«Αλλαγή ηρόποσ ζωής, για ηην πρόληψη και ανηιμεηώπιζη ηης καρδιαγγειακής νόζοσ: O ρόλος ηης Γίαιηας

Transcript

1 «Αλλαγή ηρόποσ ζωής, για ηην πρόληψη και ανηιμεηώπιζη ηης καρδιαγγειακής νόζοσ: O ρόλος ηης Γίαιηας Γράθει ο ΥΑΡΗ ΔΗΜΟΘΓΝΟΠΟΤΛΟ, MMedSci. SRD Κλιμικός διαιηολόγος-βιολόγος, Προϊζηάμεμος ηοσ Διαιηολογικού Σμήμαηος ΓΝΑ «Λαϊκό» Σε παγθόζκην επίπεδν, νη θαξδηαγγεηαθέο παζήζεηο εθηηκάηαη όηη είλαη ε θύξηα αηηία ζλεζηκόηεηαο.ο Παγθόζκηνο Οξγαληζκόο Υγείαο (ΠΟΥ) εθηηκά όηη πεξίπνπ ην 30% ησλ ζαλάησλ παγθνζκίσο νθείινληαη ή ζρεηίδνληαη άκεζα κε απηέο. Σηελ Επξσπατθή Έλσζε, ηα θαξδηαγγεηαθά επεηζόδηα πξνθαινύλ πεξίπνπ ην ήκηζπ ηνπ ζπλόινπ ησλ ζαλάησλ (42%) θαη θνζηίδνπλ ζηελ νηθνλνκία ηεο ΕΕ 169 δηζεθαηνκκύξηα ην ρξόλν. Μεηαμύ ησλ παξαγόλησλ θηλδύλνπ πνπ ζπζρεηίδνληαη κε ηνλ ηξόπν δσήο θαη επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηνλ θαξδηαγγεηαθό θίλδπλν πεξηιακβάλεηαη θαη ε δηαηξνθή. H δηαηξνθή παίδεη ζεκαληηθό ξόιν, όρη κόλν ζηελ αληηκεηώπηζε ησλ θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ, αιιά θαη ζηελ πξόιεςή ηνπο. Η ζπλνιηθή δηαηηεηηθή αγσγή πξέπεη λα ιακβάλεη ππ όςε όινπο ηνπο παξάγνληεο θηλδύλνπ ηνπ αζζελή θαη λα απνβιέπεη ζηελ ζηαδηαθή αιιαγή ηνπ θαζεκεξηλνύ δηαηηνινγίνπ θαη ζηελ πηνζέηεζε πγηεηλώλ επηινγώλ. Τα ηειεπηαία ρξόληα πιεζαίλνπλ ηα επηζηεκνληθά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηηο πξνζηαηεπηηθέο επηπηώζεηο πνπ κπνξεί λα έρεη ζηελ πγεία καο κηα δηαηξνθή κε απμεκέλε θαηαλάισζε θξνύησλ, ιαραληθώλ θαη δεκεηξηαθώλ, κέηξηα θαηαλάισζε ςαξηώλ θαζώο θαη κεησκέλε ώο κέηξηα πξόζιεςε ιηπώλ κε έκθαζε ζηα θπηηθά έιαηα, πνπ πεξηέρνπλ ρακειή πνζόηεηα θεθνξεζκέλσλ ιηπαξώλ νμέσλ. Επίζεο, πιήζνο επηδεκηνινγηθέο κειέηεο έρνπλ δείμεη κεγάιε ζπζρέηηζε αλάκεζα ζε κηθξν- θαη καξνζξεπηηθά ζηνηρεία ηεο δίαηηαο θαη ηηο ζπλνιηθέο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, κε ηνλ θίλδπλν ηεο θαξδηαγγεηαθήο λόζνπ (CVD). Απηά ππνζηεξίδνληαη από θιηληθέο κειέηεο πνπ έρνπλ δείμεη ηα νθέιε ησλ δηαθόξσλ δηαηξνθηθώλ παξεκβάζεσλ ζε κείδνλα θαξδηαγγεηαθά ηειηθά ζεκεία θαη ζρεηηδόκελνπο παξάγνληεο θηλδύλνπ. Μία ελδεδεηγκέλε δηαηξνθή κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ησλ ππεξιηπηαηκηώλ, ζηε κείσζε ηεο ππέξηαζεο, ζηε ξύζκηζε ηνπ ζσκαηηθνύ βάξνπο θαη ζε ζπλδπαζκό κε ηελ αύμεζε ηεο θπζηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη ηελ ελδερόκελε θαξκαθεπηηθή αγσγή, λα επηθέξεη ζπλνιηθή κείσζε ηνπ θηλδύλνπ αλάπηπμήο θαξδηαγγεηαθήο λόζνπ. Η πξόιεςε ηεο λόζνπ είλαη ζεκαληηθή δεδνκέλνπ όηη πξέπεη λα μεθηλάεη από ηελ παηδηθή αθόκα ειηθία, κέζα από ηε δηακόξθσζε θαηάιιεινπ πγηεηλνδηαηηεηηθνύ κνληέινπ δσήο. Μειέηεο αλαθέξνπλ όηη ηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηαηξνθήο ζηελ παηδηθή ειηθία επεξεάδνπλ ηνλ θαξδηαγγεηαθό θίλδπλν ζηελ ελήιηθε δσή. Οη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο θαη ζπκπεξηθνξέο ηεο παηδηθήο ειηθίαο έρνπλ ηελ ηάζε λα κεηαθέξνληαη ζηελ ελήιηθε δσή. Έηζη, επίζεκα επηδεκηνινγηθά ζηνηρεία δειώλνπλ όηη ην 50% ησλ παρύζαξθσλ παηδηώλ ζα γίλνπλ παρύζαξθνη ελήιηθεο, ελώ ζρεηηθέο κειέηεο ζε παηδηά θαη ζε εθήβνπο έρνπλ δείμεη όηη ην ελδνζήιην θαη νη πεξηθεξηθέο αξηεξίεο είλαη ζπρλά ήδε επεξεαζκέλα, από πνιύ κηθξή ειηθία.

2 Έκθαζε δίλεηαη ζηνπο παξάγνληεο θηλδύλνπ γηα θαξδηαγγεηαθή λόζν νη νπνίνη κπνξνύλ λα ηξνπνπνηεζνύλ. Απηνί αθνξνύλ θπξίσο ηνλ ηξόπν δσήο θαη δηαηήξεζε ησλ επηπέδσλ ησλ ιηπηδίσλ θαη ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο ηνπ αίκαηνο ζε θπζηνινγηθά επίπεδα κέζα από ηε θπζηθή δξαζηεξηόηεηα, ηνλ έιεγρν ηνπ βάξνπο, ηελ κέηξηα θαηαλάισζε αιθνόι, ηνλ πεξηνξηζκό ηνπ αιαηηνύ, ηελ θαηαλάισζε θξέζθσλ θξνύησλ θαη ιαραληθώλ θαζώο θαη γαιαθηνθνκηθώλ πξντόλησλ ρακειήο πεξηεθηηθόηεηαο ζε ιηπαξά. Οη παξάγνληεο θηλδύλνπ γηα εθδήισζε θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ ρσξίδνληαη ζε αλαζηξέςηκνπο θαη κε αλαζηξέςηκνπο: Αναζηρέψιμοι παράγονηες: είλαη νη παξάγνληεο όπνπ ππάξρεη δπλαηόηεηα παξέκβαζεο 1) Τξόπνο Ζσήο: θαθέο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, παρπζαξθία, θάπληζκα, ρακειή δξαζηεξηόηεηα, 2) Υπέξηαζε,3) Απμεκέλεο ηηκέο ιηπηδίσλ : πςειή νιηθή ρνιεζηεξόιε, πςειή LDL, ρακειή HDL, πςειά ηξηγιπθεξίδηα Μη αναζηρέψιμοι παράγονηες: δελ ππάξρεη δπλαηόηεηα παξέκβαζεο. Σε απηνύο θαηαηάζζνληαη ε ειηθία, ην θύιν θαη ε θιεξνλνκηθόηεηα Οη ζπρλόηεξνη παξάγνληεο θαξδηνκεηαβνιηθνύ θηλδύλνπ είλαη: 1. ε πςειή αξηεξηαθή πίεζε 2. ε ππεξιηπηδαηκία 3. ν αξξύζκηζηνο δηαβήηεο, 4. ην θάπληζκα, 5. ε παρπζαξθία 6. ε ππεξθαηαλάισζε ιηπαξώλ, αιαηηνύ θαη αιθνόιεο Η δηαηξνθή, ζε ζπλδπαζκό κε ηε ζσκαηηθή δξαζηεξηόηεηα απνηειεί βαζηθό πξνδηαζεζηθό παξάγνληα πνπ επεξεάδεη ζεηηθά ή αξλεηηθά ηνλ θαξδηνκεηαβνιηθό θίλδπλν θαη όινπο ηνπο ζρεηηθνύο παξάγνληεο (επίπεδα ησλ ιηπηδίσλ θαη ιηπνπξσηετλώλ ηνπ αίκαηνο, ηελ αξηεξηαθή ππέξηαζε, ην ζάθραξν αίκαηνο, ηνπο δείθηεο θιεγκνλήο, ζξόκβσζεο θαη ελδνζειηαθήο ιεηηνπξγίαο). Η ζσζηή δηαηξνθή έρεη ζρεηηζηεί κε ειάηησζε ζηελ νιηθή ζλεηόηεηα, θαη εηδηθόηεξα κε κεησκέλε ζλεηόηεηα ιόγσ θαξδηαγγεηαθώλ παζήζεσλ (ζηνηρεία ηεο Παγθόζκηαο Οξγάλσζεο Υγείαο). ΤΠΔΡΣΑΗ Γηα λα αληηκεησπηζζεί ην πξόβιεκα ηεο πςειήο αξηεξηαθήο πίεζεο πξέπεη λα αθνινπζείηαη κηα δηαηξνθή, κε ζαθή θαη ζπζηεκαηηθό πεξηνξηζκό ηνπ αιαηηνύ (ηνπ ρισξηνύρνπ λαηξίνπ), αύμεζε θπηηθώλ ηλώλ θαη απώιεηα βάξνπο (ζε πεξηπηώζεηο ππέξβαξνπ ή παρπζαξθίαο). Είλαη επίζεο ζεκαληηθό λα ππάξρεη αύμεζε ηεο θαζεκεξηλήο ζσκαηηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη απζηεξόο πεξηνξηζκόο ηεο θαηαλάισζεο αιθνόι. Ο πεξηνξηζκόο ηνπ αιαηηνύ είλαη ε βαζηθόηεξε δηαηξνθηθή παξέκβαζε γηα ηελ ππέξηαζε. Δίλνληαη ζπζηάζεηο ώζηε λα πεξηνξίδνληαη δηαηξνθηθά ζηνηρεία όπσο ην αιάηη ζην καγείξεκα ή ζην ηξαπέδη, ηα αικπξά ηπξηά, ηνπο αιαηηζκέλνπο μεξνύο θαξπνύο, ην βνύηπξν θαη καξγαξίλε κε αιάηη, ηα θαπληζηά, ηα παζηά θαη ηα

3 θνλζεξβνπνηεκέλα ηξόθηκα, νη ειηέο, νη θύβνπο ιαραληθώλ θαη έηνηκσλ δσκώλ θξέαηνο, ε καγεηξηθή ζόδα θαη ην κπετθηλ πάνπληεξ, ηα έηνηκα θαγεηά (fast food). Η δίαηηα DASH, πνπ έρεη ζρεδηαζηεί θαη πξνηαζεί γηα ηε κείσζε ηεο ΑΠ ζηνρεύεη ζηηο ζεηηθέο επηδξάζεηο ζπγθεθξηκέλσλ ηξνθίκσλ, αιιά θαη ζπλδπαζκό απηώλ, ζηελ αξηεξηαθή πίεζε (BP). Τν δηαηξνθηθό πξόηππν DASH είλαη πινύζην ζε θξνύηα θαη ιαραληθά (πεγέο θπηηθώλ ηλώλ θαη θαιίνπ), ρακειήο πεξηεθηηθόηεηαο ζε ιηπαξά γαιαθηνθνκηθώλ πξντόλησλ, δεκεηξηαθώλ, νζπξίσλ, ζπρλή θαηαλάισζε ςαξηνύ θαη πνπιεξηθώλ θαη πεξηνξίδεη ηα πξόζζεηα ζάθραξα θαη ιίπε. Η ζπλνιηθή δίαηηα πνπ πξνηείλεηαη είλαη πινύζηα ζε θπηηθέο ίλεο, καγλήζην, θάιην θαη αζβέζηην, θαζώο θαη ρακειή ζε θνξεζκέλα ιηπαξά νμέα (SFA), ρνιεζηεξόιε θαη λάηξην. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε δίαηηα ησλ ππεξηαζηθώλ αζζελώλ-dash (Dietary Approaches to Stop Hypertension) πξνηείλεη ηα εμήο: Υςειή πξόζιεςε θξνύησλ θαη ιαραληθώλ (4-5 κεξίδεο θξνύησλ θαη 4-5 κεξίδεο ιαραληθώλ ηελ εκέξα) Υςειή πξόζιεςε θπηηθώλ ηλώλ (ηνπιάρηζηνλ 25 γξ./ εκέξα) Υςειή πξόζιεςε γαιαθηνθνκηθώλ ρακειώλ ζε ιηπαξά (2-3 κεξίδεο/ εκέξα) Υςειή πξόζιεςε άπαρνπ θξέαηνο (2 κεξίδεο ηελ εκέξα 3-4 θνξέο ηελ εβδνκάδα) Υςειή πξόζιεςε αζβεζηίνπ, θαιίνπ θαη καγλεζίνπ Φακειή πξόζιεςε θνξεζκέλσλ ιηπαξώλ Φακειή πξόζιεςε ρνιεζηεξόιεο Φακειή πξόζιεςε αιαηηνύ Η κείσζε ηνπ ζσκαηηθνύ βάξνπο απνηειεί βαζηθό παξάγνληα πξόιεςεο ηεο ππέξηαζεο ζε ππέξβαξα άηνκα. Επηπιένλ, ππέξβαξνη ππεξηαζηθνί αζζελείο κπνξνύλ λα σθειεζνύλ πνιύ από κείσζε ηνπ ζσκαηηθνύ ηνπο βάξνπο θαηά 4-5 θηιά, ελώ ε απώιεηα 9-10 θηιώλ κπνξεί λα κεηώζεη ηε ζπζηνιηθή αξηεξηαθή πίεζε θαηά mm Hg, θαζηζηώληαο ηε κείσζε ηνπ ζσκαηηθνύ βάξνπο παξάγνληα δσηηθήο ζεκαζίαο ζηε κείσζε ηεο αξηεξηθήο ππέξηαζεο ζε ππέξβαξνπο αζζελείο. ΤΠΔΡΛΙΠΙΓΙΑΜΙΑ Ο αζζελήο κε ππεξιηπηδαηκία (πςειέο ηηκέο ιηπηδίσλ αίκαηνο-ρνιεζηεξίλεο ή ηξηγιπθεξηδίσλ) πξέπεη λα πξνζέμεη ηδηαίηεξα ηε δηαηξνθή ηνπ έηζη ώζηε λα πεξηνξίζεη ηα ιεγόκελα «θνξεζκέλα» θαη «ηξαλο» ιηπαξά θαη λα θαηαλαιώλεη θπξίσο «κνλναθόξεζηα» θαη «σ3-πνιπαθόξεζηα» ιηπαξά. Είλαη ζεκαληηθό ινηπόλ λα απνθεύγεη ηεγαλεηά, παλαξηζκέλα θαη επεμεξγαζκέλα πξντόληα θξέαηνο όπσο ράκπνπξγθεξ, αιιαληηθά, δσηθά ιηπαξά όπσο από βνύηπξν γάιαθηνο, ηεγαλεηέο παηάηεο ηαρπθαγείνπ, ηξόθηκα κε ζσο, πίηζεο κε πνιιά αιιαληηθά π.ρ. κπέτθνλ, γύξν (αθόκα θαη από θνηόπνπιν) θαη ιαδσκέλεο πίηεο γηα ζνπβιάθηα, ιηπαξέο ζνύπεο θξέαηνο, πξντόληα δύκεο θαη πίηεο. Οη δίαηηεο Step Θ θαη Step ΘΘ είλαη ηα δηαηηεηηθά ζρήκαηα πνπ ζπληζηώληαη γηα ηελ θιηληθή αληηκεηώπηζε ηεο πςειήο ρνιεζηεξόιεο ηνπ αίκαηνο. Η δίαηηα Step I απαηηεί κηα

4 ζπλνιηθή πξόζιεςε ιίπνπο κηθξόηεξε από ην 30% ησλ ζπλνιηθώλ ζεξκίδσλ, κε ηα θνξεζκέλα λα ζπκβάιινπλ ιηγόηεξν από ην 10% ησλ ζπλνιηθώλ ζεξκίδσλ θαη ηεο ρνιεζηεξόιεο θάησ από 300 mg / εκέξα. Γηα ηα άηνκα πνπ απαηηνύλ κηα πην επηζεηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο LDL-C ζπζηήλεηαη ε δίαηηα Step II, ε νπνία κεηώλεη ηα SFA ζε ιηγόηεξν από 7% ηνπ ζπλόινπ ησλ ζεξκίδσλ θαη ηελ πξνζιακβαλόκελε ρνιεζηεξόιε ιηγόηεξν από 200 mg / εκέξα. Τα άηνκα κε πςειέο ηηκέο ιηπηδίσλ πξέπεη λα εληάμνπλ ζηε δηαηξνθή ηνπο: 1) θξέαηα θαη ιαραληθά ςεηά, βξαζηά, καγεηξεκέλα ζην γθξηι ή ζηνλ αηκό, 2) πξντόληα ακύινπ & δεκεηξηαθώλ νιηθήο άιεζεο ή αθαηέξγαζηα, 3) όζπξηα, 4) ιαραληθά (όπσο π.ρ. ρόξηα, κπξόθνια, ιάραλν, θνπλνππίδη, θαξόηα, πηπεξηέο, ζπαλάθη, ληνκάηεο), 5) θξνύηα (π.ρ. εζπεξηδνεηδή, ξόδηα, κνύξα, ζηαθύιηα, θξάνπιεο θαη γεληθά όζα έρνπλ έληνλα ρξώκαηα), 6) ιηπαξά ςάξηα, π.ρ. ζθνπκπξί, ζαξδέια, ζνινκόο, ηζηπνύξα, γαύξνο, πνπ απνηεινύλ θαιέο πεγέο σ3 ιηπαξώλ νμέσλ, 7) θνηόπνπιν θαη γαινπνύια (ρσξίο ην δέξκα), 8) μεξνύο θαξπνύο (θαξύδηα, ακύγδαια), 9) εκηαπνβνπηπξσκέλα γαιαθηνθνκηθά (γάια, γηανύξηη έσο 2%) θαη ηπξηά κε ρακειά ιηπαξά (π.ρ. ηπξί cottage, θαηίθη Δνκνθνύ, αλζόηπξν θαη ρακειά ζε ιηπαξά (light) ηπξηά ηνπ εκπνξίνπ, 10) ηξόθηκα κε θπηηθέο ζηεξόιεο θαη ζηαλόιεο (ζνπζάκη, ειηόζπνξνη, θηζηίθηα, ζόγηα, ην πίηνπξν θαη νη εηδηθέο καξγαξίλεο εκπνξίνπ (εκπινπηηζκέλεο κε θπηνζηεξόιεο ή θπηνζηαλόιεο). ΑΚΥΑΡΩΓΗ ΓΙΑΒΗΣΗ Πνιινί είλαη νη παξάγνληεο πνπ κπνξεί λα παίμνπλ ξόιν ζηε ξύζκηζε ησλ ηηκώλ ηνπ ζαθράξνπ θαη ηνπ δηαβήηε. Η ζπλέπεηα ζηηο βαζηθέο αξρέο ηεο δίαηηαο γηα ηνλ ζαθραξώδε δηαβήηε θαη ε απνθπγή ζπρλώλ απνθιίζεσλ, ε πξνζπάζεηα γηα κηα όζν γίλεηαη πην ηαθηηθή θαη ζπζηεκαηηθή άζθεζε, ε ξύζκηζε ηνπ ζσκαηηθνύ βάξνπο θαη ν ηαθηηθόο έιεγρνο ηνπ ζαθράξνπ αίκαηνο, απνηεινύλ ηνλ ηδαληθό ζπλδπαζκό, γηα λα ππάξμνπλ ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα. Ο ξόινο ηεο ζσζηήο δηαηξνθήο - θαη από άπνςε πνηόηεηαο, αιιά θαη πνζόηεηαο - γηα ηα άηνκα κε δηαβήηε είλαη θαζνξηζηηθόο θαη κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ πξόιεςε ησλ καθξνρξόλησλ επηπινθώλ πνπ ζπζρεηίδνληαη κε ηε λόζν. Ο πγηεηλόο ηξόπνο δηαηξνθήο γηα ηα άηνκα κε δηαβήηε ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ησλ επηπέδσλ ηεο γιπθόδεο ζην αίκα ζε θπζηνινγηθά επίπεδα, πεξηνξίδεη

5 ζην ειάρηζην ηνλ θίλδπλν ππνγιπθαηκίαο, δηαηεξεί ηελ θαιή θαηάζηαζε ζξέςεο, νδεγεί ζηελ επηζπκεηή απώιεηα βάξνπο, όηαλ απηή θξίλεηαη απαξαίηεηε, κεηώλεη ηνλ θίλδπλν ζηεθαληαίαο λόζνπ, κέζσ ηεο κείσζεο ησλ ιηπηδίσλ (ρνιεζηεξόιεο, ηξηγιπθεξηδίσλ) ζην αίκα θαη λα ζπκβάιεη ζηε ξύζκηζε ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο. Σήκεξα είλαη πηα θνηλά απνδεθηό όηη νη πδαηάλζξαθεο ρξεηάδνληαη ζηνλ νξγαληζκό ησλ αηόκσλ κε δηαβήηε, σο πεγή ελέξγεηαο θαη όηη παίδνπλ θαζνξηζηηθό ξόιν ζηε δίαηηα. Τν πνζνζηό πνπ ζπζηήλεηαη από ην ζπλνιηθό πνζό ησλ πξνζιακβαλνκέλσλ ζεξκίδσλ είλαη 45-60%, θπξίσο ζύλζεηνη, κέζα από ιαραληθά, όζπξηα, άγιπθα θξνύηα θαη δεκεηξηαθά νιηθήο. Επηζεκαίλεηαη όηη ε ζνπθξόδε (θνηλή δάραξε) πξέπεη λα θαηαλαιώλεηαη ζε κηθξέο πνζόηεηεο θαη ζηα πιαίζηα κηα γεληθά πγηεηλήο δηαηξνθήο, ε θξνπθηόδε δελ απνηειεί πιένλ ην θαηαιιειόηεξν γιπθαληηθό γηα ηνπο δηαβεηηθνύο, αθνύ ζπκβάιιεη ζηελ αύμεζε ησλ ηξηγιπθεξηδίσλ, ελώ άιιεο νπζίεο όπσο ε ζνξβηηόιε, ε μπιηηόιε θαη ε καλληηόιε κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηνύληαη κε κέηξν θαη θαηά πεξίπησζε. Η πξόζιεςε θπηηθώλ ηλώλ ζην δηαβήηε θξίλεηαη απαξαίηεηε, αθνύ έρεη βξεζεί όηη πνιιέο από απηέο παίδνπλ θαζνξηζηηθό ξόιν ζηε βξαδύηεξε απνξξόθεζε ηεο γιπθόδεο ζην αίκα, ζηνλ κεγαιύηεξν θνξεζκό θαη ζηελ γξεγνξόηεξε απώιεηα ζσκαηηθνύ βάξνπο θαη γηα απηό ζπζηήλεηαη θαζεκεξηλή πξόζιεςε γξακκαξίσλ, δηαιπηώλ θαη αδηάιπησλ. Η πξσηεΐλε από άπαρα θξέαηα, ρακεινύ ιίπνπο ηπξηά, ςάξηα θαη εκίπαρα γαιαθηνθνκηθά πξέπεη λα θαιύπηεη ην 10-20% ηεο πξνζιακβαλόκελεο ελέξγεηαο. Τν πνζό ηνπ ζπλνιηθά πξνζιακβαλόκελνπ ιίπνπο εμαξηάηαη από ην ιηπηδαηκηθό πξνθίι ηνπ αζζελνύο, θαζώο θαη από ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζηόρνπο πνπ έρνπλ ηεζεί γηα ην ζσκαηηθό βάξνο. Αλ ν δηαβεηηθόο έρεη θπζηνινγηθό βάξνο θαη ρακειά επίπεδα ιηπηδίσλ ζην αίκα, ηόηε κπνξεί λα αθνινπζεζνύλ νη γεληθέο ζπζηάζεηο γηα ηελ πξόζιεςε ιίπνπο ζηε δίαηηα, πνπ αλέξρεηαη ζε πνζνζηό 30%, από ην νπνίν κέρξη 10 % είλαη ηα θνξεζκέλα, κέρξη 10% ηα πνιπαθόξεζηα θαη έλα πνζνζηό 10-20% γηα ηα κνλναθόξεζηα (π.ρ. από ην ειαηόιαδν). Τέινο, ζύκθσλα κε ηα ηειεπηαία δεδνκέλα ηα άηνκα κε δηαβήηε πξέπεη λα θαηαλαιώλνπλ ζπρλά ιηπαξά ςάξηα θαη άιιεο πεγέο σ3 ιηπαξώλ νμέσλ, αθνύ όπσο θάλεθε βειηηώλνπλ ην γιπθαηκηθό αιιά θαη ην ιηπηδαηκηθό έιεγρν ησλ δηαβεηηθώλ, ζπκβάιινληαο θαη ζηελ πξνζηαζία ηεο θαξδηάο. Πέξα από ηελ πνηόηεηα ηεο πξνζιακβαλνκέλεο ηξνθήο είλαη πνιύ ζεκαληηθή θαη ε θαηαλνκή ησλ γεπκάησλ, όπσο θαη ε ζσζηή θαηαλνκή ησλ πδαηαλζξάθσλ, ζε όια ηα γεύκαηα ηεο εκέξαο. ΠΑΥΤΑΡΚΙΑ Η ζσζηή αληηκεηώπηζε ηνπ ππέξβαξνπ ή ηεο παρπζαξθίαο απαηηεί δηαηξνθηθέο, όζν θαη αιιαγέο ζπκπεξηθνξάο, πνπ πξέπεη λα θαζηεξσζνύλ κόληκα γηα λα ππάξμεη πγηεηλό θαη κόληκν απνηέιεζκα. Οη δηαηηεηηθέο παξεκβάζεηο γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο παρπζαξθίαο ζρεδηάδνληαη έηζη ώζηε λα ππάξρεη έλα αξλεηηθό ηζνδύγην ελέξγεηαο, θαη νη ζεξκίδεο πνπ πξνζιακβάλνληαη λα είλαη ιηγόηεξεο από ηηο ζεξκίδεο πνπ θαηαλαιώλνληαη. Έλα εμαηνκηθεπκέλν, ρακειό ζε ιίπνο δηαηηνιόγην, πνπ ζηεξίδεηαη ζηηο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηνπ αηόκνπ, ζηηο δηαηξνθηθέο ηνπ ζπλήζεηο θαη ην νπνίν απνζθνπεί ζηε

6 ζηαδηαθή θαη αζθαιή απώιεηα βάξνπο, ζεσξείηαη σο ε πην ζσζηή, ελδεδεηγκέλε θαη πγηεηλή επηινγή γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηεο παρπζαξθίαο, αλ θαη δηαηηνιόγηα ρακειά ζε ιίπνο ή ζε πδαηάλζξαθεο έρνπλ θαηά θαηξνύο ζπζρεηηζηεί κε ην ρακειόηεξν θαξδηαγγεηαθό θίλδπλν. Είλαη πνιύ ζεκαληηθό λα ζέηνληαη κηθξνί θαη εθηθηνί ζηόρνη, ελώ δηάθνξεο ηερληθέο θαη ζηξαηεγηθέο όπσο είλαη δηαηήξεζε ελόο θαζεκεξηλνύ, πξνζσπηθνύ αξρείνπ δηαηξνθηθήο πξόζιεςεο θαη άζθεζεο ή ζσκαηηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζεσξνύληαη εμίζνπ απνδνηηθέο. Γιαηροθικά πρόησπα για ηη μείωζη ηοσ καρδιαγγειακού κινδύνοσ Σε ζύγθξηζε κε κηα δηαηξνθή ρακειή ζε ιηπαξά (low-fat diets), ε κεζνγεηαθή δηαηξνθή πνπ είλαη εκπινπηηζκέλε κε ειαηόιαδν θαη μεξνύο θαξπνύο, πινύζηα ζε ςάξη, όζπξηα θαη ρνξηαξηθά, έρεη ηδηαίηεξα επεξγεηηθά απνηειέζκαηα ζηνπο θαξδηαγγεηαθνύο παξάγνληεο θηλδύλνπ. Η κεζνγεηαθή δηαηξνθή κπνξεί λα κεηώζεη ηνλ θίλδπλν θαξδηαθήο λόζνπ κέρξη 15%, ζύκθσλα κε δεκνζηεπκέλεο κειέηεο, αλ θαη δελ είλαη αθόκα απόιπηα μεθάζαξν αλ απηό ην όθεινο ζπρεηίδεηαη κε ηελ θαηαλάισζε ζπγθεθξηκέλσλ δηαηξνθηθώλ ζπζηαηηθώλ ή ην ζπλδπαζκό ηνπο, ζηελ ίδηα δίαηηα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1..American Diabetes Association. Nutrition recommendations and interventions for diabetes: a position statement of the American Diabetes Association. Diabetes Care 2011; 34(Supplement 1):S11 S Elmer PJ, Obarzanek E, Vollmer WM, et al. Effects of comprehensive lifestyle modification on diet, weight, physical fitness, and blood pressure control: 18- month results of a randomized trial. Ann Intern Med 2006; 144: Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. Executive summary of the third report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA 2001; 285: Fung TT, Chiuve SE, McCullough ML, et al. Adherence to a DASH-style diet and risk of coronary heart disease and stroke in women. Arch Intern Med 2008; 168: Jenkins DJA, Kendall CWC, Marchie A, et al. Direct comparison of a dietary portfolio of cholesterol-lowering foods with a statin in hypercholesterolemic participants. Am J Clin Nutr 2005; 81: Magkos F, Yannakoulia M, Chan JL, Mantzoros CS. Management of the metabolic syndrome and type 2 diabetes through lifestyle modification. Annu Rev Nutr 2009, 29:

7 7. Moats C, Rimm EB. Vitamin intake and risk of coronary disease: observation versus intervention. Curr Atheroscler Rep 2007; 9: Obarzanek E, Sacks FM, Vollmer WM, et al. Effects on blood lipids of a blood pressure-lowering diet: the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) Trial. Am J Clin Nutr 2001; 74: Parikh A, Lipsitz SR, Natarajan S. Association between a DASH-like diet and mortality in adults with hypertension: findings from a population-based follow-up study. Am J Hypertens 2009; 22: Sacks FM, Svetkey LP, Vollmer WM, et al. Effects on blood pressure of reduced dietary sodium and the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) diet. N Engl J Med 2001; 344: Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP). Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) Final Report. Circulation 2002; 106: Tourlouki E, Matalas AL, Panagiotakos DB. Dietary habits and cardiovascular disease risk in middle-aged and elderly populations: a review of evidence. Clin Interv Aging. 2009;4: