν ζα ππνζηεξίδεηαη ε ηζφηεηα ησλ θχισλ. Γειαδή ζα είλαη κία πνιηηηθή εληφο ησλ πνιηηηθψλ. Άξα κπνξεί λα ζπκπεξάλεη θαλείο φηη ε κεγάιε θνβία γηα ηελ απνκείσζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ αγψλα γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ είλαη βάζηκε εθηφο εάλ πξνβνχκε ζε κία ςπρξαηκφηεξε αλάγλσζε. Σφηε είλαη αζθαιέο λα πνχκε φηη ελψ γίλεηαη ιφγνο γηα νξηδνληηνπνίεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο απηφ ζεκαίλεη κία ζεηηθφηαηε ελζσκάησζε ηεο ζηηο αμησκαηηθέο αξρέο ζρεδηαζκνχ πνιηηηθψλ θαη ηεο δηαθπβέξλεζεο γεληθφηεξα. Γηα λα είλαη φκσο απηφ πξαγκαηηθά ζεηηθφ δελ πξέπεη λα εθιείςεη κηα απηφλνκε πνιηηηθή ηζφηεηαο ε νπνία ζα εληζρχεη κε ζεηηθέο θαη άιιεο δξάζεηο ηελ πνιηθή ηεο, θαη ζα ππελζπκίδεη-ειέγρεη-θνηλσλεί ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο ινηπέο πνιηηηθέο θαη ζα βνεζά λα ζπκπεξηιακβάλεηαη δηθφ ηνπο ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ. Δπίζεο είλαη πνιχ νξαηφ ζηνπο άλσζελ νξηζκνχο έληνλα ζηνηρεία ησλ λέσλ ζπζηεκάησλ δηνίθεζεο, νηθνλνκηθή θαη αγνξαίνη παξάγνληεο θαη ε έλλνηα ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο ζπληήξεζεο ηεο εξγαζηαθήο απαζρφιεζεο άξα θαη επεκεξίαο θνηλσληθήο εηξήλεο ζηνπο θφιπνπ ηεο ΔΔ Δξκελεία gender, mainstreaming Βέβαηα έμσ απφ ηα επηζηεκνληθά ζηεγαλά ηα νπνία δπζηπρψο εμηδαληθεχνπλ ζεηηθά θαη αξλεηηθά ηελ πξαγκαηηθή δσή, θαη απέρνπλ αξθεηά απφ ηελ θνηλή ινγηθή θαη ην πλεχκα ηεο επνρήο, ππάξρνπλ πνιχ πην ηαπεηλνί αιιά θαη πην αιεζηλνί νξηζκνί ηνπ mainstreaming θαη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηελ α-ζεμνπαιηθή ζεκαζία πνπ 28

29 ζέινπκε λα δνζεί ζηνλ φξν gender. Ζ πξαγκαηηθή έλλνηα ηνπ mainstreaming είλαη δπζηπρψο πνιχ άζρεκε θαη επηθίλδπλε δηφηη ζεκαίλεη θάηη ην κνδάην, ην δηαδεδνκέλν, ην εχπεπην, ην θνηλά απνδεθηφ, ην κε δηαθνξνπνηνχκελν, ην νκνγελνπνηεκέλν, ην άλνζην, ην one size fits all, ην κε πξνθαιψλ, ην ηηζαζεπκέλν, ην θεξέθσλν, ην θαζνδεγνχκελν. Δλψ κε ηελ έλλνηα ηνπ gender θεπγνπκε απφ ηνλ εξσηηζκφ θαη νδεγνχκαζηε ζηνλ άθξαην ηαηξηθφ θαη βηνινγηθφ ξφιν ηνπ θχινπ, απεθδπφκαζηε ηελ ζεμνπαιηθφηεηα θαη ηελ δηαθνξεηηθφηεηα, θαη βιέπνπκε κφλν ξφινπο θνηλσληθνχο πνπ αληί λα ππεξεηνχλ ηελ νινθιήξσζε ηνπ αλζξψπνπ κέζσ ηνπ θχινπ θάλνπλ ην θχιν λα ππεξεηεί ξφινπο άζρεηνπο κε απηφ. Αλάγνπκε δειαδή ηνλ ξφιν ηνπ άλδξα, ηεο γπλαίθαο, ηνπ παηέξα, ηεο κεηέξαο ζε ίζνπο κε ηνλ ξφιν ηνπ πνιίηηθνπ, ή ηνπ επαγγεικαηία, ή ηνπ κέινπο-νπαδνχ πνιιψλ ή κηαο ηδηάδνπζαο θνηλσληθήο νκάδαο. Γπζηπρψο πνπζελά αιινχ δελ έρεη εθθξαζηεί ε παξαπάλσ πξνβιεκαηηθή θαη δπζηπρψο ην φιν ζέκα κέλεη λα εμεηαζζεί απφ ηελ πνιηηηθή θαη ηελ νξγαλσζηαθή ηνπ επηζηεκνληθή πιεπξά Δξγαιεία θαη ζπληζηώζεο gender mainstreaming i) Gender budgeting Θεσξψληαο ηελ δηαδηθαζία πξνυπνινγηζκνχ φρη σο έλα νηθνλνκηθφ εξγαιείν, εληφο ηεο θξελίηηδαο ηεο νηθνλνκνθξαηίαο (econocracy), αιιά σο κείδνλα πνιηηηθή πξάμε κε ζηνηρεία θνηλνβνπιεπηηθνχ ειέγρνπ, εληάζζεηαη ζηελ πνιηηηθή θαξέηξα ηνπ gender mainstreaming ην gender budgeting θαη ην παξαπιήζην gender responsive budgeting. Σν νπνίν είλαη κηα δηαδηθαζία πξνυπνινγηζκνχ θαη θνζηνιφγεζεο πνπ ιακβάλεη ππφςε, εθηηκά θαη ππνινγίδεη ηνλ παξάγνληα θχιν θαη ηελ πξννπηηθή ηεο ηζφηεηαο θχισλ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο δηαδηθαζίαο πξνυπνινγηζκνχ φπσο ηελ αλαθαηαλνκή πφξσλ, εζφδσλ, εμφδσλ ψζηε λα πξνσζεζεί ε ηζφηεηα θχισλ. Σν gender budgeting πξέπεη λα γίλεη έλα εξγαιείν επηξξνήο επί ησλ public budgets (βαζηά πνιηηηθή πξάμε) θαη λα κελ ππάξρνπλ μερσξηζηνί αλά θχιν πξνυπνινγηζκνί αιιά λα επηθέξνπλ ην ίδην κεξίδην εζφδσλ-εμφδσλ-απνηειεζκάησλ θαη ηα δχν θχια θαη ηηο αλάγθεο ηνπο. Αθφηνπ μεθαζαξίζηεθε φηη πξφθεηηαη γηα εξγαιείν πνιηηηθήο επζχλεο ν ζεζκφο ηνπ gender budgeting γελλάηαη ην ζέκα ηεο γπλαηθείαο εθπξνζψπεζεο ζηελ πνιηηηθή θαη ηνπο ζεζκνχο άξα θαη ε αλάγθε ζεηηθψλ δξάζεσλ. ηελ νπζία ην gender budgeting είλαη έλα ζπζηαηηθφ κηαο θαηλνχξηαο δεκνθξαηίαο θαη έλα εξγαιείν θνηλσληθήο αιιαγήο. Ζ αλάγθε πιήξνπο ελζσκάησζεο 29

30 ζηνλ ηαθηηθφ πξνυπνινγηζκφ ζεκαίλεη φηη ζα ελππάξρεη ηφζν ζηελ πξνεηνηκαζία φζν θαη ζηελ έγθξηζε, ηελ εθηέιεζε, ηνλ έιεγρν θαη ηελ απνηίκεζε. ii) Road map for equality Ο ηξφπνο πιένλ εθαξκνγήο ηνπ gender mainstreaming πεξλά κέζα απφ ηελ ζηνρνζεζία θαη ηελ ζηξαηεγηθή δηπιήο πξνζέγγηζεο (dual track). Σα παξαπάλσ εμεηδηθεχηεθαλ θχξηα απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη απφ ην Δπξσπατθφ Lobby Γπλαηθψλ. ζνλ αθνξά ηελ ζηξαηεγηθή δηπιήο πξνζέγγηζεο απηή λνείηαη σο ην πάληξεκα θαη ν ζπλδπαζκφο κε ηηο ζεηηθέο δξάζεηο θαη ηελ ρξήζε είδε δηαδεδνκέλσλ θαη επηηπρεκέλσλ πνιηηηθψλ φπσο ηεο αλάδεημεο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ, νη νπνίεο επηπξφζζεηα είλαη παγησκέλεο θαη απνηειεζκαηηθέο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ έσο ζήκεξα. iii) ηνρνζεζία gender mainstreaming Ζ ζηνρνζεζία πεξηιακβάλεη δέζκεο δξάζεηο γηα ηηο ζεκαηηθέο : Θεζκηθνί κεραληζκνί θαη δνκέο γηα ηελ επίηεπμε gender mainstreaming θαη ηζφηεηαο θχισλ. Δπίηεπμε νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο γηα ηηο γπλαίθεο. Πξνψζεζε ηεο ζέζεο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα απνθάζεσλ: πξνο κηα δεκνθξαηία ηεο ηζφηεηαο ζηελ ΔΔ. Δμάιεηςε ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ θαη εθαξκνγή ησλ δηθαησκάησλ ηνπο. Ο ξφινο ηεο ΔΔ ζηελ πξνψζεζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ γπλαηθψλ (αλαπηπμηαθή βνήζεηα ΔΔ) Δμνιφζξεπζε ησλ παηξηαξρηθψλ κνληέισλ θαη ζηεξενηχπσλ. iv) ηξαηεγηθή gender mainstreaming Οη πξνηάζεηο ζηξαηεγηθήο εληφο ηνπ gender mainstreaming θάλνπλ ιφγν γηα ηηο λέεο κνξθέο θαη ξφινπο ηνπ. Σν gender mainstreaming δελ πξέπεη λα είλαη κηα απιή άζθεζε κειέηεο επηπηψζεσλ θχινπ, πξέπεη λα ζρεδηάδεη καθξνπξφζεζκα θαη λα κελ νπδεηεξνπνηεί ηελ πνιηηηθή ηζφηεηαο. Πξνθαλήο είλαη επηηαθηηθή ε αλάγθε πνιηηηθήο βνχιεζεο εηδηθά έσο λα απνθαηαζηαζεί ε πνιηηηθή ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη ηαπηφρξνλα ηζρπξή ζεζκηθή βνχιεζε ζε επίπεδν εγεζίαο-managerial-δηνίθεζεο- εηδηθψλ. 30

31 Θεζκνζέηεζε κεραληζκψλ αιιά θαη λνκηθψλ δεζκεχζεσλ ινγνδνζίαο, επζχλεο θαη εθαξκνγήο. Απνζεκαηνπνίεζε γλψζεο θαη εκπεηξίαο ψζηε λα δεκηνπξγεζεί κία θξίζηκε θαη ηθαλή κάδα κεραληζκψλ θαη θεθαιαίνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ θαη έξεπλαο θαη ηερλνινγίαο. Αλαδηακφξθσζε πξνυπνινγηζκψλ θαη σο πξνο ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη ηελ πνιηηηθή ηνπ gender mainstreaming αιιά θαη ζηηο ίδηεο ηηο δνκέο ηνπο. Αλάγθε καθξννηθνλνκηθήο αλάιπζεο θαη ελζσκάησζε ζε απηήλ ησλ αξρψλ ηνπ gender mainstreaming θαη ηνπ gender equality. v) Δθπαίδεπζε ζην gender mainstreaming Πξνθαλψο θαη θάζε πνιηηηθή ρξεηάδεηαη έλα ζχζηεκα εθπαίδεπζεο. ηελ θάζε απηή δελ ζπγρένπκε ην gender mainstreaming κε ηελ δηαδηθαζία κάζεζεο, θαζψο απηφ απνηειεί ζέκα πνπ ζα εμεηαζζεί ζπλνιηθά θαη πξνο ην ηέινο ηεο εξγαζίαο. Απιά παξαζέηνπκε θάπνηα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ ίδηα ηελ δηαδηθαζία ηεο εθαξκνγήο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο. Μηα πξψηε παξάκεηξνο είλαη ε ζέζπηζε ηεο κηαο επηθξαηνχζαο νξνινγίαο. Καηφπηλ ε αλάδεημε λέσλ φξσλ θαη πξνβιεκαηηθψλ φπσο ηεο ζρέζεο ηνπ ηδησηηθνχ κε ην δεκφζην ρψξν ηελ νπνία αγγίδεη θαη πηέδεη μεθάζαξα κηα πνιηηηθή πνπ αθνξά ζε αηνκηθφ πξσηίζησο δηθαίσκα κε status mixtus. Δπίζεο αλαδεηθλχεηαη ν φξνο life model (ηξφπνο ή πξφηππν δσήο) πνπ δέλεη άξηζηα κε ηνλ θνηλσληθφ φξν gender, σο αληηθείκελν ζεβαζκνχ. Δγθαζηδξχεηαη έλα λέν gender contract ην νπνίν αιιάδεη ηηο ηζνξξνπίεο άιισλ ηνκέσλ ηεο δσήο. χκθσλα κε ζπκπεξάζκαηα ησλ πξαθηηθψλ εθπαίδεπζεο παξαηεξείηαη φηη ε πξφνδνο ηεο ηερλνινγίαο ακβιχλεη ηηο δηαθνξέο ιφγσ gender (ιηγφηεξν labor intensive, δηαρσξίδνπλ πιένλ θαη απνθφπηνπλ ηνλ ρψξν εξγαζίαο απφ ηνλ πειάηε θαη ηνλ εξγνδφηε ψζηε λα κελ απαηηείηαη γξαθείν ή θπζηθή παξνπζία) Ζ εθπαίδεπζε ζην gender mainstreaming κπνξεί λα ιάβεη θαη ηελ κνξθή ηεο «αλαιπηηθήο πξννπηηθήο», σο κειέηε θαη αλάιπζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο θαη θαηφπηλ ηεθκεξίσζήο ηεο. Μπνξεί χζηεξα θαη θαηά ρξνληθή αιιεινπρία λα ιάβεη ηελ κνξθή ηεο «πξννπηηθήο ηεο αιιαγήο», φπνπ πιένλ ζρεδηάδεηαη θαη εθαξκφδεηαη ε αιιαγή. Οη επηθξαηνχζεο πξαθηηθέο εθπαίδεπζεο ζην gender mainstreaming είλαη: 31

32 Σν κνληέιν επαηζζεηνπνίεζεο, πνπ δίλεη έκθαζε ζην ηκήκα απηφ ηνπ gender mainstreaming ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο πνπ αθνξά ηελ ελεκέξσζε πάλσ ζε ζρεηηθά ζέκαηα. Σεο νξγαλσζηαθήο έλαληη ηεο αηνκηθήο αλάπηπμεο γηα ηελ πινπνίεζε ηεο πνιηηηθήο. Σν κνληέιν ηεο πινπνίεζεο ηεο πνιηηηθήο. Σν κνληέιν ηεο δηαδηθαζίαο ζπζηεκαηηθήο παξαθνινχζεζεο. 4.πγθξηηηθή αλάιπζε εζληθώλ πξνγξακκάησλ δξάζεο ηελ παξνχζα αλάιπζε ζα παξνπζηαζζεί ζπλνπηηθά ε επηηειηθή δξάζε πνπ αθνξά ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαηά δηαδνρηθέο ρξνληθά θαη πνιηηηθά ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπο. Γελ ζα ζεσξεζεί φκσο ζεκαληηθή ε επηξξνή ησλ πνιηηηθψλ εμειίμεσλ ζηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαζψο πνιχ πην έληνλε είλαη ε επξσπατθή επηξξνή ζε νπνηνδήπνηε paradigm shift επηηειείηαη ζηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Δίλαη επίζεο αθεηεξηαθή παξαδνρή φηη πξνθαλψο αλακέλεηαη λα δνχκε ηελ πνξεία ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο λα αιιάδεη απφ ηηο «ζεηηθέο δξάζεηο» ζην gender mainstreaming. Απηφ είλαη θαη ην πξνεμνθιεκέλν απνηέιεζκα ην νπνίν γελλά ην πην δχζθνιν εξψηεκα, αλ δειαδή ηειηθά νη δχν κεζνδνινγίεο απηφαθπξψλνληαη ή ζπλεξγνχλ κεηαμχ ηνπο, θαη πσο ηειηθά απηέο ζπλδπάδνληαη. Δπίζεο ην απνηέιεζκα ηνλ πξνγξακκάησλ ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο απνηππψλεηαη ζε κία πιεζψξα λνκνζεηεκάησλ θαη θαλνληζηηθψλ δξάζεσλ νη νπνίεο είλαη εθηφο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο αλάιπζεο. Παξφια απηά ζα αλαπηπρζνχλ ζπλνπηηθά θαη νη δξάζεηο πνπ εθπεγάδνπλ απφ ηα πξνγξάκκαηα, απφ ηηο αληίζηνηρεο εθζέζεηο πξνο ησλ ΟΖΔ κε ηα δηαθξηηά θεθάιαηα πνιηηηθήο ηνπο. Πξέπεη επίζεο λα ιεθζεί ππφςε φηη χζηεξα απφ ηελ παξαηήξεζε ησλ πξνγξακκάησλ δξάζεο θαίλεηαη φηη νηηδήπνηε λενπαγέο φπσο ην gender mainstreaming ή νη ζεηηθέο δξάζεηο εηζάγεηαη ζηελ ειιεληθή πνιηηηθή πεξλάεη θχξηα απφ ηα πξνγξάκκαηα ηεο ΔΔ (ΚΠ θαη ΔΠΑ). Γη απηφλ ηνλ ιφγσ ζα αλαιπζεί θαη ζα ρξεζηκνπνηεζεί σο ζηνηρείν νηηδήπνηε έρεη αλαθεξζεί σο πξφγξακκα ρξεκαηνδνηνχκελν απφ ηελ ΔΔ, σο ηελ πιένλ νξαηή αιιά θαη ηειηθά ηελ κφλε θαηλνηφκν δίνδν θαη ην κφλν δσληαλφ εξγαζηήξην ζηελ ειιεληθή δεκφζηα πνιηηηθή ζθαίξα. 32

33 4.1 Πεξίνδνο ) 4 ε θαη 5 ε Δζληθή Έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΗΔ γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθώλ. Δίλαη αλαγθαίν λα εηδσζεί ε θαηάζηαζε θαη ε ηάζε ηεο πεξηφδνπ αθξηβψο πξηλ ηελ ππφ κειέηε πεξίνδν, ψζηε λα θαλεί ην ξεχκα πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα θαη πσο απηφ ζα επεξεάζεη ηελ επεξρφκελε δεθαεηία Οη βαζηθνί πνιηηηθνί ζηφρνη ήηαλ: πλερήο δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Απηφ επεηεχρζεηε κε ελεξγέο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο θαη πξνζηαζία ησλ αλέξγσλ, έρνληαο σο νκάδεο ζηφρνπο ηνπο λένπο, ηηο γπλαίθεο θαη ηνπο καθξνρξφληα αλέξγνπο. Παξάιιεια είρακε νινθιεξσκέλεο παξεκβάζεηο, ππεξεζίεο επαλεηδίθεπζεο, πξφλνηαο θαη πξνψζεζεο ζηελ εξγαζία θαηά ζχιαθα αλεξγίαο θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν. Δπηπιένλ πξνρψξεζε ην ζχζηεκα απφ ηελ ινγηθή ησλ επηδνηήζεσλ ζηε ινγηθή ηεο πξνιεπηηθήο δξάζεο. Πνηνηηθή αλαβάζκηζε αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ. Γφζεθε κεγάιε ζεκαζία ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ, ζηελ επειημία γλψζεο θαη ζηελ θαηαπνιέκεζε θάζε δηαρσξηζκνχ ζηελ πξφζβαζε ζηελ θαηάξηηζε. Ο ηνκέαο εζηίαζεο ήηαλ νη λέεο δνπιεηέο πνπ απαηηνχλ λέεο γλψζεηο θαη ε λενδηακνξθνχκελε αγνξά εξγαζίαο έληαζεο ππεξεζηψλ θαη ηερλνινγίαο. Οη νκάδεο πιεζπζκνχ πνπ εζηίαζαλ νη πνιηηηθέο ήηαλ νη λένη, νη γπλαίθεο θαη νη ΑΜΔΑ, σο ζεκαληηθφο παξαγσγηθφο ζπληειεζηήο. Παξνρή ζε φινπο ηνπο Έιιελεο, ρσξίο δηαθξίζεηο, ίζσλ επθαηξηψλ. Απηφ επεηεχρζε κε αχμεζε ησλ δαπαλψλ πξφλνηαο-θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Γεκηνπξγήζεθε έλα δίθηπν ελάληηα ζηελ θηψρεηα θαη ηνλ απνθιεηζκφ κε νκάδεο ζηφρεπζεο αλέξγνπο, ΑΜΔΑ, παιηλλνζηνχληεο, ππεξήιηθεο, νηθνγέλεηα. Δπηπξφζζεηα ππφ απηφλ ηνλ ζηφρν ηέζεθαλ θαη νη ίζεο επθαηξίεο γηα ηηο γπλαίθεο, ν ζπκβηβαζκφο θαη ε ελαξκφληζε ηεο νηθνγελεηαθήο κε ηελ εξγαζηαθή δσή (εξγαζία, νηθνγέλεηα, θαηάξηηζε, ειεχζεξνο ρξφλνο) 33

34 Παξαζέηνληαη θαη θαηά άξζξν ηεο CEDAW νη παξεκβάζεηο ζε ηνκείο πνιηηηθήο, θαη ζηηο νπνίεο ππήξμε δξαζηεξηνπνίεζε κε άζθεζε δεκφζηαο πνιηηηθήο απφ ηελ Διιάδα. Άξζξν 1 πξφγξακκα θνηλσληθήο επαλέληαμεο κνπζνπικάλσλ γπλαηθψλ θαη παηδηψλ πεξηνρήο Μεηαμνπξγείνπ. Άξζξα 2 θαη 3 λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο γηα λα εμαιεηθζνχλ νη δηαθξίζεηο θαηά ησλ γπλαηθψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο πνιηηηθήο-θνηλσληθήο-νηθνλνκηθήο δσήο. Άξζξν 4 κεραληζκνί πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο. Άξζξν 5 Α εμάιεηςε ησλ ζηεξενηππηθψλ ξφισλ γηα ηηο γπλαίθεο ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία (ΜΜΔ, ελεκέξσζε, επαηζζεηνπνίεζε, κειέηεο). Άξζξν 5 Β πνιηηηθέο γηα ηελ ελαξκφληζε επαγγεικαηηθψλ θαη νηθνγελεηαθψλ επζπλψλ. Άξζξν 6 κέηξα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο πνξλείαο ηεο βίαο θαη ηεο ζεμνπαιηθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ γπλαηθψλ. Άξζξν 7 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή θαη ζηε δεκφζηα δσή. Άξζξν 8 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή θαη ζηε δεκφζηα δσή ζε δηεζλέο επίπεδν. Άξζξν 9 ίζα δηθαηψκαηα ζηελ ηζαγέλεηα θαη ζηελ εζληθφηεηα. Άξζξν 10 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε. Άξζξν 11 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ απαζρφιεζε. Άξζξν 12 γπλαίθεο θαη πγεία (ε νπηηθή ηνπ θχινπ ζηελ πγεία) Άξζξν 13 ίζα δηθαηψκαηα ζηνλ αζιεηηζκφ θαη ζηνλ πνιηηηζκφ. Άξζξν 14 εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ γηα ηηο γπλαίθεο ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ πκπέξαζκα Γηαθξηβψλεηαη κία πνξεία πξνο ηελ εηζαγσγή ηνπ gender mainstreaming φπνπ ππάξρνπλ γεληθφηεξεο δξάζεηο είηε αλά ηνκέα πνιηηηθήο είηε αθνξνχλ φιν ηνλ πιεζπζκφ (έζησ θαη ησλ κεηνλεθηνχλησλ ή παζρφλησλ ή επαίζζεησλ νκάδσλ) φια απηά ζε έλα πιαίζην πνπ ελππάξρνπλ κε εηδηθέο ζεηηθέο δξάζεηο πξνο ηηο γπλαίθεο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη θαη ην gender mainstreaming ζηελ νπζία αλαιχεηαη ζε εμεηδηθεπκέλεο δξάζεηο. 34

35 4.2 Πεξίνδνο Θα αλαιπζνχλ ηφζν ην εζληθφ πξφγξακκα δξάζεο φζν θαη 6 ε εζληθή έθζεζε πξνο ηνλ ΟΖΔ ψζηε λα απνθηεζεί κία πιεξέζηεξε εηθφλα γηα ηελ πνιηηηθή ηζφηεηαο, ην gender mainstreaming θαη ηηο ζεηηθέο δξάζεηο, δειαδή γηα ην policy mix πνπ αθνινπζήζεθε Δζληθό πξόγξακκα δξάζεο γηα ηελ ηζόηεηα ησλ θύισλ ηόρνο Βαζηθφο ζηφρνο ηνπ εζληθνχ πξνγξάκκαηνο δξάζεο γηα ηελ ηζφηεηα είλαη ν εθζπγρξνληζκφο ησλ θνηλσληθψλ πξνηχπσλ κε ζθνπφ ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο θαηά ησλ γπλαηθψλ θαη ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ζπλφινπ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, αλεμάξηεηα απφ ην θχιν. Ζ εζληθή ζηξαηεγηθή πιαίζην πεξηιακβάλεη 4 επηκέξνπο ζηφρνπο, νη νπνίνη αθνξνχλ ζηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ζηελ νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη θνηλσληθή δσή, θαζψο επίζεο θαη ζηελ αιιαγή ησλ αλαρξνληζηηθψλ θνηλσληθψλ ζηεξενηχπσλ. ηνπο ηέζζεξεηο απηνχο ζηφρνπο πεξηιακβάλνληαη νη βαζηθέο αξρέο ηεο δηαθήξπμεο ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ (πιαηθφξκα δξάζεο Πεθίλν CEDAW) θαζψο θαη νη ζηξαηεγηθνί ζηφρνη ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα γηα ην δηάζηεκα , πνπ απνηππψλνληαη ζην 5 ν κεζνπξφζεζκν πξφγξακκα δξάζεο. Γξάζεηο ηφρνο 1 Πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ νηθνλνκηθή δσή. Ο ζηφρνο απηφο πεξηιακβάλεη ελέξγεηεο θαη δξάζεηο ζηνπο ηνκείο ηεο απαζρφιεζεο, ηεο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο, ηεο θαηάξηηζεο, ηεο πξνψζεζεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ησλ γπλαηθψλ, ηεο ίζεο ακνηβήο θαη ηεο ελαξκφληζεο επαγγεικαηηθψλ θαη νηθνγελεηαθψλ επζπλψλ. ηφρνο 2 Πξνψζεζε ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο θαη εθπξνζψπεζεο ζηνλ πνιηηηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ ηνκέα. 35

36 Ο ζηφρνο απηφο πεξηιακβάλεη λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο γηα ηελ θαζηέξσζε πνζνζηψζεσλ, δξάζεηο θαη ελέξγεηεο κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ, ζηα φξγαλα δηνίθεζεο ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ζηα ζπλδηθαιηζηηθά φξγαλα θαη ηνπο επαγγεικαηηθνχο θνξείο. ηφρνο 3 Πξνψζεζε ηεο ίζεο πξφζβαζεο θαη ίζεο εθαξκνγήο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο. ηνλ ζηφρν απηφλ πεξηιακβάλνληαη δξάζεηο θαη ελέξγεηεο ζην λνκνζεηηθφ πιαίζην, είηε κε ζπκπιήξσκα ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ή κε λέεο ξπζκίζεηο φπνπ απαηηείηαη, είηε κε ελαξκφληζε κε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ γπλαηθψλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνπο ρψξν θαη ην ρψξν εξγαζίαο. Βαζηθή ελέξγεηα ηνπ ζηφρνπ απηνχ είλαη ε εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο, ε πιεξνθφξεζε, ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ γηα ζέκαηα ηζφηεηαο. Δπίζεο πεξηιακβάλνληαη ελέξγεηεο θαη δξάζεηο ζηνπο ηνκείο ηεο πνηφηεηαο δσήο, πγείαο πξφλνηαο, θνηλσληθψλ ππνδνκψλ, πεξηβάιινληνο, αληηκεηψπηζεο ηεο βίαο θαη δηαθίλεζεο γπλαηθψλ. Πεξηιακβάλεη επίζεο εηδηθέο νινθιεξσκέλεο δξάζεηο γηα επαίζζεηεο νκάδεο γπλαηθψλ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, φπσο παιηλλνζηνχληεο, ηζηγγάλεο, κεηαλάζηξηεο, κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο, θπιαθηζκέλεο, απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ θ.α. ηφρνο 4 Πξνψζεζε ηεο αιιαγήο ηνπ ξφινπ θαη ησλ ζηεξενηχπσλ ησλ δχν θχισλ. ηνλ ζηφρν απηφ πεξηιακβάλνληαη δξάζεηο θαη ελέξγεηεο γηα ηε ζπκθηιίσζε νηθνγελεηαθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ επζπλψλ, γηα πξφηππα πνπ πξνβάιινληαη απφ ηα ΜΜΔ, κε εηδηθέο παξεκβάζεηο θαη κέηξα επαηζζεηνπνίεζεο ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηνπ πνιηηηζκνχ θαη θάζε έθθξαζεο ηεο δσήο. Γξάζεηο εληόο Γ ΚΠ Ζ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ πξαγκαηνπνηείηαη είηε κε ζεηηθέο δξάζεηο είηε κε ηελ έληαμε ηνπ gender mainstreaming ζε φινπο ηνπο ηνκείο πνιηηηθήο δξάζεο. ην Δ.Π. «Απαζρφιεζε θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε» ππάξρνπλ δξάζεηο gender mainstreaming πνπ ζηνρεχνπλ ηνπο αλέξγνπο, απφ ηηο νπνίεο επσθεινχληαη θαη νη γπλαίθεο ζε πνζνζηφ 60%, ελψ ππάξρνπλ θαη μεθάζαξα ζεηηθέο δξάζεηο ππέξ ησλ γπλαηθψλ ζηνλ άμνλα 5, πνπ αθνξνχλ ηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηηο κεηνλεθηνχζεο νκάδεο αλέξγσλ γπλαηθψλ. ην Δ.Π. «Δθπαίδεπζε θαη αξρηθή 36

37 επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε» ππάξρνπ ζεηηθέο δξάζεηο ππέξ ησλ γπλαηθψλ ζε ζέκαηα ζπλαθή κε ηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ην Δ.Π. «Αγξνηηθή αλάπηπμεαλαζπγθξφηεζε ηεο ππαίζξνπ »έρνπκε δξάζεηο gender mainstreaming πνπ αθνξνχλ πξνγξάκκαηα λέσλ αγξνηψλ κε πξηκνδφηεζε ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ λέσλ δεπγαξηψλ, αιιά θαη εθζπγρξνληζκφ θαη ελίζρπζε κε ηερλνινγηθέο ππνδνκέο θαη ελεκέξσζε ηεο ειιελίδαο αγξφηηζζαο. ην Δ.Π. «Αληαγσληζηηθφηεηα» εληάζζεηαη ε νπηηθή ηνπ gender mainstreaming κέζσ ηεο πξνψζεζεο πξνγξακκάησλ πνπ επλννχλ ηελ γπλαηθεία επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηελ επηζηεκνληθή έξεπλα. Δξγαιεία πνιηηηθήο θαη όξγαλα Κχξην εξγαιείν ηνπ εζληθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ ηζφηεηα, φπσο πξεζβεχεηαη απφ ηνπο πνιηηηθά ππεχζπλνπο ζρεδηαζηέο ηνπ, είλαη ην gender mainstreaming, απηφ φκσο ζα αλαιπζεί ζηα ζπκπεξάζκαηα γηα ην ελ ιφγσ πξφγξακκα. Πέξα απφ ηα θιαζζηθά πνιηηηθά-δηνηθεηηθά φξγαλα έξρεηαη λα πξνζηεζεί ε «Δπηηξνπή παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο εθαξκνγήο πνιηηηθψλ ηζφηεηαο» πνπ απαξηίδεηαη απφ εθπξνζψπνπο ησλ ππνπξγείσλ, πνπ ζπκκεηέρνπλ θαη ζηελ δηππνπξγηθή επηηξνπή γηα ηελ ηζφηεηα θαη έρεη ηε κνξθή κφληκεο επηηξνπήο ζην πιαίζην ηεο δηππνπξγηθήο επηηξνπήο θαη ηειεί ππφ ηελ επνπηεία ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Ηζφηεηαο θαη ζπλεπηθνπξείηαη απφ ην Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο ) 6 ε Δζληθή Έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΗΔ γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθώλ Αληηπαξαβάιινληαο θαη ηελ εζληθή έθζεζε γηα ηελ ίδηα πεξίνδν, απιά δηαπηζηψλνληαη ζηελ νπζία νη ηαχηηζε ησλ πνιηηηθψλ θαη κάιηζηα πξνο έλαλ δηεζλή νξγαληζκφ, ππφ ην θίιηξν βέβαηα θαη ηελ ηαμηλφκεζε ησλ άξζξσλ ηεο CEDAW. Οη ηνκείο δεκφζηαο πνιηηηθήο ζηνπο νπνίνπο έγηλαλ παξεκβάζεηο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, είλαη : Απαζρφιεζε Κνηλσληθή αζθάιηζε-πγεία-νηθνγελεηαθφ δίθαην Γεσξγία Βία θαη εθκεηάιιεπζε ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ 37

38 Μεηαλάζηεπζε-ηζαγέλεηα Δθπαίδεπζε θαη νηθνγελεηαθή αγσγή πκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ Ζ θαηά άξζξα CEDAW ηαμηλφκεζε παξέρεη κία πιεξέζηεξε εηθφλα. Άξζξν 1 θαη Άξζξα 2 θαη 3 λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο γηα λα εμαιεηθζνχλ νη δηαθξίζεηο θαηά ησλ γπλαηθψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο πνιηηηθήο-θνηλσληθήο-νηθνλνκηθήο δσήο. Αλαζεψξεζε πληάγκαηνο Ννκνζεζία γηα: Απαζρφιεζε Κνηλσληθή Αζθάιηζε Τγεία θαη πξφλνηα Βία θαηά ησλ γπλαηθψλ πκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ Δζληθφηεηα θαη ηζαγέλεηα Γηεζλείο ζπκβάζεηο Δλαξκφληζε εζληθήο κε θνηλνηηθή λνκνζεζία Δζληθνί κεραληζκνί γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ Ννκηθή βνήζεηα Αγξνηηθφο ηνκέαο Άξζξν 4 κεραληζκνί πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο. Θεηηθά κέηξα ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε. Άξζξν 5 Α εμάιεηςε ησλ ζηεξενηππηθψλ ξφισλ γηα ηηο γπλαίθεο ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία (ΜΜΔ, ελεκέξσζε, επαηζζεηνπνίεζε, κειέηεο). Γξάζεηο ΜΚΟ γηα ηα ΜΜΔ Άξζξν 5 Β πνιηηηθέο γηα ηελ ελαξκφληζε επαγγεικαηηθψλ θαη νηθνγελεηαθψλ επζπλψλ. Οηθνγέλεηα, πξνγξάκκαηα, best practices, ελεκέξσζε. Άξζξν 6 κέηξα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο πνξλείαο ηεο βίαο θαη ηεο ζεμνπαιηθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ γπλαηθψλ. Γξάζεηο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ θαη ηεο ελδννηθνγελεηαθήο βίαο Άξζξν 7 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή θαη ζηε δεκφζηα δσή. Ννκνζεηηθφ έξγν 38

39 Άξζξν 8 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή θαη ζηε δεκφζηα δσή ζε δηεζλέο επίπεδν. Γηπισκαηηθφ ζψκα θαη ζπκκεηνρή γπλαηθψλ. Άξζξν 9 ίζα δηθαηψκαηα ζηελ ηζαγέλεηα θαη ζηελ εζληθφηεηα. Ννκνζεηηθφ έξγν Άξζξν 10 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε. ρνιηθφο επαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο Αλαζεψξεζε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ Δπηκφξθσζε γνλέσλ Δπηκφξθσζε εθπαηδεπηηθψλ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο Γηα βίνπ εθπαίδεπζε Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε Άξζξν 11 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ απαζρφιεζε. Παξάγνληαο αλεξγία Άξζξν 12 γπλαίθεο θαη πγεία (ε νπηηθή ηνπ θχινπ ζηελ πγεία) Μεηαξξπζκηζηηθή πξνζπάζεηα Οηθνγελεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο Σερλεηή Γνληκνπνίεζε εμνπαιηθψο κεηαδηδφκελα λνζήκαηα Αγσγή πγείαο Δθπαίδεπζε επαγγεικαηηψλ πγείαο Δππαζείο θνηλσληθέο νκάδεο Απεμάξηεζε γπλαηθψλ Φπρηθή πγεία Γξάζεηο ΜΚΟ θαη ΚΔΘΗ Καηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ Γξαθεία παξνρήο θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ ππνζηήξημεο ΔΚΑΒ Δζεινληηζκφο ΜΚΟ θαη θνηλσληθή βνήζεηα Δππαζείο νκάδεο Φξνληίδα ειηθησκέλσλ θαη αλήκπνξσλ αηφκσλ Πξνλνηαθφο ράξηεο Άξζξν 14 εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ γηα ηηο γπλαίθεο ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ. 39

40 Ννκνζεζία Αζθαιηζηηθή θάιπςε ηεο αγξφηηζζαο Αιηεία Γπλαηθείνη ζπλεηαηξηζκνί Πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο αγξνηηζζψλ πκπεξάζκαηα ια ηα ζηνηρεία θαηαδεηθλχνπλ πιένλ ηελ εηζαγσγή ζε πιήξε αλάπηπμε ηνπ gender mainstreaming ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο. Δπίζεο είλαη αλακελφκελν ην γεγνλφο φηη ζπλερίδνπλ λα ππάξρνπλ ζεηηθέο δξάζεηο εθφζνλ ζπλερίδνπλ λα ππάξρνπλ έληνλα πξνβιήκαηα θαηαπάηεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ηζφηεηαο θαη πνιιψλ άιισλ δηθαησκάησλ καδί, ζπλερίδεη ε θνηλσλία λα παξάγεη απνθιεηζκνχο θαη αληζφηεηεο, θπξηαξρεί ν άθξαηνο αγνξαίνο αιιά θαη πνιηηηθφο-θνκκαηηθφο αληαγσληζκφο. Δπίζεο νχησο ε άιινο ην handicap δειαδή ηελ πζηέξεζε ησλ γπλαηθψλ αλά ηνπο αηψλεο κφλν κε ζεηηθέο δξάζεηο ζα κπνξέζεη λα ηζνζθειηζηεί. Δμαηξεηηθά ρξήζηκν ζπκπέξαζκα ζηελ ζπγθπξία απηή απνηειεί φηη ζηελ πξψηκε ηνπ κνξθή ην gender mainstreaming σο εηδηθέο δξάζεηο εληφο πνιηηηθψλ πέξαλ ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο, δειαδή εληάζζεη ηελ ζεηηθή πξνο ηελ γπλαίθα αληαπφθξηζε εληφο φισλ ησλ πνιηηηθψλ κε ζεηηθέο ελέξγεηεο, γεγνλφο πνπ είλαη ζεηηθφηαην αξθεί φκσο λα θαηαλνεζεί ε ζπλέρεηα θαη αλάγθε ρξήζεο ησλ ζεηηθψλ δξάζεσλ, ζηα δηάθνξα πιένλ πεδία πνιηηηθήο. 4.3 Πεξίνδνο Θα αλαιπζνχλ ηφζν νη Δζληθέο πξνηεξαηφηεηεο πνιηηηθήο θαη νη άμνλεο δξάζεο φζν θαη 7 ε εζληθή έθζεζε πξνο ηνλ ΟΖΔ ψζηε λα απνθηεζεί κία πιεξέζηεξε εηθφλα γηα ηελ πνιηηηθή ηζφηεηαο, ην gender mainstreaming θαη ηηο ζεηηθέο δξάζεηο, δειαδή γηα ην policy mix πνπ αθνινπζήζεθε. 40

41 4.3.1 Δζληθέο πξνηεξαηόηεηεο πνιηηηθήο θαη άμνλεο δξάζεο γηα ηελ ηζόηεηα ησλ θύισλ ηόρνο Μέζα απφ κία νινθιεξσκέλε θαη ζπλεθηηθή ζηξαηεγηθή παξέκβαζε, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζεί ηφζν ε εζληθή ζεκαζία φζν θαη ε επξσπατθή δηάζηαζε ησλ ζεκάησλ ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ δηακνξθψλεηαη ν θεληξηθφο ζηφρνο, πάληα ζε αθνινπζία κε ηνπο θεληξηθνχο άμνλεο ηεο ΔΔ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Ο ζηφρνο απηφο έγθεηηαη ζηελ απνδέζκεπζε ησλ ζεκάησλ ηζφηεηαο απφ ηελ θαηεγνξία πεξηζσξηαθψλ θαη εηδηθνχ ηχπνπ ζεκάησλ θαη ηελ αλάδεημε ηνπ πνιηηηθνχ, νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη αλαπηπμηαθνχ ραξαθηήξα ηνπο θαη ηελ άκεζε ζχλδεζή ηνπο κε ηηο θπξίαξρεο εζληθέο πνιηηηθέο πξνηεξαηφηεηεο (αλάπηπμε-απαζρφιεζεθνηλσληθή ζπλνρή). Γξάζεηο Άμνλαο 1 Καηαπνιέκεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηζφηεηαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Οη δξάζεηο αθνξνχλ άκεζα ηνπο ηνκείο εξγαζίαο-νηθνλνκίαο-αλάπηπμεο. Μηα πξψηε δξάζε είλαη ε επηηάρπλζε πινπνίεζεο φισλ ησλ κέηξσλ θαη ελεξγεηψλ ηνπ Γ ΚΠ πνπ αθνξνχλ ηελ γπλαίθα θαη ηα ζέκαηα απαζρφιεζε, θαηάξηηζε θαη αληαγσληζηηθφηεηα. Δπίζεο δξάζεηο φπσο: Ζ ελίζρπζε, ε βειηίσζε θαη ε επέθηαζε παξνρψλ ή/θαη δνκψλ γηα ηελ ελαξκφληζε νηθνγελεηαθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ ππνρξεψζεσλ θαη ζηήξημε ηεο νηθνγέλεηαο. Ζ θάιπςε λνκνζεηηθψλ θελψλ. Μέηξα ππέξ κεηνλνηηθψλ/πνιηηηζκηθψλ νκάδσλ γπλαηθψλ. Ζ ελίζρπζε ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο κε ΜΚΟ θαη θνηλσληθνχο εηαίξνπο. Άμνλαο 2 Πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο κε ζχκαηα ηηο γπλαίθεο. Δθπφλεζε ζρεδίσλ, κειεηψλ, πξνηάζεσλ πνιηηηθήο γηα ηελ θαθνπνίεζε ησλ γπλαηθψλ, ηελ επεμεξγαζία θαη πξνψζεζε ζρεηηθήο λνκνζεζίαο, ηε δεκηνπξγία εηδηθψλ δηθαζηεξίσλ, εθζηξαηείεο επαηζζεηνπνίεζεο, ππνζηήξημε θαη ζπληήξεζε δνκψλ πεξίζαιςεο θαη θηινμελίαο, ζπληνληζκφ εθπαίδεπζε θαη ελεκέξσζε ππνπξγείσλ ζρεηηθψλ κε ην ζέκα ηεο παξάλνκεο δηαθίλεζεο θαη εκπνξίαο γπλαηθψλ. Άμνλαο 3 Καηαπνιέκεζε ησλ ζηεξεφηππσλ αληηιήςεσλ γηα ησλ ξφιν ησλ δχν θχισλ κέζσ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. 41

42 Πξνψζεζε πξνγξακκάησλ επηκφξθσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο εθπαηδεπηηθψλ. Αμηνιφγεζε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ. Δηζαγσγή ηνπ gender mainstreaming ζηνλ επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ. πκβνπιεπηηθά θέληξα γηα ζέκαηα επηρεηξεκαηηθφηεηαο καζεηξηψλ. Μεηξψν ζπκβνχισλ ηζφηεηαο. ρνιηθέο εθζηξαηείεο πξναγσγήο ηεο πνιηηηζκηθήο ζπλχπαξμεο. Δπηκφξθσζε γπλαηθψλ κεηαλαζηξηψλ πνπ αλήθνπλ ζε εηδηθέο κεηνλνηηθέο/πνιηηηζκηθέο νκάδεο. Άμνλαο 4 Δλίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Γηάινγνο κε ηα πνιηηηθά θφκκαηα θαη ηνπο θνηλσληθνχο θνξείο. Αχμεζε ή επέθηαζε ησλ πνζνζηψζεσλ. Γξάζεηο εληόο Γ ΚΠ Οη ζεηηθέο δξάζεηο πνπ νξηδφληηα επεθηείλνληαη ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο πνιηηηθήο κέζσ ηνπ gender mainstreaming αθνξνχλ θπξίσο ηα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα «Απαζρφιεζε θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε» θαη «Αληαγσληζηηθφηεηα» κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ππνζηήξημε θαη ελίζρπζε ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Δηδηθφηεξα απηά δξνκνινγνχληαη κέζα απφ ην έξγν «Οινθιεξσκέλεο παξεκβάζεηο ππέξ ησλ γπλαηθψλ» (κέηξν 5.3) θαη «Θεηηθέο δξάζεηο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηηο κηθξνκεζαίεο θαη κεγάιεο επηρεηξήζεηο» (κέηξν 5.1). Δξγαιεία πνιηηηθήο θαη όξγαλα Κχξην εξγαιείν ησλ «Δζληθψλ πξνηεξαηνηήησλ πνιηηηθήο θαη αμφλσλ δξάζεο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, θαηά ηνπο ζρεδηαζηέο ηνπ, είλαη: Σν gender mainstreaming ζηηο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο ηεο θπβέξλεζεο. Οη ζεηηθέο δξάζεηο. Ο θνηλσληθφο δηάινγνο εληφο ΜΚΟ, ζπλδηθαιηζκνχ, αγξνηψλ, δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαη ινηπφλ ελεξγψλ νκάδσλ πιεζπζκνχ, σο εξγαιεία feedback θαη ζρεδηαζκνχ. Υξήζε proactive vs reactive λνκνζεζίαο. Πνιηηηθφο-δηαθνκκαηηθφο-ΜΚΟ δηάινγνο. Γηα ηα θιαζζηθά πνιηηηθά-δηνηθεηηθά φξγαλα είλαη ζεκηηή θαη επηρεηξείηαη ε ελίζρπζε θαη ε δηεχξπλζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο (Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, ΚΔΘΗ, πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε). 42

43 Χο λέν φξγαλν πξνζηίζεηαη ε «Δπηηξνπή γηα ηελ ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ» σο κφληκν εζληθφ βήκα δηαιφγνπ θαη παξαθνινχζεζεο ησλ πνιηηηθψλ, Ζ «Μφληκε επηηξνπή ηζφηεηαο θαη δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ» ηεο Βνπιήο θαη νη «Πεξηθεξεηαθέο επηηξνπέο ηζφηεηαο» ) 7 ε Δζληθή Έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΗΔ γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθώλ Ζ πνιηηηθή γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ απφ ηελ ζέαζε ηεο παξαθνινχζεζεο ησλ άξζξσλ ηεο CEDAW δηαξζξψλεηαη γχξσ απφ ηνπο ζηφρνπο: Άμνλαο 1 Πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ γπλαηθψλ κε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε δξάζεσλ γηα ηηο θαηεγνξίεο γπλαηθψλ πνπ πθίζηαληαη πνιιαπιέο δηαθξίζεηο. Άμνλαο 2 Πξφιεςε θαη αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ ζηελ νηθνγέλεηα/ηδησηηθή δσή/εξγαζία/θνηλσλία. Άμνλαο 3 ηήξημε ηεο απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ θαη ηεο νηθνλνκηθήο απηνηέιεηάο ηνπο. Άμνλαο 4 Δλίζρπζε ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο πνπ πξνσζεί ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Παξαζέηνληαη ζηελ ζπλέρεηα θαηά άξζξν ηεο CEDAW νη παξεκβάζεηο ζε ηνκείο πνιηηηθήο, θαη ζηηο νπνίεο ππήξμε δξαζηεξηνπνίεζε κε άζθεζε δεκφζηαο πνιηηηθήο απφ ηελ Διιάδα. Άξζξν 1 εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ θαηά ησλ γπλαηθψλ. Άξζξα 2 λνκνζεηηθή πξνζηαζία θαηά ησλ δηαθξίζεσλ. Άξζξν 3 έληαμε ηνπ gender mainstreaming ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο κέζσ ππαξρφλησλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ θαη κεραληζκψλ θαη κέζσ ΔΠΑ θαη ΚΠ φπνπ ην gender mainstreaming είλαη δηακνξθσηήο θαη ην ΔΠ είλαη ε δξάζε πινπνίεζεο ηνπ. Άξζξν 4 πνζνζηψζεηο κεραληζκνί πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο. Άξζξν 5 Α εμάιεηςε ησλ ζηεξενηππηθψλ ξφισλ γηα ηηο γπλαίθεο ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία (ΜΜΔ, ελεκέξσζε, επαηζζεηνπνίεζε, κειέηεο). Άξζξν 6 βία θαηά ησλ γπλαηθψλ. Άξζξν 7 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή θαη ζηε δεκφζηα δσή. Άξζξν 8 ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή θαη ζηε δεκφζηα δσή ζε δηεζλέο επίπεδν. 43

44 Γηπισκαηηθφ ζψκα Άξζξν 9 ίζα δηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ: ππεθνφηεηα θαη πνιιαπιέο δηαθξίζεηο. Άξζξν 10 εθπαίδεπζε θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε. Άξζξν 11 εξγαζία θαη θνηλσληθή αζθάιηζε. Άξζξν 12 πγεία θαη νηθνγελεηαθφο πξνγξακκαηηζκφο. Άξζξν 13 ίζε ζπκκεηνρή ζηνλ αζιεηηζκφ θαη ζηνλ πνιηηηζκφ. Άξζξν 14 γπλαίθεο ηεο ππαίζξνπ-αγξφηηζζεο Άξζξν 16 ηζφηεηα ζηελ νηθνγέλεηα θαη ζην γάκν πκπεξάζκαηα ε απηήλ ηελ πεξίνδν είλαη πνιχ πην έληνλε ε νηθνλνκηθή δηάζηαζε φισλ ησλ πνιηηηθψλ παξά ή δηάζηαζε ηνπ θχινπ. Σν gender mainstreaming απιά ιεηηνπξγεί μεθάζαξα θαη σο εξγαιείν απνθαηάζηαζεο ηεο ηζφηεηαο θαη δελ ιακβάλεη ηελ αθξαία νηθνλνκηθή δηάζηαζε ηνπ θπξίαξρνπ πνιηηηθννηθνλνκηθνχ κνληέινπ, πξάγκα πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί ζεηηθφ. Γειαδή είλαη θαιφ λα εθαξκφδνληαη θαη λα ρξεκαηνδνηνχληαη νηθνλνκηθέο-αλαπηπμηαθέο πνιηηηθέο πνπ ηειηθά επλννχλ θαη ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Απηφ βέβαηα κφλν αλ δηαηεξεζεί απμαλφκελν ην βάξνο ηεο ίδηαο ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα. Δίλαη επίζεο μεθάζαξν φηη ην gender mainstreaming δελ έρεη γηα φιεο ηηο πνιηηηθέο νηθνλνκηθή ξεηνξηθή, απηφ πξέπεη λα θαλεί σο επθαηξία γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Χο θξηηηθή γηα ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ πεξίνδν απηή, φπσο ν θνηλσληθφο δηάινγνο θαη ν δηαθνκκαηηθφο δηάινγνο, απηά είλαη θελά λνήκαηνο εθφζνλ δελ πξνβιεθζεί φηη ρξήζηκνο είλαη ν θνηλσληθφο δηάινγνο πξηλ ηελ ιήςε κίαο απφθαζεο θαη ηφηε θαιείηαη «δηαβνχιεπζε», θαη ν δηαθνκκαηηθφο δηάινγνο είλαη ρξήζηκνο κφλν αλ θαηαιήγεη ζε «ζπλαληίιεςε» θαη «ζπλαίλεζε». Έλα ζρφιην γηα ηνπο άμνλεο κφλν ηεο CEDAW (φρη γηα ηα άξζξα) είλαη φηη παξνπζηάδνληαη κε πνιχ ζηελφ πεδίν αλαθνξάο, δειαδή ζπζηέιινπλ ηελ ζεκαηηθή ηνπ gender mainstreaming. 4.4 Πεξίνδνο Θα αλαιπζεί ην εζληθφ πξφγξακκα γηα ηελ νπζηαζηηθή ηζφηεηα ησλ θχισλ. ζν γηα ηελ 8 ε θαηά ζεηξά εζληθή έθζεζε πξνο ηνλ ΟΖΔ απηή δελ έρεη εθπνλεζεί/δεκνζηεπζεί αθφκε. 44

45 4.3.1) Δζληθό πξόγξακκα γηα ηελ νπζηαζηηθή ηζόηεηα ησλ θύισλ ηόρνο Ο πνιηηηθφο ζηξαηεγηθφο ζηφρνο θαη ε ηεινινγία ηεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο πεξηζηξέθνληαη γχξσ απφ ηελ βειηίσζε ηεο θαζεκεξηλήο δσήο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη κε θχξην φξγαλν ηελ Γ.Γξ.Ηζφηεηαο ηελ εμάιεηςε ησλ έκθπισλ δηαθξίζεσλ θαη ηελ επίηεπμε ηεο νπζηαζηηθήο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο θνηλσλίαο. Οη επηκέξνπο ζηφρνη ζηνπο νπνίνπο αλαιχεηαη ε φιε πνιηηηθή είλαη: ηφρνο 1 Ζ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ φισλ ησλ γπλαηθψλ, κέζσ ηεο πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ παξεκβάζεσλ ζηηο νκάδεο γπλαηθψλ κε πνιιαπιέο δηαθξίζεηο. ηφρνο 2 Ζ πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε φισλ ησλ κνξθψλ βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ. ηφρνο 3 Ζ ζηήξημε ηεο απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ θαη ηεο νηθνλνκηθήο ηνπο απηνηέιεηαο. ηφρνο 4 Ζ αμηνπνίεζε ηεο πνιηηηζηηθήο δεκηνπξγίαο γηα ηελ αλάδεημε ηνπ ζηφρνπ ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Γξάζεηο Σν εζληθφ πξφγξακκα δηαξζξψλεηαη ππφ ηελ ινγηθή dual approach ή twin track εληφο κηαο ινγηθήο πνπ απνξξέεη απφ ην gender mainstreaming ζε ηξείο ππιψλεο. Με ρξήζε ηαπηφρξνλα ή θαη δηαθξηηά εμεηδηθεπκέλσλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο πνπ απεπζχλνληαη ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο ζε ηνκείο πνπ ππνεθπξνζσπνχληαη θαη νξηδφληησλ παξεκβάζεσλ ζε φιν ην εχξνο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο, ψζηε λα αληηκεησπηζζνχλ νη έκθπιεο δηαθξίζεηο ζε θάζε πεδίν άζθεζεο πνιηηηθήο. Ππιψλαο 1 Βειηίσζε, ελίζρπζε θαη εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο. Πεξηιακβάλεη ηηο πξνηεηλφκελεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο πνπ βειηηψλνπλ ην νηθνγελεηαθφ δίθαην, αλακνξθψλνπλ θαη εληζρχνπλ ηνπο λφκνπο γηα ηε βία θαη εηζάγνπλ λέεο δηαηάμεηο κε ζηφρν ηελ νπζηαζηηθή ηζφηεηα ησλ θχισλ. Κσδηθνπνίεζε ηεο λνκνζεζίαο Έιεγρνο επηπηψζεσλ ηεο λνκνζεζίαο ζην θχιν πλεξγαζία κε ηνλ πλήγνξν ηνπ Πνιίηε Σξνπνπνίεζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ 45

46 Νφκνο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ Νφκνο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο νπζηαζηηθήο ηζφηεηαο ησλ θχισλ Ππιψλαο 2 Δμεηδηθεπκέλεο πνιηηηθέο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Πεξηιακβάλεη παξεκβάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αληζφηεηαο ησλ θχισλ ζε ζπγθεθξηκέλα πεδία δεκφζηαο πνιηηηθήο. Βία θαηά ησλ γπλαηθψλ Πνιιαπιέο δηαθξίζεηο Αλαπαξαγσγή θαη ζεμνπαιηθή πγεία Απαζρφιεζε Πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ θαη ζηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ ΜΜΔ Σέρλεο θαη πνιηηηζκφο Δπίζεο πεξηιακβάλεη ν ππιψλαο απηφο ηελ ελαζρφιεζε-επαλαπξνζδηνξηζκφελίζρπζε ησλ ζεζκψλ, ησλ νξγάλσλ θαη ησλ δνκψλ παξαγσγήο πνιηηηθψλ. πκβνπιεπηηθά θέληξα Γ.Γξ.Ηζφηεηαο Βηβιηνζήθε ζεκάησλ ηζφηεηαο θαη θχινπ Γνκή παξαθνινχζεζεο δεκνζίσλ πνιηηηθψλ Γηαδηθηπαθή πχιε πκκεηνρή ζε δηεζλείο θαη επξσπατθνχο νξγαληζκνχο ξγαλα παξαγσγήο πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ησλ θχισλ Κέληξν εξεπλψλ γηα ζέκαηα ηζφηεηαο ΚΔΘΗ Ππιψλαο 3 Έληαμε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο (gender mainstreaming). Πεξηιακβάλεη ηηο παξεκβάζεηο ησλ άιισλ ππνπξγείσλ θαη δεκνζίσλ θνξέσλ κε ηηο νπνίεο εληάζζνπλ ην gender mainstreaming ζηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο. Τπνπξγείν εζσηεξηθψλ απνθέληξσζεο θαη ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο Αξρηθά επηρεηξείηαη κηα επηκφξθσζε-πιεξνθφξεζε-εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηδίσο ζε φζνπο έξρνληαη ζε επαθή κε εππαζείο θνηλσληθέο νκάδεο ψζηε λα πξνσζείηαη ε αξρή ηνπ gender mainstreaming. Πνζνζηψζεηο ζε φια ηα επίπεδα θαη ζηελ πεξηθέξεηα 46

47 Μεηαθχιεζε αξκνδηνηήησλ ηζφηεηαο ζηελ πεξηθέξεηα (πξφλνηα, θξνληίδα θνηλσληθέο ππεξεζίεο) Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ΔΚΓΓΑ Τπνπξγείν νηθνλνκηθψλ Οηθνλνκηθή απηνηέιεηα γπλαηθψλ Gender budgeting Τπνπξγείν εμσηεξηθψλ Πνζνζηψζεηο ζηειέρσζεο ζε φια ηα επίπεδα Γξάζεηο δηκεξνχο αλαπηπμηαθήο ζπλεξγαζίαο Καηαπνιέκεζε δηεζλνχο δνπιεκπνξίνπ Τπνπξγείν άκπλαο Πνζνζηψζεηο πζηήκαηα εηζαγσγήο ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο Μεηξφηεηα Τπνπξγείν πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο Δπηρεηξεκαηηθφηεηα γπλαηθψλ Τπνπξγείν πεξηβάιινληνο ελέξγεηαο θαη θιηκαηηθήο αιιαγήο Γπλαίθα θαη εμνηθνλφκεζε ελεξγείαο, ελεκέξσζε, επαηζζεηνπνίεζε Γπλαίθα θαη πεξηβαιινληηθνί θίλδπλνη Γπλαίθα θαη βειηίσζε πνηφηεηαο δσήο ζηελ πφιε Τπνπξγείν παηδείαο Λεηηνπξγία, αξρέο, δνκέο, νξγάλσζε λένπ ζρνιείνπ Δπαγγεικαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο Γηα βίνπ κάζεζε πνπδέο θχινπ Έξεπλα θαη ηερλνινγία Τπνπξγείν εξγαζίαο θαη θνηλσληθήο αζθάιηζεο Αλεξγία γπλαηθψλ Καηάξηηζε γπλαηθψλ Τπνπξγείν πγείαο χλαςε κλεκνλίνπ ζπλεξγαζίαο κε Γ.Γξ.Ηζφηεηαο Δλεκέξσζε θαη αηζζεηνπνίεζε ζε ζέκαηα πγείαο θαη ηαηξηθά δεηήκαηα Γπλαίθεο θαη θάπληζκα 47

48 Τπνπξγείν αγξνηηθήο αλάπηπμεο θαη ηξνθίκσλ Πξηκνδνηήζεηο γπλαηθείαο αγξνηηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο-επηρεηξεκαηηθφηεηαο Γπλαηθείνη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί Πνηφηεηα αγξνηηθήο δσήο Γηθηχσζε Τπνπξγείν δηθαηνζχλεο, δηαθάλεηαο θαη αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηαηηζηηθή επεμεξγαζία αλά θχιν δηθαηνζχλεο θαη αδηθεκάησλ Δζληθή ζρνιή δηθαζηψλ σθξνληζηηθφ ζχζηεκα Δπαλέληαμε Τπνπξγείν πξνζηαζίαο ηνπ πνιίηε Δκπνξία θαη πνξλεία θαη παξάλνκε δηαθίλεζε γπλαηθψλ Σκήκα αληηκεηψπηζεο ελδννηθνγελεηαθήο βίαο Τπνπξγείν πνιηηηζκνχ θαη ηνπξηζκνχ Πξνβνιή θαη πξνψζεζε ηεο γπλαίθαο κέζα απφ ηηο εηθαζηηθέο ηέρλεο Γπλαηθεία θαιιηηερληθή δεκηνπξγία Γπλαηθείνη αγξνηνπξηζηηθνί ζπλεηαηξηζκνί Γξάζεηο εληόο ΔΠΑ Ο θχξηνο πφξνο ρξεκαηνδφηεζεο είλαη ην ΔΠΑ κεζσ ηνπ νπνίνπ πινπνηνχληαη πνιιέο απφ ηηο παξαπάλσ δξάζεηο. Έξγν 1 Κσδηθνπνίεζε ηεο λνκνζεζίαο Έξγν 2 Έληαμε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο Έξγν 3 Πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ πκβνπιεπηηθά θέληξα ηεο Γ.Γξ.Ηζφηεηαο Έξγν 4 Πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ Σειεθσληθή γξακκή SOS Έξγν 5 Πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ πκβνπιεπηηθά θέληξα θαη μελψλεο θηινμελίαο γπλαηθψλ Θπκάησλ βίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν Έξγν 6 Πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ Δπαηζζεηνπνίεζε ηεο θνηλήο γλψκεο Έξγν 7 Δπαηζζεηνπνίεζε θαη επηκφξθσζε δεκνζίσλ ππαιιήισλ ζηα δεηήκαηα ηζφηεηαο ησλ θχισλ 48

49 Έξγν 8 Αλαβάζκηζε ηεο επαγγεικαηηθήο ζέζεο απαζρνινχκελσλ Γπλαηθψλ (mentoring) Έξγν 9 Μείσζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ ιφγσ θχινπ Έξγν 10 Πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ Αηξεηέο Έξγν 11 Πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ πλδηθαιίζηξηεο Έξγν 12 Τπνζηήξημε γπλαηθείσλ νξγαλψζεσλ θαη ΜΚΟ Έξγν 13 Άξζε ζηεξενηχπσλ ζηα ΜΜΔ Έξγν 14 Δλίζρπζε ηεο πνιηηηζκηθήο δεκηνπξγίαο πνπ πξνσζεί ηελ Ηζφηεηα ησλ θχισλ Έξγν 15 Αλαβάζκηζε θαη δηεχξπλζε ησλ ππεξεζηψλ ηεο βηβιηνζήθεο Θεκάησλ ηζφηεηαο θαη θχινπ Έξγν 16 Γνκή παξαθνινχζεζεο ζηελ Γ.Γξ.Ηζφηεηαο γηα ηελ έληαμε ηεο Ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο δεκφζηεο πνιηηηθέο Έξγν 17 Γεκηνπξγία δηαδηθηπαθήο πχιεο ειεθηξνληθψλ ππεξεζηψλ ηεο Γ.Γξ.Ηζφηεηαο Έξγν 18 Έληαμε ηεο νπηηθήο ηνπ θχινπ κε έκθαζε ζηηο θνηλσληθά κεηνλεθηνχζεο νκάδεο ζε Γήκνπο ηεο Διιάδαο Έξγν 19 Αχμεζε ηνπ βαζκνχ ηεο θαηνρήο θαη ρξήζεο Ζ/Τ γηα ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζην ζχγρξνλν πεξηβάιινλ ησλ ΣΠΔ Έξγν 20 Οδεγφο εθαξκνγήο ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ησλ θχισλ Δξγαιεία πνιηηηθήο θαη όξγαλα Σν θπξίαξρν εξγαιείν πνιηηηθήο εδψ είλαη ε dual track πξνζέγγηζε ηνπ gender mainstreaming θαη ησλ ζεηηθψλ θαη εηδηθψλ δξάζεσλ. Γειαδή ν ζπλδπαζκφο ηνπο κε γλψκνλα ηελ νξηδφληηα επέθηαζε θαη ηελ θάζεηε εμεηδηθεπκέλνη εθαξκνγή. Σα φξγαλα πνιηηηθήο κέλνπλ σο έρνπλ, ζεκαηηθά αιιά είηε ηνπο δίλεηαη ζηξαηεγηθφο ξφινο (Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, ΚΔΘΗ) είηε επαλελεξγνπνηνχληαη (Γηππνπξγηθή επηηξνπή γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ), αλακνξθψλνληαη (Δζληθή επηηξνπή γηα ηελ ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ) είηε ζεζκνζεηνχληαη εληειψο λέα (Δζληθφ παξαηεξεηήξην γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο βίαο θαηά ησλ γπλαηθψλ). 49

50 4.3.2 πκπεξάζκαηα Καηαξρήλ ε νηθνλνκηθή ζπγθπξία είλαη αξλεηηθή γηα ηελ ζπληήξεζε δνκψλ θαη ηελ δεκηνπξγία λέσλ κεραληζκψλ κε επαξθή ρξεκαηνδφηεζε ψζηε λα κπνξνχλ λα ιεηηνπξγνχλ ζε κεζνπξφζεζκν ηνπιάρηζηνλ νξίδνληα. Απηφ απνηειεί κεγάιε απεηιή δηφηη ηέηνηνπ είδνπο πνιηηηθέο πνπ δεηνχλ λα δηαπεξάζνπλ φια ηα επίπεδα ηνπ θξάηνπο θαη ηεο θνηλσλίαο απαηηνχλ πξαγκαηηθνχο πιηθνχο πφξνπο. Σαπηφρξνλα φκσο ε ζηελφηεηα πφξσλ πηέδεη γηα ηελ ιεηηνπξγία ζε έλα ιηγφηεξν ελεξγνβφξν ζε πφξνπο επίπεδν κε έκθαζε ζηελ επαηζζεηνπνίεζε θαη ηελ ελεκέξσζε αιιά ζίγνπξα απηφ δελ είλαη δεζκεπηηθφ σο πξνο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ απφ κφλν ηνπ. ην παξαπάλσ πξφγξακκα δηαθαίλνληαη επίζεο θαη έληνλα ζηνηρεία ηεο good governance, θαζψο εληείλεηαη ν ξφινο ηεο δηαβνχιεπζεο θαη θαηά ηελ δηαπξαγκάηεπζε ηνπ πφζν έληνλα ζα εηζαρζεί ε έλλνηα ηεο ηζφηεηαο θαη ην gender mainstreaming ζηηο ινηπέο δεκφζηεο πνιηηηθέο. Απηφ πξναλαγγέιιεηαη κε ηελ εηζαγσγή θαη ηνπ gender impact assessment ζηελ επεμεξγαζία ησλ λφκσλ. Σέινο ζπλερίδνπλ αιιά κε πνιχ πην έληνλε ζηφρεπζε θαη νη ζεηηθέο δξάζεηο θαη ελψ ππνηίζεηαη φηη ην gender mainstreaming έρεη πιήξσο εληαρζεί ζηηο πνιηηηθέο, πξάγκα πνπ ίζσο νθείιεηαη ζηελ πζηέξεζε κεηάγγηζεο ηνπ gender mainstreaming απφ ηνλ επξσπατθφ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν δεκφζηαο πνιηηηθήο. 5. Απνηίκεζε-ύγθξηζε Σα απνηειέζκαηα θαη ε θξηηηθή γηα ηελ ζπλνιηθή πεξίνδν αλαθνξάο παξνπζηάδνληαη ζηελ ζχγθξηζε ησλ πξνγξακκάησλ δξάζεο θαη ζηελ νπζία απνηειεί ην ινγηθφ βήκα ηεο αλάγλσζεο ησλ δηαθεθξηκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ αλά πεξίνδν, πνπ παξαηέζεθαλ παξαπάλσ, σο ζεκαληηθνχ πξναπαηηνχκελνπ γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ επφκελσλ ζρνιίσλ. Γελ λνείηαη ζηελ παξνχζα πεξίπησζε ζχγθξηζε ησλ ηξηψλ πεξηφδσλ θαη ησλ αληίζηνηρσλ πξνγξακκάησλ πνιηηηθήο απφ ηελ πιεπξά ηεο έληαζεο ή θαη αθφκε ηεο πνιηηηθήο βνχιεζεο ή ηνπ πνιηηηθνχ ζρεδηαζκνχ, θαζψο απηφ είλαη θαζαξά κία πνιηηηθή εθηίκεζε θαη σο γλσζηφ δελ ππάξρεη θαλ ζπληαγκαηηθφ εξγαιείν πνιηηηθνχ δηθαίνπ. Σαπηφρξνλα φκσο πξέπεη θαιφπηζηα λα ζεσξεζεί φηη νπνηαδήπνηε δεκνθξαηηθή θπβέξλεζε δελ ζα κπνξνχζε λα κελ πξνσζήζεη ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, αθελφο γηαηί πξφθεηηαη γηα έλα πξαγκαηηθά ππνεθηηκεκέλν θαη ηαιαηπσξεκέλν αηνκηθφ δηθαίσκα, αθεηέξνπ πάληα ε ηζφηεηα απνηεινχζε έλα 50

51 resonant, παιιφκελν, vibrant, ζειθηηθφ πνιηηηθά δήηεκα πνπ κφλν ςήθνπο είρε λα απνθέξεη. ην ζεκείν απηφ ζεκεηψλεηαη ίζσο έλαο ιφγνο πνπ ζηα πξνγξάκκαηα ζπλερίδνπλ λα πνιιαπιαζηάδνληαη ακείσηα νη ζεηηθέο δξάζεηο, δηφηη απηέο είλαη πνιηηηθά νξαηέο. Δπίζεο δελ ελδηαθέξεη ε ζηάζκηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηφζν κεηαμχ ησλ ηξηψλ πξνγξακκάησλ δξάζεο φζν θαη ζπλνιηθά. Απηφ δηφηη απφ ηελ κία δελ έρνπλ νξηζζεί δείθηεο πνιηηηθήο πνπ λα δείρλνπλ ηελ πξνζηηζέκελε αμία ηνπ gender mainstreaming γηα ηηο ππφινηπεο πνιηηηθέο, απφ ηελ άιιε δελ είλαη δπλαηφ λα ππνινγηζζεί ε επαγσγηθή πξνζηηζέκελε αμία ησλ άιισλ πνιηηηθψλ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ φηαλ ζε απηέο εηζάγνπκε ην gender mainstreaming, φπσο ζα επεμεγεζεί ζην δεχηεξν κέξνο κε φξνπο TQM. Απηφ πνπ έρεη αθήζεη λα αησξείηαη ε ΔΔ είλαη πσο ε ρξεκαηνδφηεζε θαη ε ππνζηήξημε ηεο φπνηαο ξεηνξηθήο επηιέγεη γηα ηελ ηζφηεηα, ζεσξεί φηη απιά θαη κφλν κέζσ ζσζηήο δηαρείξηζεο ησλ ζπζηεκάησλ πνιηηηθήο ζίγνπξα ζα πξνσζήζεη θαη ηελ ηζφηεηα. Απηφ απνδεηθλχεη ην γεγνλφο φηη κέζσ ηνπ gender mainstreaming πξνζπαζεί λα ζπκκαδέςεη ηελ ρξεκαηνδφηεζε θαη λα ηελ ζηξέςεη έκκεζα ζηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θηιηξάξνληαο ηελ κέζα απφ ηηο άιιεο πνιηηηθέο, πνπ θαη κφλν απφ ηελ δηαδηθαζία θεξδίδνπλ. Άξα κε ην gender mainstreaming πξψηα επσθειείηαη ε φπνηα πνιηηηθή, ζηελ νπνία εηζάγεηαη θαη κεηά ε ηζφηεηα. ζνλ αθνξά ην δίθαην πνπ παξάγεηαη ζηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο δηαθξίλεηαη ζε soft law φηαλ έρεη λα θάλεη κε ηελ ελζσκάησζε ηδεψλ θαη αξρψλ φπσο θαη ην gender mainstreaming, αιιά θαη είλαη πνιχ απζηεξφ θαη θαζνιηθά εθαξκνδφκελν φηαλ δξα ζε ηνκείο πνπ ε θαηαπάηεζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο καδί θαη κε άιια δηθαηψκαηα ήηαλ κέρξη ηψξα θαηάθνξε. Γεληθά ε λνκνζεζία γχξσ απφ ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαίλεηαη λα έρεη απνθηήζεη έλα ζθιεξφ θαη πιήξε ππξήλα θαηά ηελ κειεηψκελε ζπλνιηθή πεξίνδν proactive legislation αξθεηά πξνζηαηεπηηθφ, θαη κέζσ ηνπ gender mainstreaming ηείλεη λα ιεηηνχξγεη ζχκθσλα κε ηελ ηάζε ηεο επνρήο φπνπ γίλεηαη πξνζπάζεηα κείσζεο ηνπ λνκνζεηηθνχ έξγνπ παξάγνληαο proactive legislation ε νπνία πξνιακβάλεη ηελ αληζφηεηα. Δληνλφηαηε είλαη θαη ζηα 3 πξνγξάκκαηα ε επηξξνή ηεο ΔΔ θαη ν εμεπξσπατζκφο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξσηνζηαηεί ζην ζρεδηαζκφ θαη ηα θξάηε κέιε αθνινπζνχλ. Απηφ εληζρχεηαη κε ηελ επξσπατθή ρξεκαηνδφηεζε θαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ δίλνπλ πλνή ζε φιε ηελ πεξίνδν κειέηεο. Σν θαηλφκελν απηφ κπνξεί λα εηδσζεί σο ζπιεηηνπξγηθή ζπλνκνζπνλδίσζε φπνπ κέζα απφ ηηο δηεπαθέο 51

52 πνιιψλ θαη δηαθνξεηηθψλ δηνηθεηηθψλ θαη πνιηηηθψλ κνλάδσλ ζε δηαθνξεηηθέο βαζκίδεο εμνπζίαο θαη εζληθφηεηεο, δηαθνξεηηθνχ χθνπο-θχξνπο-θνπιηνχξαοπαξάδνζεο-πξαθηηθήο εληφο πνιπεπίπεδσλ θαη πνιχπινθσλ δηαδηθαζηψλ θαη δηεξγαζηψλ ζηνπο ζεζκνχο ηεο ΔΔ θαη ηηο πνιηηηθέο ηεο, επέξρεηαη ε αληαιιαγή ε ψζκσζε θαη ε αιιεινεπίδξαζε ζηηο δνκέο ζηηο πνιηηηθέο θαη ζηηο αξρέο. Δηδηθά ζηελ πεξίπησζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχιισλ θαη κε βάζε ηελ κεγάιε πνιηηηθή θηλεηνπνίεζε γηα ην ζέκα απηφ πνπ θαηά παξάδνζε έρεη ε Διιάδα, κπνξεί θαλείο λα πεη φηη ην αξθεηά κεγάιν κέγεζνο θαη ησλ ηξηψλ πξνγξακκάησλ πνιηηηθήο θαλεξψλεη φηη δελ ππήξμε αληίδξαζε ζηνλ εμεπξσπατζκφ, νχηε ηέζεθε πνηέ ζέκα κείσζεο ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο θαη ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο απφ ηελ ΔΔ, γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. εκεηψλεηαη φηη θαη ζηα ηξία πξνγξάκκαηα παξαηεξνχληαη, ηδίσο φηαλ πινπνηνχληαη ζεηηθέο δξάζεηο, πνιηηηθέο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε δσηηθέο θαη κε θνηλέο ππεξεζληθέο πνιηηηθέο, φπσο ε θνηλσληθή πνιηηηθή, ε δηθαηνζχλε, ε πνιηηηθή πγείαο θαη πξφλνηαο, ε εθπαίδεπζε θαη ν πνιηηηζκφο. Σν θαηλφκελν απηφ έρεη ζεηηθφηαην απνηέιεζκα θαη θαζηζηά ην gender mainstreaming έλαλ ζεηηθφ δνχξεην ίππν γηα πεξεηαίξσ επξσπατθή νινθιήξσζε θαη ζπλεξγαζία. Ζ πεξίνδνο ηειηθά επηθπιάζζεη κία νκαιή πνξεία ζηελ εμέιημε ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ ηζφηεηα φπνπ μεθηλά απφ ηελ αξρή ηεο πξνζπάζεηαο εηζαγσγήο ηεο σο επξσπατθνχ δηθαηψκαηνο θαη θαηφπηλ πξνάζπηζεο ηεο θαη απνθαηάζηαζεο ηεο απφ ζεηηθέο θαη εμεηδηθεπκέλεο δξάζεηο κέρξη ηελ έληαμε ηεο ζε φιεο ηεο πνιηηηθέο κέζσ ηνπ gender mainstreaming. Σν γεγνλφο φκσο ηεο αζηαζνχο πξαγκαηηθφηεηαο κε ηα ζπλερψο λέα πξνβιήκαηα (ειεθηξνληθφ έγθιεκα, ζχγρξνλν έγθιεκα), ηελ κε επνχισζε ηεο αλνηρηήο πιεγήο ησλ ππναλάπηπθησλ ρσξψλ, ησλ ίδησλ ησλ αλσκαιηψλ ησλ δπηηθψλ θνηλσληθψλ ζπζηεκάησλ, ησλ πνιηηηζκηθψλ-θπιεηηθψλεζλνηηθψλ αλσκαιηψλ, ν άθξαηνο αγνξαίνο θαπηηαιηζκφο, ε νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή θξίζε λνκηκνπνίεζεο αιιά θαη επηβίσζεο, νδεγνχλ ην ζχζηεκα αλ φρη ζε αλαπνηειεζκαηηθφηεηεο ζε ζπλερή ππεξθφξηηζε. Με ιίγα ιφγηα έζησ φηη είλαη απνδεθηή ε αξλεηηθή θξηηηθή πνπ θαηεγνξεί ην gender mainstreaming γηα απνηξάβεγκα ζηγά ζηγά απφ ην πξνζθήλην ηεο ρξεκαηνδφηεζεο θαη ππνζηήξημεο ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, εληνχηνηο ην πξαγκαηηθφ πξφβιεκα έγθεηηαη ζην φηη ην gender mainstreaming έπξεπε λα είλαη ν πξννξηζκφο θαη φρη ν δξφκνο γηα ηελ ηζφηεηα, θαη ελψ ζεσξνχληαη νη θνηλσλίεο καο αλεπηπγκέλεο ππάξρνπλ αθφκα άπεηξα πξνβιήκαηα πνπ πξέπεη φρη λα ιπζνχλ, δηφηη απηφ ζεκαίλεη φηη δελ ζα μαλαεκθαληζζνχλ, αιιά πνπ πξέπεη ζε θαζεκεξηλή βάζε λα θξνληίδνληαη. 52

53 Απφ ηα παξαπάλσ εμάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη ε ζπλέρηζε ζεηηθψλ δξάζεσλ θαη ε ζπλχπαξμε κε ην gender mainstreaming πνπ παξαηεξείηαη ζηα ηξία πξνγξάκκαηα ηεο πεξηφδνπ δελ είλαη αθπξσηηθή ηνπ κνληέινπ απιά θάλεη ην ζχζηεκα λα παιηλδξνκεί θαη ηειηθά λα πειαγνδξνκεί ζπκπαξαζχξνληαο θαη ηηο ζεηηθέο δξάζεηο θαη λα έρεη ηελ πηθξή κεηάθξαζε : gender mainstreaming σο ε εμαθάληζε, νκνγελνπνίεζε, αξαίσζε ζε βαζκφ κε αλίρλεπζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο πνιηηηθέο. Θεηηθέο Γξάζεηο σο ηξχπα ζην λεξφ, σο ζηαγφλα ζηνλ σθεαλφ, σο απχζκελν βαξέιη, σο πξφζθαηξν αλάρσκα σο άιινζη πνιηηηθήο επαηζζεηνπνίεζεο. 6. Πξόηαζε Αλαλνεκαηνδφηεζε ηνπ κείγκαηνο πνιηηηθήο φπνπ δηαρσξίδεηαη ζηνπο θάησζη άμνλεο: Άμνλαο 1 ην gender mainstreaming καδί κε κία δέζκε γεληθψλ δξάζεσλ πνπ ζα ην πξνάγνπλ θαη ζα ην εθαξκφζνπλ-ειέγμνπλ νξηδφληηα ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο. Άμνλαο 2 Δηδηθέο δξάζεηο πνπ ζα εμηζνξξνπήζνπλ ην handicap ηεο ζέζεο ηεο γπλαίθαο ζε φιεο ηεο πνιηηηθέο αιιά θάζεηα εληφο ηνπο. ηελ νπζία πξφθεηηαη γηα εηδηθέο δξάζεηο γηα ηελ ηζφηεηα θαη ηελ ηζνηηκία θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηνπο. Άμνλαο 3 Θεηηθέο δξάζεηο φπνπ ζα πξνιακβάλνληαη, ζα επνπιψλνληαη, ζα απνθαζηζηνχληαη, ζα πξνζηαηεχνληαη, ζα ζεξαπεχνληαη, νπνηαδήπνηε πεξηζηαηηθά θαηαπάηεζεο ηεο ηζφηεηαο απφ ην αηνκηθφ επίπεδν έσο ηηο πνιηηηθφ-νηθνλνκηθφθνηλσληθέο νκάδεο θαη ηα θξαηηθά δηθαηηθά-πνιηηηθά ζπζηήκαηα θαη ζα εθπαηδεχνληαη, ζα ελεκεξψλνληαη πξψηα νη αδηθνχκελεο γπλαίθεο θαη χζηεξα νη θνηλή γλψκε θαη νη ινηπέο θνηλσληθέο νκάδεο. TARGET GROUP Άμνλα1: Gender mainstreaming θαη δξάζεηο γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο TARGET GROUP Άμνλα 2: Δηδηθέο δξάζεηο γηα ηηο γπλαίθεο TARGET GROUP Άμνλα 3: Θεηηθέο δξάζεηο γηα ηηο γπλαίθεο πνπ πθίζηαληαη έκθπιε θαηαπίεζε πξνζέγγηζε. Άξα έλα ηξηζδηάζηαην κείγκα πνιηηηθήο θαη φρη κία επίπεδε αζαθήο δηπιή 53

54 ΓΔΤΣΔΡΟ ΜΔΡΟ ην κέξνο απηφ ζα αλαθεξζνχλ ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην gender mainstreaming κε βάζε ηελ νπηηθή κηαο δεκφζηαο πνιηηηθήο, ελφο ζπζηήκαηνο αμηψλ, κηαο νξγαλσζηαθήο δηεξγαζίαο, ιηγφηεξν θνξηηζκέλεο κε ηελ έλλνηα ηεο ηζφηεηαο θαη πνην πνιχ ζρεηηδφκελεο κε ηελ ηππνινγία ηνπ πνιηηηθνχ δηθαηηθνχ νξγαλσζηαθνχ -δηνηθεηηθνχ νηθνλνκηθνχ ζπληαγκαηηθνχ θξαηηθνχ θνηλσληθνχ - mediaθνπ ζπζηήκαηνο ζην νπνίν εληάζζεηαη σο κηα πνηθίιεο ζεκαζίαο δξάζε. Μέζα απφ απηά ηα γεληθά πξίζκαηα εμέηαζήο ηνπ gender mainstreaming ζα εμαρζνχλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα θάπνηεο αζηνρίεο, θάπνηνπο θηλδχλνπο θαη απεηιέο, θάπνηεο αλαπνηειεζκαηηθφηεηεο ηνπ, νη νπνίεο είλαη εγγελείο, ζχκθπηεο θαη αλαθιαζηηθέο ησλ ηδίσλ ησλ ζπζηεκάησλ ζην νπνίν ην εθαξκφδνπκε. 7.New Public Management θαη Gender Μainstreaming Σν Νέν Γεκφζην Management δελ είλαη εξγαιείν πνπ ζα θαζνξίζεη ή πνπ ζα θξίλεη νπνηεζδήπνηε επηινγέο πνιηηηθήο. κσο είλαη εξγαιείν γηα ηνλ ηξφπν ζσζηήο εθαξκνγήο κίαο πνιηηηθήο εληφο ηνπ θαηεμνρήλ ππεπζχλνπ γηα ηελ πινπνίεζή ηεο, πνπ δελ είλαη άιινο απφ ηελ Γεκφζηα Γηνίθεζε. Δπίζεο είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ λα εηδσζεί (ην ΝΓΜ) σο εξγαιείν δηνηθεηηθήο κεηαξξχζκηζεο σο εξγαιείν δηνίθεζεο ησλ αιιαγψλ ζε νξγαλσζηαθφ επίπεδν. Γειαδή πψο ζα εηζάγεη θαλείο ηελ αξρή ηνπ gender mainstreaming ζηνλ ππξήλα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο. ίγνπξα ηα πξνηάγκαηα ηνπ ΝΓΜ θάλνπλ ιφγσ γηα απνηειεζκαηηθφηεηα, απνδνηηθφηεηα θαη νηθνλνκηθφηεηα, πξνζδνθψληαο κία αξρή ζαλ ην gender mainstreaming φρη λα απνθέξεη θέξδνο αιιά ηνπιάρηζηνλ λα αμηνπνηήζεη κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ηνπο πφξνπο πνπ παξέρνληαη γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο θαη θαηφπηλ λα επηθέξεη ηα πνιππφζεηα πνιιαπιαζηαζηηθά απνηειέζκαηα. Με ιίγα ιφγηα δελ λνείηαη πνιηηηθή δξάζε ζε επίπεδν πνπ λα κελ αθνινπζεί ηνλ θχθιν πνηφηεηαο: ζρεδηαζκφο εθαξκνγή έιεγρνο θαη αλάδξαζε, κε δείθηεο θαη θπξψζεηο. ηελ πεξίπησζε ηνπ gender mainstreaming λαη κελ ππάξρνπλ θάπνηνη πνζνηηθνπνηνχκελνη δείθηεο αιιά απηνί αθνξνχλ κφλν ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη φρη ηελ επηηπρή ή φρη πνξεία ηεο εληφο ηεο δεκφζηαο νξγάλσζεο, ελψ ππάξρνπλ πνιχ άπινη θαη αθεξεκέλνη δείθηεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πιήξε απνηίκεζε ηνπ. 54

55 Πνιχ πνην νξαηή γίλεηαη ε ζσζηή νξγάλσζε ηνπ gender mainstreaming ζηελ Γεκφζηα Γηνίθεζε παξαηεξψληαο ην θαηεμνρήλ εξγαιείν ηνπ ΝΓΜ, ην Κνηλφ Πιαίζην Αμηνιφγεζεο θαη ηα θξηηήξηά ηνπ: Κξηηήξην 1: Ηγεζία Κξηηήξην 2: ηξαηεγηθή θαη Πξνγξακκαηηζκόο Κξηηήξην 3: Αλζξώπηλν Γπλακηθό Κξηηήξην 4: πλεξγαζίεο θαη Πόξνη Κξηηήξην 5: Γηαδηθαζίεο Κξηηήξηα Απνηειεζκάησλ Κξηηήξην 6: Απνηειέζκαηα πξνζαλαηνιηζκέλα πξνο ηνλ πνιίηε/πειάηε Κξηηήξην 7: Απνηειέζκαηα γηα ην αλζξώπηλν δπλακηθό Κξηηήξην 8: Απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηελ θνηλσλία Κξηηήξην 9: Κύξηα απνηειέζκαηα επίδνζεο ηα παξαπάλσ είλαη νξαηφ φηη ην gender mainstreaming πξψηα πξέπεη λα εκπεδσζεί top down, απφ ηα εγεηηθά ζηειέρε, ηα νπνία ζα θαηαζηξψζνπλ θαη παξαθνινπζήζνπλ ζε φιε ηνπ ηελ πνξεία έλα ζπλεθηηθφ θαη ζπληνληζκέλν πξφγξακκα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ιακβάλνληαο ππφςε θπξίσο ην ίδην ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο νξγάλσζεο θαη θαηφπηλ ηνπο ππάξρνληεο εζσηεξηθνχο θαη εμσηεξηθνχο πφξνπο, ππνδνκέο, αλάγθεο ζπλεξγαζίεο, ζα αλακνξθψζνπλ ζηελ νπζία ηηο ίδηεο ηηο δηαδηθαζίεο ιεηηνπξγίαο ηεο νξγάλσζεο (εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο). Καη θαηά ηελ άζθεζε ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο πξαθηηθήο, πνπ πηα ζα πεξηιακβάλεη ην gender mainstreaming, σο αξρή αιιά θαη σο ζηφρν, ζα εζηηάδνπλ πξνο ηελ πνηνηηθή ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε/πνιίηε, ηνπ HR ηεο νξγάλσζεο, ηεο θνηλσλίαο θαη ζα κειεηνχλ ηελ επίδνζε-επίδξαζε ηνπ gender mainstreaming ζηελ επίδνζε ηεο νξγάλσζεο. 8.Κνπιηνύξα θαη Gender mainstreaming Αθνχ ην ΝΓΜ πεξηζηξέθεηαη εληέιεη γχξσ απφ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ εληφο ηεο νξγάλσζεο θαη απφ ηνλ πειάηε/πνιίηε εθηφο απηήο, σο θχξηαο παξακέηξνπ γηα ηελ επηηπρή έθβαζε θαη ηεο νξγαλσζηαθήο αιιαγήο θαη ηεο απνηειεζκαηηθήο δξάζεο, 55

56 κε βάζε ην θαη ζηφρν ην gender mainstreaming, κία είλαη ε κείδνλα παξάκεηξνονξγαλσζηαθή κεηαβιεηή. Απηή είλαη ε θνπιηνχξα θαη νη θνπιηνχξεο ηνπ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν εληάζζεηαη θαη ε Γεκφζηα Γηνίθεζε, θαζψο θαη ε ίδηα ε θνπιηνχξα ηεο δηνίθεζεο, ε ιεγφκελε «δηνηθεηηθή θνπιηνχξα». Ζ δηνηθεηηθή θνπιηνχξα σο ν πιένλ αλνξζνινγηθφο θαη αθεξεκέλνο νξγαλσζηαθφο ζπληειεζηήο ηειηθά γεθπξψλεη ηα θελά θαη δίλεη απαληήζεηο ζην γηαηί θαη ζην πψο ηφζν επαίζζεηεο θαη παλαλζξψπηλα απνδεθηέο αξρέο, φπσο ε ηζφηεηα ησλ θχισλ, δελ έρνπλ επηηχρεη ζηελ θαζηέξσζε ηνπο, θαζψο θαη κε πνην ηξφπν πξέπεη λα ηηο ρεηξηζηνχκε. Μφλν αλ εηζαρζεί σο αμία ζηελ ππάξρνπζα δηνηθεηηθή θνπιηνχξα, ην gender mainstreaming, έρεη πηζαλφηεηα λα αιιάμεη θαη λα αληηκαρήζεη ηηο πεξηξξένπζεο θνπιηνχξεο θαη παζνγέλεηεο, ηηο παξαδφζεηο θαη ηα ζηεξεφηππα, δειαδή ηηο θαηεζηεκέλεο θνπιηνχξεο πνπ ην ίδην ην αλζξψπηλν ην δπλακηθφ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θνπβαιάεη, αθνχ σο άηνκν εθηφο δηνίθεζεο ελζηεξλίδεηαη-θέξεη θαη πιείζηεο άιιεο θνπιηνχξεο ζηα ινηπά πεδία ηεο δσήο ζηα νπνία ζπκκεηέρεη εμίζνπ. 9.πζηήκαηα κάζεζεο θαη Gender Mainstreaming Δπφκελν ινγηθφ βήκα απνηειεί ην πψο ζα εληαρζεί κία ε λέα αξρή θαη πξαθηηθή ζηελ θνπιηνχξα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Απηφ επηιχεηαη κε ηελ νξγάλσζε ζπζηεκάησλ κάζεζεο, εθπαίδεπζεο, επαηζζεηνπνίεζεο, πιεξνθφξεζεο εληφο κηαο νξγάλσζεο πνπ κπνξεί λα καζαίλεη θαη λα απνζεκαηνπνηεί ηελ γλψζε. Σα ζπζηήκαηα απηά πξέπεη λα έρνπλ κία νκαιή θακπχιε κάζεζεο αξθεηά ήπηα θιηκάθσζε ψζηε λα κελ δεκηνπξγνχλ καζεζηαθέο δπζιεηηνπξγίεο, φπσο άξλεζε αδξάλεηα, ηπθιφηεηα, παξάιπζε, πξνβνιή, alien hand syndrome, ακλεζία, παξαίηεζε θαη λα ιακβάλνπλ ππφςε ην αμηαθφ ζχζηεκα, ηηο πεπνηζήζεηο, ηηο αλάγθεο θαη ην λνεηηθφ-κνξθσηηθφ επίπεδν θάζε ζηειέρνπο μερσξηζηά. Πέξα απφ ηηο γεληθέο κεζνδνινγίεο κάζεζεο γηα ην gender mainstreaming ηνλίδεηαη φηη ζα είλαη θαηαζηξεπηηθή κία πξνζέγγηζε one size fits all πνπ δελ ζα ζέβεηαη θαη δελ ζα πξνάγεη ηελ πνιππνιηηηζκηθφηεηα, ηελ παξάδνζε, ηελ δηαθνξεηηθφηεηα. 10.Total Quality Management θαη Gender Mainstreaming ιν ην παξαπάλσ πεξηγξαθφκελν ζχζηεκα δηνίθεζεο ηεο αιιαγήο γηα ηελ εηζαγσγή θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ gender mainstreaming, ππαθνχεη ζηελ 56

57 νιηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο πνηφηεηαο. Ζ δηνίθεζε νιηθήο πνηφηεηαο θάλεη ιφγν φηη: εληφο ελφο νξγαλσζηαθνχ ζπζηήκαηνο πνπ ζηνρεχεη ηελ πνηφηεηα φινη νη ζπληειεζηέο (πφξνη, δνκέο, ζηξαηεγηθή, εγεζία, αμίεο, ππνδνκέο, αλζξψπηλν δπλακηθφ, θνπιηνχξα, εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ) θαη φια ηα απνηειέζκαηα-ζηφρνηεθξνέο αιιειεπηδξνχλ θαηά ηελ παξαγσγή πνιηηηθήο θαη απνηειεζκάησλ ζε έλα αέλαν θχθιν αλάδξαζεο, θαη φινη παίδνπλ ξφιν ζηηο επηηπρίεο θαη απνηπρίεο. Απηφ επεξεάδεη ην gender mainstreaming ζε κία εληειψο δηαθνξεηηθή πνξεία γηα ηελ έσο ζήκεξα αμηνιφγεζή ηνπ. Γελ κπνξεί επαθξηβψο νχηε λα πνζνηηθνπνηεζεί πνηά κεηαβιεηή ζα επλννχζε ην gender mainstreaming, νχηε πφζν βνεζάεη ην ηειεπηαίν ηελ ζπλνιηθή νξγαλσζηαθή ιεηηνπξγία ή ηελ φπνηα δεκφζηα πνιηηηθή. Ζ απάληεζε πνπ κεηαηξέπεη ην ρανηηθφ θαη ππεξπνιχπινθν πηα θφζκν ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο θαη ηνπ εθηειεζηηθνχ δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ ζε νιηζηηθφ θαη all inclusive ζχζηεκα είλαη : Πξνθαλψο κηα ζπγθεθξηκέλε κεζνδνινγία δηνίθεζεο ηεο έληαμεο-άζθεζεο ηνπ gender mainstreaming αιιά κε πνηνηηθή αλαβάζκηζε φισλ αλεμαηξέησο ησλ ζπληζησζψλ ηνπ ζπζηήκαηνο. ηαλ φια είλαη πνηνηηθά, πξνθαλψο θαη κία επεξγεηηθή αξρή, φπσο θαη ην gender mainstreaming, πνηνηηθά ηεθκεξησκέλε, ζα επλνείηαη. 11.Παζνγέλεηεο πνιηηηθό-δηνηθεηηθνύ ζπζηήκαηνο θαη Gender Mainstreaming Πξνθαλψο θαη ην πνιηηηθφ-δηνηθεηηθφ ζχζηεκα πάζρεη ζε βαζκφ απηναλαίξεζεο θαη απηνθαηαζηξνθήο ηνπ, κε ηαθφπιαθα ηελ αηπρή νηθνλνκηθή ζπγθπξία, πνπ αθφκα θαη αλ αληηκεησπηζζεί ζε παγθφζκην επίπεδν, απηφ ζα γίλεη ζε κεγάιν βάζνο ρξφλνπ, ψζηε λα έρεη πξνμελήζεη αλήθεζηεο βιάβεο ζε φια ηα επίπεδα. Πξνζηέζεθε ε έλλνηα «πνιηηηθφ» ζην «δηνηθεηηθφ» γηαηί ε πνιηηηθή ζε επηηειηθφ βαζκφ επζχλεηαη γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Άξα ην θελφ πινπνίεζεο πνπ απαληάηαη ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο θαη νη εζσηεξηθέο δπζιεηηνπξγίεο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο δπζηπρψο πξνεμνθινχλ ηελ κεησκέλε επηηπρία ηνπ gender mainstreaming, παξά ηηο θαηλνκεληθά πνιππιεζείο δξάζεηο θαη εμαγγειίεο θαη θηλεηνπνηήζεηο ησλ ζπζηεκάησλ. Ζ φιε νηθνλνκηθή θξίζε βάιεη θαη ελφο ζπκκάρνπ ηνπ gender mainstreaming, ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο θαη ησλ κε δεζκεπηηθψλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. Άιισζηε 57

58 εληφο ησλ πην δεκνθξαηηθψλ ζπληαγκάησλ ππνζάιπεηαη ε ξήζε-δηθαηνινγία φηη ηα φξηα ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο ζηακαηνχλ ζηα νηθνλνκηθά φξηα ηνπ. Με ηνλ ίδην ηξφπν πνπ αλαγλψζζεθε ε ζεηηθή νιηζηηθή ζρέζε πνηφηεηαο ηνπ gender mainstreaming κε φια ηα ζπζηαηηθά θαη ηηο εθξνέο ηνπ πνιηηηθφ-δηνηθεηηθνχ-νξγαλσζηαθνχ ζπζηήκαηνο δηαπηζηψλεηαη ε αξλεηηθή νιηζηηθή ζρέζε απνηπρίαο ηνπ κε ην φιν ζχζηεκα ησλ κε πνηνηηθψλ αλαπνηειεζκαηηθψλ παζνγελεηψλ-εθξνψλ (πνπ θαη απηέο βξίζθνληαη ζην ζχζηεκα). 12.Μνληέιν δεκόζηαο πνιηηηθήο θαη Gender Mainstreaming Σν ζχζηεκα εηζαγσγήο θαη παξαγσγήο δεκφζηαο πνιηηηθήο γηα ην gender mainstreaming κπνξεί λα απνθσδηθνπνηεζεί κε ην ζχγρξνλν κνληέιν ησλ ηξηψλ ξεπκάησλ πνιηηηθήο (three stream model). χκθσλα κε απηφ ην κνληέιν ππάξρεη ην ξεχκα ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ πνπ ίζσο ελδηαθέξνληαη γηα ην δήηεκα ηεο ηζφηεηαο κε αγαζά ή ηδηνηειή θίλεηξα (νκάδεο πνιηηηθέο, θφκκαηα, αγνξά, επηρεηξήζεηο, ΜΜΔ,ΜΚΟ, γπλαηθείεο νξγαλψζεηο ελ πξνθεηκέλσ), ππάξρεη ην ξεχκα ηνπ πξνβιήκαηνο (θαηαπίεζε, θαηαπάηεζε δηθαησκάησλ, πζηέξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ηζφηεηαο, θνηλσληθά πξνβιήκαηα εμαηηίαο ηεο αληζφηεηαο θαη δηάθξηζεο) θαη ην ηξίην ξεχκα ηνπ πνιηηηθνχ-ζεζκηθνχ εγρψξηνπ θαη δηεζλνχο-θπβεξλεηηθνχ-δηθαζηηθνχ-δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο. ηαλ εκθαληζζεί κία θαηάιιειε επθαηξία ή έλα έληνλν ζπκβάλ (θνηλσληθή θξίζε, αηνληθφ πεξηζηαηηθφ θαηαπίεζεο, αληηδξάζεηο, κηα δπζκελήο έθζεζε, έλα δεκνζίεπκα κειέηεο), πνπ θαιείηαη opportunity window, θαη βξεζεί έλαο θαηάιιεινο «Δπηρεηξεκαηίαο Πνιηηηθήο» ηφηε έρνπκε ηνλ εξρνκφ ζην πξνζθήλην ηνπ ζέκαηνο πνιηηηθήο (πρ gender mainstreaming). O policy entrepreneur ζπλελψλεη θαη ελεξγνπνηεί ηα ξεχκαηα κεηαμχ ηνπο, έρνληαο πνιχ κηθξφ θφζηνο πιεξνθφξεζεο, πξνβνιήο θαη πεηζνχο, θαη αξρίδεη πιένλ ρσξίο άιιε ππνθίλεζε ε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο. Ζ έθβαζε φκσο θαη γηα ην gender mainstreaming δελ είλαη βέβαηε, ηειηθά εμαξηάηαη απφ ηα θίλεηξα θαη ησλ ηξηψλ ξεπκάησλ θαη απφ ηελ δηάξθεηα πνπ ζα εζηηάζεη πάλσ ηνπ ε πνιηηηθή θπξίσο, θαζψο θαη απφ ηελ δχλακε θαη ηζρχ ησλ ηξηψλ ξεπκάησλ. Δίλαη αξθεηά νξαηφ φηη ην πνιηηηθφ ξεχκα θαηά παξάδνζε δελ αθνινπζεί νχηε λνηάδεηαη γηα νπνηνδήπνηε ζέκα πέξα απφ ηελ βξαρππξφζεζκε πνιηηηθή ρξεζηκφηεηά ηνπ, επίζεο είλαη βέβαην φηη ε αγνξά θαη νη επηρεηξήζεηο έρνπλ πνιχ κεγαιχηεξε 58

59 δχλακε, πφξνπο θαη επηξξνή, ελψ κάρνληαη γηα ηελ απνξχζκηζε ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο θαη ηελ ειαζηηθνπνίεζε θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. Με απηά ηα δεδνκέλα δελ πξνκελχνληαη εμαηξεηηθά κεγάιεο επηηπρίεο γηα ην gender mainstreaming, πέξα απφ ηελ δηθά ηνπ 5 ιεπηά πνιηηηθήο δεκνζηφηεηαο. 13.Κνηλσληθά θηλήκαηα θαη Gender Mainstreaming Τπάξρνπλ πιείζηα δηαρξνληθά θαη πνιχ ηζρπξά θηλήκαηα πνπ αληηκάρνληαη δηάθνξα πξνβιήκαηα θαη αληηζηέθνληαη θαη δηεθδηθνχλ δηθαηψκαηα. Απφ απηά κπνξεί λα μερσξίζεη ην θίλεκα ησλ καχξσλ ζηελ Ακεξηθή, ην εξγαηηθφ θίλεκα θαη ην ζπλδηθαιηζηηθφ ζηελ κεηά ηνλ Β παγθφζκην πφιεκν Δπξψπε, γεληθά ηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα-ζσκαηεία έσο θαη ηηο δηάθνξεο ζπληερλίεο πνπ ζπλαζπίδνληαη γχξσ απφ κία θνηλή εξγαζηαθή ηδηφηεηα. Απφ απηά κπνξεί ην gender mainstreaming λα αληιήζεη best practices νξγάλσζεο, δνκψλ, ιεηηνπξγίαο, αγψλσλ, πιεξνθφξεζεο, πξνβνιήο, επηζηεκνληθήο έξεπλαο θαη ηεθκεξίσζεο ηεο ζεκαηηθήο ηνπ. Έλα αληίζηνηρν παξάδεηγκα φκσο πνπ πξνζηδηάδεη πνιχ θαιχηεξα ζε θάπνηεο απφ ηηο ζπληζηψζεο ηνπ gender mainstreaming φπσο: ηεο εξσηηθήο απηνδηάζεζεο θαη απηνπξνζδηνξηζκνχ, ηεο ειεχζεξεο αλάπηπμεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηνπ κε ζηηγκαηηζκνχ, ηνπ ζεβαζκνχ ηνπ life model, είλαη ην θίλεκα ησλ νκνθπιφθηισλ. Υσξίο λα εηζέξζεη θάπνηνο ζε εζηθνινγηθέο ζεσξήζεηο πξφθεηηαη γηα κία εμίζνπ έκθπιε δηάθξηζε κε εηδερζή απνηειέζκαηα, ε νπνία έθηαζε ζην πξνζθήλην δπζηπρψο κέζσ ηηο ζεκαηηθήο ησλ ζεμνπαιηθά κεηαδηδφκελσλ λνζεκάησλ θαη ησλ επηθαλψλ θαιιηηερλψλ πνπ έπαζραλ απφ AIDS. Σν gender mainstreaming κπνξεί λα έρεη κία πνην εχπεπηε εζηθνινγηθά ηεθκεξίσζε, αιιά πξέπεη λα θέξεη ζηνπο θφιπνπο ηνπ νπνηαζδήπνηε άιιεο κνξθήο έκθπιεο δηαθξίζεηο, νη νπνίεο κάιηζηα ζα ηνπ πξνζδψζνπλ κεγάιε κάδα ππνζηεξηθηψλ. 14.Γηθαηώκαηα θαη Gender Mainstreaming Δίλαη αλαπφθεπθηνο ν ζπλππνινγηζκφο ησλ ινηπψλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη πξνβιεκάησλ απφ ηελ κε πξνάζπηζε-αλάδεημε-πξνψζεζε ηνπο. Τπάξρνπλ άπεηξεο αδηθίεο θαη πξνβιήκαηα ζε πνιχ πην βαζηθά αλζξψπηλα δηθαηψκαηα πνπ πεξηκέλνπλ πφξνπο θαη ιχζεηο. Σν ηξνκαθηηθφ ηεο ππφζεζεο είλαη φηη γηα ζεκειηψδε 59

60 δηθαηψκαηα, ππεξπξνζηαηεπκέλα απφ ηελ θνηλσλία θαη ηελ πνιηηηθή θαη ζπληαγκαηηθή ηάμε, ζπλερίδεηαη ε θαηάθνξε παξαβίαζε ηνπο,θη αλ φρη κέζα ζηε ζαιπσξή ηνπ ζχγρξνλνπ δπηηθνχ θφζκνπ (ην νπνίν θαη απηφ πηα είλαη κχζνο), ηνπιάρηζηνλ ζε φιεο ηηο θνληηλέο ρψξεο εθηφο Δπξψπεο. Δίλαη επίζεο αλαληίξξεην φηη παξά ηηο ψξηκεο ζπληαγκαηηθέο ηάμεηο ησλ θνηλσληψλ καο δελ κπνξεί ε βαζηθή πεγή αληζφηεηαο, πνπ είλαη ε θηιειεχζεξε αγνξαία αληίιεςε θαη δξάζε, λα ειεγρζεί δηφηη ηειηθά ε κε θξαηηθή παξέκβαζε φπσο έρεη θαχια ζεζκνζεηεζεί, έρεη αλάγεη ηελ αγνξά ζε δηθαίσκα. Καηά ηνλ ζπληαγκαηνιφγν Σζάηζν ζνθά πξεζβεχεηαη φηη ηα δηθαηψκαηα νχηε ζηαζκίδνληαη νχηε έρνπλ ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο θαη βαξχηεηαο. ίγνπξα φκσο θαη απηά απνηεινχλ ζπγθνηλσλνχληα δνρεία θαη ηειηθά ην gender mainstreaming θεξδίδεη φπνηε θάπνην αηνκηθφ δηθαίσκα πξνβάιιεηαη, θαη ην ίδην ην δηθαίσκα ηεο έκθπιεο ηζνηηκίαο άπηεηαη πνιιψλ άιισλ δηθαησκάησλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη είλαη κία απφ ηηο ιίγεο θνξέο έλα δηθαίσκα, φπσο ηεο έκθπιεο ηζφηεηαο, εηζέξρεηαη ζηελ έσο ηψξα απαξάβαηε ζθαίξα ηεο νηθνγέλεηαο, ηεο παηδηθήο δσήο, ηεο ζξεζθεπηηθήο ειεπζεξίαο, ηεο πνιηηηζκηθήο θαη εζλνηηθήο ηαπηφηεηαο. Ζ κε επηηπρία ηνπ gender mainstreaming γηα ηελ πξνψζεζε ηεο έκθπιεο ηζφηεηαο, φρη εμαηηίαο δηθψλ ηνπ αδπλακηψλ αιιά ζπκπάζρσλ κε ηα ινηπά δηθαηψκαηα, ηειηθά ζπλεηζθέξεη ζηελ θξίζε λνκηκνπνίεζεο ηεο πνιηηηθήο. 15.Θεζκνί θαη επίπεδα δηαθπβέξλεζεο θαη Gender Mainstreaming Χο ζρεηηθά λενπαγέο δφγκα πνιηηηθήο ην gender mainstreaming ζπλαληά ηφζν λέα φξγαλα θαη ζεζκνχο δηαθπβέξλεζεο φζν θαη αλαθαηαηάμεηο ζηελ νξγάλσζε ηνπ θξάηνπο. Οη «Αλεμάξηεηεο Γηνηθεηηθέο Αξρέο» (ΑΓΑ) απνηεινχλ έλα λέν φξγαλν δηαθπβέξλεζεο απφ ηελ κία πην αλεμάξηεην, ειεχζεξν, ζχγρξνλν, ηαρχηεξν, ακεξφιεπην ζεζκφ, απφ ηελ άιιε φκσο κε ηάζεηο απηνλφκεζεο απφ ηελ θιαζζηθή δηάθξηζε ησλ εμνπζηψλ, κε ιηγφηεξνπο πφξνπο, κνλνζεκαηηθφηεηα, κεηθηέο θαη αζαθείο αδχλακεο αξκνδηφηεηεο. Έηζη ΑΓΑ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα βνεζήζνπλ κηα δεκφζηα πνιηηηθή δελ ππάξρνπλ θαζψο ράλνληαη ζηηο δηθέο ηνπο κάρεο κε ην θξάηνο άιια θαη ην πεδίν πνπ θαινχληαη λα ειέγμνπλ, θαη πεξηζζφηεξν θαθφ ζα πξνζέθεξαλ 60

61 αλ ηνπο δίλνληαλ ην δηθαίσκα λα αλαθαηεπζνχλ ελεξγά ζε κία πνιηηηθή. Μάιηζηα ην ίδην ην θξάηνο φηαλ ζέιεη λα κεηαθπιήζεη ηελ επζχλε γηα έλα θαπηφ ζέκα πξνηηκά λα ηδξχεη κηα ΑΓΑ ψζηε λα ην θαηαζηήζεη αλελεξγφ. Σν ΔΡ ζα κπνξνχζε λα βνεζήζεη ην gender mainstreaming ζηνλ ηνκέα ησλ ΜΜΔ αιιά εθεί βξίζθεηαη αληηκέησπν κε κηα 4 ε πνιηηηθννηθνλνκηθή εμνπζία, κε ηελ νπνία δελ ηνικά λα ηα βάιεη ην θξάηνο. Ο πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, είλαη κελ πνιχ πην ηζρπξή θαη δξαζηήξηα αξρή αιιά δελ ηξηηελεξγεί θαη πεξηνξίδεηαη ζηελ θαηαπάηεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ηζφηεηαο απφ ην θξάηνο, γεγνλφο πνπ επηπρψο δελ ζπκβαίλεη ή ζπκβαίλεη ιφγσ ιαζψλ ζπζηεκηθψλ θαη ηφηε κπνξεί ε γλψκε ηεο ΑΓΑ λα βειηηψζεη ηελ λνκνζεζία θαη λα απνθαηαζηήζεη ηελ αδηθία. Απηφ πνπ δηαθξίλεηαη γηα ην gender mainstreaming είλαη φηη ε απμαλφκελε έθηαζε αξκνδηνηήησλ ηεο Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, ζεηηθφηαηε γηα ηελ πξναγσγή ηεο έκθπιεο ηζνηηκίαο, ζίγνπξα πξνθαιεί αληηπαιφηεηεο θαη αληαγσληζκνχο ηφζν εληφο ηνπ ππνπξγείνπ πνπ εληάζζεηαη φζν θαη επεκβαίλνληαο κε ζεζκηθή θαηνρχξσζε ζην έξγν άιισλ ππνπξγείσλ θαηά ηηο πξνζηαγέο ηνπ gender mainstreaming. Ση ζα ζπκβεί ινηπφλ κε έλα φξγαλν θαη κηα πνιηηηθή πνπ δελ ηνπο ρσξά ην ππνπξγείν ζην νπνίν πξνζαξηήζεθαλ θαη πνπ ε ζεκαηηθή ηνπο είλαη πιήξσο νξηδφληηα, ζα απηνλνκεζνχλ ηζρπξνπνηνχκελα ή ζα απνθνπνχλ αλεμαξηεηνπνηνχκελα ππφ ηελ κνξθή ΑΓΑ; ην ειιεληθφ πνιηηηθφ-δηνηθεηηθφ-δηαθπβεξλεηηθφ ζχζηεκα κελ έρνληαο πξνιάβεη λα αθνκνησζεί ε ιεηηνπξγία ηεο δηβάζκηαο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ην 1997 κε ην ζρέδην «Καπνδίζηξηαο», λα θαηαζηαιάμνπλ θαη λα εξεκήζνπλ ηα ζπζηήκαηα θαη νη δνκέο, λα θηλεζνχλ νη πφξνη θαη νη αξκνδηφηεηεο θαη λα εζσηεξηθεπζνχλ ηα επξσπατθά πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδφηεζεο, έξρεηαη έλα έληνλν shock therapy, πξηλ θαιά θαιά γίλνπλ αληηιεπηέο νη φπνηεο αδπλακίεο θαη ηα πξνβιήκαηα, κε ηελ κεηαξξχζκηζε «Καιιηθξάηεο». Άξα απηφ βάδεη ζίγνπξα ζηνλ πάγν ηελ δηάρπζε ηνπ gender mainstreaming θαη κάιηζηα αλαηξεί φιε ηελ πξφνδν πξνο ηελ πεξηθέξεηα, φιε ηελ ππάξρνπζα δξάζε θαη αθφκα ρεηξφηεξα απνηξαβηέηαη απφ δνκέο πεξίζαιςεο πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί θαη νη νπνίεο ηειηθά δεκηνπξγνχλ κηα ζρέζε εμάξηεζεο πνπ άπαμ θαη μεθηλήζεη δελ πξέπεη λα δηαθνπεί. Γειαδή έζησ φηη δελ ππνρξενχηαη έλα θξάηνο λα παξέρεη έλα θνηλσληθφ δεκφζην αγαζφ, απφ ηε ζηηγκή φκσο πνπ ην παξέρεη ν ίδηνο ν νξηζκφο ηνπ δεκφζηνπ αγαζνχ (ηεο πεξίζαιςεο ηεο αληζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ ελ ιφγσ πεξίπησζε), ηεο 61

62 «αδηάιεηπηεο παξνρήο» θαη ηνπ «κε απνθιεηζκνχ», πξέπεη λα ζπλερίζεη λα ην παξέρεη αλεμάξηεηα ησλ φπνησλ αλαθαηαηάμεσλ ζηελ δνκή ηνπ. Δλ ηέιεη ε φπνηα αζάθεηα ζηελ δηαθπβεξλεηηθή δνκή ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο επηδεηλψλεη ηελ θαηάζηαζε επηηπρίαο κηαο ήδε γεληθφηξνπεο θαη γεληθεπκέλεο πνιηηηθήο φπσο ην gender mainstreaming, πνπ ηειηθά φζν πην πνιχ νξηδφληηα απιψλεηαη ηφζν πην πνιχ έρεη ηελ αλάγθε μεθάζαξεο θαη αθξηβνχο ζηφρεπζεονξγάλσζεο-ζρεδηαζκνχ-δνκήο-εθηέιεζεο-ρξεκαηνδφηεζεο-ειέγρνπαλαπξνζαξκνγήο. 62

63 Βηβιηνγξαθία Παπαγεσξγίνπ Γηψηα, «Φχιν θαη έξεπλα», Δθδφζεηο GUTENBERG, Αζήλα 2010 ηξαηεγάθε Μαξία (επηκέιεηα), «Πνιηηηθέο ηζφηεηαο ησλ θχισλ: επξσπατθέο θαηεπζχλζεηο θαη εζληθέο πξαθηηθέο», Δθδφζεηο GUTENBERG, Αζήλα 2008 Gecel, «Δθπαίδεπζε θαη επηκφξθσζε ηνπ πνιίηε ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο», Δθδφζεηο ROSKILDE, Βφλλε 2005 EU parliamentary committees responsible for equal opportunities for women and men in member states in the European Union and in the European parliament (CCEO), «Intergovernmental conference: the right to equality for women and men in the European treaties», Δθδφζεηο EU, Brussels 1997 Κνθφια Αγγέια, «Έθζεζε- Πξαθηηθά εκεξίδαο κε ζέκα : δξάζε γηα ηελ ελζσκάησζε ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ ζην ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ζηφρσλ(mainstreaming)», Δθδφζεηο Κνηλνβνπιεπηηθήο νκάδαο ΠΑΟΚ ηνπ επξσπατθνχ θνηλνβνπιίνπ, Κνηλνβνπιεπηηθήο νκάδαο επξσπατθνχ ζνζηαιηζηηθνχ θηλήκαηνο, Αζήλα 1998 Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, «4 ε θαη 5 ε εζληθή έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ, πεξίνδνο », Αζήλα 2000 Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, «6ε εζληθή έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ, πεξίνδνο », Αζήλα 2005 Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, «7 ε εζληθή έθζεζε ηεο Διιάδαο πξνο ηελ επηηξνπή ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ, πεξίνδνο », Αζήλα 2010 Γθεξκφηζε Βηθηψξηα θαη αθειιαξίνπ Διέλε, «Οδεγφο θαιψλ πξαθηηθψλ θαη εθαξκνγήο ηεο έληαμεο ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ (gender mainstreaming) ζηε Γεκφζηα Γηνίθεζε, Δθδφζεηο ΚΔΘΗ, Αζήλα 2009 Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, «Δζληθφ πξφγξακκα δξάζεο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, πεξίνδνο », Αζήλα 2003 Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, «Δζληθέο πξνηεξαηφηεηεο θαη άμνλεο δξάζεο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, πεξίνδνο », Αζήλα 2004 Γ.Γξ.Ηζφηεηαο, «Δζληθφ πξφγξακκα γηα ηελ νπζηαζηηθή ηζφηεηα ησλ θχισλ, πεξίνδνο », Αζήλα 2003 Μπέθνπ Έθε, «Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ-ζεκεηψζεηο ζεκηλαξίσλ ΔΓΓ», ΔΓΓ 2011 ηξαηεγάθε Μαξία, «Gender mainstreaming vs positive action: an ongoing conflict in EU equality policy», Δθδφζεηο SAGE θαη European journal of women s studies,

64 Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο (ΔΓΓ) Πεηξαηψο 211, ΣΚ , Σαχξνο ηει: , fax: